Działalność usługowa w 1985 r.

statystyka

óLk.~ 'tjo

DZIAŁALNOŚĆ USŁUGOWA W 1985 R.

Do użytku edreeet»

Egz nr

Zeszyt nr 7 Wałbrzych , 1986-08-30

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY W WAŁBRZYCHU

ZAKŁADY USŁUGOWE W MIASTACH I NA WSI WEDŁUG ROOZA3ÖW W 1985 R.

Stan w dniu 31 XII

PRZECIĘTNE ZATRUDNIENIE NA 10 TYS. LUDNOŚCI W USŁUGACH BYTOWYCH WEDŁUG MIAST I GMIN W 1985 R.

Zatrudnienie i [~ Iponiłej IO 100 - 15i

I'.'.' ! 250 - 35(

ß228powyżej 35

OPRACOWANO 30 SIERPNIA 1986 R.

I

Zakłady ewiadczęce usługi i

przewyałpwB F loralnlcze

ß2S3 budowlane 1/1 ~~~toozoa tałe

fce22w zakrealn turystyki i wypoczynku

z

SPIS TREŚCI

Str Przedmowa ...

Uwagi metodyczne ...

Uwagi analityczne . . . . Objaśnienia znaków umownych Watniejeze ekróty . . . .

3 4 10

2 2

SPIS TABLIC

Sprzeda* usług ogółem i dla ludności w gospodarce narodowej według resortów.

bran* 1 podbran* usług w 1985 r...

Przeciętne zatrudnienie 1 placówki usługowe, w usługach bytpwydh wedłtig resortów, bran* i podbran* ueług w 1985 r...

Sprzeda* usług, zatrudnienie 1 placówki usługowa w uapołecznlonych Jadpoetkach drobnej wytwórczości w 1985 r. .... ...

Sprzeda* usług bytowych, zatrudnienie 1 placówki ueługowe «; goąpodarce uspołecznionej według miast 1 gmin /1984, 1985/... ... ..

Tabl. Str.

2

3

4 34

37

38

SPIS WYKRESÖW

Str Zakłady usługowe w miastach 1 na wsi według rodzaj6w w 1985 r... 1 Przeciętne zatrudniania na 10 tye. ludności w usługach bytowych

według misst 1 gmin w 1985 r. ... ... 1

OBJAŚNIENIA Kreska /-/

Kropka /./

Znak /*/

"W tym"

ZNAKbW UMOWNYCH

- zjawisko nie wyetępiło,

- zupełny brak informacji albo brak Informacji wiarygodnych.

- wypełnienie pozycji Jest niemożliwe lub niecelowe.

- oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

WAŻNIEJSZE SKRÖTY

tye. " tyelęc r. ■ rok

min * milion b. ■ byłe

zł ■ złoty cd. - dog delezy

metr kwadratowy dok.■ dokończenie

PRZEDMOWA

Publikacja pt. "Działalność usługowa w 1985 r ." zawiera szczegółowa informacje etatystyczne o usługach świadczonych przez Jednostki gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej. Zamieez-

1 o

czono w niej dane o usługach w podziale na branie według micat 1 gmin.

Publikacja składa się z uwag metodycznych, analitycznych oraz tablic etatystycznych.

. ' ■ ■. ; . ' .

W czyści analitycznej przedstawiono podstawowa informacje statystyczna charakteryzujące roz­

bój usług według gałęzi brani i podbranl usług w latach 1981 - 1985. Zeprezentowano równie! wy­

niki badania ankietowego na temat opinii o działalności usługowej w miastach województwa wałbrzys­

kiego w okresie 1 I - 31 X 1985 r. przeprowadzonego za pośrednictwem korespondentów miejskich Głównego Urzędu Statystycznego. .

W części tabelarycznej zamieszczono dane statystyczne obejmujęoe pełny zakres informacji o uału gach świadczonych na rzecz gospodarki uspołecznionej 1 nie uspołecznionej we wszystkich działach gospodarki narodowej.

Dane w tej części publikacji zawieraj# kompleksowe informacje o działalności usługowej 1 obejmuję - oprócz wartości ueług świadczonych odpłatnie die goepoderki nie uspołecznionej 1 ludności - dane o liczbie placówek uaługowych 1 zatrudnionych,

« i ■

Publikacje zeetałe opracowana przez pracowników Oddziału i Sekcji Handlu, Ueług 1 Transportu Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Wałbrzychu pod kierownictwem Anny Werwlńeklej.

i' ' ■ ■ :

• ' ,

mgr Zofia Hnatluk DYREKTOR

Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Wałbrzychu

* Wałbrzych, sierpleń 1986 r.

UWAGI METODYCZNE

DEFINICJE I OKREŚLENIA STOSOWANE W STATYSTYCE USŁUG Ludność

Pod pojęcie* "ludność" należy rozumieć oeoby fizyczne i goepoderetwe domowe /efere konsumpcji indywidualnej/. Pojęcia to obejmuje również Jednostki gospodarki nie uspołecznionej /tj. Indywi­

dualne goepoderetwe rolne, prywatne zakłady wytwórcze, handlowe i usługowe, w tym tekże prowadzo­

ne przez agentów/ oraz organizacja wyznaniowe, placówki dyplomatyczne i konsularne paóetw obcych

i szkolne komitety rodzicielskie. '

Usługi

Przez usłucl rozumie się czynności nie stwarzające bezpośrednio nowych dóbr, świadczone przez Jednostki gospodarki narodowej na zewnętrz, zerówno w sferze produkcji materialnej jak 1 poza

sferę produkcji eaterielnej. *

Usługami w wyżsi podanym rozumieniu es nastepulsce czynności świadczone odpłatnie przez jed­

nostki gospodarki narodowe j i

a/ czynności polegajęce na oddziaływaniu ne produkty /przedmioty, obiekty/i

- czynności o charakterze remontowym, naprawczym 1 konserwacyjnym, majęce na celu utrzymanie lub przywrócenie przedmiotom /obiektom/ ich przydatności użytkowej,

- czynności, których celem jest powiększenie wartości wyrobów wytworzonych przez inne przed­

siębiorstwa - dostarczonych przez zaeewiejęcego,

- czynności polegajęce na obsłudze procesu produkcyjnego w Indywidualnych gospodarstwach rol­

nych 1 ogrodniczych,

- czynności polegajęce na wykonywaniu przedmiotów z surowce /materiału/ powierzonego przez zle­

ceniodawcę,

b/ czynności w zakresie transportu 1 łęcznoścl,

c/ czynności zaepokejajęce inne potrzeby jak usługi: handlowe, komunalne 1 mieszkaniowa, usługi z zakresu oświaty 1 wychowania, kultury 1 sztuki, ochrony zdrowia 1 opieki społecznej,.kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku, usługi finansowe 1 ubezpieczeniowe, adwokackie oraz inne us­

ługi o charekterze osobistym /fryzjerskie, fotograficzne, itp./.

Wykaz czynności usługowych będęcych przedmiotem badań etatystycznych zawiera Skrócona Klasyfi­

kacja Usług wydana w 1980 r. /Zeszyt Metodyczny GUS nr 44/ dla potrzeb planowanie i statystyki us­

ług. i

Przez usłucl dla ludności rozumie się wyżej wymienione czynności usługowe opłeoone bezpośrednio ze środków pieniężnych ludności /osób fizycznych/ oraz jednostek objętych pojęciem "ludność*.

Do usług dla ludności w rozumieniu usług opłacanych bezpośrednio za środków pieniężnych ludnoś­

ci - oprócz czynności wymienionych wyżej - na zasadzie wyjętku zalicza się ponadto:

- wytwarzanie niektórych wyrobów ne Indywidualne zamówienia ludności z materiałów własnych zakła­

dów usługowych: usługi w których dopuszcza się wykonywanie wyrobów traktowanych jako usługa dla ludności oznaczono w Skróconej Klasyfikacji znakiem %

- budowę domów mieszkalnych jednorodzinnych oraz pomiepzczeń gospodarczych na zlecenie osób pry­

watnych z podstawowego materiału powierzonego /za podstawowy materiał uważa się cegłę, pustaki, cement, tarcicę /oraz w przypadkach określonych w Skróconej Klasyfikacji Usług - z materiału własnego zakładu usługowego,

- budowę studzien do pobierania wody, ,

3 O

Pod pojęcie« usług świadczonych na rzecz jednostek gospodarki uspołeczniona 1 /konsumentów zbio­

rowych/ należy rozumieć usługi wymienione wyżej, sprzedawane na zewnętrz 1 opłacane ze środków jed­

nostek gospodarki uspołecznionej, bez względu na źródła finansowanie opłat za usługi /np. środki obrotowe, fundusze celowe, środki pochodzące częściowo z opłat lub składek ludności/.

