Prowadzenie Plantacji Nasiennych

(1)

Prowadzenie Plantacji Nasiennych

dr inż. Piotr Markiewicz

INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA

Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych

Seminarium „Plantacje nasienne w Lasach Państwowych –

stan i perspektywy”

(2)

Plan Seminarium:

 zakładanie plantacji nasiennych

 poprawki na plantacjach nasiennych

 cięcia rozluźniające

 stymulacja kwitnienia

 ogławianie drzew

(3)

Zakładanie Plantacji Nasiennych

 wybór powierzchni (warunki glebowe, mikroklimat, izolacja, otulina, ogrodzenie)

 przygotowanie gleby (wykarczowanie pniaków, pełna orka, pełny czarny ugór)

 liczba klonów/rodów na plantacji (min. 40 dla So i Św, 30 dla pozostałych gat.)

 rozplanowanie plantacji – plan zwymiarowany!!

 rozmieszczenie klonów/rodów (max. różnorodność sąsiedztwa, kryterium odległości minimalnych)

 więźba sadzenia (5 x 5 m, 6 x 6 m)

 pielęgnacja gleby (czarny ugór, koszenie trawy)

 usuwanie odbitek z podkładki

(4)

Poprawki na Plantacjach Nasiennych

 mają sens tylko w 1-2 lata po założeniu plantacji

 szczepy/sadzonki dosadzane – różnice we wzroście w stosunku do pierwotnie wysadzonych –

zaznaczenie na planach i eliminacja z obliczeń

podczas oceny wartości hodowlanej klonów/rodów

 w przypadku niedostatecznej liczby

szczepów/sadzonek uzupełnianie wypadów należy zaczynać od placówek docelowych

 zamiana klonów/rodów na inne, niż pierwotnie

wysadzone – tylko wyjątkowo!

(5)

Cięcia Rozluźniające na Plantacjach

 pierwsze cięcie rozluźniające na plantacji (c1) już w momencie, gdy pierwsze gałęzie

sąsiadujących szczepów/sadzonek stykają się ze sobą, drugie cięcie (c2) po 2-3 latach

 rodzaje cięć rozluźniających: schematyczne, selekcyjne, mieszane (schematyczno-

selekcyjne)

(6)

Cięcia Rozluźniające na Plantacjach

 c1 zawsze poprzedzone oceną wartości hodowlanej klonów/rodów, c2 zwykle

schematyczne (ale wymaga zgody IBL), ostatnie cięcie (c3 na PN i c4 na PUN) z reguły

poprzedzone wykonaniem oceny

 ocena wartości hodowlanej klonów/rodów – dane w formie elektronicznej, zgodnie z

szablonem; zaznaczyć drzewa do usunięcia

(7)

Format Danych do Oceny

PLANTACJA

KWATERA RZAD KOLUMNA KLON PR_STRZALY SZER_KOR GRUB_GAL CECHA1 CECHA2 CECHA3 CECHA4 UWAGI

1 1 1 491 1 1 2 0 0 0 0 usunac

1 1 2 525 2 2 2 0 0 0 0

1 1 3 532 0 0 0 0 0 0 0

1 1 4 509 1 2 3 0 0 0 0 zlam

PUN

KWATERA RZAD KOLUMNA ROD DBH WYSOKOSC PR_STRZALY SZER_KOR GRUB_GAL CECHA1 CECHA2 CECHA3 CECHA4 UWAGI

1 1 1 3325 20 1080 1 2 2 0 0 0 0 schnie

1 1 2 3328 21 1120 3 2 2 0 0 0 0

1 1 3 4452 0 0 0 0 0 0 0 0 0

1 1 4 4489 15 980 2 3 3 0 0 0 0 poch

cm cm

cecha 1-4 to cechy dodatkowe: podatność na choroby grzybowe, podatność na szkody od owadów, wrażliwość na przymrozki, inne, oceniane tylko w przypadku wystąpienia tych szkód

jeśli jest wypad, to należy wpisać 0

(8)

Badania skuteczności zabiegów

stymulacyjnych u modrzewia w Sycowie

PN z 1994 roku

PUN z 1995 roku Zastosowane zabiegi:

 nawożenie

mineralne (NPK + Mg)

 obrączkowanie

 wstrzyknięcie gibereliny GA

₄

do pnia

 obrączkowanie + nawożenie min.

 obrączkowanie +

GA

₄

(9)

Obrączkowanie

koniec maja, 2 półobrączki, każda na 60%

obwodu pnia, szer. 0,5-1 cm,

wykonane za pomocą ryszpaka

(10)

Obrączkowanie

górna obrączka na wysokości ok. 1 m nad

ziemią od strony płd., dolna 10 cm niżej od

strony płn.

