Monitor koopwoningmarkt: 2e kwartaal 2015 (samenvatting)

Monitor koopwoningmarkt

2

e

kwartaal 2015

(samenvatting)

Expertisecentrum Woningwaarde

OTB - Onderzoek voor de gebouwde omgeving

Faculteit Bouwkunde

Technische Universiteit Delft

Harry Boumeester Harry Boumeester Augustus 2015

Deze publicatie is een gezamenlijk product van de onderstaande partijen, voor zo ver dit het be-schikbaar stellen van de benodigde gegevens betreft. De rapportage en de daarin opgenomen analyses zijn de verantwoordelijkheid van het OTB.

BKR

Centraal Bureau voor de Statistiek Hypotheken Data Netwerk

Nederlandse Vereniging van Makelaars

Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen

Vereniging Eigen Huis

Stemmingsmeter Koopwoningmarkt

De economische groei is kleiner dan in het vorige kwartaal.

De economische groei is voor de vierde opeenvolgende keer groter dan in het zelfde kwar-taal een jaar geleden.

Vertrouwen

Het vertrouwen in de koopwoningmarkt onder consumenten is iets groter dan in het vorige kwartaal.

Het vertrouwen in de koopwoningmarkt onder consumenten is voor de negende opeenvol-gende keer groter dan in het zelfde kwartaal een jaar geleden.

Leencapaciteit

De gemiddelde hypotheekrente is voor de achtste opeenvolgende keer lager dan in het vorige kwartaal.

De gemiddelde hypotheekrente is voor de twaalfde opeenvolgende keer lager dan in het zelfde kwartaal een jaar geleden.

Hypotheken

Het aantal hypotheekaanvragen is hoger dan in het vorige kwartaal.

Het aantal hypotheekaanvragen is voor de negende opeenvolgende keer groter dan in het zelfde kwartaal een jaar geleden.

Verkochte bestaande koopwoningen

Het aantal verkochte woningen in de bestaande woningvoorraad is hoger dan in het vorige kwartaal.

Het aantal verkochte woningen in de bestaande woningvoorraad is voor de achtste opeen-volgende keer groter dan in het zelfde kwartaal een jaar geleden.

Prijsontwikkeling bestaande koopwoningen

De Prijsindex Bestaande Koopwoningen is voor de zesde opeenvolgende keer hoger dan in het vorige kwartaal.

De Prijsindex Bestaande Koopwoningen is voor de viifde opeenvolgende keer hoger dan in het zelfde kwartaal een jaar geleden.

Transacties nieuwbouw koopwoningen (1e kwartaal 2015)

Het aantal transacties van nieuwbouw koopwoningen is lager dan in het vorige kwartaal. Het aantal transacties van nieuwbouw koopwoningen is voor de zevende opeenvolgende keer groter dan in het zelfde kwartaal een jaar geleden.

Een relatief positieve ontwikkeling in het laatste kwartaal én een relatief positieve ontwikkeling in het eraan voorafgaande kwartaal (“een aanhoudend herstel”) Een relatief positieve ontwikkeling in het laatste kwartaal én een relatief negatieve ontwikkeling in het eraan voorafgaande kwartaal (“een eerste herstel”) Een relatief negatieve ontwikkeling in het laatste kwartaal én een relatief positieve ontwikkeling in het eraan voorafgaande kwartaal (“een eerste terugval”) Een relatief negatieve ontwikkeling in het laatste kwartaal én een relatief negatieve ontwikkeling in het eraan voorafgaande kwartaal (“een aanhoudende terugval”)

1

Alle lichten op groen in het tweede kwartaal van 2015

ten opzichte van vorige jaren

Het aantal door het Kadaster geregistreerde afgesloten hypotheken en transacties van koopwoningen zijn in het tweede kwartaal van 2015 zijn met respectievelijk 16% en 18% gestegen ten opzichte van het eerste kwartaal van dit jaar. Deze toename in het tweede kwartaal past weliswaar in het normale seizoenpatroon, maar ook in vergelijking met de-zelfde periode in voorgaande jaren vallen deze 58.800 hypotheken en 40.700 transacties hoog uit. Bovendien zijn het aantal door de NVM geregistreerde verkochte koopwoningen (ruim 37.100, of wel 28% meer dan een jaar geleden) en zeker het aantal door HDN geregi-streerde hypotheekaanvragen (circa 92.600, of wel 80% meer dan een jaar geleden) in het tweede kwartaal van 2015, duidelijke signalen voor een verdere opwaartse beweging van de koopwoningmarkt in het komende kwartaal.