Badania etatystyczne z działalności usługowej obejmuję te usługi świadczone na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej /konsumentów zbiorowych/, które sę świadczone w sieci placówek usługowych obeługujęcych ludność 1 w zasadzie dotyczę branż i podbranż usług wykonywanych Jednocześnie na rzecz ludności.

Pod pojęciem usług świadczonych w ramach działalności gospodarcze 1 rozumie elę usługi rynkowe wykonywane przez Zorganizowane w tym celu placówki usługowe, zajmujące się świadczeniem usług ne zewnętrz, w remach określonych zadań gospodarczych.

Pod pojęciem usług dla ludności świadczonych w ramach działalności socjalnej 1 bytował rozumie się ueługl socjalne 1 bytowe organizowane przez zakłady pracy w zasadzie dla własnych pracowników 1 ich rodzin. Do wartości usług świadczonych ludności w remach działalności socjalnej 1 bytowej za­

licza elę odpłatność ludności ze korzystanie z urzędzeń bytowych, socjalnych 1 kulturalnych prowa­

dzonych przez zakłady pracy, a mianowicie i czyneze za lokale mieezkalne 1 niemieszkalne w zakłado­

wych domach mieszkalnych, odpłatność za hotele pracownicze, przyzakładowe żłobki, przedszkole i dzitoirtci, kolonie dla dzieci 1 młodzieży, wczasy w zakładowych ośrodkach wczasowych i turystycz­

nych oraz ośrodkach wypoczynku niedzielnego 1 śwlętecznego oraz ze korzystanie z urzędzeń i obiek­

tów aportowych, świetlic, klubów 1 przyzakładowych urzędzeń służby zdrowia.

Przez usługi bytowe rozumie elę usługi zwlęzen# z naprawę, remontem 1 konserwację przedmiotów 1 obiektów /pomieezczeiV będęcych w użytkowaniu, prowadzeniem goapoderetwe domowego oraz obaługę nie­

których potrzeb osobistych ludności, opłacane przez ludność i Jednostki gospodarki uspołecznionej, realizowane przez placówki usługowe świedczęce ueługl dla ludności - wyłęcznie lub przy Jednoczes­

nym wykonywaniu uaług na zlecenie jednostek uspołecznionych. Należę do nich usługi i przemysłowe,bu­

dowlane, handlowe, pralnicze, turystyczno-wypoczynkowe /łęcznlo z usługami kultury fizycznej/ oraz ueługl o charakterze osobistym /zaliczone w Skróconej Klasyfikacji Usług do dziełu ‘Pozostałe bren­

ts usług niematerialnych*, z wyjątkiem Izb wytrzeźwień/. Oznacza to, te do usług bytowych nie zali­

cza się usług turystyczno-wypoczynkowych organizowanych w remach działalności socjalnej 1 bytowej zakładów pracy.

Do grupy usług bytowych ponadto zalicza elę umownie całę działalność usługową Jednostek świad­

czących w przeważającej mierze ueługl bytowe /są to niektóre Jednostki nadzorowane przez główny Ko­

mitet Turystyki oraz spółdzielnie zrzeszone w Centralnym Związku Spółdzielczości Pracy, CZ8 "Samo­

pomoc Chłopaka’ 1 w "Centralnym Związku Spółdzielni Inwalidów/ - tj, łącznia z usługami nie zali­

czonymi branżowo do uałiig bytowych.

Placówki usługowa w usługach bytowych

Pod pojęciem placówek usługowych rozumie się tylko te placówki, które mają bezpośredni kontnkt z ludnością, są poważechnie dostępne oraz wykonują w ćełoścl lub w części ueługl dla ludności w ra­

mach ustalonych zadań /zakłady usługowa 1 punkty świadczenia usług/ bądź też pośredniczą w przyj­

mowaniu zleceń od ludności /punkty przyjęć.

Pojęcie placówek usługowych odnosi się wyłącznie do grupy usług bytowych.

Nie kwalifikuje elę jako placówek usługowych zakładów, które wykonują wyłącznie roboty 1 ueługl na rzecz gospodarki uspołecznionej lub na rzecz macierzystego przedsiębiorątwa /sprzedaż wewnętrz­

ne/, jak również placówek świadczących ueługl dla ludności tylko dorywczo, incydentalnie.

Za zakład usługowy należy uważać wyodrębnioną lokalowe placówkę wyposażoną w środki 1 przedmio­

ty pracy, w której są przyjmowane 1 wykonywane w ramach ustalonych zadań usługi dla ludności oraz dla jednostek gospodarki uspołecznionej, przez zatrudnionych w tym celu pracowników.

Za punkt świadczenie uełuo uważa elę taką placówkę, w której pracownicy - obok swojej podstawo­

wej działalności handlowej,produkcyjnej lub Innej - wykonują ubocznie, dodatkowo ale w remach dzia­

łalności stałej, odpłatne ueługl dla ludności.

Za punkt przyleć uważa elę wyodrębnioną lokalowe placówkę, w której zatrudnieni specjalnie w tym celu pracownicy przyjmują zlecenia /zamówienia/ na wykonanie uaług dla ludności 1 przekazują te zle­

cenia do wykonania zakładom /bezom/ położonym poza lokalem tej placówki. Punkt przyjąć jest zatem Jednostką pośredniczącą pomiędzy klientem « zakładem usługowym 1 ueługl nie eą w nim wykonywane.

6

Zatrudnienie procownlków w usługach bytowych v

Pod pojęciem ogółem zatrudnionych w usługach bytowych rozumie się zatrudnionych na stanowis­

kach robotniczych 1 pokrewnych oraz na stanowiskach nierobotniczych, wykonujących bezpośrednio usługi na rzecz ludności i instytucji uspołecznionych oraz organizujących 1 nadzorujących dzia­

łalność ueługowę.

Oo zatrudnionych ogółem w działalności usługowej zalicza eię więc wszystkich zatrudnionych w zakładach usługowych i punktach przyjęć oraz pracowników zarzędów przedsiębiorstw /spółdzielni/

orgonizujęcych lub nadzorujęcych działalność ueługowę. Nie zalicza się tu zatrudnionych w pun­

ktach świadczenia usług, gdyż sę oni zaliczani - łęcznie z zatrudnionymi w działalności podstawo­

wej - do odpowiedniego działu gospodarki narodowej.

Do pracowników podstawowych zalicza się tych pracowników zatrudnionych na stanowiskach robot­

niczych 1 pokrewnych oraz na stanowiskach nierobotniczych, którzy świadczę bezpośrednio usługi będź zajmuję się obsługę klientów i utrzymaniem w czystości pomieszczeń usługowych. Będę to więc wszyscy pracownicy zatrudnieni w zakładach usługowych i w punktach przyjęć.

KLASYFIKACJA USŁUG

W niniejszej publikacji zastosowano Skróconę Klasyfikację Usług, opublikowane przez GUS w 1980r.

w serii “Zeszyty Metodyczne" /zeszyt nr 44/.

Dane statystyczne z zakresu usług zostały usystematyzowane według działów usług oraz według ga­

łęzi i szczegółowych branż i podbranż usług. <H rozdziale 2, dotyczęcya usług bytowych, dane wyka­

zano według grup usług bytowych stosowanych w programowaniu rozwoju usług.

Przy kwalifikowaniu usług do poszczególnych działów i branż zastosowano kryterium przedmiotu, do którego odnoszę się określone usługi. Oznacza to, że o zaliczeniu usługi do określonego działu, gałęzi, czy branży, decyduje jej charakter, bez względu na to, do Jakiego działu Klasyfikacji Gos­

podarki Narodowej została zaliczona Jednostka gospodarcza wykonujęca danę usługę.

Zgodnie z powyższę zasadę grupowania danych statystycznych Jednostka sprawozdawcza wykazuje w spra­

wozdaniu tyle branż usług /kwallfikujęc Je do właściwych działów, gałęzi 1 branż/, w ilu występuję faktycznie wykonane usługi.