(11)

Iniekcja gibereliny GA ₄ do pnia

- otwór w pniu na wysokości ok. 1,2 m nad ziemią od strony płn.

- roztwór GA ₄ o stężeniu 5 mg na ml etanolu

(12)

R O D Y K L O N Y

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie klonu/rodu nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

0,47

0,80 0,67 0,53

0,87

0,47 1,13

3,00

1,00

1,27 1,20

1,67

0 1 2 3 4 5

Średni stopień kwitnienia męskiego

A A

A A B

A

A A A

A

kontrola nawożenie min. obrączka obrączka + nawożenie min.

1,80

0

1,33 2,20

0,07 0,27

4,27

2,13

4,27 5,20

2,27

3,87

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Klon/Ród 496 Klon/Ród 545 Klon/Ród 549

Średni stopień kwitnienia żeńskiego

A B

B

A

A A

B B

A A

B B

0,13 0,13 0,33

0,000,13 0,07 0,00

0,73

0,47 0,73

1,00

0,20

0 1 2 3 4 5

Klon/Ród 496 Klon/Ród 545 Klon/Ród 549

Średni stopień kwitnienia męskiego

A A A A

A A

2,33

1,27 0,93

2,80 2,93 3,07

4,07

4,67

3,47

4,33 4,60 4,93

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Średni stopień kwitnienia żeńskiego

A AB BC C

A AB

B B

A

B B B

Kwitnienie męskie Kwitnienie żeńskie

Kwitnienie w rok po zabiegach

(13)

R O D Y K L O N Y

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie klonu/rodu nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

5,07

6,07 5,20

6,07

6,87

7,477,20 7,20

8,13

7,60

6,736,53

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Klon/Ród 4419 Klon/Ród 4426 Klon/Ród 4429

A

B B

A A A

AB B

A

A A A

3,67 3,47

3,93 3,60

3,27 3,07

3,53 3,47 3,67

4,00

3,60 3,47

0 1 2 3 4 5

Klon/Ród 4419 Klon/Ród 4426 Klon/Ród 4429

Średni stopień kwitnienia męskiego A A A

A

A A A A

A

A A

4,47

2,93

4,27 4,40

4,20 4,07 4,13

5,27 6,07

5,47

4,73 4,73

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

AB A A B

A

AB AB

B A

A

A A

3,47 3,20 3,13

2,60

3,00 4,00

3,27 4,07

2,73

3,80

2,87 3,80

0 1 2 3 4 5

Średni stopień kwitnienia męskiego A A

A A

A

kontrola giberelina GA4 obrączka obrączka + giberelina GA4

Kwitnienie żeńskie Kwitnienie męskie

Kwitnienie w rok po zabiegach

(14)

Obrączkowanie - wady

 w nielicznych przypadkach może powodować śmierć drzewa

 obrączkowane drzewa, a zwłaszcza szczepy,

są podatne na złamanie w miejscu obrączki

(15)

Obrączkowanie - wady

 w nielicznych przypadkach może powodować śmierć drzewa

 obrączkowane drzewa, a zwłaszcza szczepy, są podatne na złamanie w miejscu obrączki

 obrączkowanie ogranicza rozwój korzeni

drzew, przez co stają się one podatne na

przewracające działanie silnych wiatrów

(16)

Obrączkowanie - wniosek

Obrączkowanie jest bardzo skutecznym

zabiegiem stymulującym kwitnienie, który jednak ze względu na swoje wady powinien być

stosowany na drzewach przeznaczonych do

usunięcia w najbliższym cięciu rozluźniającym, na

2- 3 lata przed wycięciem drzew

(17)

Ogławianie Drzew na Plantacjach

 Badania w latach 2005-2009 w ramach

tematu zleconego przez DGLP „ Możliwości ogławiania sosny zwyczajnej, modrzewia europejskiego, lipy drobnolistnej i innych

gatunków na plantacjach nasiennych w celu ułatwienia zbioru nasion” (BLP-294)

 Badania prowadzono na 13 obiektach

plantacyjnych w 9 Nadleśnictwach

(18)

Ogławianie Drzew na Plantacjach

OBIEKTY (modrzew europejski):

 Nadl. Oleśnica Śląska – PUN założ. w 1992 r.

 Nadl. Kozienice – PUN założ. w 2000 r.

 Nadl. Bardo Śląskie – PN założ. w 1998 r.

 Nadl. Kamienna Góra – PN założ. w 1999 r.

 Nadl. Barycz – PN założ. w 1999 r.

 Nadl. Leżajsk – PN założ. w 1984 r.

