PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY OSIEK MAŁY NA LATA Z PERSPEKTYWA NA LATA

(1)

Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna

tel. +48 61 6431720, fax +48 61 6229121 NIP 786-16-50-016, REGON 300525532

sadowski@codex.pl , www.codex.pl

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY OSIEK MAŁY

NA LATA 2009 – 2012

Z PERSPEKTYWA NA LATA 2013 – 2016

PROJEKT

Zakres imię i nazwisko Data / podpis

OPRACOWANIE DOKUMENTU mgr inż. Daria Kasperkowiak

14.12.20091

KIEROWNIK DZIAŁU mgr Marta Karaś

14.12.2009

Egz. nr

Nr ewid. /2009

Środa Wielkopolska / Osiek Mały

2009

(2)

Spis treści

1. WPROWADZENIE ...5

1.1. Aktualne przepisy prawne...6

1.2. Programy powiązane...6

1.3. Cele i zadania określone w Polityce Ekologicznej Państwa...6

1.4. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego ...7

1.5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego – Aktualizacja...9

1.6. Metodologia...12

2. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY...13

2.1. Położenie administracyjne i geograficzne...13

2.2. Użytkowanie gruntów...14

2.3. Demografia...15

2.4. Gospodarka...16

2.5. Gospodarowanie odpadami...17

2.5. Atrakcje turystyczne...18

3. ANALIZA...21

3.2. Cele i zadania o charakterze systemowym...21

3.2.1. Przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska...21

3.1. Przyroda i krajobraz...22

3.1.1. Analiza stanu istniejącego...22

3.1.2. Cel...26

3.1.3. Kierunki działań...26

3.1.4. Harmonogram działań...29

3.2. Powierzchnia ziemi i gleb...30

3.2.2. Cel...35

2.4. Harmonogram działań...37

3.3. Gospodarka wodno – ściekowa...38

3.3.2. Cel...48

3.4. Powietrze...51

3.4.2. Cel...55

3.6. Hałas...57

(3)

3.6.2. Cel...60

3.7. Pola elektromagnetyczne...61

3.7.3. Cel...63

3.8. Energia odnawialna...65

3.6.1. Przedsięwzięcia proekologiczne w Osieku Małym...68

3.8.2. Cel...70

4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA...72

4.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej...72

4.1.1. Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne j (PFOŚiGW)...73

4.1.2. Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne j (GFOŚiGW)...73

4.2. Ekofundusz...74

4.3. Banki...75

4.4. Fundusze Unii Europejskiej...75

4.4.1. Fundusz Spójności...75

4.4.2. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko...76

4.4.3. Fundusz LIFE+...77

5. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM...78

5.1. Wprowadzenie...78

5.2. Instrumenty polityki ochrony środowiska...78

5.2.1. Instrumenty prawne...78

5.2.2. Instrumenty finansowe...81

5.3. Upowszechnianie informacji o środowisku...82

6. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU...83

7. ODDZIAŁYWANIE PROJEKTU NA ŚRODOWISKO...85

8. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM...86

10. SPIS TABEL, RYSUNKÓW, ZAŁĄCZNIKÓW, SKRÓTY I DEFINICJE POJĘĆ UŻYTYCH W PROJEKCIE...89

(4)

1. WPROWADZENIE

Aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osiek Mały na okres 2009 – 2012 z perspektywą na lata 2013 – 2016” została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska.

Zgodnie z zapisem ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 tekst jednolity) zarząd województwa, powiatu i gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, które następnie są uchwalane przez sejmik województwa, radę powiatu lub radę gminy (art. 17, art. 18). Programy te sporządzane, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, powinny określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14).

Opracowanie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osiek Mały podyktowane jest wprowadzeniem licznych zmian oraz nowych ustaleń zarówno ze strony prawodawstwa Unii Europejskiej jak i prawa polskiego, w tym także powstanie nowych wytycznych zawartych w rządowych programach.

Ustawa Prawo ochrony środowiska stawia wymagania zarówno w odniesieniu do polityki ekologicznej państwa, jak i programów ochrony środowiska przygotowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Koncepcja aktualizowanego "Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osiek Mały"

przewiduje sformułowanie:

• celów ekologicznych,

• priorytetów ekologicznych,

• rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych,

• środków niezbędnych do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe.

Kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju musi być realizowane w powiązaniu z dynamiką procesów zachodzących w środowisku i w związku z okolicznościami wpływającymi na te procesy. Wobec tego, dokument "Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego - Aktualizacja" stanowi główne źródło informacji będącej podstawą prognozowania zmian. Na tle głównych dziedzin rozwoju i związanych z nimi kierunków presji na środowisko oraz na podstawie diagnozy i prognozy stanu środowiska, a także uwarunkowań aktualizowanego programu ochrony środowiska następuje sformułowanie celów ekologicznych i strategii realizacji tych celów.

(5)

1.1. Aktualne przepisy prawne

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 r., nr 25 poz. 150 ze zm.) organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska. Program uchwala rada gminy (art. 18 ust. 1).

Programy te sporządzane, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, powinny określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14).

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osiek Mały na lata 2009 – 2012 z perspektywą na lata 2013 – 2016 została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków, wymagań oraz zadań niezbędnych do realizacji z zakresu ochrony środowiska.

Aktualizacja Programu opiera się w głównej mierze na założeniach zawartych w dokumentach wyższego rzędu takich, jak: Polityka ekologiczna Państwa, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2002- 2010, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego na lata 2008 - 2011.

1.2. Programy powiązane

Aktualizując Program Ochrony Środowiska uwzględniono założenia innych programów i planów strategicznych, które wytyczają zadania z zakresu ochrony środowiska. Priorytetowe zadania do realizacji przez samorządy terytorialne podzielono na: zadania obligatoryjne do wykonania, zadania zalecane do wykonania, zadania postulowane do wykonania (których wykonanie uzależnione jest od możliwości finansowych, organizacyjnych lub merytorycznych).

Programy powiązane z programem ochrony środowiska dla gminy Osiek Mały to:

1. „Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z z perspektywą do roku 2016”, uchwalona 22 maja 2009 przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 34 poz. 501)

2. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) wraz z Aktualizacją załączników 1, 2, 3 i 4 do KPOŚK, stanowiących wykazy niezbędnych przedsięwzięć w zakresie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków do końca 2005 r., 2010 r., 2013 r. i 2015 r.

3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2002 – 2010.

4. Program ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego.

1.3. Cele i zadania określone w Polityce Ekologicznej Państwa

W chwili opracowywania aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osiek Mały na lata 2009 – 2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013 – 2016 obowiązującym dokumentem nadrzędnym jest „Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”.

Została ona przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą z dnia 22 maja 2009 r. (M. P. nr 34 poz. 501). Obecny dokument stanowi aktualizację i uszczegółowienie „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006”. Ma ona na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu

(6)

ochrony środowiska. Hasłem przewodnim jest zrównoważony rozwój, czyli równoważenie rozwoju kraju przy uwzględnieniu celów ochrony środowiska w takiej samej mierze jak celów gospodarczych i społecznych. Zwraca się uwagę w pierwszej kolejności na zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki a także stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania (zapobieganie), a dopiero w następnej kolejności na działania typowo ochronne (przeciwdziałanie). Priorytety tej Polityki sformułowane zostały w 3 działach:

1. Kierunki działań systemowych

• uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych,

• aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska,

• zarządzanie środowiskowe,

• udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska,

• rozwój badań i postęp techniczny,

• odpowiedzialność za szkody w środowisku,

• aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym, 2. Ochrona zasobów naturalnych:

• ochrona przyrody,

• ochrona i zrównoważony rozwój lasów,

• racjonalne gospodarowanie zasobami wody,

• ochrona powierzchni ziemi,

• gospodarowanie zasobami geologicznymi,

3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego:

• środowisko a zdrowie,

• jakość powietrza,

• ochrona wód,

• gospodarka odpadami,

• oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych,

• substancje chemiczne w środowisku.