Jednostki organizacyjne prowadzęce wlelobranżowę działalność ueługowę kwalifikuję czynności us­

ługowe do poszczególnych branż i działów usług zgodnie z ich przedmiotowym zakresem /na przykładt usługi naprawcze wyrobów przemysłowych - do działu “Usługi przemysłowe", usługi remontowo-budow­

lane - do działu "Usługi w zakresie budownictwa", usługi agrochemiczne - do działu "Usługi w za­

kresie rolnictwa", usługi fryzjerskie do działu "Pozostałe branże usług niematerialnych" itp./, przy czym usługi wykonywane w jednym zakładzie usługowym lub w jednym punkcie świadczenia usług kwalifikuje się do Jednej . przeważające! podbranży usług /jest to tzw. "metoda zakładowa" grupo­

wania danych statystycznych/.

Zgodnie ze Skróconę Klaeyfikację Usług, świadczenie usługowe przedsiębiorstw 1 zakładów /pań­

stwowych, spółdzielczych, organizacji społecznych/, jednostek 1 zakładów budżetowych, prywatnych zakładów rzemieślniczych i innych Jednostek gospodarki nie uspołecznionej zostały zakwalifikowane do następujęcych działów usług:

- usługi przemysłowe,

- usługi w zakresie budownictwa, - usługi w zakresie rolnictwa,

- usługi w zakresie transportu i łęczności, - usługi handlowe,

- pozostałe gałęzie usług materialnych, - usługi komunalne materialne,

- usługi mieszkaniowe oraz komunalne niematerialne, - usługi w zakresie oświaty i wychowania, v - usługi w zakresie kultury i sztuki,

- usługi w zakresie ochrony zdrowie 1 opieki społecznej, - usługi w zakresie kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku, - pozostałe branże usług niematerialnych,

- usługi adwokackie,

- usługi w zakresie finansów 1 ubezpieczeń.

■ I 7 Po usłun przemysłowych zalicza się czynności naprawcze i konserwacyjne mające na celu przywró­

cenie przedmiotom ich utraconej zdolności użytkowej lub utrzymanie tych przedmiotów w etanie zdol­

ności użytkowej oraz wytwarzanie na Indywidualne zamówienie ludności wyrobów z materiału powierzo­

nego, e w określonych w Klasyfikacji przypadkach - z eurowco własnego zakładu usługowego.

po.usług w zakresie budownictwa zalicza się usługi remontowa w dziedzinie budownictwa ogólne­

go w obiektach użytkowanych oraz ueługi remontowe w zakresie instalacji wewnętrznych /w tym także usługi brygad naprawczych administracji domów mieszkalnych i spółdzielni budownictwa mieszkaniowe­

go/. budowę 1 konserwację studzien, remonty i konserwację dróg i podwórzyw gospodarstwach, budowę domów mieszkalnych Jednorodzinnych oraz innych pomieszczeń gospodarczych wykonywany na indywidual­

ne zamówienie osób fizycznych z podstawowych materiałów powierzonych przez te oeoby, usługi geode­

zyjno- miernicze i ueługi projektowania inwestycyjnego,

Na zasadzie wyjątku - zgodnie z zarządzeniem Prezesa GUS z dnie 3 I 1973 r, oraz zarządzeniem z dnie 30 V 1973 r. - niektóre jednostki mogę wykonywać usługi budowy domów jednorodzinnych i po­

mieszczeń gospodarczych również z materiałów podstawowych własnych i zaliczać Je do wartości usług dla ludności.

Po usług w zakresie rolnictwa zalicza się obsługę maszynowę produkcji rolniczej i ogrodniczej /prace uprawowe i pielęgnacyjne, elew, sadzenie, zabiegi ochronne 1 pielęgnacyjne, zbiór plonów 1 oełoty, ueługi w gospodarce nasiennej i produkcji ogrodniczej, rekultywację terenów, przygotowy­

wanie kompostów itp./,ueługi zwlgzane z produkcję zwierzęce /kopulacje. Inseminacja 1 ocena zwle- rzęt, ueługi sanitarno-weterynaryjne/ oraz inne usługi zwięzane z gospodarkę rolniczą /np. wypoży­

czani# maszyn 1 sprzętu, etrzyżenie owiec, czyszczenie stawów/.

Do usług w zakreśla transportu i łączności zalicza się przewóz osób i ładunków transportem ko­

lejowym, samochodowym /bez komunikacji miejskiej/, konnym, «tatkami żeglugi morskiej, żeglugi śrćd- lędowej 1 środkami transportu lotniczego oraz usługi poczty, telefonii, telegrafii i radiefenli.

Do uełuo handlowych zalicza eię opłaty za dostawę towarów do domu klienta oraz za przygotowania towarów do odbioru na zamówienie klienta, opłaty za wysyłkę prasy dla odbiorców zagranicznych nn zlecenie osób prywatnych oraz za abonament filatelistyczny,

Do pozostałych gałęzi usług materialnych zalicza się usługi probiercze, usługi w zakresie miar i wag /sprawdzanie 1 cechowanie wyrobów z metali szlachetnych, legalizacje narzędzi pomiarowych/

oraz usługi w zakresie informatyki.

Do usług komunalnych materialnych zalicza się usługi komunikacji miejskiej /łęeznie z usługami taksówek/, usługi wodociągowe i kanalizacyjne, usługi oczyszczania 1 wywozu nieczystości, usługi toalet, dostawę energii elektrycznej, cieplnej i gazu przewodowego, ueługi gazyfikacji bezprzewo­

dowej , pralnicze 1 kominiarskie.

Do uałuo mieszkaniowych oraz komunalnych niematerialnych zalicza się wynajem lokali mieszkal­

nych 1 użytkowych /łęeznie z opłatami za usługi hoteli pracowniczych/, usługi biur zamiany miesz­

kań oraz usługi łaziennicze, pogrzebowe, cmentarne i ogrodów zoologicznych.

Do usłuc w zakresie oświaty 1 wychowanie zalicza się ueługi i ośrodków szkolenie kursowego /neu»

ka jazdy pojazdami samochodowymi, nauka Języków obcych, szkolenie podnoszące kwalifikacje zawodo­

we, udzielanie korepetycji/, domów studenckich, zakładów opieki nad dzieckiem i młodzieżą /przed­

szkola, dzieci rice, domy dziecka, ośrodki szkolno-wychowawcze/ oraz w zakresie wczasów dla dzieci i młodzieży.

Do uełuo w zakresie kultury i sztuki zalicza eię usługi: muzeów, galerii obrazów, wystaw artys­

tycznych, wypożyczalni książek, instytucji widowiskowych i muzycznych /np. teatry, opery, operet­

ki, filharmonie, orkiestry, zespoły pleśni i tańca, kabarety/, uoługi rozrywkowe /np. cyrki, weee- łe miasteczka, dyskoteki/, ueługi kin, usługi radia i telewizji /opłaty za abonament 1 zamówienia okolicznościowych życzeń/ oraz usługi pozostałych Jednostek działalności kulturalnej i rozrywko­

wej /domy i ośrodki kultury, świetlice, kluby, parki kultury itp,/.

Do uałuo w zakresie ochrony zorowia i oolekl społecznej zalicza się ueługi zakładów lecznictwa zamkniętego i otwartego /szpitale, ambulatoria, sanatoria, pogotowie ratunkowe, spółdzielczo przy­

chodnie zdrowie, pracownie stomatologiczne/, zakładów opieki nad matkę i dzieckiem /np, żłobki, domy małych dzieci/ i zakładów sanłterno-apidomlologloinych oraz ueługi zakładów opieki społecz­

nej /domy rencistów, domy specjalne, opieka nad osobami niedołężnymi/,

e

Do usług w zakresie kultury fizycznej. turystyki 1 wypoczynku zalicza elę organizowania Imprez i udostępnianie urządzeń sportowych, usługi turystyczne /zakwaterowania w hotelach i obiektach turystycznych, wynajem kwater prywatnych, organizowanie 1 obsługa ruchu turystycznego/ oraz usłu­

gi wypoczynkowe /organizowanie wypoczynku urlopowego 1 świątecznego, usługi domów wczasowych,pen- sjonatów i odrodków wypoczynkowych/.

Do pozostałych usług niematerialnych zalicza się usługi: fryzjerskie 1 kosmetyczne, fotogra­

ficzne, biur różnych /reklam, pisanie podań, przepisywanie na maezynie, tłumaczenia, przedsprze­

daż biletów, ekspertyzy, opieka doraźna ltp./, porządkowe /sprzątanie mieszkań/, wypożyczania /sprzętu gospodarstwa domowego, sportowego 1 turystycznego oraz pojazdów 1 garderoby/, przechowy­

wania 1 dozoru mienia /np. przechowywanie bagażu, parkingi, szatnie/, izb wytrzeźwień oraz inne osobno nie wymienione /np. czyszczenie obuwia, ważenie uliczne/.