De mediane verkoopprijs en de prijsindex bestaande koopwoningen (PBK) vertonen nu al zes opeenvolgende kwartalen een opwaartse ontwikkeling. De stijging van de koopprijzen is enerzijds een gevolg van de toegenomen dynamiek op de koopwoningmarkt, maar zal an-derzijds de vraag naar koopwoningen op de kortere termijn nog verder kunnen stimuleren. Gemiddeld voor heel Nederland is er sprake van een bescheiden stijging, maar in de meer stedelijke woningmarktgebieden lopen de verkoopprijzen in het laatste half jaar snel op. Naast deze positieve ontwikkelingen op de koopwoningmarkt, herstelt de algemene econo-mie zich in de eerste helft van 2015 meer substantieel en zijn de bijgestelde verwachtingen voor het komende anderhalf jaar rooskleurig. Dit gaat ook op huishoudensniveau de finan-ciele situatie veelal verbeteren. Uit de gegevens in de tiende Monitor Koopwoningmarkt (tweede kwartaal 2015) blijkt dat alle lichten op groen staan. De verdere aanscherping van de financieringsvoorwaarden per 1 januari en per 1 juli van dit jaar en het stabiliserende vertrouwen in de koopwoningmarkt zorgen wellicht voor een wat lichtere tint groen.

Hypotheekmarkt piekt sterker dan verwacht

Het aantal aanvragen voor hypotheken, zoals geregistreerd wordt door HDN, springt in het tweede kwar-taal van 2015 omhoog naar 92.600 hypotheekoffertes. Dit betekent een veel sterkere stijging (+75%) ten opzichte van het vorige kwartaal, dan op basis van het normale seizoenpatroon op de koopwoning-markt werd verwacht. Daarmee scoort het tweerste kwartaal van 2015 het hoogst van alle kwartalen sinds het begin van deze registratie medio 2009.

Het aandeel van de annuïteiten hypotheken in de aangevraagde hypotheekoffertes stabiliseert in het tweede kwartaal van 2015 op 68%.

Het feit dat per 1 januari 2013 alleen nog nieuwe hypotheken met een an-nuïtair of linear aflossingsschema on-der het regime van de hypotheekren-teaftrek vallen, heeft het aandeel van de annuïteiten-hypotheken in korte tijd op dit niveau gebracht. In het laatste kwartaal van 2012 bedroeg dit percentage nog maar 16%.

De hiervoor genoemde hausse aan hypotheekaanvragen is gedeeltelijk verdisconteerd in het aantal feite-lijk nieuw afgesloten hypotheken in het tweede kwartaal van 2015. Het Kadaster registreerde bijna 58.800 nieuwe hypotheken; een stijging van 16% ten opzichte van het vorige kwartaal. In vergelijking

2

met het tweede kwartaal van 2014 betekent dit een stijging van 14%. Onder deze nieuw afgesloten hy-potheken vallen ook oversluitingen van hyhy-potheken en tweede hyhy-potheken. Omdat in Nederland de aan-koop van een woning over het algemeen met vreemd vermogen wordt gefinancieerd, zeggen de positie-ve ontwikkelingen op de hypotheekmarkt positie-veel opositie-ver de situatie op de koopwoningmarkt.

28% meer verkochte woningen in het tweede kwartaal

De hiervoor vastgestelde ontwikkelingen op de hyotheekmarkt vertalen zich in het tweede kwartaal van 2015 ook in het aantal door de NVM geregistreerde verkopen. De ruim 37.100 verkochte woningen bete-kenen een stijging van 28% ten opzichte van het vorige kwartaal en ook ten opzichte van het tweede kwartaal van 2014. Een stijging van het aantal verkochte woningen in het tweede kwartaal past binnen het normale seizoenpatroon op de koopwoningmarkt, maar is deze keer wel opmerkelijk hoog. Sinds het tweede kwartaal van 2008 zijn er niet meer zoveel woningen binnen een kwartaal verkocht. Het herstel van de koopwoningmarkt zet zich dus met grote stappen voort.