1.4. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego

"Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego" przewiduje sformułowanie celów dotyczących jakości środowiska. Wymienić należy następujące:

1. Gospodarowanie odpadami – strategie i plany gospodarowania odpadami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, programy likwidacji odpadów niebezpiecznych, wzrost odzysku surowców, opakowań, recyklingu materiałów z opakowań, do roku 2010 wtórne wykorzystywanie co najmniej 50% papieru i szkła,

2. Stosunki wodne i jakość wód – zapobieganie zanieczyszczeniu słodkich wód powierzchniowych i podziemnych, przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu

(7)

ekologicznego (zapewnienie źródeł poboru wody do picia),

3. Stres miejski, hałas i promieniowanie – zmniejszenie narażenia mieszkańców na zanieczyszczenie powietrza i hałas, zmniejszenie intensywności degradacji powierzchni ziemi, poprawa estetyki otoczenia,

4. Jakość powietrza – przeciwdziałanie powstawaniu zanieczyszczeń powietrza, wśród substancji zanieczyszczających powietrze i zagrażających bezpośrednio lub pośrednio środowisku i zdrowiu są także substancje niszczące warstwę ozonową kontrolowane przez protokół Montrealski, zgodnie z wymogami protokołów z Aarhus wprowadzenie norm emisji dla 12 dziedzin działalności przemysłowej, wprowadzenie pozwoleń na emisję zanieczyszczeń powietrza w ramach zintegrowanych pozwoleń na emisję zagrożeń wszystkich elementów środowiska (zgodnych z dyrektywą IPPC – Zintegrowane Zapobieganie i Ograniczanie Zanieczyszczeń z ang. – Integrated Pollution Prevention and Control), do 2010 roku ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4% w stosunku do stanu w 1990 roku, zgodnie z wymogami protokołów z Aarhus do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości (EMEP – z ang.

European Monitoring Environmental Program – Europejski Program Monitoringu) ograniczenie emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych, osiągnięcie w latach 2008 – 2012 wielkości emisji gazów cieplarnianych nie przekraczającej 94% wielkości z roku 1988 i spełnienie wymagań protokołu z Kioto,

5. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska – harmonizacja przepisów prawnych z dyrektywą

„Seveso II” i innymi odnoszącymi się do przeciwdziałania nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska, eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu NZŚ, a także doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych,

6. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa – zwiększenie skali rekultywacji i renaturalizacji obszarów zdegradowanych, realizacja zobowiązań Konwencji o ochronie różnorodności biologicznej, ochrona gatunków dzikiej flory i fauny poprzez rozbudowę i doskonalenie systemu reglamentacji obrotu okazami i wyrobami zgodnie z postanowieniami Konwencji Waszyngtońskiej i wymogami unijnymi, ochrona najbardziej zagrożonych ekosystemów oraz gatunków i ich siedlisk przez tworzenie i powiększanie narodowej sieci obszarów chronionych, wdrożenie systemu Natura 2000.

Naczelną zasadą, którą przyjęto w działaniach zmierzających do ochrony środowiska jest zasada zrównoważonego rozwoju, który to rozwój będzie realizowany poprzez właściwą politykę ochrony środowiska zintegrowaną z politykami innych dziedzin i opartą o szereg zasad wymienionych poniżej.

Znaczenie tego zagadnienia podkreślono w „Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego", gdzie ustanowiono, że w zasadniczej części realizacja zadań na rzecz właściwego gospodarowania zasobami i ochrony środowiska musi odbywać się w obrębie poszczególnych sektorów, czyli głównych form oddziaływania człowieka na środowisko (przemysł i energetyka, mieszkalnictwo i ład przestrzenny, rolnictwo, transport, turystyka i rekreacja).

(8)

Kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju, zaproponowano w ramach obszaru przestrzeń osiem celów, których realizacja przyczyni się do trwałego podniesienia jakości życia obecnego i przyszłych pokoleń. Cele te mają za zadanie:

1. Minimalizację wpływu na środowisko oraz eliminację ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko w skali województwa, w tzw. "gorących miejscach".

2. Racjonalizację zużycia energii, surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych – Racjonalne użytkowanie surowców.

3. Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizację zużycia wody, zwiększenie zasobów w zlewniach oraz ochronę przed powodzią – Zasoby wodne.

4. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcję emisji gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową, zminimalizowanie uciążliwego hałasu i ochronę przed promieniowaniem elektromagnetycznym – Powietrze atmosferyczne, Hałas, Pola elektromagnetyczne.

5. Ochronę powierzchni ziemi, w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacją – Powierzchnia ziemi.

6. Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu wykorzystania i unieszkodliwiania – Gospodarka odpadami.

7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności oraz rozwoju zasobów leśnych – Zasoby przyrodnicze.

8. Ochronę przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska oraz sprostanie nowym wyzwaniom, czyli zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego – Awarie przemysłowe.

W czasie opracowywania aktualizacji Programu nie była dostępna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego.

1.5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego – Aktualizacja

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego uwzględnia cele polityki ekologicznej powiatu zawarte w Strategii rozwoju powiatu, jak również postanowienia dokumentów programowych rozwoju województwa wielkopolskiego: Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego i Program Ochrony Środowiska województwa wielkopolskiego.

1. Ochrona zasobów wodnych

Cel 1: Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja zużycia wód podziemnych

• Ochrona zasobów wód podziemnych.

• Poprawa jakości wody do picia.

• Działania z zakresu racjonalnego gospodarowania wodą w sektorze gospodarczym.

Cel 2: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych (obszarów zurbanizowanych):

miejskich, przemysłowych i wiejskich.

• Uporządkowanie gospodarki ściekowej i modernizacja oczyszczalni w aglomeracjach uwzględnionych w KPOŚK.

(9)

• Rozwój zbiorczych systemów kanalizacyjnych oraz rozbudowa oczyszczalni w pozostałych miejscowościach o zabudowie zwartej.

➔ Rozwiązywanie problemu gospodarki ściekowej na obszarach nie przewidzianych do skanalizowania (zabudowa rozproszona)- np. przydomowe oczyszczalnie ścieków.

➔ Racjonalizacja gospodarki ściekowej na terenach zakładów przemysłowych.

Cel 3: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (z terenów rolnych oraz z terenów zabudowy rozproszonej nieskanalizowanej).

• Ograniczenie spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych.

• Ograniczenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze spływu wód deszczowych.

Cel 4: Retencjonowanie wody i ochrona przed powodzią.

• Utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych podstawowych i szczegółowych.

• Rozwój małej retencji.

2. Ochrona powierzchni ziemi i gospodarka odpadami Cel 1: Ochrona gleb:

• Identyfikacja zagrożeń zanieczyszczenia gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych.

• Ochrona gleb przed erozją i stepowieniem.

• Podnoszenie poziomu wiedzy użytkowników gleb w zakresie kodeksu dobrych praktyk rolniczych i zasad rolnictwa ekologicznego.

Cel 2: Zapobieganie powstawaniu odpadów:

• Zmniejszanie materiałochłonności gospodarki poprzez wprowadzanie technologii niskoodpadowych oraz recykling, wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT).

