UKD 1I6l:181.33l/.83l1:11151.332.S8:11151.33Z.:l12:552.14(_.ZIIZ)
Zofia "JAIWORSKA
Wyniki bada., palynologicznych osad6w zastoiskowych z Jeleniei Gory
Osady zastoiskowe na obszarze Sudetow Zachodnich
nalez~do utwo- r6w doSC
cz~stospotykanych.
Wyst~puj~one w szeregu obnizen sr6dgor- skich, znane
s~w kotlinach: Jeleniog6rskiej, Kamiennog6rskiej i Klodz- kiej oraz w G6rach Sowich i Kaczawskich.
W Kotlinie Jeleniog6rskiej osady zastoiskowe
wyst~puj~w rejonie Jeleniej Gory, Cieplic i Sobieszowa, gdzie
~eZ~na piaskach i Zwirach uWaZanych przez A. Jahna
(1960)za preglaejalne. G. Berg
(1926)na pod- stawie pelnej sei"ii osadow
wysun~lprzypuszczenie, ze jezioro zastoisko- we istnialo tu okolo
2000lat, natomiast B. Dumanowski
(1954)ocenia jego wiek na okolo
3000lat. 0 iastoiskach jeleniog6rskich traktuje poza
tympraca A. Jahna
(1953)is. Szczepankiewicza
(1954).Osady zastoiskowe z Kotliny Jeleniogorskiej badane byly
metod~analizy pylkowej po raz pierwszy przez R.
Sud~ (1963),kt6ry stwierdzil dominowanie w nich sporomorf
trzeciorz~dowych.R. Suda uwaza, ze spory
iziarna pylku
znajduj~ si~tu na zlozu wtornym
inie
reprezentlij~roslinnosci z otoczenia zastoiska.
Odmienny pogUid na wiek i
genez~omawianych utwor6w z Sudet6w Zachodnich
zawieraj~prace J. Oberca
iS. Dyjora
(1968)oraz S. Dyjora
iA.
Sadowski~j(1968), w kt6rych starano
si~dowie.sc, ze osady te
s~trzeciorz«:dowym utworem morskim. Wymienieni autorzy
opieraj~c si~przede wszystkim na wynikach analizy pylkowej
za1iczaj~ ilyzastoiskowe z Kotliny Jeleniog6rskiej do gornego miocenu i
IllcZ~je z
seri~poznan-
sk~; znan~
z obszaru przedsudeckiego. "
Kontrowersyjne pogUidy na wiek i
genez~jeleniog6rskich osadow za- stoiskowych sklonUy
autork~do
podj~ciaraz jeszcze badan palynolo- gicznych na tym stanowisku. Badania przeprowadzono w latach 1968- -1969.
Poczuwam siE: do milego obowillzku
vry-r~eniaserdeczriych slow po:
dzi~owania
Panu Profesorowi A. SrodomoWl za dyskusjE:, cenne uwagl i pomoc
wzredagowaniu niniejszego artykulu.
KwartalDlk GeoloIiCZll)', t. 11, nr to"18'll r.
~48 Zofia Jaworska
UWAGI O PROFILU GEOLOGICZNYM Z CEGIELNI W JELENIEJ GORZE
. Najstarszym osadem w badanym profilu
są żwiryi piaski zaliczane do
preglacjału(A. Jahn, 196{». W ich
skład wchodząokruchy granitów,
.ziarna skaleni,
łyszczykówi kwarcu.
Materiałnie jest obtoczony, brak
w nim
wyraźnegosortowania. Osady te nie
zawierają materiału p,6łnocnego, lecz jedynie
skałykarkonoskie.
Powyżejosadów preglacjalnych
leżą iły
zastoiskowe, które
powstaływ okresie kiedy
lądolód nasunął siętu z
północyi
zatamował odpływwód z Kotliny Jeleniogórskiej. Osady te okrywa
pokładgliny morenowej.