Het aantal transacties van woningen, geregistreerd door het Kadaster, bevestigt dit eveneens. In het tweede kwartaal van 2015 hebben er namelijk 40.700 transacties plaatsgevonden. Dit aantal ligt 18% hoger dan in het voorliggende kwartaal en 20% hoger dan in hetzelfde kwartaal in 2014. Door de stijging van het aantal verkochte woningen in dit tweede kwartaal van 2015 zal het aantal transacties in het komend kwartaal ook verder oplopen.

Koopprijsstijgingen zetten zich voort

De NVM registreert de mediane verkoopprijs van alle verkochte woningen. Voor het zevende opeenvol-gende kwartaal stijgt de mediane verkoopprijs in meer of minder sterke mate. In het tweede kwartaal van 2015 ligt de mediane verkooprpijs 2,6% hoger dan in het vorige kwartaal. In vergelijking met het tweede kwartaal van 2014 is er sprake van een stijging met 3,9%. Daarmee wordt de stijgende trend in de koopprijs van woningen steeds robuuster. Het beeld kan overigens regionaal of locaal nogal verschil-len.

De ontwikkeling van de Prijsindex Bestaande Koopwoningen (PBK; gepubliceerd door het Kadaster en het CBS) van alle transacties onderstreept deze doorzettende stijgende trend eveneens. De PBK index stijgt namelijk voor het zesde opeenvolgende kwartaal ten opzichte van het voorgaande kwartaal, zij het in iets geringe mate (+0,8%). Ook

ten opzichte van hetzelfde kwartaal in 2014 is er sprake van een stijging (+2,5%). Het herstel van de PBK blijft iets achter op die van de mediane verkoopprijs, maar de richting omhoog is ook hier duidelijk te herkennen. Bovendien gaan achter dit landelijk gemiddelde van de PBK behoorlijke regionale verschillen schuil. In de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht, Flevoland, Zeeland en Limburg herstelt de PBK zich (iets) sterker dan het landelijk gemiddelde. Dit geldt ook voor de vier grote steden, waarbij Am-sterdam de koploper blijkt te zijn. Daar wordt veelal de vraagprijs weer geboden of zelfs overboden.

3

De gemiddelde verkoopprijs van alle verkochte woningen (Kadaster), komt in het tweede kwartaal van 2015 uit op € 227.400. Dit betekent een toename met 2,6% in vergelijking met het voorgaande kwartaal. In tegenstelling tot de mediane verkoopprijs en de PBK, wordt de gemiddelde verkoopprijs van het Ka-dasster niet gecorrigeerd voor eventuele veranderingen in het pakket verkochte woningen. De vastge-stelde prijsstijging is dus mede het resultaat van een mogelijke verschuiving naar andere typen wonin-gen, die zijn verkocht. Maar zowel de appartementen als de eengezinswoningen blijken in het tweede kwartaal van 2015 in gemiddelde verkoopprijs te zijn gestegen met respectievelijk 1,6% en 2,7%. De gemiddelde verkoopprijs ligt met € 227.400 nog 12% lager dan het record in 2008, maar al weer bijna 8% boven het dieptepunt in 2013.

De hierboven geschetste prijsontwikkeling in het afgelopen kwartalen laat zien, dat de verder aange-scherpte financieringsvoorwaarden (waar we hierna nader op ingaan) weliswaar de financieringsmoge-lijkheden voor potentiële kopers beperken, maar een prijsherstel niet onmogelijk maken. De restschuld-problematiek wordt door deze prijsstijging langzamerhand verminderd.

Nieuwbouwmarkt volgt de markt voor bestaande koopwoningen

Het herstel op de markt van nieuwbouw koopwoningen lijkt in het eerste kwartaal van 2015 (de meest recente beschikbare gegevens uit de Monitor Nieuwe Woningen) tot stilstand te komen, als we kijken naar het aantal verkochte nieuwe koopwoningen. Het aantal transacties is met ruim 6.300 woningen

na-melijk afgenomen (-22%) ten opzich-te van het vierde kwartaal van 2014. In vergelijking met het eerste kwar-taal in 2014 is er echter sprake van een stijging (+15%). Waarschijnlijk hebben we hier te maken met een tijdelijke terugval in het aantal ver-kopen, na de opmerkelijke piek in het vorige kwartaal.

