Henryk Bogacki
"Diskussion um Hans Küng „Die
Kirche”", wyd. Hermann Häring i
Josef Nolte, Freiburg-Basel-wien 1971
: [recenzja]
Collectanea Theologica 42/2, 183-184
Collectanea Theologica 42(1972 f. II
R E C E N Z J E
D isk u s sio n u m H ans K ü n g „D ie K i r c h e ”, w y d . H erm an n H ä r i n g i J o sef
N o l t e , F reib u rg— B a sel—W ien 1971, V erlag H erder, s. 312 ( ö k u m e n i s c h e
F orsch ungen . K l e i n e ö k u m e n i s c h e S c h rifte n , t. 5).
R ecepcja każdej k sią żk i je s t w y n ik ie m zarów n o p rob lem ów p oru szan ych i ro zw ią zy w a n y ch p rzez autora, ja k zap otrzeb ow an ia n a op racow an ie k o n k retn ego tem a tu w d an ym czasie. Obie o k o liczn o ści sp rzy ja ły p u b lik a cji H. K ü n g a, D ie K ir c h e , w y d a n ej w r. 1967 K U k a za ła się w k ró tce po soborze, k ie d y od czu w an o p otrzeb ę n o w eg o u jęcia ek lezjo lo g ii, u w zg lęd n ia ją ceg o u ch w a ły soboru i w y n ik i b ad ań o statn iego okresu. A u tor w y sz e d ł n ap rzeciw tej p otrzeb ie w sposób o ry g in a ln y , ca łk o w icie o d b ieg a ją cy od d o ty ch cza so w y ch sch em atów . O rygin aln ość zazn aczyła się n ie ty lk o w stru k tu rze k siążk i i p od an ych rozw iązan iach , lecz tak że w zaan g a żo w a n y m jej ujęciu . C zy teln ik o trzy m a ł żyw ą, choć k o n tro w ersy jn ą syn tezę. S łu sz n ie sp o d ziew a n o się g ło śn ego echa i szerok iej d y sk u sji, gd yż k sią żk a sta n o w iła p ro w o k a cję w d zie d zin ie ek lezjo lo g ii. Isto tn ie p o ja w iły się ro zm aite jej o m ów ien ia. R ozpiętość ich b y ła olb rzym ia (od za c h w y tó w po k rań cow e oburzenie!) i d o ty czy ła tak sposobu u jęcia, ja k p o g lą d ó w ek lezjo lo g iczn y ch K ü n g a . O becnie w y d a n o d zieło p rezen tu ją ce g ło sy z tej d y s k u s j i2.
W yd aw cy sta n ę li przed zad an iem tru d n ym do rozw iązan ia. C hodziło p rze c ież o zeb ran ie w y p o w ie d z i rep rezen ta ty w n y ch przy u n ik n ięciu p ow tórzeń, a zach ow an iu m a k sy m a ln ej b ezstron n ości. K siążk a m ia ła tak że u m ożliw ić K ü n g o w i za jęcie sta n o w isk a w o b ec k ry ty czn y ch u w a g recen zen tó w . M ożna p o w ied zieć, że w y d a w co m u d ało się p rzed staw ić c z y te ln ik o w i dobrą o rien ta c ję w p rzy jęciu d zieła K ü n g a .