Fig. 1. Szkic sytuacyjny .cegielni w Jele-
,niej Górze '
Situation sketch of a brickyard in Jelenia Góra
Omawiany w literaturze profil osadów zastoiskowych najlepiej
odsłonięty
jest w cegielni w Jeleniej Górze (fig. 1).
Miąższość iłóww
ścianie południowejwynosi tu 3,30 m. W
spągu mająone
barwę brązowożółtą,która
wiąże sięz
podsiąkaniemwody ze
żwirówpreglacjalnych. Proces ten
.o,charakterze redukcyjnym
miał duży wpływna zachowanie
sięspOro- morf w
spągowymodcinku osadu <por. J. Oszast i A.
Srodoń,1968). Ku , górze kolor
iłówzmienia
sięna stalowoszary. A. Jahn (1960)
uważa, że.stalowoszare zabarwienie
iłówzastoiskowych w Sudetach jest charakte- rystyczne i pochodzi z rozmycia
węglibrunatnych.
Znamiennąpoza tym
cechą
omawianych osadów jest ich
wyraźnewarstwowanie.
Występująna przemian warstewki ciemne, ilaste oraz jasne, bardziej piaszczyste. Gru-
bość
warstewek waha
sięod 0,5 cm do 1 cm. W ich
obrębie możnabez trudu
rozpoznaćbardzo
drobną laminację, wywołaną zmianąwarunków .sedymentacji.
Iły sąjednorodnie
wykształcone,spotyka
sięw nich
ułamki lignitów. W ich stropie,
tużp,od
gliną morenową,zaobserwowano drob- ne zaburzenia glacitektoniczne.
Na
iłachzastoiskowych
leżyglina morenowa, która jest dwudzielna.
Jej ciemnoszara
częśćdolna przechodzi stopniowo
kugórze w
żółtordzawą.
Glina ciemnoszara ma niewiele
materiaługruzowego, natomiast gli- na górna zawiera liczne drobne okruchy kwarców
iskaleni.
Dominująw niej
skałypochodzenia miejscowego (granity karkonoskie, gnejsy izer-
skie,
łupki łyszczykowe).W mniejszych
ilościach występują skałypocho-
dzenia
bałtyckiego(krzemienie, kwarcyty, granity czerwone .. rapakiwi").
Badania paly.nolopogiczne osadów Z8B!t0iSkOW)'eh
949 WYNIKI,
BADA~PALYNOLOGICZNYCH
Do
analizy
sp(n-owo-pyłkowejpobrano pr6bki z profilu osadów eksploa- towanych w cegielni w Jeleniej Górze (fig. 1). Z osad6w preglacjalnych oraz z utworów zastoiskowych pobrano 42 próbki w
odstępachco 10 cm.
Z glin morenowych
przykrywających iłypobrano 4 próbki w
odstępachco
50cm. Próbki macerowano
stosując metodęacetolizy Erdtmana z pew- nymi modyfikacjami. Frekwencja sporomorf
byławysoka, a ich stan za- chowania dobry. Oznaczenia sporomorf prowadzono
główniew oparciu o prace J. Doktorowicz-Hrebnickiej (J. Doktorowicz-Hrebnicka, J. Mam-
czar, 1960). . . . . . ' : . .. .
Wyniki otrzytnane : z analizy zestawione
są:w diagramie (fig. 2)"
i.tabeli procentowej (tab;
1). Wcelu uzyskania jaaniejszego obrazu
skład~ roślinności
diagram uproszczono;
łącząc u~;:ałyniektórych sporomorf we wsp61-
ną krzywą.
I tak · krzywa Pinus obejittuje
sumę pyłkuPinus siLvestris R u d o l p h i Pinus haploxylon R u d . o l p-h, rodzaj T:l1Jga obejmuje Tsu- ga canadensis i Tsuga diveTsifolia, a do krzywej
T~odiaceae.Taxaceae i Cupressaceae
włączonoTaxodium. Sequoia i C71/ptomeria. W . grupie drzew i krzewów
liściastychkrzywa Juglandaceae obejmuje Platycarya.
