Dariusz Wardowski

(1)

Dariusz Wardowski

(2)

• prowadzący wykład: Dariusz Wardowski

• pokój: A334

• dyżur: środa, godz. 10.00 – 12.00

• e-mail: wardd@math.uni.lodz.pl

• www: www.math.uni.lodz.pl/˜wardd

O mnie

(3)

Laboratorium

W celu uzyskania zaliczenia lab. należy spełnić warunki:

1. Obecność obowiązkowa! (4 nieobecności lub więcej skutkują niezaliczeniem przedmiotu)

2. Na prawie każdym laboratorium student zalicza jedno zadanie,

zdobywając w ten sposób tzw. jedną Z-etkę. (razem 10 takich Z-etek)

3. Jeżeli student zdobędzie 9 lub 10 Z-etek, to jest zwolniony z kolokwium.

W pozostałych przypadkach (oczywiście po spełnieniu punktu 1.) student musi zaliczyć kolokwium (na przedostatnich zajęciach).

4. 1 projekt praktyczny na ocenę.

5. Aktywność studentów mile widziana i nagradzana.

Zasady zaliczenia

Wykład

Brak egzaminu.

Pamiętaj: Materiał omawiany na wykładzie jest podstawą do zaliczenia ćwiczeń.

(4)

1. C. S. Horstman, G. Cornell, Core Java 2 Podstawy, Helion 2003

2. C. S. Horstman, G. Cornell, Core Java 2 Techniki Zaawansowane, Helion 2003 3. B. Stroustrup, Język C++, WNT 2002

4. S. Prata, Szkoła Programowania Język C++, Robomatic 2002 5. B. S. Lippman, J. Lajoie, Podstawy języka C++, WNT 2003 6. B. Eckel, Thinking in Java, Helion 2003

7. http://wazniak.mimuw.edu.pl

8. J. Grębosz, Symfonia C++ Tom I, II, III, Oficyna Kallimach 1999

9. www.programowanieobiektowe.pl

10. M. Ben-Ari, Understanding programming languages, John Wiley & Sons 1996 11. B. Meyer, Programowanie zorientowane obiektowo, Helion 2005

Literatura

(5)

Paradygmaty programowania

• Programowanie proceduralne

• Programowanie strukturalne

• Programowanie imperatywne

• Programowanie obiektowe

• Programowanie funkcyjne

• Programowanie uogólnione

• Programowanie zdarzeniowe

• Programowanie logiczne

• Programowanie aspektowe

• Programowanie deklaratywne

• Programowanie agentowe

• Programowanie modularne

Programowanie obiektowe jako jeden ze sposobów

programowania

(6)

Za pierwszy prawdziwie obiektowy język programowania uważany jest Simula 67, który powstał w latach 60-tych ubiegłego stulecia. Język ten powstał podczas pracy nad symulacją statków. To w tym języku po raz pierwszy wprowadzono pojęcie klasy i egzemplarza danej klasy. Dzięki temu językowi możliwa była tzw. symulacja, czyli odwzorowanie obiektów świata rzeczywistego na obiekty używane w programie.

Historia programowania obiektowego

Idea programowania obiektowego została następnie dopracowana w języku Smalltalk (1971), w którym obiekty mogą być tworzone i modyfikowane dynamicznie, tzn. w trakcie działania programu (w przeciwieństwie do statycznych programów).

Powstanie języka C++ (1983) przyczyniło się w sposób szczególny do rozpowszechnienia idei programowania obiektowego. Cechy obiektowości pojawiły się również w wielu innych językach programowania takich jak np. Ada, Eiffel, Basic, Pascal, Lisp.

Dzisiaj jednym z najpopularniejszych obiektowych języków programowania jest Java (1991).

Przykłady innych obiektowych języków programowania: Python, Perl, C#, Ruby, Ocaml, PHP5.

(7)

Programy komputerowe zbliżone są do ludzkiego sposobu postrzegania rzeczywistości.

Dlaczego programowanie obiektowe?

„Łatwiej” jest zrozumieć kod i pomysły innych programistów i tym samym współpracować w zespole oraz ponownie wykorzystywać istniejące rozwiązania.

Ten sam, naturalny dla ludzi sposób myślenia i te same pojęcia można użyć przy analizie problemu, który ma być rozwiązany i przy projektowaniu jego programowego rozwiązania.

(8)

Abstrakcja Jest to ograniczenie cech obiektu ze świata rzeczywistego do cech istotnych, kluczowych z punktu widzenia programisty. Abstrakcja ma za zadanie uprościć rozwiązanie problemu i zwiększyć jego ogólność.

Założenia paradygmatu obiektowego

Hermetyzacja, zwana inaczej enkapsulacją, jest kluczowym zagadnieniem programowania zorientowanego obiektowo. Polega ona na ukrywaniu implementacji przed użytkownikiem obiektu. Hermetyzacja zapewnia, że obiekt nie może zmieniać stanu wewnętrznego innych obiektów w nieoczekiwany sposób.