Cel 3: Zwiększenie poziomu odzysku surowców wtórnych:

• Osiąganie założonych w powiatowym planie gospodarki odpadami limitów odzysku i recyklingu odpadów.

Cel 4: Stworzenie prawidłowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi:

• Intensyfikacja działań w zakresie zamykania i rekultywacji składowisk nie spełniających wymogów ochrony środowiska.

• Likwidacja zagrożeń środowiska powodowanych przez nielegalne składowiska.

• Dostosowanie składowisk wytypowanych do dalszej obsługi powiatu do aktualnych wymogów prawnych i założeń Planu gospodarki odpadami.

• Eliminacja nieprawidłowości w gospodarce odpadami medycznymi, weterynaryjnymi i zwłokami padłych zwierząt.

• Eliminacja zużytych opon ze strumienia odpadów komunalnych.

• Zwiększenie stopnia wykorzystania osadów ściekowych.

• Eliminacja odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych m.in. zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.

• Ograniczenie składowania odpadów biodegradowalnych.

(10)

3. Ochrona powietrza atmosferycznego

Cel 1: Zwiększenie udziału paliw płynnych w ogólnej strukturze paliw:

• Wykorzystanie przepustowości istniejącej sieci gazowej średniego ciśnienia przez podłączanie nowych odbiorców głównie w Babiaku, Kole i Kościelcu.

Cel 2: Zwiększenie udziału odnawialnych nośników energii cieplnej w ogólnym bilansie paliw:

• Propagowanie na terenach wiejskich źródeł energii wykorzystujących biomasę poprzez proces spalania lub fermentacji.

• Zamiana kotłowni węglowych na systemy grzewcze wykorzystujące biomasę.

• Budowa zespołu kolektorów słonecznych, jako źródeł ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej pracujących w układach biwalentnych ze źródłem konwencjonalnym.

• Budowa ciepłowni geotermalnej w Kole.

• Wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Cel 3: Zmniejszenie strat energii cieplnej:

• Wykonanie termomodernizacji budynków komunalnych i użyteczności publicznej oraz pozostałych.

• Modernizacja kanałowych sieci ciepłowniczych.

4. Przeciwdziałanie hałasowi

Cel: Ograniczenie hałasu na terenie Koła oraz poza Kołem wokół głównych dróg i źródeł przemysłowych:

• Identyfikacja i monitorowanie źródeł hałasu.

• Działania inwestycyjne na rzecz ograniczania uciążliwości hałasu komunikacyjnego.

• Działania inwestycyjne na rzecz ograniczania uciążliwości hałasu przemysłowego.

5. Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi

Cel: Ograniczenie szkodliwego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych:

• Inwentaryzacja obiektów emitujących pola elektromagnetyczne.

• Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obiektów emitujących pola elektromagnetyczne.

6. Ochrona przyrody i krajobrazu

Cel 1: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych oraz ich racjonalne wykorzystanie:

• Utrzymanie, bieżąca ochrona i odbudowa najcenniejszych obszarów i obiektów chronionych.

• Tworzenie centrów rekreacji oraz gospodarstw agroturystycznych przy racjonalnym wykorzystaniu środowiska.

• Rozszerzenie obszarów objętych różnymi formami ochrony.

• Utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego z gospodarstwami średniej wielkości oraz wsparcie form rolnictwa stosujących metody produkcji nie naruszające równowagi przyrodniczej.

Cel 2: Prowadzenie zalesień łącznie z działaniami poprawy struktury wiekowej i gatunkowej drzewostanów:

(11)

• Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów zalesionych i przeznaczonych do zalesienia.

• Prowadzenie studiów i analiz z zakresu zalesiania i zadrzewiania.

• Zalesianie gruntów porolnych i zadrzewień śródpolnych.

7. Racjonalne użytkowanie surowców i kopalin Cel: Ochrona zasobów kopalin:

• Racjonalna eksploatacja zasobów kopalin nieodnawialnych.

• Wykorzystanie wód geotermalnych (kopaliny odnawialne) do produkcji energii, do celów leczniczych i rekreacyjnych.

8. Przeciwdziałanie poważnym awariom

Cel: Przeciwdziałanie i zmniejszenie skutków wystąpienia poważnej awarii przemysłowej:

• Ograniczanie ryzyka wystąpienia awarii przemysłowej.

Działania organizacyjne zmierzające do skutecznego i sprawnego usuwania awarii przemysłowych.

9. Edukacja ekologiczna

Cel: Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców:

• Działania zmierzające do podniesienia świadomości ekologicznej obywateli.

• Zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz zwiększenie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji istotnych dla środowiska.

1.6. Metodologia

Aktualizacja gminnego programu ochrony środowiska została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków, wymagań oraz zadań niezbędnych do realizacji z zakresu ochrony środowiska.

Zgodnie z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. z 2008 r.

Dz .U. nr 25, poz. 150 ze zm.) organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska, uchwalany przez radę gminy (art. 18 ust. 1). Program ten sporządzany, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, określa cele oraz priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14).

Program został sporządzony w oparciu o nadrzędne programy powiązane w zakresie ochrony środowiska (powiatowy, wojewódzki oraz politykę ekologiczna państwa). Zostały także wykorzystane dane z publikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz Centralnej Bazy Danych Gelologicznych Państwowego Instytutu Geologicznego. Dodatkowe źródło informacji stanowiły dane i ustalenia uzyskane Urzędzie Gminy Osiek Mały oraz dane statystyczne opracowywane przez Główny Urząd Statystyczny.

(12)

2. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY

2.1. Położenie administracyjne i geograficzne

Osiek Mały (dawniej gmina Budzisław), jest to gmina wiejska w województwie wielkopolskim, w powiecie kolskim. Siedziba gminy jest wieś Osiek Mały. Graniczy ona z gminami Babiak, Koło oraz Kramsk i Sompolno (powiat koniński).

Rysunek 1. Mapa powiatu kolskiego. Źródło: www.zpp.pl

Według podziału fizyczno-geograficznego powiat kolski leży w granicach następujących jednostek:

• Prowincja: Pas Wielkich Dolin

• Podprowincja: Niziny Środkowopolskie

• Makroregion: Pojezierze Wielkopolskie, Nizina Południowowielkopolska

• Mezoregiony: Kotlina Kolska, Pojezierze Kujawskie

Południowa część gminy Osiek Mały leży na Nizinie Wielkopolskiej (Kotlina Kolska), natomiast północne krańce wchodzą w skład Pojezierza Kujawskiego.

Pojezierze Kujawskie to teren objęty podczas ostatniego zlodowacenia zasięgiem lądolodu.

Najbardziej typowymi cechami tego obszaru są pagórkowaty krajobraz oraz występowanie jezior polodowcowych. Lasy stanowią zaledwie kilkanaście procent powierzchni. Krajobraz zdominowany jest przez pola uprawne.

Kotlina Kolska

Rzeźba rozległej kotliny zmieniała się w ciągu wieków w zależności od zmian biegu nieuregulowanej Warty, licznych szczególnie w XIX i XX wieku. Bagienno – wodny krajobraz pradoliny nie stwarzał w przeszłości dogodnych warunków dla rozwoju osadnictwa o charakterze rolniczym. Stąd pierwotne osadnictwo znajdowało tereny leżące na terenach pradoliny. Wschodnie brzegi Kotliny Kolskiej wznoszą się kilkoma terasami 10-30 metrów ponad dno pradoliny, osiągając wysokość 120 – 130 m

(13)

n.p.m. Najbardziej urodzajne gleby skupiają się właśnie na obszarach na wschód i północny- wschód od miasta Koła.