Cary(J, i Pte1'ocarya. Do grupy Myrica - Corylus zaliczono
pyłek riależącydo typu
trójkątnych,trójporowych.Rodzaj Nyssa obejmuje zarówno py-
łek
formy mniejszej, jak i
formę dużą.Krzywa zielnych w diagramie re- prezentuje Polypodiaceae, Lygodium, Osmunda. Gramineae, Ericaceae, Ephedra. Artemisia
iinne . .
Osady preglacjalne
zawierająniezbyt liczne ziarna
pyłku należącedo Pinus silvestris, · Artemisia. Ericaceae i Gramineae. Niewiele sporomorf
zawierały
próbki
pochodząceze
spągowej częściosadów zastoiskowych.
Obficie
znajdo~anoje natomiast w strop,owych odcinkach osadów zastoi-:- skowych Qraz
powyżej.- w glinach morenowych.
W
iłachzastoiskowych
wśródoznaczonych sporomorf
występująza- równo formy
trzeciorzędowe, jaki znane z
czwartorzędui
trzeciorzędu.Te ostatnie spotykano w niewielkiej
ilości.Na pierwszy plan wysuwa
siędominowanie Taxodiace(J,e - Taxaceae - Cupressaceae
(około400/0) oraz Pinus silvestris R u d o l P h
iPinus haploxylon R u d o l
ph (do 3
()8/0).Licznie
występują równieżPicea (do ISO/o), Sciadopitys (do 14%), w mniej- szych
ilościachnotowano TBUga (do 79/0), Podocarpus (do SG/o) i Lari:r: (do f1J/o).
Spośróddrzew
liściastych dośćlicznie
występująJuglandaceae (do SOlo), Nyssa (do 12
41/0)i Que'l'coiditeB henrici
R.P o t. (do SOlo). Ziarna
pyłkuCastaneoidites exactus
R. Po t., PolleniteB cingulum brUhlensis
T ho m., Pollenites liblaren8is T h o m., Zelkova, Liq",idambar, Symploco8, Palmae, i Keteleeria
wystąpiływ kilkunastu pr6bkach w
iloścido 4 8/0. Podobnie reprezentowane
są(tylko
5'/0)rodzaje drzew
występująceobecnie w Eu- ropie: Alnu8. · Betula, CarpinuB, Salix i Tilia. Z
roślinzielnych notowano Artemisia, Compositae,
Ephedra~Ericaceae i G'I'amineae w
ilościachdo
4%. _
. Spektra
pyłkowez gliny morenowej
okazały sięrównie bogate i uroz- maicone jak spektra
iłówzastoiskowych.
Dominujątu Pinus silvestris R u d o l P h
iPinus haplo:l:yZon R u d o l p h
(około23G/o), Taxodiaceae - Taxaceae - CupreBsaceae (2oo/0) i Picea (14°/0). W mniejszych
ilościach(do 1OO/0)
wystąpiłyTsuga.
LaŃ,Sciadopitys
iPodoca1'p'US. Z drzew
liś-Tabola 1 Tabela proeeatowej za1t'lU'tokl zIam pyUm I spar w osadada z cegIeIni w JeleuieJ G6rze
I
I
I I I I
~~I
I..c:_
~ 0
I
- " 0
I
~G~boko§C o ='
"g
Ili'. I ·S~
~ .l2pobrania pr6bki ~ 2 Ili'. .... -Si c: S
~
~..
~ ..!..
t>j oS ..
~ . ~ ~j .r l j
i a
" li R
~ t'i ~ :SIi 1l .
tow ~ E It:
eo !
~
.a::~~ tl-Si ~ ~
- :s .. "
~
metraclij ...
.:!-
.... !1!.0
I8 I
~§ a ·1 Ji
1 1 1
tl ..; ~~I I
. !:Ij
~I I i I ] j ~
:§..;~~ ] ! I ] i 9 J
oS~ l i " j ;z
~
I
;::: 0
~ ~I ~ ;,
.~ .~ <:I~ i j £ ~ 2 t ~ j ::
~~ ~~
0..12-1 I.~ ~ !