Do usług adwokackich zalicza się udzielanie porad prawnych, zastępstwo prawne 1 Inne usługi ad­

wokackie.

Do usług w zakresie finansów 1 ubezpieczeń zalicza elę usługi: bankowe /opłaty manipulacyjne 1 odsetki za udzielone kredyty 1 wymianę dewiz/« loteryjne /loterie, gry liczbowe, totalizetor sportowy i wyścigów konnych/ oraz ubezpieczeniowe majętkowe 1 osobowe /Państwowy Zakład Ubezpie­

czeń, Towarzystwo Ubezpieczeń 1 Reasekuracji "Warta" Sp. Akc./.

METODY BAOAti

Wartość usług

1. Przy obliczaniu wartości usług przyjęto następujące założenia metodyczne:

a/ do wartości usług, oprócz wartości robocizny i narzutów z tytułu kosztów wydziałowych i ogól­

nozakładowych, zalicza elę wartość materiałów 1 części zamiennych stanowiących własność przed­

siębiorstwa /zakładu usługowego/, zużytych w procesie technologicznym związanym z wykonaniem określonej usługi;

b/ wartość usług wykonywanych na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej badana Jest w zasadzie we wszystkich branżach i podbranżach usług, które są jednocześnie świadczone odpłatnie na rzecz ludności w sieci placówek usługowych, z wyjątkiem:

- usług rolniczych świadczonych przez jednostki nadzorowania przez Min. Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz zrzeszona w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych /ze względu na funkcjonowanie w tych jednostkach obowiązującej sprawozdawczości z usług produkcyjnych dla rolnictwa na formularzu R-01, w której pojęcie usług produkcyjnych świadczonych na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej jest znacznie szersze, niż pojęcie uspołecznionych odbiorców usług w rozumieniu konsumentów zbiorowych stosowane w statystyce usług/,

- usług transportowych polegających na przewozie ładunków i przesyłek towarowych w ruchu towa­

rowym ,

- usług wodociągowo-kanalizacyjnych, oczyszczanie 1 wywozu nieczystości oraz dostawy energii cieplnej, elektrycznej i gazu przewodowego realizowanych na rzecz zakładów przemysłowych /z Jednostek uspołecznionych uwzględnia elę tylko odbiorców bytowo-komunalnych/,

- wpływów z tytułu usług bankowych wykonywanych na rzecz jednostek uspołecznionych;

c/ wartość usług transportowych, komunikacji miejskiej oraz usług hotelarskich dla ludności obej­

muje również wartość usług opłacanych z kwot przeznaczonych na delegacje służbowe;

d/ wartość usług dla ludności w zakresie oczyszczania i wywozu nieczystości, usług wodociągowych i kanalizacyjnych oraz usług kominiarskich odnosi się do usług świadczonych na rzecz prywatnych właścicieli nieruchomości, natomiast analogiczne usługi świadczone ne rzecz ludności zcmieezka-

łej w uspołecznionych zasobach mieszkaniowych są ujęte w pozycji "wynajem lokali";

e/ wartość usług turystycznych obejmuje również prowizję biur podróży z tytułu sprzedaży 1 skupu dewiz oraz za załatwianie paszportów, wkładek paszportowych, wiz i polis ubezpieczeniowych;

f/ wartość usług bankowych została przyjęta w wysokości ponoszonych przez ludność opłat manipula­

cyjnych 1 odsetek za udzielone kredyty, a wartość usług loteryjnych i ubezpieczeniowych przyję­

to w wysokości pełnych wpływów uzyskanych od ludności za zakup losów oraz za składki ubezpie­

czeniowe ;

9

- dla placówek prowadzących księgi handlowe przyjmuje elę pełne wpływy za usługi na podstawie ewidencji księgowej, wykazane w podziale na usługi opłacone ze środków pieniężnych ludności oraz za opłacone przez Jednostki gospodarki uspołecznionej,

- dla placówek prowadzących księgi podatkowe przyjmuje eię urealnione wpływy za usługi ogółem, a wpływy za uaługl dla ludności w wysokości różnicy pomiędzy wartością usług ogółem i war­

tością uaług wykonanych na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej,

- dla placówek korzystających ze zryczałtowanych form opodatkowanie przyjmuje elą wpływy ze usługi ogółem w wysokości przyjętej do ustalenia współczynnika prowizji lub kalkulacji zry­

czałtowanej odpłatności na rzecz zleceniodawcy, a wpływy za uaługl die ludności w wysokości różnicy pomiędzy wartością usług ogółem 1 wartością usług wykonanych na rzecz Jednostek gos­

podarki uspołecznionej i

h/ dla zakładów prowadzonych na zasadach zryczałtowanego rozrachunku wartość usług dla Jednostek gospodarki uspołecznionej przyjmuje elą na podstawie faktur, w wysokości rzeczywistego wykona­

nie w okresie sprawozdawczym, a wartość uaług dla ludności w zasadzie przyjmuje alę na pozio­

mie obrotu ustalonego w umowie %a spółdzielnią ne dany okres sprawozdawczy, z tym, że obroty te powinny być aktualizowane w zależności od rzeczywistych warunków świadczenia uaług.

2, Dane o wartości usług w grupowaniu według działów, branż i podbranż usług dla Jednostek gos­

podarki uspołecznionej opracowano na podstawie sprawozdań statystycznych o symbolu "U", s dla Jed­

nostek gospodarki nie uspołecznionej na podstawie danych szacunkowych zawartych w sprawozdawczości reeortowej Jednostek nie uspołecznionych.

Podstawę do ustalenie szacunkowych wpływów osiąganych przez Jednostki gospodarki nie uspołecz­

nionej z tytułu sprzedaży wyrobów i usług stanowią dane sprawozdawcze dotyczące liczby prywatnych zakładów i liczby pracujących w tych zakładach oraz oszacowany przez rzeczoznawców urealniony ob­

rót na Jeden zakład i Jednego pracującego. ,

Placówki usługową

Dane o sieci placówek usługowych, zarówno w grupowaniu branżowym Jaki »last i gmin oprmiowar.e na podstawie danych sprawozdawczych Jednostek gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej.

W gospodarce uspołecznionej dane o liczbie zakładów obejmują także zakłady usługowa działające w eye ternie agencyjnym.

W rzemiośle prywatnym za zakład usługowy przyjmuje alę placówkę osiągającą w ramach ogólnych ob­

rotów - 50 % 1 więcej wpływów z tytułu usług świadczonych na rzecz ludności.

Punkty przyjęć i punkty świadczenia usług występują tylko w Jednostkach gospodarki uspołecznio­

nej.

Liczbą placówek usługowych podano według etanu w dniu 31 XII.

Zatrudnienia

1. Dane dotyczące liczby zatrudnionych przy świadczeniu uaług opracowano na podstawie danych sprawozdawczych Jednostek gospodarki uspołecznionej i danych ewidencyjnych jednostek gospodarki nie uspołecznionej.

2. Zatrudnienie w usługach w Jednostkach gospodarki uspołecznionej wykazano łącznie z zatrudnio­

nymi w zakładach agencyjnych, w przeliczeniu nlepnłnozatrudnionych na pełne etaty, jako przeciętne w roku, bez uczniów 1 osób wykonujących procę nakładczą.

W przedsiębiorstwach /zakładach/ prowadzących mieszaną działalność produkcyjno-ueługową, liczbę zatrudnionych przy świadczeniu uaług oblicza alę na podstawie liczby przepracowanych robeczogodzln lub szacunkowo, stosując określone w instrukcjach GUS wskaźniki.

3. Dane o pracujących przy świadczeniu usług w jednostkach gospodarki ni# uspołecznionej usta­

lono przy zastosowaniu następujących metod;

» w rzemiośle prywatnym Jake zatrudnionych przy usługach przyjęto liczbą pracujących w tych zskła- g/ dla zakładów agencyjnych obroty z tytułu świadczenia usług podaje elę w wysokości przyjętej

Jako podstawa wymiaru podatków. <H zależności od rodzaju prowadzonej ewidencji, wpływy te okre­

śla alg następująco *

10

dach, w których udział wartości usług dla Ludności w globalnych obrotach tych zakładów stenowi 50 *,ö 1 wlgcej,

- dla zakładów usługowych zrzeszonych w Naczelnej Radzie Zrzeszeń Prywatnego Handlu 1 Usług przy­

jęto liczbę zatrudnionych według danych sprawozdawczych.