Na południowym zachodzie granicę kotliny tworzy linia brzegowa Wysoczyzny Tureckiej, która wzgórzami morenowymi dochodzi w pobliże pradoliny. Wyraźnie zarysowany brzeg pradoliny ciągnie się na zachód wysuniętej rzeki Kiełbaski, najprawdopodobniej najbardziej na zachód wysuniętej dawnej odnogi rzeki Warty. Na północ od Koła rozciągają się pasma wzgórz morenowych Wysoczyzny Kujawskiej.

Pojezierze Kujawskie jest jeziorną wysoczyzną (pojezierzem) o wysokościach do 159 m n. p. m.

Ma krajobraz równinny, którego południowe krańce wyraźnie wyznaczają najdalszy zasięg ostatniego zlodowacenia. Południową część regionu przecinają dwa pasma wzgórz morenowych, rozdzielonych biegiem Noteci. Rozmiary jezior są stosunkowo małe oprócz tych położonych w tzw. rynnie goplańskiej – m. in. Jezioro Głuszyńskie i Jezioro Pątnowskie. Pojezierze Kujawskie jest przede wszystkim regionem rolniczym o żyznych glebach i ograniczonym zalesieniu.

2.2. Użytkowanie gruntów

W ogólnej powierzchni gminy łącznie użytki rolne (grunty orne, sady, łąki, pastwiska, grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami i rowami) zajmują 6275,73 ha, czyli 71,97 % powierzchni całkowitej gminy. Lasy i grunty leśne położone na obszarze 1802,9 ha dają lesistość na poziomie 20,67 %. Grunty pod wodami (płynącymi – ciekami stojącymi – stawy i jeziora) zajmują niewielką powierzchnię 18,15 ha – co stanowi zaledwie 0,2% powierzchni ogólnej gminy.

Tabela 1. Użytki gruntów mieszczących się w granicach Gminy Osiek Mały

Lp. Kategoria użytku Powierzchnia w ha Powierzchnia [%]

1. Użytki rolne

- grunty orne 5352,36 61,39

- sady 107,44 1,23

- łąki trwałe 559,43 6,42

- pastwiska trwałe 235,04 2,70

- grunty rolne zabudowane 0 0

- grunty pod stawami 0,85 0,01

- grunty pod rowami 20,61 0,24

2. Lasy 1794,21 20,58

3. Grunty zadrzewione i zakrzewione 8,69 0,10

4. Tereny mieszkalne 224,24 2,57

5. Tereny przemysłowe 6,81 0,08

6. Inne tereny zabudowane 11,12 0,13

7. Zurbanizowane tereny niezabudowane 4,1 0,05

8. Tereny rekreacyjne i wypoczynkowe 3,09 0,04

9. Tereny komunikacyjne

- drogi 171,45 1,97

- tereny kolejowe 35,91 0,41

- inne 0,08 <0,01

10. Użytki kopalne 0,29 <0,01

(14)

Lp. Kategoria użytku Powierzchnia w ha Powierzchnia [%]

11. Grunty pod wodami

- powierzchnie pod

wodami płynącymi 9,94 0,11

- powierzchnie pod

wodami stojącymi 8,21 0,09

12. Użytki ekologiczne 1,16 0,01

13. Nieużytki 163,37 1,87

14. Tereny różne 0,82 0,01

RAZEM 8719,23 100 %

Źródło: Zestawienie zbiorcze gruntów; Urząd Gminy w Osieku Mały.

2.3. Demografia

W poniżej tabeli przedstawiono liczbę mieszkańców Gminy Osiek Mały w latach 2004-2008.

Widać, że na przestrzeni tych kilku lat gmina notuje wzrost liczby mieszkańców.

Tabela 2. Liczba mieszkańców Gminy Osiek Mały.

Lata 2004 2005 2006 2007 2008

Liczba mieszkańców 5 841 5 868 5 875 5 901 5 961

Źródło: GUS

Obszar gminy składa się z 23 sołectw:

• Borecznia Wielka,

• Budki Nowe,

• Budki Stare,

• Budzisław Nowy,

• Budzisław Stary,

• Dęby Szlacheckie,

• Drzewce,

• Felicjanów,

• Lipiny,

• Łuczywno,

• Maciejewo,

• Nowa Wieś,

• Osiek Mały,

• Kolonia Osiek Mały,

• Rosocha,

• Osiek Wielki,

• Smolniki Osieckie,

• Młynek,

• Smolniki Racięckie,

• Szarłatów,

• Trzebuchów,

• Witowo,

• Zielenie.

(15)

2.4. Gospodarka

Poniżej zostały przedstawione branże z określeniem liczby podmiotów w danej dziedzinie.

Tabela 3. Podział podmiotów gospodarczych pod względem prowadzonej działalności

Lp. Rodzaj usługi Liczba

podmiotów 1. Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 24

2. Przetwórstwo przemysłowe 36

3. Wytwarzanie i zaopatrywanie

w energię elektryczną, gaz, wodę 1

4. Budownictwo 67

5.

Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego

i domowego

128

6. Hotele i restauracje 1

7. Transport, gospodarka magazynowa

i łączność 19

8. Pośrednictwo finansowe 9

9.

Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem.

działalności gospodarczej

15

10.

Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezp. społ.

i powszechne ubezp. zdrowotne

10

11. Edukacja 13

12. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 6 13. Działalność usługowa komunalna,

społeczna i indywidualna, pozostała. 16 Źródło: GUS

Najważniejsze podmioty gospodarcze z terenu Gminy Osiek Mały:

• Przedsiębiorstwa Wielobranżowe „Segla” Baryła i Florczak Sp. J. z Osieka Małego,

• PPHU „GALW – MIĘS” Wiesław Galemba z Osieka Małego,

• Zakład Piekarniczo – Cukierniczy „VALDI” Waldemar Marszewski z Osieka Małego,

• Nowa Druk Studio Grafiki, Drukarnia Artur Zawadzki z Osieka Małego,

• PPHU „Madex” Alojzy Madej z Koła,

• PEN AR LAN Polska Sp. z o. o. z Leszna.

(16)

Rolnictwo

Na terenie gminy produkcję rolną prowadzi ok.1000 gospodarstw rolnych. Jakość i struktura gleb decyduje, że uprawia się głównie żyto i ziemniaki, a hoduje trzodę chlewną. Poza rolnictwem działa ok. 200 podmiotów gospodarczych prowadzących głównie działalność handlową i usługową.

Pogłowie zwierząt dla gminy według stanu na 2002 r.( Powszechny Spis Rolny, 2002 r.):

• bydło - 325,

• krowy - 286,

• trzoda chlewna - 417,

• konie - 32,

• owce – 3.

2.5. Gospodarowanie odpadami

Organizacja i nadzór nad systemem gospodarki odpadami w Gminie należy do Urzędu Gminy Osiek Mały. Zbieraniem odpadów komunalnych zajmuje się pięć firm posiadających stosowne zezwolenia:

• Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe „VITRO” Sp. z o. o.,

• Przedsiębiorstwo Oczyszczania Miasta EKO-SERWIS Sp. z o. o.,

• Miejski Zakład Usług Komunalnych w Kole,

• Zakład Oczyszczania Terenu BAKUN,

• Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o. o., ul. Piotrkowska 39, 62-610 Sompolno.

Zorganizowanym systemem zbierania odpadów objętych jest ok. 75% mieszkańców gminy Osiek Mały.