Q:;~ ~
I.S .
. ~ J ..... ~
;BJ
~ ;e ~ t1
~ ~tijz
~ ~.4'
Q:; ~I
~ ~ ...,; u 0 I ~ QI Cl~ ~ ~ i!:: ~ ~ ~ ~ ~ 0'" G
"S'"
~ ...;.
1 0,60-1,10
I -
2 --
25 9 4 2 7- -
18 5 7 4.- - - -
1 1- - - - - -
1 3 4 2 1)
1 1 Kitekerill- - -
I
- - -
2 1,10-1,(0
-
1 -- -
28 10 6 2 5 1 1 13 2-
2- -
5- -
1-
1 1- - -
3-
8 3 3-
1- - - -
33 1,60-2,10
- -
2 1 1 25 85 -
8- -
15 2 4 j- -
6- -
2- -
1-
1-
1-
10 3 1 -- - - -
1-
4 2,10-2,60
-
- 1-
1 25 10 5 1 4- -
18 3 3- - -
1-
4 2- -
1-
1-
1-
7 2 4 1- - -
2-
35 2,60-2,70 1
- -
2 - 19-
8 2 6- -
18 8 3 4 3-
4 3 2- - - - -
- 2-
7 3- - i
1- -
.3- -
6 2,70-2,80
- - -
--
16 4 1 1 10 '1 2 20 1 3 2 2-
1- -
3 1- - -
2 1 1-
11 3 3 3 2 1 2-
3-
7 2,80-2,90
- - - -
1 20 3 2 2 7- -
23 1 1 8- -
3-
- 6 1-
1 1 1-
1-
6 4- - -
1 3 1 2 18 2,90-3,00
- - - - -
23 7 2-
8- -
16 3 6 2-
1 1- -
1- -
1 1- -
2 1 6 4 1 1- -
6 1 5-
htelurill9 3,00-3,10
-
-- - -
20- '
4 2 9- -
20 5 4 6 3-
2-
1 2- - -
1-
1 1-
8 4 1 1- -
4-
2 110 3,10-3,20
- - -
1-
21 2' 6 3 10 1-
20 3 4 3 3-
3-
1 2- - -
1- - - -
2 3 1-
1 1 5 1 2-
n
3,20-3,30- -
1 1 1 25 10 5-
9- -
20 1 3 4 1 1 2 1 3-
1- - - - r - -
3- - - -
1-
3 1 212 3,30-3,40 1 1 2 2
-
19 5 2 6 4- -
20-
1 1 2 3 4 2- - - -
1 1- r - -
3-
1 2-
1 4 4 2 213 3,40-3,50
-
1-
1-
24- 6 1-
14 1-
24--
3 6- -
3- - - - - . - - - -
3 2 1 1-
2 1 5. -
114 3;50-3,60
- -
-- -
26 10 1 1 12- -
25 1 4 3 3- - - -
1, - - - - - - -
5 1 1 1-
1- -
3 1 Iretelee,iIl15 3,60-3,70
-
- 4 2-
30 12 1 3 -6- -
20-
5 2- - - - -
1- - -
3 - '- - -
- 2-
1-
1 2 1 1 316 3,70-3,80 - 2 3
- -
23 14- -
10-
1 22-
2- - -
2 1 2- - - - -
--
1-
2 1 1 2- -
2 3 417 3,80-3,90 1 -
-
1-
24- 16 1-
7- -
23- '
2 1 2-
1-
1 1 3- - - - -
2- -
4 1 1-
5-
1 1 218 3,90-4,00
-
3 2 3 1 26 15 1-
10 1 1 21-
1 2 2-
3-
2- - - - - - - -
1i
2- - - - -
1-
19 4,00--4,10
- -
1 1-
12 15 1 2 2-
- 40 - 1-
2-
3 3 3 2-
1-
1, I -
1 2-
2i - - - - - - -
320 4,10-4,20 ~
-
4 1-
23- -
1 , 7 --
33r