Zatrudnienie w usługach w Jednostkach gospodarki nie uspołecznionej obejmuje właścicieli, dzierżawców, pomagających członków rodzin 1 pracowników najemnych i w rzemiośle prywatnym łącznie z uczniami. Przeciętną liczbę zatrudnionych w rzemiośle prywatnym przyjęto Jako średnią etanu za­

trudnienia w dniu 31 grudnie w roku sprawozdawczym i poprzednim.

Brak danych ewidencyjnych o liczbie uczniów zatrudnionych w zakładach rzemieślniczych świadczą­

cych usługi dla ludności według szczegółowych branż usług, uniemożliwia opracowanie danych doty- czących zatrudnienia bez uczniów - analogicznie Jak dla Jednostek gospodarki uspołecznionej.

UWAGI ANALITYCZNE

W 1985 roku globalna wartość sprzedaży usług - świadczonych w ramach działalności gospodarczej przez Jednostki gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej we wazyetklćh dziełach gospodarki narodowej - wyniosła w cenach bieżących 30,6 old zł. Była ona wyższa od sprzedaży osiągniętej w 1983 r. - o 75,2 % i 1984 r. - o 41,4 %.

W okresie pięciolecia 1981 - 1985 wystąpił wysoki wzrost wartości usług świadczonych odpłatnie dla ludności.

Sprzedaż ogółem - liczona w cenach bieżących - wzrosła o 284,4 %, z tego w Jednostkach gospodarki uspołecznionej o 223,5 %, a gospodarki nie uspołecznionej o 589,9 %,

' i

Średnie roczne tempo wzrostu sprzedaży tych usług w latach 1981 - 1985 wyniosło i ogółem - 32,0 %, w jednostkach gospodarki uspołecznionej - 25,0 %, nie uspołecznionej - 47,2 %.

Niżej zamieszczone dane ilustrują wartość 1 wzrost sprzedaży usług dla ludności ogółem oraz we-

V i

dług form własności w latach 1981 - 1985: i

LATA

Sprzedaż usług dla ludności

ogółem

gospodarka goepoderke

uspołecz­

niona

nie uspo­

łeczniona

uspołecz­

niona

nie uspo­

łeczniona

ogółem

uspołecz­

niona

nie uspo­

łecznione w milionach

złotych®/

w odsetkach ogółem

rok poprzedni™

-100

1980 4578,7 3641,3 937,4 79.5 ' 20,5 106,7 108,1 101,4

1981 4990,0 4057,7 932,3 01,3 18,7 109,0 111,4 99,5

1982 7646,0 5566,7 2079,3 72,8 27,2 153.2 137,2 229,9

1983 10941,5 7501,3 3433,7 68,6 31,4 143,1 134,9 165,1

1984 12592,5 8760,8 3831,7 69,6 30.4 115,1 116,8 111,6

1905 17600,5 11133,0 6467,5 63,3 36,7 139,8 127,1 168,6

a/ W cenach bieżących

u

Uzyskane wskaźniki dynamiki sprzedały usług dla ludności nie odzwierciedlaj9 w pełni rzeczy­

wistego wzrostu wolumenu rzeczowego ich sprzedaży.

W znacznym stopniu osiągnięty wzrost wartości sprzedaży wynikał ze zmian cen usług, a także ze wzrostu eon materiałów 1 części zamiennych zużywanych w procesie świadczenia usług.

2 danych wynika Jednak, że najszybszy przyrost sprzedaży wystąpił w 1902 i 1903 r. .Yyetgpiły również zmiany strukturalne.' Od 1982 roku systematycznie wzrasta udział gospodarki nie uspołecz­

nionej w globalnej sprzedaży usług dla ludności 1 w 1905 roku wynosił 36,7 % wobec 16,7 % w 1901 r.

W latach 1981 - 1985 naetgplł wzrost sprzedaży usług dla ludności we wszystkich działach usług.

Dynamika sprzedaży usług dla ludności w poszczególnych dziełach wykapała duże zróżnicowanie.

Była ona wysoka w usługach typu rynkowego, w których Jednocześnie następowały zmiany cen jak np1 usługi przemysłowe, budowlane, turystyczne oraz pozostałe niematerialne. Niżezg dynamik» wzrostu charakteryzowały ei« działy obejmujące usługi wymagajgee dopłat z budżetu państwa, tj. kultury 1 sztuki, ochrony zdrowia 1 opieki społecznej oraz oświaty 1 wychowania.

Od 1983 roku odnotowuje ei« wzrost opłat ludności za usługi mieszkaniowe oraz komunalne niemate­

rialne - o 33,9 % w 1983 r., o 79,9 % w 1984 r. 1 o 60,6 % w 1985 r.

Globalną wartość sprzedaży usług dla ludności w latach 1900, 1983 i 1989 według poszczególnych działów usług oraz średnioroczne tempo wzrostu tej sprzedaży w okresie 1981 - 1985 /w przedzia­

le na okresy 1981 - 1962 1 1981 - 1985/ ilustruj« następujące denat

1980 1983 1965 brednie roczne tempo wzrostu w latach w milionach złotych®7' 1961-

-1985

1981- -1962

1993- -1989

OGÓŁEM

' t

4578,7 10941,5 17600.5 30,9 29,2 32,0

Przemysłowe 938,8 2205,2 3454,3

/

29,8 38,2 24,3

' ■ .

S'

Budowlane 378,9 1158,3 2444,4 45,2 22,9 62,1

Rolnicze 134,3 427,1 592,3 35,9 64,6 17.7

Transportu 1 łączności 640,9 1561,1 2455,2 30,3 11,8 43,3

Handlowe 15,1 31,9 40,0 21.5 40,0 10,6

Komunalne materialne 640,4 2155.8 2921,6 28,3 *1,8 20,1

a/ W cenach bieżących

1?

Globalna wartość sprzedaży usług dla ludności w latach 1980, 1983 i 1905 według poszczegól­

nych działów usług oraz średnioroczne tempo wzrostu tej sprzedaży w okresie 1981 - 1985 /w prze­

dziale no okresy 1981 - 1982 1 1963 - 1985/ /dok./

z

USŁUGI

1980 1983 1983 Średnie roczne tempo wzrostu w latach w milionach złotych"/ 1981-

-1985

1961- -1982

1983- -1985

Mieszkaniowe oraz komunalne niematerialne

r 300,4 443,6 1282,1 33,6 5.0 57,0

Oświaty 1 wychowania 128,2 318,6 340,0 21,5 42,1 9,8

Kultury i sztuki 143,9 221,2 393,7 22,0 14.2 27,5

Ochrony zdrowia i opieki

społecznej 54,0 . 211,5 270,7 38,0 45,6 33,3

Kultury fizycznej, turystyki

1 wypoczynku 166,6 399,5 563,3 27,6 15,4 36,4

Pozostałe niematerialne 112,4 217,2 396,0 28,6 31,5 26,8

Adwokackie 12,0 28,9 36,6 25,0 37,1 17,9

Finansów 1 ubezpieczeń 710,8 1561,6 2410,3 27,7 22,5 31,2

I a/ w cenach bieżących.

.

rC'

W okresie minionej 3-latki 1983 - 1985 w porównaniu z okresem 1981 - 1962 naatąęiło znacz­

ne przyspieszenie tempa wzrostu sprzedaży usług budowlanych, transportu i łączności, mieszka­

niowych oraz komunalnych niematerialnych, kultury 1 sztuki, kultury fizycznej, turystyki 1 wy­

poczynku» natomiast osłabienie tempa wzrostu sprzedaży usług przemysłowych, rolniczych, handlo­

wych, komunalnych materialnych, oświaty i wychowania 1 adwokackich.