Odpady komunalne zmieszane zbierane są metodą „odbioru bezpośredniego” w rejonach zabudowy jednorodzinnej oraz metodą „donoszenia” w rejonie zabudowy wielorodzinnej. Do zbierania odpadów wykorzystywanych jest:

• 939 szt. pojemników 120l,

• 10 szt. kontenerów KP-7.

Odbiór odpadów zmieszanych odbywa się według harmonogramu przedstawionego przez odbiorcę.

Odpady selektywnie zebrane odbierane są przez Miejski Zakład Usług Komunalnych w Kole.

Koszty wywozu odpadów opakowaniowych ponosi Gmina i są szacowane na ok. 12600 zł/rok. Odpady opakowaniowe z tektury, papieru, tworzyw sztucznych i szkła zbierane są metodą „donoszenia” opartą na 88 szt. pojemników typu „dzwon” o pojemności 2,5 m³, w tym:

• 48 szt. pojemników na tworzywa sztuczne (siatkowe),

• 36 szt. pojemników na szkło typu „dzwon”,

• 4 szt. pojemników na makulaturę typu „dzwon”.

Selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych prowadzona jest w 20 miejscowościach gminy i obejmuje ok. 75% mieszkańców.

W Zespole Szkół w Dębach Szlacheckich, Szkole Podstawowej w Drzewcach, Szkole Podstawowej w Osieku Wielkim, Szkole Podstawowej w Budkach Nowych oraz w Łuczywnie prowadzona jest zbiórka baterii małogabarytowych. Ich odbiorem zajmuje się Związek Międzygminny „Kolski Region

(17)

Komunalny”. Przeterminowane leki zbierane są w Zakładzie Podstawowej Opieki Zdrowotnej „Osiek – Med” oraz aptece w Dębach Szlacheckich.

Uwzględniając ilość mieszkańców Gminy objętych zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych oraz ilość zebranych w 2008 roku odpadów obliczono wskaźnik nagromadzenia odpadów wynoszący 293 kg/Wytwórce.

Na terenie Gminy znajdowało się składowisko odpadów komunalnych innych niż obojętne i niebezpieczne w Maciejewie.

Właścicielem gruntu jest Gmina Osiek Mały, natomiast zarządcą - Miejski Zakład Usług Komunalnych Sp. z o. o. w Kole. Pozwolenie na budowę zostało wydane Decyzją Starosty Nr 132/99 z dnia 24 listopada 1999 roku. Decyzją Starosty Nr OŚ. 7649-60-1/02/03 z dnia 12.01.2003 r.

zatwierdzono instrukcję eksploatacji Miejskiego Składowiska Odpadów Komunalnych w Maciejewie.

Decyzją Nr DSR.I.7662-13/08 Marszałka Województwa Wielkopolskiego składowisko zostało zamknięte z datą 31 marca 2009 roku i obecnie wyznaczono harmonogram prac rekultywacyjnych.

Składowisko obejmuje powierzchnię 4,43 ha i składa się z dwóch kwater. Do 31 grudnia 2008 roku przyjmowało wyłącznie odpady komunalne z Miasta i Gminy Koła oraz Gminy Osiek Mały. Pierwszy etap prac rekultywacyjnych wyznaczono do 31 grudnia 2009.

Na składowisku prowadzony jest monitoring gazu składowiskowego, jakości wód podziemnych na odpływie z terenu składowiska wraz z analizą składu wód odciekowych oraz ocena osiadania powierzchni składowiska. (Źródło: Projekt aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Związku Międzygminnego Kolski Związek Komunalny, 2009 r.)

Gospodarka odpadami na terenie Gminy Osiek Mały zostanie szczegółowo opisana w Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Związku Międzygminnego Kolski Związek Komunalny, który jest w trakcie opracowywania.

2.5. Atrakcje turystyczne

W powiecie kolskim wyznaczone są trzy szlaki rowerowe, oznaczone kolorami: czerwonym, brązowym i zielonym. Wszystkie szlaki zaczynają i kończą się w Kole.

Przez teren gminy przebiega zielony szlak rowerowy, którego całkowita długość wynosi ok. 85 km. Wyznaczona jest przez następujące miejscowości: Koło, Borki, Młynek, Budzisław Stary, Drzewce, Smólniki, Plebanki, Lipiny, Lichenek, Babiak, Zakrzewo, Brzezie, Lubotyń, Góraj, Mchowo, Wiecinin, Radoszewice, Polonisz, Brdów, Nowiny Brdowskie, Osówie, Kiełczew, Boguszyniec, Mikołajówek, Koło.

Gmina nie posiada szczególnego zaplecza turystycznego ani zbyt dużej ilości zabytków.

Nieliczne z nich to:

(18)

1. Kaplica cmentarna z I poł. XIX wieku w stylu klasycystycznym w Dębach Szlacheckich (nr rejestru A – 108/69, data 21.07.1969 r.).

Rysunek 2. Kaplica cmentarna w Dębach Szlacheckich. Źródło: www.wikipedia.pl

2. Zespół dworsko – parkowy w Osieku Małym z połowy XIX wieku, w stylu neoklasycystycznym w którym znajduje się Urząd Gminy ( Nr 327/69, data 21.05.1984 r.).

Rysunek 3. Budynek Urzędu Gminy. Źródło: www.wikipedia.pl

(19)

3. Kościół Parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – powstał w 1756 r. w Dębach Szlacheckich (nr rejestru 8/246, data 25.09.1930 r.) oraz dzwonnica z drewna oraz kamieni polnych należąca do zespołu Kościół Parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Dębach Szlacheckich z 1745 r. (nr rejestru A 326/68, data 21.05.1984).

Rysunek 4. Kościół Parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Źródło: www.wikipedia.pl 4. Kościół Parafialny pw. św Bartłomieja w Osieku Wielkim z 1890 r. zbudowany w stylu

neogotyckim (nr rejestru A – 325/67, data 21.05.1984 r.).

Rysunek 5. Kościół Parafialny pw. św Bartłomieja w Osieku Wielkim. Źródło: www.wikipedia.pl

(20)

Zabytki na terenie gminy:

Poniżej znajduje się wypis pozostałych zabytków na terenie Gminy:

Borecznia Wielka

• Cmentarz ewangelicko – augsburski. Nieczynny 2 poł. XIX w.

Dęby Szlacheckie

• Zespół dworsko – parkowy

Podlega ochronie w granicach wyznaczonych w dokumentacji ewidencyjnej.

a) Dwór, mur., XIX, remont 1983 – 1986, b) zespół folwarczny, mur., 1 poł. XIX w.

c) park krajobrazowy, drew., 1863 Felicjanów

• Kapliczka, mur., XIX/XX, Lipiny

• Kapliczka, mur., XIX/XX,

• Cmentarz ewanglicko – augsburski, nieczynny, 2 poł. XIX w.

Młynek

• Cmentarz ewanelicko – augsburski, nieczynny, ok. poł XIX w.

Nowa Wieś

• Cmentarz ewangelicko – augsburski, nieczynny, ok. poł. XIX w.

Osiek Wielki

• Cmentarz par. rzymsko – katolicki, czynny, pocz. XX w.

• Cmentarz rzymsko – katolicki, nieczynny, pocz. XIX w.

Plebanki

• Kapliczka, mur., XX w.

• Cmentarz ewangelicko – augsburski, nieczynny 2 poł. XIX w.

Rosocha Kolonia

• Zespół dworsko – parkowy, podlega ochronie w granicach wyznaczonych w dokumentacji ewidencyjnej, nalezą do nich: dwór, mur., ok. 1896, remont 1979, zespół folwarczny, mur., ok.

