Dobra osobiste
POJĘCIE
To prawnie uznane wartości, dobra prawne o charakterze niematerialnym, ściśle związane z istnieniem i psychiką określonej osoby fizycznej
Prawa bewzględne
Przysługują każdej osobie fizycznej, bez względu na stan psychiki,
Przysługują os. prawnym (art. 43 kc)
Są to dobra niemajątkowe, niezbywalne, przyrodzone,
Brak katalogu zamkniętego
Przepisy o dobrach osobistych stosuje się do os. Fizycznych, prawnych i jednostek
organizacyjnych niebędących os. Prawnymi, którym usta przydaje zdolność prawna – art.
23-24 w zw. z art. 33(1) w zw. z art. 43 kc
judykatura
więzi rodzinne (V CSK 609/16, VI ACA 1405/14)
Doprowadzenie czynem niedozwolonym do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dziecka, którego efektem jest niemożność nawiązania z nim typowej więzi rodzinnej, stanowi naruszenie dóbr osobistych matki (rodziców). Z aksjologicznego punktu widzenia, brak podstaw do czynienia dyferencjacji między zerwaniem więzi rodzinnej wskutek śmierci a niemożnością jej nawiązania z uwagi na poważny uszczerbek na zdrowiu, w każdym z tych przypadków dochodzi bowiem do naruszenia dobra osobistego, choć z różną intensywnością. Stwierdzenie naruszenia dobra osobistego powinno jednak dotyczyć poważnego i trwałego inwalidztwa dziecka, wskutek którego jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji, wykonywania podstawowych czynności życiowych i w konsekwencji nawiązania typowej dla więzi rodzinnej relacji z rodzicami, z uwagi na ograniczenia w zdolności do komunikowania się.
Rodzicom dziecka, które na skutek czynu niedozwolonego jest niezdolne do
samodzielnej egzystencji, wykonywania podstawowych czynności życiowych oraz nawiązania normalnych więzi rodzinnych, przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 KC. II CSK 719/15
kult po osobie zmarłej (I CSK 231/15)
Przynależność do określonej płci
Prawo do wypoczynku i niezakłóconego urlopu
Do kręgu dóbr osobistych osoby prawnej wchodzą dobra związane z jej identyfikacją (nazwa, firma) oraz dobre imię (sława,
reputacja, autorytet) stanowiące odpowiednik czci osoby fizycznej. Dobra osobiste osób
prawnych to wartości niemajątkowe, dzięki
którym osoba ta może funkcjonować zgodnie
ze swoim zakresem działania.
Ochrona dóbr osobistych
Art. 24 kc – niemajątkowa ochrona dóbr osobistych
Uzależniona jest od dwóch przesłanek:
-naruszenie/zagrożenie (rezultat)
- bezprawność (cecha zachowania sprawcy)
zastosowanie art. 24 kc wymaga jednoznacznego stwierdzenia, czy nastąpiło naruszenie dóbr
osobistych, a dopiero następnie dokonanie oceny, czy naruszenie było spowodowane działaniem
bezprawnym
O zagrożeniu dobra osobistego w rozumieniu art. 24 § 1 KC można mówić, gdy istnieje obiektywnie uzasadniona obawa naruszenia takiego dobra. Istota tkwi nie w
kreowaniu zagrożenia abstrakcyjnego, lecz w wykazaniu - przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności danego przypadku - zagrożenia
rzeczywistego, co najmniej w tym znaczeniu, że obiektywnie i rozsądnie rzecz oceniając należy się
liczyć z możliwością naruszenia dobra. W tym wypadku nie jest wystarczające samo subiektywne odczucie
osoby zainteresowanej, konieczne jest ustalenie - według obiektywnych kryteriów - że obawa
(przewidywanie) ma realne podstawy.