Wartość usług w 1985 roku w przeliczeniu na i mieszkańca wyniosła 24,0 tye. zł 1 była wyżera o 58,8 % /o 8,9 tye. zł/ od osiągniętej w 1983 roku oraz o 125,8 % /o 13,4 tye, zł/ od uzyska- ‘ nej w 1982 roku.

o

j

T\

% t l'oziom 1 struktura wydatków ludności na usługi •/. prze Uczeniu na 1 r.ia<• l:.*ńna w latach 1V90- 1905 koztałtowały ol& następująco:

USŁUGI a -na 1 mieszkańca w zł*/

b - w odsetkach ogółem

1980 1901 1902 1903 1904 1905

OGÓŁEM a 6398 6959 10627 15112 17233 24001

b 100.0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Przemysłowe a 1312 1461 2495 3045 3694 4710

b 20.5 21,0 23.5 20,2 21,4 19,6

Budowlane a 529 551 790 1600 1413 3333

b 8.3 7.9 7.5 10.6 8.2 13,9

Rolnicze a 188,. 214- . 505, , 90, , 667. . ooo«,,

683Z/ 764z/ 1052 / 2177Z/ 2471Z/ 2994s/

b 2.9 . 3.1 4,8 3.9 3.9 3.4

Transportu 1 łączności a 896 961 1112 2166 2431 3340

b 14,0 14,1 10,5 14,3 14,1 13,9

Handlowe a 21 29 41 44 57 55

b 0,3 0,4 0,4 0,3 0.3 0.2

Komunalne materialne a 1174 1186 2347 2977 3255 3964

b ie.4 17,0 22,1 19,7 18,9 16,6

Mieszkaniowe oraz komunalne a 420 431 461 613 1092 1746

niematerialna b 6.6 6.2 4.3 4.1 6.3 7.3

Oświaty 1 wychowania a 179 200 357 440 411 464

b 2.0 2,9 3,4 2,9 2.4 1,9

Kultury 1 sztuki a 204 212 265 306 418 537

b 3.2 3.1 2",5 2,0 2.4 2,2

Ochrony zdrowia 1 opieki społecznej a 75 88 159 292 318 369

b 1.2 1.3 1.5 1.9 1.6 1,5

Kultury fizycznej, turystyki a 233 237 308 552 596 760

1 wypoczynku b 3.6 3,4 2.9 3.7 3.6 3.3

Pozostałe niematerialne a 157 166 270 300 386 540

b 2.5 2.4 2,5 2,0 2,2 2.2

Adwokackie a 17 19 31 81 48 50

b 0.2 0.3 0,3 0.5 0.3 0,2

Finansów i ubezpieczeń a 993 1183 1480 2157 2448 3297

b 15,5 17,0 13,9 14,3 14,2 13,8

1/ W cenach bieżących. 2/ Na 1 mieszkańca wsi.

Struktura wydatków ludności na usługi w latach 1981 - 1985 nie uległa większym zmianom» najwyż­

szy udział w ogólnej wartości osiągnęły wydatki na zakup usług przemysłowych, komunalnych, mnterxel nych, transportu 1 łączności, budowlanych oraz finonaów i ubezpieczeń) najniższy na zakup - adwo­

kackich, oświaty i wychowania, kultury i aztuki, ochrony zdrowia oraz pozostałych niematerialnych.

Poziom wydatków ludności na usługi oświaty, kultury 1 aztuki, ochrony zdrowia 1 opieki społecz­

nej nie odzwierciedla Jednak wolumenu tych usług, gdyż aę one w przeważającej mierze świadczone nieodpłatnie. -

Dynamika wydatków ludności na zakup usług w gospodarce uspołecznionej no tle dynamiki funduszu dyspozycyjnego ludności i dynamiki sprzedaży detalicznej towarów dla ludności w latach 1981 - 1995 kształtowała się następująco:

WYSZCZEGÓLNIENIE 1980 1981 1982 1983 1984 1985

Fundusz dyepozycyJnyMudnoścl a 109,7 127,9 161,4 ,124.5 118,1 122,6

b . • 100,0 100,0 100,0 100,0

Sprzedaż detaliczne towarów d]e ludności a 107,1 110,0 184,6 131,9 121,0 117,8

b • , 77,6 62,2 84,2 00,9

Sprzedaż usług dla ludności w gospodarce a

ioa,i

uspołecznionej b • • 11,6 13,2 12,9 14.7

a/ Rok poprzedni - 100. b/ Fundusz dyspozycyjny » 100.

1/ Fundusz dyspozycyjny /przychody netto/ - globalne przychody pieniężne ludności /łącznie z przypływem pieniądza z Innych województw/ poanlejezone o podatki 1 c.płaty, kredyt1/ spłacone oraz odpływ pieniądza do innych województw.

1.1

Uzyskana dynamika wydatków ludności na zakup usług w gospodarce uspołecznionej w kolejnych la­

tach była wyższa od dynamiki sprzedaży detalicznej z wyjątkiem 1902 i 19841 a w roku 1983 i 1985 przewyższała dynamikę funduszu dyspozycyjnego ludności.

Głównę pozycję w wydatkach ludności na zakup usług stanowiły wydatki na grupę usług bytowych, obejmujęcę usługi zwlęzane z prowadzeniem gospodarstwa domowego i zaspokajaniem niektórych potrzeb

* osobistych.

W 1985 r, z ogólnej kwoty wydatków na usługi - wynoszęcej na 1 mieszkańca 24001 zł - na zakup usług bytowych przeznaczono łęcznle 9088 zł. tj. 41,2 % /w 1980 r. - 37,3 %, w 1981 r. - 43,1 %, w 1982 r. - 39,2 %, w 1984 r. - 37,8 %/.

Pozostałe 14113 zł /58,8 % wydatków na ueługl/ ludność rozdysponowała następująco;

Na 1 mieszkańca

W odsetkach

USŁUGI< • 1980 1983 1985 ogółem

w złotych 1980 1983 1985

Inne /poza bytowymi/ 4014 9246 14113 62,7 61,2 58,6

w tymi

- opłaty związane z utrzymaniem mieszkania 944 1791 3192 14,8 11.8 13,3

czynsze 401 541 1619 6,3 3.6 6,7

dostawa i energii elektrycznej 320 765 1006 5,0 5.2 4,2

energii cieplnej 100 202 219 1.6 1.3 0.9

gazu przewodowego 109 229 288 1.7 1.5 1.2

gazu bezprzewodowego 14 34 60 0,2 0,2 0.2

- ubezpieczeniowe 731 1554 2375 11,4 10,3 9,9

- transportu 667 1650 2579 10,4 10,9 10,7

- komunikacji miejskiej 547 1520 2092 8,6 10,2 8,7

- finansowe 262 603 945 4.1 4,0 3.9

w tym loteryjne 179 440 593 2,6 2.9 2,5

- związane z gospodarką rolniczą 188 590 808 2,0 3.9 3.4

- kultury i sztuki 204 306 537 3.2 2.0 2,2

w tym opłaty za abonament radia

i telewizji 112 108 279 1,0 0,7 1.2

- oświaty 1 wychowania 179 440 464 2,8 2,9 1.9

w tym:

szkolenia kursowe 145 155 • 1.0 0,6

opieka przedszkolna • 233 215 • 1.5 0.9

wczasy dla dzieci i młodzieży . 34 47 • 0,2 0.2

- ochrony zdrowia 1 opieki społecznej 75 284 369 1.2 1.9 1.5

w tymi

opieka zdrowotna 62 246 310 1.0 1.6 1,3

żłobki 7 37 45 0,1 0,2 0.2

Sprzedaż usług bytowych w latach 1981 - 1985 znacznie przewyższyło dynamikę aprzedaży ueług ogółem w tym okresie. W porównaniu do 1980 r. wydatki ludności na zakup ueług bytowych w 1985 r.

wzrosły w cenach bieżących o 324,9 %, z tego w Jednostkach gospodarki uspołecznionej o 148,3

96

Średnie roczne tempo wzrostu sprzedaży ueług bytowych dla ludności w latach 1981 - 1985 wynios­

ło 33,6

96

96

Uprz-icJat 1 dynamikę wzrostu wartości usług bytov/ynh die ludności w podziale na gospodarkę us­

połeczniony 1 nie uspołeczniony nra? jej udział w globalnej wartości usług bytowych, w latach 1981-1905 ilustruję poniższe dane;

y

t.ATA

Sprzedał usług bytowych dla ludności

ogółem

goepodarka goepodarka

uspo­

łecz­

niona

nie uspo­

łecz­

niona

uspo­

łecz­

niona nie uspo­

łecz­

niona

ogółem uspo­

łecz­

niona nie uspo­

łecz­

niona w milionach

złotych

w odsetkach

■ ogółem

rok poprzedni « - 100

I960 1706,3 958.7 747,6 56,2 43.8 106,0 109,0 108,8

1981 1864,3 1046,8 817,6 56,1 43,9 109.3 109,2 109.4

1982 2996,6 1407,1 1589,5 47,0 53,0 160,7 134,2 194,4

1983 4247,3 1839,0 2408,3 43,3 56.7 147,7 130,7 151,5

1984 4763,0 2063,5 2699,5 43,3 56,7 113,7 112,2 112,1

1985 7250,8 2380,8 4870,0 32,8 67,2 152,2 115,4 180,4

*

Z globalnych wydatków na usługi bytowe /w ujęciu branżowym/ etatystyczny mieszkaniec województwa wałbrzyskiego we wszystkich okresach najwięcej środków przeznaczał na zakup usług przenyełowych, bu­

dowlanych oraz usług turystycznych 1 wypoczynkowych.