1896 r., pozostałości parku krajobrazowego, XIX w.

Szarłatów

• Cmentarz ewangelicko – augsburski, nieczynny, ok. poł. XIX w.

Trzebuchów

• Pozostałości parku dworskiego, poł. XIX w. podlega ochronie w granicach wyznaczonych w dokumentacji ewidencyjnej

Zielenie

• Kapliczka, mur., k. XIX w.

(21)

3. ANALIZA

Główna zasada, Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Osiek Mały, wyznaczająca priorytetowy kierunek, w którym powinna podążać Gmina Osiek Mały nie uległa dezaktualizacji i nadal brzmi:

Program Ochrony Środowiska jet dokumentem strategicznym, który:

• integruje wszystkie działania zmierzające do zachowania i poprawy stanu środowiska na obszarze gminy,

• stanowi podstawę wyboru priorytetów, w skali lokalnej, wyznaczających kierunek działań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska finansowanych ze środków własnych i zewnętrznych,

• powinien być elementem skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem w gminie,

• jest syntetycznym ujęciem kierunków rozwojowych i działań zawartych w dokumentach wyższego rzędu z zakresu ochrony środowiska oraz biorącym pod uwagę inne dokumenty opracowane na potrzeby gminy,

• program jest bazą do podejmowania decyzji związanych z realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska o charakterze długoterminowym.

3.2. Cele i zadania o charakterze systemowym

Cele zdefiniowane w zakresie poprawy jakości środowiska przyrodniczego i bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, w dużej mierze warunkowane są przez działania o charakterze systemowym, które stanowią znaczący element procesu równoważenia rozwoju Gminy Osiek Mały oraz harmonizowania celów gospodarczych i społecznych z celami ochrony środowiska. Są one narzędziem realizacji celu nadrzędnego, zawartego również w Polityce ekologicznej Państwa, zrównoważonego rozwoju.

3.2.1. Przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska

Każdy rozwój społeczny i gospodarczy pozostaje w ścisłej korelacji ze środowiskiem przyrodniczym. Chcąc realizować zasadę zrównoważonego rozwoju, a zatem taki rozwój społeczno- gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń (wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)), należy wziąć pod uwagę wzajemne relacje oraz wpływ jaki wywierają na siebie społeczeństwo,

Harmonijny, zrównoważony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój

gospodarczy.

(22)

gospodarka oraz środowisko przyrodnicze. Ogniwem o znaczącej roli odgrywa tu edukacja ekologiczna i świadomość ekologiczna mieszkańców. Im społeczeństwo bardziej ekologicznie świadome, tym lepiej zorganizowane i wywierające mniejszy negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze.

Analiza stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Osiek Mały pozwala w pierwszej kolejności zidentyfikować zagrożenia, wynikające z prognozowanego rozwoju społeczno – gospodarczego, by później określić działania minimalizujące te negatywne oddziaływania.

Na rozwój gminy wpływają następujące czynniki:

• jakość środowiska przyrodniczego,

• stan infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja, drogi),

• obszary i obiekty cenne przyrodniczo i krajobrazowo,

• jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej,

• połączenia komunikacyjne,

• lokalizacja gminy (bliskość większych miast, terenów przemysłowych).

Biorąc pod uwagę specyfikę Gminy Osiek Mały, funkcję jaką spełnia w powiecie, pomimo braku aktualizacji Wojewódzkiego skupić się należy na rozwoju:

• turystyki i rekreacji, w tym agroturystyki,

• systemu transportowego,

• osadnictwa,

• zrównoważony rozwój, przy jednoczesnej ochronie środowiska,

• edukacji ekologicznej.

Przy analizie poszczególnych dziedzin gospodarki zastosowano poniższy schemat:

• stan aktualny,

• kierunki działań minimalizujących zagrożenia,

• cele,

• harmonogram zadań.

3.1. Przyroda i krajobraz

3.1.1. Analiza stanu istniejącego

Dominującym elementem w krajobrazie gminy są tereny otwarte zajęte przede wszystkim przez pola uprawne. O ich pierwotnym charakterze można domyślać się na podstawie składu gatunkowego zakrzewień śródpolnych. Spotkać tu można głogi, róże, śliwy oraz wiele innych gatunków charakterystycznych dla zbiorowisk z kręgów sukcesyjnych żyznych lasów grądowych. W dolinie rzeki Warty dominowały siedliska łęgów wierzbowych i topolowych. Obecnie pozostałością po lasach są pojedyncze drzewa lub kępy wierzb i topól oraz zarośla budowane głównie przez wierzby i topole, porastające brzeg rzeki lub rozrzucone wśród łąk. Obecnie większość tych obszarów zajmują tereny otwarte, głównie łąki i wilgotne pastwiska. Teren gminy charakteryzuje się stosunkowo małą powierzchnią lasów oraz ubogą siecią wód powierzchniowych.

Gmina Osiek Mały należy do Nadleśnictwa Koło, które znajduje się w przeważającej części w dorzeczu rzeki Warty. W utworach piaszczystych (tereny rzeczne, równiny sandrowe, uboższe piaski zwałowe) dominuje przemywny typ gospodarki wodnej lub podsiąkowo - przemywny. Na siedliskach

(23)

pozostających pod wpływem wód opadowych dominuje zastojowo - przemywny typ gospodarki wodnej a na obszarach bagiennych typ ewaporacyjny.

Na obszarze nadleśnictwa obserwuje się zanik powierzchniowej sieci wód. Związane jest to z istniejącymi kopalniami odkrywkowymi węgla brunatnego. Proces wydobywania węgla brunatnego wymaga odnowienia złóż węgla co powoduje obniżenie poziomu wód podziemnych. Powstaje w ten sposób lej depresyjny, który wpływa na zmniejszenie zasobów wód podziemnych. Formy ukształtowania powierzchni Nadleśnictwo Koło zawdzięcza zlodowaceniu północnopolskiemu (bałtyckiemu) oraz zlodowaceniu środkowopolskiemu.

Na południu od ciągu moren czołowych wytworzyły się równiny sandrowe w leśnictwach Kiejsze, Bylice, Osiek, Babiak( - część) i Rzuchów( - część) oraz płaska lub falista morena denna.

Najliczniej występującymi typami siedliskowymi lasu są: las mieszany świeży (LMśw) zajmujący 33% powierzchni leśnej, dominującym gatunkiem panującym jest sosna, dąb, brzoza i modrzew; bór mieszany świeży (BMśw) - 29% powierzchni leśnej również z sosną jako dominującym gatunkiem panującym występującą w litych, jednopiętrowych drzewostanach; Las świeży (Lśw) - 16% powierzchni leśnej z szerszą gamą gatunków panujących: dąb, sosna, brzoza, modrzew; las wilgotny (Lw) - 8%

powierzchni leśnej z panującymi gatunkami drzew jak dąb, jesion, olcha, brzoza; bór świeży (Bśw) - 7%

powierzchni leśne (Źródło:: Nadleśnictwo Koło).