Voor het derde opeenvolgende kwartaal, stijgt de gemiddelde verkoopprijs in het eerste kwartaal van 2015; nu met 1,6%. Ten opzichte van het prijsniveau in het eerste kwartaal van 2014 komt het prijsni-veau circa 2,5% hoger uit. De gemiddelde prijs van verkochte nieuwbouw koopwoningen komt daardoor uit op bijna € 253.300. Deze ontwikkeling van de gemiddelde verkoopprijs bevestigt het ingezette herstel van de markt van nieuwbouw koopwoningen en verstevigt het vermoeden dat de daling in het aantal verkopen in het eerste kwartaal van 2015 tijdelijk zal zijn.

Het aantal nieuw te bouwen koopwoningen waarvoor een bouwvergunning wordt verleend, stijgt vanaf medio 2013 snel tot bijna 10.900 vergunningen in het eerste kwartaal van 2015. Dit zijn ruim 30% meer bouwvergunningen dan in het voorliggende kwartaal en meer dan een verdubbeling ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Nadat het aantal vergunningen voor huurwoningen in de vorige twee kwartalen duidelijk was gestegen, is in het eerste kwartaal van 2015 toch weer een daling (-13%) waar te nemen. Het herstel van de nieuwbouwmarkt manifesteert zich vooralsnog vooral in de koopsector.

4

Vertrouwen in de koopwoningmarkt stabiliseert

Sinds begin 2013 is het vertrouwen in de koopwoningmarkt onder de woonconsumenten flink toegeno-men. De score op de Eigen Huis Marktindicator loopt op van 54 in het eerste kwartaal van 2013 naar 105 in het vierde kwartaal van 2014 (bij een neutrale waarde van 100). In de eerste helft van 2015 stabili-seert de Marktindicator echter voor het eerst sinds twee jaar met een score van 104. Het vertrouwen, zo-als gemeten met de Marktindicator, is dus in korte tijd omgeslagen van sterk negatief naar licht positief. Er ligt dus inmiddels een redelijke

basis van vertrouwen in de koopwo-ningmarkt, wat een belangrijke voorwaarde is voor ‘actie’ op die markt. Wanneer het aantal transac-ties en verkoopprijzen op de markt van bestaande woningen en op de nieuwbouwmarkt hierdoor vervolgens verder oplopen, zal dit vertrouwen nog kunnen toenemen.

NHG garanties nemen toe; Startersleningen nemen af

Onder andere het verlagen van de maximale kostengrens voor een NHG garantie in 2012, 2013 en medio 2014, heeft het aandeel van hypotheken op bestaande woningen met een NHG garantie binnen alle nieuw afgesloten hypotheken laten teruglopen van 75% (eind 2012) naar 54% (tweede kwartaal 2015). Binnen de NHG-kostengrens ligt het aandeel de laatste jaren steeds rond de 80%; zo ook in het tweede kwartaal van 2015. Het aandeel transacties met een NHG garantie binnen alle verkochte nieuwbouw koopwoningen (39% in het eerste kwartaal 2015; het meest recente beschikbare gegeven over nieuw-bouw) is ten opzichte van het vorige kwartaal licht gestegen. Het totaal aantal uitstaande hypotheken met een NHG garantie neemt in het tweede kwartaal van 2015 met 16.000 toe tot een totaal van bijna 1,22 miljoen hypotheken.

In het eerste kwartaal van 2015 hebben ruim 1.400 starters op de koopwoningmarkt een Starterslening aangevraagd en zijn er 1.400 Startersleningen daadwerkelijk verstrekt. In het vorige kwartaal ging het nog om 1.180 aanvragen en 1.600 verstrekte leningen. De stimuleringsbijdrage van het Rijk in deze rege-ling is per mei 2015 niet meer verlengd en het aantal gemeenten dat Startersleningen verstrekt is sinds begin dit jaar afgenomen van ruim 300 naar 260. De daling in het aantal verleende leningen die in het eerste kwartaal van 2015 is ingezet, zal hier waarschijnlijk mee samenhangen.