W 1985 r. wydatki na usługi wyniosły:

- przemysłowe - 4710 zł /47,6 'jiJ , - budowlane - 3333 zl /33,7 »J , - turystyczne 1 wypoczynkowe - 760 zł /7,8 %/,

Na pozostałe grupy usług bytowych przypadało łęcznio 1077 zł /10,9 . z tego na zakup usług:

- handlowych - 55 zł /0,6 , - pralniczych - 239 zł /2,4 */, - o charakterze osobistym - 531 zł /5,4 ,

w tym na usługi:

fryzjerskie i kosme­

tyczne - 333 zł,

fotograficzne - 101 zł, wykonywanie różnych

zleceń - 54 zł.

W ogólnych wydatkach na usługi przemysłowe w 1985 r. /podobnie Jak w latach poprzednich/ naj­

większa pozycję stanowiły opłaty za usługi:

- motoryzacyjne - 1328 zł /28,2 %,ogólnej wartości wydatków na usługi przemysłowe/, - odzieżowe i bieliżniarekle - 758 zł /16,1 %/,

- kowalskie 1 ślusarskie - 436 zł /9,3 , - kamieniarskie - 401 zł /8,5 %/.

Na pozostałe usługi naprawcze i zakup wyrobów na indywidualne zamówienie ludności wydatkowano łęcz- nie - 1787 zł /37,9 %/. w tym:

- na naprawę zmechanizowanego 1 elektrotechnicznego sprzętu gospodarstwa

domowego - 158 zł.

jubilerskie 75 zł.

zeyarmiatrzowokie - 81 Zł, naprawa sprzętu radiowego

1 telewizyjnego - 278 zł.

stolarskie - 225 Zł,

szewskie - 157 zł.

16

■Z wydatków ludności na usługi przemysłowe — znaczna czyść środków przeznaczona została na za­

kup wyrobów wykonywanych z materiałów własnych zakładów usługowych na indywidualne zamówienia.

Struktury usług przemysłowych świadczonych ludności przez jednostki gospodarki uapołeczniorlej w 1905 r. w.podziale na usługi 1 wyroby wytwarzane na indywidualne zamówienie, charakteryzuję po­

niższe dane:

USŁUGI PRZEMYSŁOWE

Wartość w tysiącach złotych

W odsetkach ogólnej war­

tości usług przemysłowych dla ludności

ogółem

i

usługi

wyroby

usługi•

wyroby

razem

w tym wartość

mate­

riałów

razem

w tym mate­

riały

OGÓŁEM 1362779 1132204 230575 123308 83,1 16,9 9,0

w tymi

Meblarskie 1 taplcerskie 29165 3447 25718 8813 11,8 88,2 30,2

Dziew!arekle 404705 363827 40678 15872 89,9 10,1 3,9

Odzieżowe 1 bleliżnlarakie 233796 134874 98922 56945 57,7 42,3 24,4

Stolarskie 23766 11382 12384 4610 47,9 52,1 19.4

Kowalskie i ślusarskie 8704 7127 1577 639 81,9 18,1 7,3

Szklarskie 4131 3666 465 195 88.7 11.3 4,7

Szewskie 26203 14622 11581 2860 55,8 44,2 10,9

Optyczne 36480 - 36480 31778 - 100,0 87,1

W 1985 r. mieszkańcy województwa wałbrzyskiego oddali do prania 197 ton bielizny 1 340 ton odzie­

ży do chemicznego czyszczenia. W porównaniu do lat poprzednich obserwuje się stały spadek tych us­

ług.

Tonaż wypranej bielizny i chemicznie czyszczonej odzieży w gospodarce uspołecznionej w latach 1982-1985 przedstawia się następująco:

WYSZCZEGÓLNIENIE 1982 1983 1904 1985

Pranie bielizny - ogółem

/w tonach/ 714 816 738 684

dla konsumentów zblprowych 449 505 534 487

dla ludności 265 231 204 197

w tym w trybie przyspieszonym 19 16 14 17

na 1 mieszkańca w kg 0,37 0,32 0,28 0,28

Chemiczne czyszczenie - bez farbowanie

/w tonach/ r 413 417 394 344

dla konsumentów zbiorowych 11 10 7 i 4

dla ludności 402 407 387 340

w tym w trybie przyspieszonym 106 94 108 190

na 1 mieszkańca w kg 0.56 0,56 0,53 0,46

Przy świadczeniu usług dla ludności w 1985 r. zatrudnionych ogółem było 12429 osób, z tego w Jednostkach gospodarki uspołecznionej 7354 oeoby /59,2 %/ 1 gospodarki nie uspołecznionej 5075 oeób /40,8 . W rzemiośle prywatnym pracowało 5016 osób.

Usługi bytowe dla ludności w 1985 r, wykonywane były w:

- 3889 zakładach usługowych /1183 uspołecznionych i 2706 nie uepołecznlonyoh - w ty» 2671 prywat­

nych zakładach rzemieślniczych, - 51 uspołecznionych punktach przyjęć,

- 135 uspołecznionych punktach świadczenia usług.

I

Usługi bytowe dla ludności świadczone cg na ogół w placówkach małych, zatrudniających średnio 1 pracowników. Niską liczbę zatrudnionych /poniżej 2 pracowników/ charakteryzują się prywatne za­

kłady rzemieślnicze.

Przeciętną liczbę zatrudnionych przypadającą na 1 placówkę świadczącą usługi bytowe Ilustruję następujące dane:

WYSZCZEGÓLNIENIE

Placów­

ki usłu­

gowe

Przeciętne zatrudnienie

ogółem

na 1 pla­

cówkę us­

ługową

OGÓŁEM 1960 3850 12951 3,4

1901 3718 12043 3,2

# 1982 3553 11523 3.7

1983 3776 11466 3,0

1964 3988 11092 3,0

1985 4075 12429 3,1

gospodarka uspołeczniona 1980 1944 9295 4,8

1981 1723 8250 4.9

0

1983 1430 7389 5.2

1984 1386 7233 5,2

1985 1369 7354 5,4

Gospodarka nie uspołecznione , 1900 1906 3656 1,9

1981 1995 3 793 1.9

1982 2027 3931 1.9

1903 2346 4077 1.7

1904 2602 4659 1.9

1985 2705 5075 1,9

w tym rzemiosło prywatne 1982 2007 3791 1.9

1983 2321 4020 1.7

1984 2565 4585 1,3

1985 2671 5016 1.9

W poszczególnych grupach usług bytowych, zatrudnienie pracowników podstawowych 1 placówki usłu­

gowe w 1985 r. oraz przeciętne liczba zatrudnionych przypadająca no 1 placówkę kształtowały się następująco:

. ' 1 1 USŁUGI BYTOWE

Przeciętne zatrudnienie8'

Zakłady usługowe

Punkty śwIad~

czenla ueług

Punkty przy­

jęć ogółem na 1 placówkę

usługową"/

ogółem

w tym gospo­

darka uspo­

łecz­

niona

ogółem

w tym gospo­

darka uspo­

łecz­

niona

ogółem

w tym

or

uepo- lecz-

nlona uspołeczniona

OGÓŁEM 12429 7354 3.2 6,0 3889 1103 135 51

w tym:

Przemysłowe 4903 1955 2.3 3,8 2069 515 7 4

Budowlane 2110 883 2.6 6.4 795 138 16 -

Handlowe 10 10 1.1 1.1 9 9 73 -

Pralnicze 395 207 1.8 2.4 173 39 10 4fc

Turystyczne 1 wypoczyn-

kowe 2207 2161 8.7 9,2 254 236

0 charakterze osobistym 2418 1771 4.9 8,9 505 198 26 t

a/ Pracownicy podstawowi, b/ Liczbę zatrudnionych w przeliczeniu na 1 zakład.