Tabela 4. Grunty leśne na terenie gminy Osiek Mały

Grunty Lata

2006 2007 2008

Powierzchnia gruntów leśnych ogółem 1 760,3 1 892,9 1 892,9

lasy ogółem 1 747,0 1 869,6 1 869,6

grunty leśne publiczne ogółem 1 136,9 1 146,9 1 146,9 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa 1 124,5 1 134,5 1 134,5

grunty leśne prywatne 623,4 746,0 746,0

Źródło: GUS

Tabela 5. Tereny zieleni na terenie gminy (stan w dniu 31.12.2008r.) Wyszczególnienie Jednostka

miary 2006 2007 2008

zieleńce ha 4,4 4,4 4,4

tereny zieleni osiedlowej ha 0 0,3 0,3

cmentarze ha 2,5 2,5 2,5

lasy gminne ha 12,4 12,4 12,4

Źródło: GUS

(24)

Na terenie gminy znajdują się również pomniki przyrody, do których zaliczamy:

Tabela 6. Pomniki przyrody na terenie Gminy Osiek Mały

Lp Nr rejestru Nazwa Opis

1. 4 Budzisław gm. Osiek Mały Rozwidlenie dróg

Dąb szypułkowy (Qercus robur) Obwód pierśnicy 300 cm Wysokość 12 m

2. 115 Trzebuchów, Park wł. Skarb Państwa

Lipa drobnolistna (Tilia cordata) 2 odnogi przy ziemi

Obwody pierśnicy 250 cm wysokość 15 m

3. 117

Dęby Szlacheckie gm. Osiek Mały

Park zabytkowy wł. Herbapol

Dąb szypułkowy (Qercus robur) 3 drzewa

Obwód pierśnic 300, 350, 400 cm Wysokość 20 m

4. 180 Osiek Mały

Park zabytkowy wł. UG

Jesion wyniosły (Fraximus excelsior) Obwód pierśnicy –380 cm

Wysokość 18 m

Na wysokości 2,5 m rozwidlenie Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolskiego - Aktualizacja

Obszary Chronione

NATURA 2000

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej.

Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:

• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO),

• specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).

Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura 2000.

(25)

Na terenie Gminy został utworzony następujący obszar specjalnej ochrony ptaków:

Dolina Środkowej Warty PLB 30002

Obszar obejmuje dolinę Warty pomiędzy wsią Babin (koło Uniejowa) i Dębno n. Wartą (koło Nowego Miasta n. Wartą). Dolina ma szerokość od 500 m do ok. 5 km, wypełniona jest przez mady i piaski, a jedynie w bezodpływowych obniżeniach występują niewielkie powierzchnie płytkich torfów.

Obszar doliny jest w zróżnicowanym stopniu przekształcony i odmiennie użytkowany. Na obszarze Kotliny Kolskiej rzeka jest obustronnie obwałowana - obszary zalewowe (łąki i pastwiska, lokalne łęgi i wikliny nadrzeczne) znajdują się w strefie międzywala oraz w ujściach rzek Prosny i Kiełbaski. W obrębie Doliny Konińsko - Pyzdryjskiej dolina zachowała bardziej naturalny charakter. Jej zachodnia część nie została obwałowana i podlega okresowym zalewom. Teren ten jest zajęty przez mozaikę ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk, zadrzewień łęgowych oraz zarastających szuwarem starorzeczy. Zachodni fragment obszaru (na zachód od ujścia Prosny) zajmuje duży kompleks zalewowych, zbliżonych do naturalnych, starych łęgów jesionowo - wiązowych i grądów niskich. Znaczne ich fragmenty zachowały się w wyniku ochrony rezerwatowej. Na skutek wybudowania na Warcie zbiornika zaporowego Jeziorsko zmieniony został naturalny rytm hydrologiczny Warty, co pociągnęło za sobą różnorakie zmiany siedliskowe.

Obszar zawiera ostoję ptasią o randze europejskiej E 36 (Dolina Środkowej Warty). Występują co najmniej 42 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 18 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Obszar jest bardzo ważną ostoją ptaków wodno - błotnych, przede wszystkim w okresie lęgowym. W okresie lęgowym obszar zasiedla powyżej 10% (C6) krajowej populacji rybitwy białowąsej (PCK), powyżej 2% (C3 i C6) krajowych populacji następujących gatunków ptaków: cyranka, gęgawa, krwawodziób, płaskonos, rybitwa białoczelna (PCK), rybitwa białoskrzydła (PCK), rybitwa czarna, rycyk i co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: batalion (PCK), bąk (PCK), błotniak łąkowy, błotniak stawowy, dzięcioł średni, kropiatka, podróżniczek (PCK), brodziec piskliwy, cyraneczka, czajka, czapla siwa, dudek, dziwonia, krakwa, kulik wielki (PCK), sieweczka obrożna (PCK) i zausznik. Stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają: błotniak zbożowy (PCK), cyraneczka, derkacz, kszyk, ortolan, ślepowron (PCK), zimorodek i świergotek polny;

prawdopodobnie gnieździ się tu bardzo rzadki rożeniec (PCK). Ponadto w liczebności powyżej 1%

populacji krajowej występują dudek, dziwonia, pustułka i remiz, a w liczebności ok. 1% populacji krajowej - przepiórka.

W okresie wędrówki jesiennej występuje czapla biała (do 23 osobników), świstuna do 1500 osobników, żuraw (do 250 osobników) i mieszane stada gęsi do powyżej 5000 osobników. Podczas wędrówki wiosennej tokujące bataliony spotyka się w liczbie do 1200 osobników.

Zagrożeniem jest ograniczenie wezbrań roztopowych oraz nieprzewidywalne zalewy po nawalnych deszczach letnich w okresie od czerwca do sierpnia. Zmiana reżimu hydrologicznego prowadzi do ograniczenia gospodarki łąkowej i pastwiskowej, a w konsekwencji do ekspansji roślinności krzewiastej i drzewiastej na tereny otwarte. Zmiana stosunków wodnych ma również negatywny wpływ na zdrowotność lasów łęgowych w zachodniej części obszaru. W załączniku nr 2, gdzie znajduje się standardowy formularz danych oraz mapa terenu.

(26)

OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Obszar Goplańsko - Kujawski

Obejmuje prawie cała gminę Babiak, część północną i północno - zachodnią Gminy Osiek Mały oraz niewielki, północno -zachodni fragment gminy Kłodawa. Goplańsko - Kujawski Obszar Chronionego Krajobrazu rozciąga się nad Notecią, od okolic Konina do granicy między województwem konińskim a włocławskim. Łączy się również z Nadgoplańskim Parkiem Tysiąclecia w województwie bydgoskim. Jest to teren Pojezierza Kujawskiego, o niezbyt dużych jeziorach i niewielkich połaciach lasu. Dobre gleby przyczyniły się do rozwoju rolnictwa, dlatego w krajobrazie dominują pola uprawne.

Na terenie Gminy znajduje się jeden użytek ekologiczny. Jest to bagno o powierzchni 13,18 ha znajdujące się na terenie wsi Smólniki Osieckie, Leśnictwo Osiek, gm. Osiek Mały.

3.1.2. Cel

3.1.3. Kierunki działań Ochrona przyrody ma na celu m.in.:

• utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,

• zachowanie różnorodności biologicznej,

• zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu,

• kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.

Rządowe programy dotyczące ochrony zasobów przyrody:

Krajowy program zwiększania lesistości

Aktualizacja Krajowego Programu Zwiększania Lesistości zakładała, iż do zadań samorządów gminnych będzie należało zwiększanie lesistości na terenie danej gminy.

Realizacja tego programu programu odbywać się będzie w drodze:

• ustalenia przeznaczania gruntów do leśnego zagospodarowania w miejscowym planie przestrzennego zagospodarowania (z zachowaniem warunków określonych w ustawach),

• w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Warunkiem skutecznych działań w pozyskiwaniu środków na zalesienia gruntów jest bowiem opracowanie gminnych programów zwiększania lesistości, z rozpisaniem ich na etapy, a w ramach etapów przynajmniej na pierwsze pięć lat.