C zyteln ik otrzy m u je n a jp ie r w k ro n ik ę p ery p etii, ja k ie K ü n g a w zw ią zk u z op u b lik o w a n iem k sią żk i o K o ściele sp o tk a ły ze stron y K on gregacji N au k i W iary od listo p a d a 1967 r. aż do m arca 1971 r. (Das r ö m is c h e V eto , s. 25— 31). N a stęp n ie zgru p ow an e są zasad n icze sp rzeciw y w y ra żo n e w o b ec d zieła (P rin
z i p ie l le r E in spruch, s. 32— 73). R ozpoczyna je ocen a p rzy g o to w a n a p raw d op o
d ob n ie p rzez L. C i a p p i O P d la p ap ieża oraz in sta n c ji w a ty k a ń sk ich , drogą p o u fn ą rozp ow szech n ian a ta k że poza R zym em . P o tej ocen ie w y d a w c y u m ie szczają in n e g ło sy za sa d n iczeg o sp rzeciw u (L. B o u y e r , J. L e c l e r SJ, M. B. S c h e p e r s , E. F a h l b u s c h ) . Z k o lei n a stęp u ją zap y ta n ia pod a d re sem K ü n ga na p o d sta w ie tr a d y cy jn y ch tez teo lo g ii (F ragen d e r T ra d itio n , s. 74— 113), ja k ie sk ie r o w a li b p C. C o l o m b o , H. B o g a c k i SJ, G. T. T a - v a r d , A. D u l l e s SJ, O. S e m m e l r o t h SJ, G. D e j a i f v e SJ, H. S c h ü t t e . T en o sta tn i krótk o u jm u je zasad n icze zarzu ty tego rodzaju i stara się na
1 H. B o g a c k i SJ, S y n t e z a s o b o r o w e j ek lez jo lo g ii, C ollectan ea T h eo lo g i ca 37(1967) z. 3, 179— 186.
2 W arto od n otow ać, że p rzetłu m aczon o w n iej ta k że za sa d n icze p artie w y żej w y m ie n io n e g o o m ó w ien ia , o p u b lik ow an ego w „C ollectan ea T h eologica” (s. 78— 83). J e s t to je d y n y g ło s w tej k sią żce p och od zący z E uropy w sch o d n iej.
184
R E C E N Z J En ie od p ow ied zieć. O sobny dział grupuje op in ie b ib listó w (P. G r e l o t , M. M. B o u r k e, R. P e s c h) n a tem a t sposobu p o słu g iw a n ia się przez K i i n g a tek sta m i P ism a św . (E x e g e tisc h e D iskussio n, s. 114— 154). O d dzielne m iejsce zajm u je ob szern e o m ó w ien ie pióra Y. C o n g a r a OP oraz jeszcze o b szern iej sza od p ow ied ź H. K ü n g a 3 ( Z w e i E kkle siolo gien?, s. 155—221). T eo lo g o w ie n iek a to liccy (Das ö k u m e n i s c h e Echo, s. 222— 256) podają ocen ę z p ozycji e k u m en iczn ych (W. A. V i s s e r’ t H o o f t), a n g lik a ń sk ich (E. L. M a s c a 11, M. G. S u l l i v a n ) , lu tera ń sk ich (W. D i e t z f e l b i n g e r , H. G o l t z e n ) , refo rm o w a n y ch (H. B e r k h o f , H. R i n i k e r ) , b a p ty sty czn y ch (J. W. M c C l e n d o n ) . O statn i dział (W e ite r fü h r u n g e n , s. 257— 305) p rzed staw ia k o n sek w en cje dzieła K ü n g a i m o żliw o ści k o n ty n u o w a n ia jego m y ś li (H. U. v o n B a l t h a s a r , H. W. M o n t e f i o r e , J. d e S e n a r c l e n s , J. Chr. H a m p e, F. B i o t , L. I a n n a c c o n e , F. H a a r s m a , H. K ü n g , Y. C o n g a r OP). K siążk ę koń czy p o sło w ie K ü n g a (s. 307— 310), z zach ętą do d alszych r e fle k sji i d zia ła n ia ( w e i t e r - d e n k e n u n d w e i t e r - h a n d e l n ) , gdyż w d zied zin ie e k lezjo lo g ii te o ria i p rak tyk a są szczeg ó ln ie ze sobą pow iązan e.