(19)

Ogławianie Drzew na Plantacjach

OBIEKTY (sosna zwyczajna):

 Nadl. Oleśnica Śląska – PUN założ. w 1993 r.

 Nadl. Głogów – PUN założ. w 1996 r.

 Nadl. Łomża – PN założ. w 1995 r.

 Nadl. Oleśnica Śląska – PN założ. w 1995 r.

(20)

Ogławianie Drzew na Plantacjach

OBIEKTY (lipa drobnolistna):

 Nadl. Grotniki – PN założ. w 1997 r.

OBIEKTY (brzoza brodawkowata):

 Nadl. Leżajsk – PN założ. w 1995 r.

OBIEKTY (olsza czarna):

 Nadl. Leżajsk – PN założ. w 1994 r.

(21)

Wariant 1

ogłowienie na 2/3 wysokości Wariant 2

ogłowienie na 1/2 wysokości

Nadl. Oleśnica Śląska – Modrzew

PUN założ. w 1992 r. (13 lat w chwili zabiegów)

(22)

6,45

2,85 5,71

2,95 3,91

2,39

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

Średni stopień kwitnienia

kontrola ogłow. o 1/3 ogłow. o 1/2

B

C

A AB

B A

Kwitnienie w rok po zabiegach

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

Nadl. Oleśnica Śląska – Modrzew

PUN założ. w 1992 r. (13 lat w chwili zabiegów)

(23)

Kwitnienie w 4 lata po zabiegach

6,66

0,73 6,18

0,92 5,35

1,14

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

B

C

A AB B A

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

Nadl. Oleśnica Śląska – Modrzew

PUN założ. w 1992 r. (13 lat w chwili zabiegów)

(24)

Wysokość po 4 latach od zabiegów

Nadl. Oleśnica Śląska – Modrzew

PUN założ. w 1992 r. (13 lat w chwili zabiegów)

8,35

11,00 8,80

9,68

8,57 8,19

0 2 4 6 8 10 12 14

2004 2008

Rok pomiaru

Wysokość [m]

A A A

A

B

C

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie roku pomiaru nie

różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

(25)

Liczba pędów głównych po zabiegach

Nadl. Oleśnica Śląska – Modrzew

PUN założ. w 1992 r. (13 lat w chwili zabiegów)

0

99,7

0,3 0 0

1,1

23,3

50,0

25,6

0 0

10,9

53,3

32,6

3,3 0

20 40 60 80 100

0 1 2 3 4

Liczba pędów głównych [szt.]

Odsetek drzew [%]

kontrola oglow o 1/3 oglow o 1/2

(26)

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

Wariant 1 (W1)

3 górne okółki obcięte tuż

nad 4- tym okółkiem

(27)

Wariant 2 (W2)

jak W1 oraz dodatkowo usunięto końcowy okółek na wszystkich gałęziach z 4-go i 5- go okółka

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

(28)

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

Kwitnienie w rok po zabiegach

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

3,11

1,63 3,00

1,83 3,01

1,86

0 1 2 3 4 5

ŻEŃSKIE MĘSKIE

kontrola Wariant 1 Wariant 2

A A

A AB B

A

(29)

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

Kwitnienie w 3 lata po zabiegach

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

3,17

1,67 2,54

1,78 3,08

1,89

0 1 2 3 4 5

ŻEŃSKIE MĘSKIE

B

A

A A A

A

(30)

Przyrost DBH w ciągu 4 lat po zabiegach

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

67,8

57,1 56,3

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Średni przyrost DBH [mm]

B B

A

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

(31)

Przyrost wysokości w ciągu 4 lat po zabiegach

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

1,65

2,52 2,51

0 1 2 3

Średni przyrost wysokości [m]

B B

A

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

(32)

Średnia wysokość przed i po ogławianiu

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

6,92

9,30

6,88

8,30 6,95

8,04

0 2 4 6 8 10 12

Jesień 2005 (przed ogławianiem) Październik 2009 (4 lata po ogławianiu)

Średnia wysokość [m]

A A

A

B C A

6,92

9,30

4,05

8,30

3,81

8,04

0 2 4 6 8 10 12

Marzec 2006 (po ogławianiu) Październik 2009 (4 lata po ogławianiu)

Średnia wysokość [m]

B C

A

B C A

- 2,83 - 3,14

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

(33)

Liczba pędów głównych po zabiegach

Nadl. Głogów – Sosna

PUN założ. w 1996 r. (wiek w chwili zabiegów: 10 lat)

1

66

28

5 0

11

4

32

43

12 10

8

50

25

5 0

20 40 60 80 100

0 1 2 3 4

Liczba pędów głównych [szt.]