Przy sporządzaniu „studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”

celowe jest ustalenie przebiegu granic rolno – leśnych – wyznaczonych na gruncie i przedstawionych w formie graficznej na mapie linii oddzielającej grunty aktualnie i perspektywicznie przewidziane do rolniczego lub leśnego wykorzystania.

Zachowanie różnorodności biologicznej oraz oraz rozwoju zasobów leśnych

(27)

Integralną częścią programu zwiększania lesistości gminy powinien być program zwiększania zadrzewienia. Ma to szczególne znaczenie na terenach o niskiej lesistości i dużego zagrożenia procesami erozji gleb, stepowienia krajobrazu i niekorzystnego bilansu wodnego.

Według aktualizacji Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, na podstawie danych uzyskanych z realizacji KPZL w 2000 r. można przyjąć, że koszty prac zalesieniowych finansowane ze środków publicznych (budżetowych i pozabudżetowych) przeciętnie w kraju kształtują się następująco:

• w sektorze państwowym - 4000 zł/ha (ze środków publicznych finansowane są wszystkie prace związane z prowadzeniem zalesień),

• w sektorze niepaństwowym - 1200 zł/ha (ze środków publicznych finansowany jest tylko zakup sadzonek, pozostałe prace wykonuje na swój koszt właściciel gruntu) + koszt sporządzenia planu zalesień dla sektora niepaństwowego pokrywany ze środków publicznych.

Tak duże zróżnicowanie kosztów jednostkowych w obu sektorach wynika z różnego i nieporównywalnego zakresu prac zalesieniowych.

Proces zalesieniowy obejmuje:

1. przygotowanie gleby połączone ze zwalczaniem pędraków (tylko na tych powierzchniach, gdzie pędraki zagrażają rozwojowi uprawy leśnej),

2. sadzonki,

3. wykonanie sadzenia, 4. poprawki,

5. pielęgnowanie uprawy w okresie pierwszych 3 lat (gatunki iglaste) lub 5 lat (gatunki liściaste), 6. ochrona upraw przed zwierzyną (grodzenie, osłonki mechaniczne lub smarowanie – tylko tam

gdzie jest to niezbędne).

Ostateczny koszt wykonania zalesień ustalają:

• ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, z późniejszymi zmianami (tj. Dz. U. z 2005 r. nr 45, poz. 435 ze zm.)) - dla sektora państwowego,

• ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73, poz. 764) znowelizowanej w marcu 2003 r. (Dz. U. Nr 46 poz. 392) oraz projektowanej ustawy o wypieraniu rozwoju obszarów wiejskich – dla sektora niepaństwowego.

Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej

Zgodnie z przyjętymi założeniami rozwinięcie zapisów Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej (2007 rok) stanowi Program działań.

Przygotowanie takiego dokumentu wynika także z art. 35 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody (art. 35 ust.

2) oraz z zapisów Konwencji o różnorodności biologicznej (art. 6). Program działań wskazuje konkretne kroki jakie konieczne są do osiągnięcia zakładanych w Strategii celów, precyzując jednocześnie warunki ich realizacji. Większość celów zawartych w tym programie dotyczy końcowego etapu realizacji do 2013 roku, tylko część z terminów określana byłą terminem pracy ciągłej i takowe przedstawione zostały w załączniku nr 1 do opracowania.

(28)

Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych

W dokumencie tym wyrażono potrzeby w formie zaleceń ogólnych biorąc pod uwagę bilans wodny Polski oraz znaczenie środowisk wodnych i błotnych w ochronie różnorodności biologicznej.

Podstawowe zalecenia to:

• Prowadzenie racjonalnego gospodarowania siedliskami wodno-błotnymi, chroniącego je przed zanieczyszczeniami i degradacją.

• Inwentaryzacja tych siedlisk oraz monitoring ich stanu.

• Doprowadzenie do stanu prawnego, zgodnie z którym ochrona jakości wód miałaby priorytet niezależnie od rodzaju i kategorii obszaru chronionego, bowiem przeciwdziałanie zanieczyszczeniom i eutrofizacji wód ma znaczenie podstawowe i wykracza poza tereny prawnie chronione.

• Obejmowanie ochroną terenów o dużej różnorodności krajobrazowej, szczególnie ostoi ptaków (o znaczeniu krajowym i europejskim).

Kierunki działań w dziale Przyroda i krajobraz to:

• tworzenie zwartych systemów leśnych,

• promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu,

• rozwój sieci przyrodniczych ścieżek dydaktycznych,

• zagospodarowania zieleni na terenie miasta i gminy,

• objęcie formami ochrony przyrody pełnej reprezentacji zasobów przyrody gminy,

• upowszechnianie i wprowadzanie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo - krajobrazowych, stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej, pomników przyrody,

• rozwój prac inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznawania zagrożeń różnorodności biologicznej (wykonanie nowych i aktualizacja istniejących waloryzacji przyrodniczych),

• ochrona i renaturalizacja ciągów i połączeń ekologicznych ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych,

• bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych,

• opracowanie planów ochrony siedlisk gatunków, które są zagrożone,

• budowa przejść dla zwierząt pod trasami komunikacyjnymi,

• zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych przyrodniczo,

• rozwój rolnictwa ekologicznego,

• ochrona elementów środowiska przyrodniczo - kulturowego,

• ochrona kompozycji układów zieleni,

• rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych,

• monitoring ruchu turystycznego.

(29)

3.1.4. Harmonogram działań

Tabela 7. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przyrody

Opis przedsięwzięcia Jednostka realizująca

Termin realizacji

Koszty poniesione przez gminę w tys. zł 2009 - 2012 2013 - 2016

Źródła finansowania

Zintensyfikowanie edukacji ekologicznej społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody

Gmina, Starostwo, organizacje ekologiczne

Zadanie ciągłe Brak danych

kosztowych Brak danych

kosztowych FOŚiGW Środki własne

Prowadzenie prac pielęgnacyjnych parków i

pomników przyrody, terenów zieleni urządzonej

Gmina, Powiat, Województwo, Właściciele i zarządcy terenów

Zadnie ciągłe Brak danych

kosztowych Środki własne

Zakup sadzonek drzew i krzewów oraz wykonywanie

nasadzeń Gmina Zadanie ciągłe Brak danych

kosztowych

Brak danych kosztowych

FOŚiGW Środki własne Ustanawianie form ochrony

przyrody zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

MOŚ, RDOŚ, Wojewoda, Rada gminy

Brak

wyznaczonego terminu realizacji

Brak danych kosztowych

FOŚiGW Środki własne

Wykonanie opracowań

ekofizjograficznych, wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej

Władze Gminy Zadanie ciągłe Brak danych

kosztowych Brak danych kosztowych

Środki własne, FOŚiGW, Inne fundusze.

Podniesienie atrakcyjności turystycznej Gminy; rozbudowa ogólnodostępnej

infrastruktury turystycznej;

rozwijanie promocji Gminy i produktów turystycznych;

Gmina Zadanie ciągłe Brak danych

kosztowych Środki własne

Opracowanie programu ochrony zasobów

przyrodniczych Gminy Gmina 2010r Brak danych

kosztowych FOŚiGW Środki własne Przestrzeganie procedur

lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem

Gmina Zadnie ciągłe - - -

Wyznaczenie tras turystycznych na terenie Gminy

Gmina 2011r Brak danych

kosztowych - FOŚiGW

Środki własne