D zięk i p rezen tow an ej k siążce czy teln ik zapoznaje się ze w sz y stk im i zarzu tam i sta w ia n y m i ek lezjo lo g ii K ü n g a . R ecen zen ci — w w ięk szo ści lu d zie o św ia to w y ch n a zw isk a ch w d zied zin ie e k le z jo lo g ii — zd ołali je w yczerp ać. C zyteln ik u zy sk u je zarazem m o żliw o ść k on fron tacji w ła sn e j recep cji e k le z jo lo g ii K ü n g a z ech em w św ia to w ej teologii.
K s. H e n r y k B o g a c k i SJ, W a r s z a w a
R einer ST R U N K , P o li ti s c h e E kkle sio lo g ie i m Z e i t a l t e r d e r R e v o lu tio n , M ü n chen— M ainz 1971, Chr. K aiser V erlag—M atth ias— G rü n ew ald —V erlag, s. 328. E k lezjologia w w y ż sz y m stop n iu n iż in n e d ziały te o lo g ii pod lega w p ły w o m id ei pozateologiczn ych . Z ajm u je się przecież K o ścio łem m ocno osadzonym w teraźn iejszości. K o śció ł je s t w a żn y m czy n n ik iem tak że n a o d cin k u sp o łecz n o -p o lity czn y m . P rąd y n u rtu jące sp ołeczn ość lu d zk ą rzu tu ją na sposób u jm o w a n ia K ościoła i p rzy czy n ia ją się do p rzesu w an ia a k cen tó w w jeg o w y ja śn ian iu . S zczeg ó ln ie w y ra źn ie zaznacza się to w ok resach g łęb szych zm ian u strojow ych , k ied y zach od zi potrzeba o k reślen ia sta n o w isk a K ościoła w o b ec p ow stających n o w y ch form sp o łeczn o -p o lity czn y ch .
P ierw sza p o ło w a X I X w ie k u sto i pod zn ak iem p rzeciw sta w ia n ia się id eom rew o lu cji fra n cu sk iej i p ó źn iejszy m ruchom r ew o lu cy jn y m w E uropie oraz restau row an ia ob alon ego lub z a ch w ia n eg o porządku sp ołeczn ego. W e k le z jo lo g ii k a to lick iej w y ra ża się to siln y m a k cen to w a n iem a u torytetu , a zw ła szcza w ła d z y p ap ieża w K o ś c ie le 4. M niej zn an e je s t p o lity czn e u k ieru n k o w a n ie p rotestan ck iej ek lezjo lo g ii w p ierw szej p o ło w ie X I X w iek u . D o ty ch cza so w e op racow an ia h isto ry czn e p o św ięca ły tem u z a g a d n ien iu z a le d w ie w z m ia n k i5. R. S tru n k w ła śn ie tę k w e stię obrał za p rzed m io t sw eg o stu d iu m . C hodziło
8 W yp ow ied ź K ü n ga u k azała się także w języ k u fran cu sk im : H. K ü n g ,
L ’Eglise selon l’E van gile. R é p o n s e à Y v e s Congar, R ev u e des scien ces p h ilo
sop h iq u es e t th éo lo g iq u es 55(1971) 193— 230.
4 Por. np. Y . C o n g a r , L ’ecclésiologie d e la R é v o l u t i o n fr a n ç a ise a u con
cile d u V a tic a n sous le signe d e l’a f f ir m a ti o n d e l’a u to r it é , w : L ’ec clésiologie a u X I X e siècle, P a ris 1960, 77— 114; t e n ż e , L ’Eglise d e sa i n t A u g u s ti n à l’é p o q u e m o d e r n e , P a ris 1970, 413— 440.
5 Por. np. H. F a g e r b e r g , B e k e n n tn i s , K i r c h e u n d A m t in d e r d e u t
schen k o n fe s sio n e lle n T h eo lo g ie d e s 19. J a h r h u n d e r t s , U p p sala 1952, 101; E. H i r s c h , G e sc h ic h te d e r n e u e r n e v a n g e lis c h e n T h eo lo g ie, t. V. G ütersloh 1954, 145—231; G. B ä r c z a y , E ccle sia s e m p e r r e f o r m a n d a . Eine U n t e r s u