Dziedziczenie umożliwia definicję i tworzenie obiektów na podstawie obiektów bardziej ogólnych.

Polimorfizm umożliwia dostosowanie działania obiektów do własnych oczekiwań poprzez łączenie funkcjonalności zarówno dziedziczonej, jak i implementowanej samodzielnie. Idea polimorfizmu bazuje na tym, że użytkownik obiektu nie wie i nie musi wiedzieć, czy konkretne zachowanie wykorzystywanego obiektu zostało zrealizowane bezpośrednio w tym obiekcie czy też w tym, po którym dziedziczy on swoje właściwości.

(9)

Klasa jest najważniejszym z pojęć związanym z programowaniem zorientowanym obiektowo. Klasa jest „szablonem”, czy też projektem na podstawie którego tworzone są obiekty , które posiadają pewne cechy i funkcje. Zatem klasa jest narzędziem, za pomocą którego tłumaczy się abstrakcję na typ użytkownika.

Zadaniem obiektów w programie jest reprezentowanie wybranych, istotnych cech i funkcji rzeczywistego obiektu

Klasa i obiekt

Właściwości obiektów:

• Zachowanie obiektu – co można zrobić dzięki temu obiektowi i jakie metody (funkcje) można dla niego wywoływać?

• Stan obiektu – jak obiekt reaguje na działanie tych metod?

• Tożsamość obiektu – w jaki sposób można odróżnić ten obiekt od innych, posiadając to samo zachowanie i stan?

(10)

Programowanie zorientowane obiektowo

Zidentyfikowanie zadania

Podzielenie każdego zadania na kilka mniejszych elementarnych Implementacja zadań elementarnych

(tzw. podejście od ogółu do szczegółu)

Programowanie obiektowe vs. programowanie proceduralne

Programowanie proceduralne

Tworzenie procedur wykonujących proste zadania Łączenie prostych procedur w bardziej skomplikowane Powstanie pożądanej aplikacji

(tzw. podejście od szczegółu do ogółu)

Obiekt Obiekt Obiekt

metoda metoda

Dane globalne

funkcja

(11)

Przykład klasy w języku C++

Deklaracja klasy

//plik pracownik.h class Pracownik {

private:

char imie[30];

char nazwisko[30];

char stanowisko[40];

double zasadnicza;

double premia;

double pensja;

void obliczPensje() {pensja = premia + zasadnicza;}

public:

void aktualizuj(double zas, double pr);

void pokaz();

};

Implementacja funkcji składowych klasy

//plik pracownik.cc

#include <iostream>

using namespace std;

#include ”pracownik.h”

void Pracownik::aktualizuj(double zas, double pr) {

zasadnicza = zas;

premia = pr;

obliczPensje();

}

void Pracownik::pokaz() {

cout <<"Pracownik: "<< imie <<" "<<nazwisko<<'\n';

cout <<"Pensja: "<< pensja <<"\n";

}

Pracownik

imie nazwisko stanowisko

zasadnicza aktualizuj

(12)

Przykład klasy w języku Java

//plik Pracownik.java import java.util.*;

class Pracownik {

private String imie;

private String nazwisko;

private String stanowisko;

private double zasadnicza;

private double premia;

private double pensja;

private void obliczPensje() {pensja = premia + zasadnicza;}

public void aktualizuj(double zas, double pr) {

zasadnicza = zas;

premia = pr;

obliczPensje();

}

public void pokaz() {

System.out.println(”Pracownik: ” + imie + ” ” + nazwisko);

System.out.println(”Pensja: ” + pensja);

} }

(13)

Typy użytkownika, czyli zastosowanie klas

Poniższy program napisany w języku C++, używa obiektów klasy Pracownik.

//plik testPracownik.cc

#include ”pracownik.h”

int main() {

Pracownik janek;

Pracownik zenek;

janek.aktualizuj(1400,200);

zenek.aktualizuj(1560,100);

janek.pokaz();

zenek.pokaz();

return 0;

}

Użycie klasy Pracownik. Język Java.

//plik testPracownik.java import java.util.*;

public class testPracownik.java {

public static void main(String [] args) {

Pracownik janek = new Pracownik();

Pracownik zenek = new Pracownik();

janek.aktualizuj(1400,200);

zenek.aktualizuj(1560,100);

janek.pokaz();

zenek.pokaz();

} }

(14)

Ogólnie o klasach

//C++

class NazwaKlasy {

private:

dane składowe klasy public:

funkcje składowe (prototypy) klasy };

Zawartość części publicznej to tzw. interfejs publiczny.

Zamknięcie danych składowych klasy w części prywatnej to enkapsulacja danych.

Funkcje składowe klasy nazywane są metodami.

Obiekty utworzone na podstawie danej klasy nazywane są instancjami tej klasy.

Przykłady definicji obiektów na przykładzie klasy Student.