O d setek d rz ew [% ]

(34)

Nadl. Leżajsk – Modrzew

PN założ. w 1984 r. (wiek w chwili zabiegów: 22 lata)

(35)

Kwitnienie po 2 lub 3 latach po zabiegach

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

3,85

1,45 1,29

0,35 1,47

0,57

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

Średni stopień kwitnienia

kontrola ogłow. 2 lata wcześniej ogłow. 3 lata wcześniej

B A

A

B B

B

Nadl. Leżajsk – Modrzew

PN założ. w 1984 r. (wiek w chwili zabiegów: 22 lata)

(36)

Nadl. Bardo Śląskie – Modrzew

PN założ. w 1998 r. (wiek w chwili zabiegów: 7 lat)

szczepy ogłowiono na wysokości ok. 4 m

(37)

Nadl. Bardo Śląskie – Modrzew

PN założ. w 1998 r. (wiek w chwili zabiegów: 7 lat) Kwitnienie w rok po zabiegu

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

5,28

2,71 5,25

2,92

0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

kontrola ogłow.

A

A B

A

(38)

Nadl. Bardo Śląskie – Modrzew

PN założ. w 1998 r. (wiek w chwili zabiegów: 7 lat) Kwitnienie w 2 lata po powtórnym zabiegu

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

6,67

1,02 6,67

1,02

0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

kontrola ogłow.

A A

(39)

Nadl. Kamienna Góra – Modrzew

PN założ. w 1999 r. (wiek w chwili zabiegów: 6 lat)

szczepy ogłowiono na wysokości ok. 3 m

(40)

Kwitnienie w rok po zabiegu

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

Nadl. Kamienna Góra – Modrzew

PN założ. w 1999 r. (wiek w chwili zabiegów: 6 lat)

2,75

0,84 3,52

1,66

0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

kontrola ogłow.

B

A

B

A

(41)

Kwitnienie bezpośrednio po powtórnym zabiegu, wykonanym jesienią

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą w obrębie kwitnienia nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

Nadl. Kamienna Góra – Modrzew

PN założ. w 1999 r. (wiek w chwili zabiegów: 6 lat)

5,39

0,83 5,13

0,93

0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00

ŻEŃSKIE MĘSKIE

Kwitnienie

kontrola ogłow.

A

A A

A

(42)

Nadl. Grotniki – Lipa

PN założ. w 1997 r. (wiek w chwili zabiegów: 9 lat)

Wariant 1 (ogłowienie): szczepy ogłowiono na wysokości ok. 3 m

Wariant 2 (przycięcie): prześwietlenie i

rozrzedzenie korony

(43)

Nadl. Grotniki – Lipa

PN założ. w 1997 r. (wiek w chwili zabiegów: 9 lat) Kwitnienie w 2 lata po zabiegach

Uwaga: zabiegi oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie przy poziomie istotności 0,05

3,09 2,82

2,57

0 1 2 3 4 5 6

Kwitnienie

kontrola ogłow. przycięte

AB B

A

(44)

Nadl. Grotniki – Lipa

PN założ. w 1997 r. (wiek w chwili zabiegów: 9 lat)

(45)

Ogławianie – wnioski

1) Zabiegi ogławiające nie wywierają

znaczącego wpływu na przeżywalność szczepów i drzew

2) Zabiegi ogławiające, jeśli nie są powtarzane, tylko na krótki okres 3- 4 lat redukują

wysokość szczepów i drzew na plantacjach nasiennych So i Md, a po tym okresie

szczepy i drzewa powracają do wysokości

sprzed zabiegu

(46)

Ogławianie – wnioski

3) Zabiegi ogławiające powodują zwiększenie liczby pędów głównych szczepów i drzew So i Md, które powstają z gałęzi

pozostawionych poniżej miejsca cięcia ogławiającego

4) Zabiegi ogławiające powodują

zagęszczenie koron szczepów lipy, brzozy i olszy na skutek wytworzenia licznych

nowych pędów z pączków śpiących

(47)

Ogławianie – wnioski

5) Ogławianie redukuje kwitnienie żeńskie starszych szczepów i drzew So i Md, nie wpływa natomiast na kwitnienie męskie

6) Zabiegi ogławiania i formowania koron skutkują obniżeniem intensywności kwitnienia szczepów lipy oraz obradzania szczepów brzozy i olszy

7) W przypadku młodych szczepów Md

ogławianie powtarzane w odstępie 2-3 lat nie

ma istotnego wpływu na kwitnienie, natomiast

istotnie ogranicza tempo wzrostu szczepów

(48)

Prowadzenie Plantacji Nasiennych