Hypothecaire voorwaarden vormen rem op snelle prijsstijging

Voor het derde opeenvolgende jaar is per 1 januari de normering van de maximale LTV ratio aan-gescherpt en bedraagt nu 103% van de waarde van de woning. Mede hierdoor lag het aandeel huishou-dens, dat minimaal de bijkomende kosten van het kopen van een woning met eigen geld wenst te finan-cieren (dus een LTV van maximaal 100%), al vijf kwartalen rond de 52%. In het tweede kwartaal van

2015 daalt dit aandeel ineens naar 47%; ruim de helft van de aanvragen in het tweede kwartaal van 2015 heeft dus een LTV boven de 100%. Mogelijk ligt hier een toename van het aantal oversluitingen (van hypo-theken waar nog weinig tot niet op is afgelost) aan ten grondslag of kiezen consumenten vaker voor een maxi-male financiering om zo eigen geld

5

vrij te spelen voor het verbeteren van de woning. In de afgelopen twee jaar zijn ook de normen voor de maximale Loan-To-Income ratio (LTI) aangescherpt. Bij de hypotheekaanvragen blijkt de gemiddelde LTI ratio na jaren van daling en een lichte stijging gedurende de eerste negen maanden van 2014, de laatste drie kwartalen te schommelen rond 3,6.

Betaalbaarheid en financierbaarheid

Door de koopprijsdaling in de afgelopen jaren en een forse daling van de hypotheekrente (bij een vijf tot tien jaar rentevaste periode) van 5,5% in 2008 naar 3,2% in het eerste kwartaal van 2015, is de betaal-baarheid van de koopwoningen in Nederland sterk verbeterd. Daartegenover staat wel dat de voorwaar-den voor het verkrijgen van een hypothecaire lening in de afgelopen jaren zijn aangescherpt (striktere toepassing en aanscherping van LTI norm, maximale LTV ratio stapsgewijs verlaagd, hypotheekrenteaf-trek alleen bij aflossen op nieuwe hypotheek). Dit zal een zekere remmende werking hebben op de koop-prijsstijging, die te verwachten is als gevolg van het aantrekken van de koopwoningmarkt.

Met name potentiële starters kunnen tegen financieringsproblemen aanlopen. Dat geldt zeker als op ter-mijn de koopprijzen weer verder oplopen. In 2015 dienen zij minimaal de helft van de bijkomende kosten voor het kopen van een woning (3% van de circa 6% van de koopprijs), met eigen geld te financieren. Dit zal de drempel om te kopen vooral voor de veelal nog ‘onvermogende’ starters verhogen. Bovendien wordt het steeds moeilijker om het onderhoud en eventuele verbeteringen mee te financieren. Mogelijke koopprijsstijgingen kunnen voor potentiële doorstromers op de koopwoningmarkt juist de eventuele rest-schuldproblematiek verminderen.

In het tweede kwartaal van 2015 stijgt de mediane verkoopprijs en neemt het verschil tussen de vraag-prijs en de feitelijke verkoopvraag-prijs iets af tot 4,1%. Verkopers houden weer meer vast aan de vraagvraag-prijs en kopers zijn eerder bereid deze prijs ook te betalen, waardoor de mediane verkoopprijs kan stijgen stijgen.

Betalingsproblemen ijlen nog steeds na

Hoewel alle signalen wijzen op een blijvend herstel van de koopwoningmarkt neemt het aantal huishou-dens met een betalingsachterstand volgens de gegevens van de BKR in het eerste kwartaal van 2015 (het laatst beschikbare gegeven) toch weer toe tot circa 112.800 kredietnemers. De BKR wijst op het na-ijleffect van betalingsproblemen. Het aantal huishoudens per kwartaal dat de betalingsachterstand in-loopt, neemt de laatste zes kwartalen echter toe tot bijna 19.700 consumenten. Per saldo zijn er ruim 1.500 nieuwe betalingsachterstanden bijgekomen in het eerste kwartaal van 2015 en dat betekent een flinke afvlakking ten opzichte van de voorgaande kwartalen.

Het aantal executieverkopen van woningen (met en zonder NHG garanties) kent vanaf eind 2013 een min of meer stabiliserende trend met ongeveer 550 executieverkopen per kwartaal. De plotselinge stijging in het vierde kwartaal 2014 blijkt tijdelijk te zijn geweest. In het tweede kwartaal van 2015 hebben er 460 executieverkopen plaatsgevonden.

In de vorige drie kwartalen zijn steeds tussen de 1.200 en 1.350 verliesdeclaraties in het kader van de NHG ingediend; in het tweede kwartaal van 2015 zijn dit er iets minder dan 1.100. Het aandeel van de eigenaarbewoners met een NHG garantie, dat hun woning gedwongen heeft moeten verkopen en daarbij met een restschuld is geconfronteerd, blijft met zo’n 1 promille zeer gering. Door het na-ijleffect van de crisis houdt het WEW voorlopig rekening met een aanhoudende toename van het aantal verliezen als ge-volg van gedwongen verkopen met verlies. Eventuele koopprijsstijgingen in de nabije toekomst kan de hoogte van deze verliesdeclaraties wel weer beperken.