Istniejące placówki usługowe nie zapewniają dogodnej dostępności w szeregu Istotnych dla lud­

ności branżach usług bytowych, powodując ograniczenie sprzedaży usług w legalnie działającej ste­

el usługowej 1 częściowe kierowanie Niezaspokojonego popytu do wykonawców nierejeatrowanych, Szczególnie znaczne dysproporcje pomiędzy popytem na usługi, a Ich podażą występują na terenie wsi 1 małych miast, gdzie względy ekonomiczne ograniczają uruchamianie stałej sleoi usługowej, a organizowanie ruchomych punktów obsługi ludności utrudnia brak środków transportowych i niedobory kadrowe.

18

Niżej zamieszczone dene ilustruję liczbę placówek usługowych i liczbę zatrudnionych w tych placówkach w 1965 r., a także liczbę ludności przypadającej przeciętnie na 1 placówkę usługową i 1 zatrudnionego - według wybranych, ważniejszych branż usług bytowycht

USŁUGI

Prze­

ciętne zatrud­

nienie8'

Pla- cówkl uełu- gowe°/

Liczba ludności przypadające ną 1 za­

trud­

nionego

1 placów­

ką usłu­

gową Naprawa zmechanizowanego 1 elektrotechnicznego

sprzętu gospodarstwa domowego 160 45 4583 16296

Kowalskie 1 ślusarskie 240 150 3056 4889

Zegarmistrzowskie ° 119 88 6162 8333

Optyczne a 26 20 28204 36666

Motoryzacyjne 1247 311 588 2358

Naprawa sprzętu radiowego 1 telewizyjnego 3?1 120 2284 6111

Szklarskie 44 34 16666 21568

Meblarskie 1 taplcerekie 199 80 3685 9167

Krawieckie 930 433 786 1694

Szewskie 170 126 4313 5820

Fryzjerskie 1 kosmetyczne 758 310 967 758

Fotograficzne 187 119 3922 6162

a/ Pracownicy podstawowi, b/ Łączna liczba zakładów usługowych, punktów przyjęć 1 punktów świad­

czenia usług.

W przeliczeniu na 10 tye. mieszkańców w 1985 r. przypadało średnio w województwie 169,5 zatrud­

nionych bezpośrednio przy wykonywaniu usług bytowych dla ludności. Liczba ta od 1980 roku stale maleje.

W latach 1983 - 1985 na terpenie województwa wałbrzyskiego zostało przekazanych przez inwesto­

rów budownictwa mieszkaniowego do zagospodarowania 6 lokali usługowych o łącznej powierzchni 762 a w tym w 1983 r. - 3 /390 ro2/, w 1984 r. - 2 /176 a2/ i w 1985 r. /196 n2/. W okresie 1980-1982 przekazano 5 lokali o ,powierzchni 689 m2 /w 1980 r. - 1 /84 o2/ i /w 1982 r. - 4 /605 m2//.

USŁUGI W OCENIE MIESZKAŃCÓW MIASTa/W03EVl/bDZTWA WAŁBRZYSKIEGO W 1985 R.

s .

W listopadzie 1985 r, zostało przeprowadzone ze pośrednictwem korespondentów miejskich Główne­

go Urzędu Statystycznego oraz - uzupełniająco — pracowników Wojewódzkiego Urzędu Stetyatycznego badanie opinii o działalności usługowej w miastach.

Odpowiedzi na pytania zawarte w badaniu ankietowym były udzielane na podstawce obserwacji i oceny własnej lub członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie z osobami udzielający­

mi informacji i dotyczyły okresu od 1 do 31 X 1965 r.

Badaniem ankietowym objęto 20 rodzajów usług bytowych charakteryzujących się istotnym znacze­

niem dla sprawnego funkcjonowania gospodarstw domowych i zaspokojeniem niektórych potrzeb osobis­

tych ludności.

Były to usługi« szewskie, krawieckie, motoryzacyjne, naprawy sprzętu radiowego 1 telewizyjnego, zmechanizowanego oraz elektrotechnicznego sprzętu gospodarstwa domowego, ślusarsko-kowalekie, szklarskie, stolarskie, zegarmistrzowskie, optyczne, oyklinowanie i lakierowanie podłóg, malowa­

nie /tapetowania/ ścian i otworów, inetalatoretwa elektrycznego, hydrauliczne, prania bielizny, chemicznego czyszczenia, maglowanie, fryzjerskie 1 fotograficzne.

a/ Opracowano na podstawie publikacji GUS pt• "Usługi w ocenie mieszkańców miast w 1985 r.

wyd. Warszawa, maj 1986.

*IO

I

Celom badania było zebranie bezpośrednich Informacji od mieszkańców miast na temat:

- tzw. "dostępności* placówek usługowych w badanych rodzajach usług określonej położeniem naj­

bliższej zlokalizowanej placówki usługowej w stosunku do miejsce zamieszkania Informatora, - popytu na usługi 1 form jego zaspokajania, co zostało wyrażone liczba usług wykorzystanych w

gospodarstwie domowym informatora.

W podziale no usługi zakupione w zakładach usługowych /uspołecznionych 1 prywatnych/, usługi za­

kupione u osób wykonujących usługi dorywczo /tzw. "wykonawców nlerejestrowanych*/ i usługi zrea­

lizowane w formie samoobsługi oraz pomocy sąsiedzkiej,

- przyczyn korzystania z usług u osób świadczących usługi dorywczo lub w formie samoobsługi i po­

mocy sąsiedzkiej,

- opinii o Jakości ueług zakupionych w zakładach usługowych uspołecznionych 1 prywatnych. •

Dostępność usług

Dostępność usług w badaniu ankietowym określono odległością w kilometrach od miejsca zamieszka­

nia korespondenta do, najbliższego zakładu.

Przedziały odległości uwzględniono w ankiecie następująco:

- odległość do 1/2 km dogodne dostępnością zakładów usługowych, zwłaszcza świadczących usługi o dużej częstotliwości zapotrzebowania,

- odległość 1 km dostępność zadowalająca,

- powyżej 1 km do 2 km świadczy o niezadowalającej dostępności ueług o dużej częstotliwości popy­

tu 1 stosunkowo korzystnej dostępności odnośnie usług realizowanych w większych odstępach czasu, - odległość powyżej 2 km świadczy o małej dostępności zakładów usługowych.

Wyniki badania wskazują, że w odległości do 1/2 km najwięcej korespondentów znajdowało zakłady usługowe świadczące usługi:

- maglowanie w maglach elektrycznych 1 prasujących - 74,4 %,

- fryzjerskie - 68,1 %,

- fotograficzne - 42,5 56.

- krawieckie - £3,1 56,

- szewskie - 44,6 %,

- naprawa sprzętu radiowego 1 telewizyjnego - 46,9 56,

- zegarmistrzowskie - 43,7 %.

Jako trudniej dostępne ocenili korespondenci zakłady usługowe świadczące usługit

- ślusareko-kowelekie, których występowanie w odległości do 1 km stwierdziło 14,9 % korespondentów, a powyżej 2 km lub w odległej dzielnicy albo całkowity brak - 27,7 %,

- stolarskie - odpowiednio 21,3 % 1 53,2 % korespondentów,

- cyklinowenia 1 lakierowania podłóg - odpowiednio 8,5 % 1 16,1 56 korespondentów, - «alowania 1 tapetowanie ścian, malowania otworów - odpowiednio 14,9 % 1 12,8 56, - instalatora twa elektrycznego - odpowiednio 12,8 % 1 23,4 56,

- hydrauliczne - odpowiednio 17,0 % 1 10,6 %.

Uogólniając odpowiedzi korespondentów udzielone nt. lokalizacji zakładów usługowych dla wszys- v tkloh badanych 20 rodzajów ueług bytowych łącznie, uzyskano następujący obraz dostępności sieci usługowej świadczącej usługi o podetewowye znaczeniu dla ludności miast województwa wałbrzyskiegof - 31,5 56 zakładów usługowych posiada lokalizację dogodną /odległość do 1/2 ko/,

- 18,1 56 zakładów ma lokalizację zadowalającą /odległość powyżej i/2 do 1 ko/,

- ii,i % zakładów posiada lokalizację dostateczną lub niezadowalającą /odległość powyżej 1 do 2 km/, - 24,2 % zakładów posiada lokalizację niezadowalającą powyżej 2 km lub w odległej dzielnicy/,

- w 15,1 % przypadków nie ustalono w ogóle lokalizacji sieci usługowej.