Student s1;

Student* s2 = new Student;

Student tab1S[10];

Student* tab2S = new Student[10];

(15)

Konstruktory

Aby możliwe było inicjowanie pól składowych obiektu podczas jego tworzenia używa się specjalnych metod zwanych konstruktorami. Metoda ta jest wywoływana automatycznie podczas tworzenia obiektu. Nazwa konstruktora jest taka sama jak nazwa klasy. Jedna klasa może mieć wiele konstruktorów.

Poniżej przedstawiono prototypy konstruktorów klasy Pracownik (C++).

Pracownik(); //konstruktor domyślny

Pracownik(const char* i, const char* n, const char* s);

Pracownik(const char* i, const char* n, const char* s = „fizyczny”);

Poniżej przedstawiono definicje powyższych konstruktorów.

Pracownik::Pracownik() {

strcpy(imie,”???”); strcpy(nazwisko,”???”); zasadnicza=0; pensja=0;

}

Pracownik::Pracownik(const char* i, const char* n, const char* s) {

strcpy(imie,i); strcpy(nazwisko,n); strcpy(stanowisko,s); zasadnicza=0; pensja=0;

}

Pracownik::Pracownik(const char* i, const char* n, const char* s = ”fizyczny”);

{

strcpy(imie,i); strcpy(nazwisko,n); zasadnicza=1200; premia=140;

}

(16)

Konstruktory

Jawne użycie konstruktora:

Pracownik p1 = Pracownik(”Jan”, ”Kowalski”, ”brygadzista”);

Niejawne użycie konstruktora:

Pracownik p2(”Edward”, ”Dzik”);

Inne przykłady zastosowania konstruktorów:

Pracownik * p3 = new Pracownik; // niejawne wywołanie konstruktora domyślnego Pracownik p4 = Pracownik(); // jawne wywołanie konstruktora domyślnego

Uwaga

Gdy nie dostarczymy klasie żadnych konstruktorów, wówczas kompilator utworzy konstruktor domyślny.

Jeżeli zdefiniujemy natomiast dowolny konstruktor klasy, wówczas konstruktor domyślny należy zdefiniować samemu (o ile jest potrzebny).

(17)

Konstruktor domyślny

Konstruktor domyślny jest używany do utworzenia obiektu wtedy, gdy nie podamy wartości inicjujących. Konstruktor taki nie posiada argumentów. W poniższej deklaracji użyty jest konstruktor domyślny.

Pracownik janek;

Uwaga

Gdy nie dostarczymy klasie żadnych konstruktorów, wówczas kompilator utworzy konstruktor domyślny.

Jeżeli zdefiniujemy natomiast dowolny konstruktor klasy, wówczas konstruktor domyślny należy zdefiniować samemu (o ile jest potrzebny). Zobacz przykład poniżej.

class Zespolona {

private:

double re;

double im;

public:

Zespolona(int x, int y) {

re = x;

im = y;

} };

int main() {

Zespolona z1(1,2); //poprawnie

(18)

Destruktory

(C++) Po utworzeniu danego obiektu program śledzi jego istnienie aż do momentu jego wygaśnięcia. Wywoływana jest wówczas specjalna metoda klasy zwana destruktorem, której zadaniem jest „posprzątanie” po wygasłym obiekcie (np.

zwolnienie pamięci). Tak samo jak konstruktor destruktor nie posiada wartości zwracanej ani nie posiada żadnych argumentów. Nazwa destruktora to nazwa klasy poprzedzona tyldą (~).

(Java) Brak destruktorów. „Odśmiecaniem” pamięci zajmuje się tzw. garbage collector.

Poniżej przedstawiono przykład klasy ze zdefiniowanym destruktorem:

class A {

private:

int* a;

public:

A(int x) {

a = new int(x);

} ~A() {

delete a;

cout << „Destruktor obiektu” << *a << ‘\n’;

} };

(19)

Kiedy wywoływany jest destruktor?

•Decyzję o wywołaniu destruktora podejmuje kompilator. Kod nie powinien jawnie wywoływać destruktora.

•Jeżeli obiekt tworzony jest w pamięci statycznej, wówczas jego destruktor wywoływany jest przed zakończeniem programu.

•Jeżeli obiekt tworzony jest w sposób automatyczny wówczas destruktor jest wywoływany kiedy program opuszcza blok kodu w którym został zdefiniowany ten obiekt.

•Jeżeli obiekt utworzono w sposób dynamiczny (tzn. za pomocą operatora new), wówczas destruktor tego obiektu jest wywoływany automatycznie, gdy użyjemy delete do zwolnienia pamięci.

Zadanie W jakiej kolejności wywołane będą destruktory obiektów klasy A utworzonych następująco:

A p1(1);

int main() {

A* p2 = new A(2);

{

A p3(3);

}

A p4(4);

A p5(5);

delete p2;

(20)

Dariusz Wardowski