Toekomst

Het aantal aanvragen voor hypotheekoffertes is in het tweede kwartaal van 2015 zeer sterk gestegen (+75%) ten opzichte van het vorige kwartaal. Deze stijging past in het normale seizoenpatroon dat de koopwoningmarkt kenmerkt, maar het aantal aanvragen in dit tweede kwartaal van 2015 is wel opvallend

6

hoog ten opzichte van de voorgaande jaren. Op basis van het zeer gunstig aantal hypotheekoffer-teaanvragen in de periode april-juni 2015, verwachten we een stijging van het aantal nieuw afgesloten hypotheken in het derde kwartaal van 2015. Dit aantal zal in de buurt van de 65.000 hypotheken kunnen uitkomen.

Het aantal verkochte woningen, dat door de NVM is geregistreerd in het tweede kwartaal van 2015, is hoger dan in het eerste kwartaal van het vorige jaar. Dit is volgens verwachting, gezien het seizoenpa-troon dat de koopwoningmarkt kenmerkt. Maar ten opzichte van het eerste kwartaal in voorgaande jaren springt het tweede kwartaal van 2015 (ruim 37.100 verkochte woningen) er gunstig uit. Normaal gespro-ken registreert de NVM in het derde kwartaal evenveel of minder verkochte woningen dan in het tweede kwartaal van een jaar. Maar nu verwachten we dat het aantal verkopen van bestaande woningen in het derde kwartaal van 2015 verder zal aantrekken. Het kwartaaltotaal zal daarbij kunnen oplopen tot circa 39.000 à 40.000 verkopen.

Het vertrouwen in de koopwoning-markt onder de woonconsumenten (zowel potentiële starters als po-tentiële doorstromers) is een belang-rijke voorwaarde voor het verder aantrekken van de koopwoning-markt. De ontwikkeling van de Eigen Huis Marktindicator (zeven maanden vertraagd) en de ontwikkeling van het aantal transacties van bestaande koopwoningen hebben een hoge

cor-relatie. De sterke toename van de score op de Marktindicator in 2014 en de stabilisatie in de eerste helft van 2015, versterkt de verwachting van een verdere toename van het aantal transacties in de bestaande woningvoorraad in het komend half jaar. De grens van 45.000 transacties zal daarbij wel eens benaderd kunnen worden in het derde kwartaal.

De ontwikkeling van de Marktindicator en de ontwikkeling van het aantal verkopen op de nieuwbouw-markt hebben eveneens een hoge correlatie. De sterke toename van het vertrouwen in de afgelopen pe-riode maakt een verder herstel van het aantal verkopen van nieuwe koopwoningen zeer aannemelijk. Daarbij zal de grens van 7.500 nieuwe koopwoningen op kwartaalbasis wel eens benaderd kunnen wor-den in het tweede kwartaal van 2015. Daarna kan het aantal verkopen nog licht toenemen tot rond de 8.000 verkochte nieuwbouw koopwoningen in het daarop volgende kwartaal.

Het aanhoudend herstel op de hypotheken- en koopwoningmarkt vertaalt zich in 2014 en in de eerste helft van 2015 in een gestage opwaartse beweging van de verkoopprijs van koopwoningen. Op basis van het hoge aantal hypotheekaanvragen en verkochte woningen in het tweede kwartaal van 2015, verwach-ten we een verdere toename van het aantal transacties van woningen waarbij ook het prijsniveau in het vervolg van 2015 verder zal stijgen. Dit zal met name terug te zien zijn in de woningmarktgebieden met een grotere vraagdruk in de koopsector; specifiek in de vier grote steden en meer in het algemeen in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Het zal waarschijnlijk nog wel tot minimaal eind 2017 duren, voordat in nominale termen het prijsniveau van voor de crisis bereikt kan worden.

OTB – Onderzoek voor de gebouwde omgeving

Faculteit Bouwkunde, TU Delft Jaffalaan 9, 2628 BX Delft Postbus 5030, 2600 GA Delft Telefoon: +31 (0)15 278 30 05 E-mail: OTB-bk@tudelft.nl