Ocena czy doszło do naruszenia – kryterium obiektywne
Jeżeli w powszechnym odczuciu czyjeś zachowanie nie jest przyjmowane jako
naruszające cześć lub godność osobistą osoby, której zachowanie to dotyczy, to - niezależnie od subiektywnego odczuwania tej osoby - nie
podlega ono zakwalifikowaniu w ramach
przepisu art. 24 par. 1 KC. -> III CKN 323/00
Przeciętne opinie – sąd powinien ocenić czy
przeciętna osoba na miejscu pokrzywdzonego
uznałaby określone zachowanie za naruszenie
dobra osobistego
bezprawność
Bezprawne zachowanie to zachowanie sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, a o kwalifikacji danego zachowania jako bezprawnego decydują kryteria obiektywne
Pojęcie bezprawności należy rozumieć szeroko jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który należy rozumieć nie tylko ustawodawstwo, ale również obowiązujące w społeczeństwie zasady
współżycia społecznego. -> V CSK 189/14
Oparcie ochrony niemajątkowej na zasadzie
bezprawności a nie na zasadzie winy! -> sprawca
naruszenia jest obowiązany do usunięcia jego skutków, nawet jeśli nie zdawał sobie sprawy z konsekwencji
swojego działania
Wyłączenie bezprawności
Zgoda uprawnionego
prawidłowe wyrażenie zgody przez uprawnionego wyłącza bezprawność naruszenia dóbr osobistych,
Wyrażenie zgody należy rozumieć jako
jednostronną czynność prawną o charakterze upoważniającym, można cofnąć zgodę w
każdej chwili,
Brak sprzeciwu nie jest równoznaczny
zgodzie, należy przyjąć iż skuteczna jest
wyrażana przed,
Działanie na podstawie prawa
Działanie zgodne z prawem może prowadzić do naruszenia, jeśli sposób tego działania jest nieodpowiedni,
Osoba działająca na podstawie przepisu
prawa nie może skutecznie powoływać się na uchylenie bezprawności, jeśli przepis prawa został świadomie wykorzystany w celu
naruszenia dobra osobistego, jest to rozumiane jako nadużycie prawa
podmiotowego,
Wykonywanie prawa podmiotowego:
Działanie w ramach wykonywania własnego
prawa podmiotowego może być uznane za
bezprawne, jeśli jest sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego,
Działanie w ochronie uzasadnionego interesu społecznego:
Brak podstawy w kc, judykatura i doktryna,
IV CKN 252/00
II CSK 144/08
II CKN 208/97
III CKN 553/98
1. Podjęta w interesie społecznym krytyka jest działaniem pożądanym, jeżeli ma cechy rzetelności i rzeczowości, opiera się na informacjach, które zostały starannie zebrane i zweryfikowane oraz nie przekracza granic koniecznych do osiągnięcia jej celu. Należy odrzucić automatyzm polegający na uznaniu, że powołanie się na działanie w interesie społecznym zawsze wyłącza bezprawność naruszenia i wymagać zbadania w każdym
przypadku wszystkich okoliczności, pozwalających na staranne wyważenie kolidujących ze sobą praw - do ochrony dóbr osobistych z jednej strony oraz wolności wypowiedzi i krytyki z drugiej strony.
2. Prawidłowość zastosowania kryterium uzasadnionego interesu społecznego bada się w kontekście realizacji prawa do uczciwej krytyki, co wymaga oceny pod kątem prawdziwości zarzutu, a co najmniej - zastosowania właściwej metody w poszukiwaniu prawdy. Można w określonych okolicznościach złagodzić wymagania co do ścisłego wykazania wszystkich faktów, ale nie można ich całkowicie wyeliminować. Skuteczne powołanie się na wyłączenie bezprawności naruszenia dóbr osobistych z powodu działania w obronie społecznie
uzasadnionego interesu wymaga wykazania co najmniej, że krytyka opiera się na
informacjach, które zostały rzetelnie i starannie zebrane oraz zweryfikowane; tylko krytyka rzeczowa i rzetelna może rzeczywiście służyć dobru społecznemu. IV CSK 557/14