4 3 2- - -
2 2- - - - -
1 1-
3-
1 3 1-
2 1 2 121 4,20-4,30
-
- 4 1-
21 2 1 2 15- -
33-
2 2- -
3- - - - - -
1-
1-
2-
1 2- 1- -
2 2-
22 4,30-4,40 -
- - - -
16 ,]0 1 2 6-
1 23-
5 5 4-
5 3 2 5-
1- - - -
1-
5- - - -
1.-
2-
23 4,40-4,50
- - -
1 - 20 14-
2 10- -
20-
2 2 2-
4 1 - ' -- - - -
2-
1- -
12 2-
2- -
l' 1 '2r
24 4,50-4,60
- - -
- 1 22 6 2 1 11- -
38-
5 2 1- -
1 1 2- - - - -
1-
1 3 1- - - - - -
1-
25 4,60-4,70 1 2
-
--
22 5 7-
11 1 - 26-
3 2 1- -
1 2 ' 2-
1 1-
1- - -
3 2.- - - - -
f 3-
26 4,70-4,80 1 1 1 2
-
20 '10 2 1 10- -
25-
2 2 2-
4 2 1 1- - - - - - -
1 4- -
3- - -
1 2 227 4,80-4,90 1
-
4 3-
18 13 1 6 5- -
25.-
'7 1- -
1 1 3- - - - - -
1 2 1 3- -
2- - -
2- -
28 4,90-5,00 - - 3 2 - 24- 11 2
-
8- -
25-
2 3 1-
1 1 l' 1-
1-
1- -
1 4 4- - - - -
2 2- -
29 5,00-5,10
- -
1 2-
22 16 1 3 7- -
23 1 3 4 1-
2 1 3- - - - - - - -
1 2 3- -
1- - -
1 230 5,10-5,20
-
2 3 1-
14 8 2-
8- -
19 2' 2 4 3 1 3-
4 3- - - -
1-
3--
6-
2 2- - -
3 '2 .. 131 5,20-5,30
- - -
- - 23 8 1-
3-
. ..,- 29 3 5 4- -
8 .1 1. 2- - - - - - - -
8 2- - - - -
2- -
AlohrltJ32 5,30-5,40
- -
3- -
24 ; 10 6-
6 - 1 20 3 3-
3 4- -
2 3-
1- - -
1 1 5- -
1- - -
2 1-
cf. AMimia33 5,40-5,50
-
- 2 2-
27 12 2 2 2- -
25 2 2 5-
- 4-
2 1- - - - - - - -
4 '2 1- - -
2 1-
34 5,50-5,60
-
3 4 2-
25 4 2 1 6- -
20 4 7 3 1-'-
2-
2 1-
-- - -
- 2-
9 2 1 -- -
1 '= -
3-
35 5,60-5,70 - 1 3 2 - 18 7 2 1 11
- -
25 1 1 2 2-
1 1 2 4-
-- - - -
2-
9 2 1- - - -
3-
36 5,70-5,80
-
- 4 2 - 30 8 2 2 6 2 2 23 ~ 2 2- -
1- -
1- - - - -
1-
4-
1 2 1-
- 2 1- -
37 5,80-5,90
-
1 3 2-
21 6 3 1 3- -
20-
4 4 2 2 4 2 l' 1 1-
1- - -
2-
4 4 ·2 1- - - -
3 238 5,90-6,00
-
--
- - 3- - - -
-- - - - - - - - - - - - - - -
1- - -
-- - - - - -
5- -
39 . 6,00-6,10
- - - - -
5- - - - -
-- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
, 2-
1- - -
1- -
40 6,10-6,20
-
-- - -
4 -- -
- - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - .
1- - - - -
3- -
41 6,20-6,30
- - -
--
2- - - -
-- - - - -
-- - - - - - - - - - - - -
- 1-
2- - -
1- -
42 6,30-6,40
- - - - -
3- - - . - -
-- . - - - - - - - - - - - - -
-- - - - - - - - - -
5- -
43 6,40-6,50
- - - - -
2- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
-- - - - -
1-
.-- - -
2-
- I4 I
I
44 6,50-6,fO
-
--
--
-- - - - - -
I
- - - - - - - - - -
-- - - -
-- -
1-
3 -- -
2- -
I45 6,70-6,80
- - - - -
3 -- - - - - - -
- -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
3- -
I
46 6,80-6,90 -
- -
--
1-
-- -
- - -- - - - -
-- -
-- - - - - - - - - - - - - - -
2- -
. -'
M
9bu . · ~na· Jawor6'ka
ciastych Juglanda~eae- (do 78/0), Myrica-Corylm (do 4010), AlnuB (do 6
% )i Nyssa (do lOO/o): W mniejszych
ilo~ciachnotowano Que7'coiditeB henrici- R. P o t., CastaneoiditeB exactm R. P o t., Cartia, Pte7'oca7'ya, PolleniteB cingulum brii.hlensis T h o m., SymplocoB i Keteleeria. Ziarna
pyłkuro;,.
dzaj6w drzew
żyjących wsp6łcześ~iew Europie, jak AbieB, Picea, AlnuB;
Tilia i Salixnotowano w
ilościachdo
f/J/o.Z
roślinzielnych oznaczono:
A7'temisia (do 3
41/0),Compositae (do
2'-'/41)i Ericf:'ceae (do :1'/0).
70 O-lO O 70 O 3D O O 10 O
za
O 80-
... ~...-...a'~ ~ .
~ -~
.:s
~i
os... i
~,~
g,ił;
.~~
l.
~~ ~~
~~
'~.C',S~
~ ~~ l~ " ... ~
~ ~
~
~~ ~ ~~ ~Wg, .3. Upr'08ZC'lJOIlY diagram prooEm,to.wy _ dlustlrujący udzdał .sporomorf tl.'7JeC.inrzę
<krwyoo II. ,,H1I8tri:r" w osadach pótnoglaejalnych, podścielających utwary hrteqlacjailine w Go9cięcojsn,i.e koło Kotla (Q];ll'IaCOWany przez J. 08zas;t
w 1961 r,) -
SimpJMoied·· diagram sbawti'llg parcentage ol. the TeriIary eparunorphs and ol ,,HyBtrix" J:n .tbe Late-Glacial depOlSliłs overla!in with the 'Ilnterglaclal deposMs alt Gośc'ięcin n€w Koźle {elaborabed by J. ~ in 1961)
Na
szczególną uwagę zasługujestwierdzenie w badanym profilu mor- skich organizmów HYBtrichosphe7'ideae ("HYBtriJ:"). Notowano je w glinie morenowej
iw stropowym odcinku
ił6wzastoiskowych w
iloścido 30/0.
W
najniższej częściprofilu,
poniżejpr6bki nr 30, Hystrichospherideae ("Hystrix") nie stwierdzono.
Analiza palynologiczna wykonana z utwor6w zastoiskowych i glin mo- renoWych
wykazałapodobny
składsporomorf
itym samym
potwierdziładotychczasowy
poglądo
czwarlorzędo~wieku omawianych osadów.
Stwierdzone w osadzie sporomorfy
trzeciorzędowe są następstwemerozji, transportu i osadzenia ich w zbiorniku przez wody lodowcowe. Potwierdza to brak makroskopowych
szczątków roślin,których
obecnośćjest w da
4nym przypadku warunkiem oceny
występowaniaosadu na
złożupierwot.
nym (A.
Siodoń,1952, 1962). Erodowane
były płytko zalegającena tym obszarze osady neogenu
słodkowodnego, wykształconew postaci
węgljbrunatnych
(J. Łyczewska, 1~58;E. Ciuk, 1966).
,
Bada'l1ia palyno!ołPczne osadów zas.toJskowyeh
951
Jak
jużpodano, osady zastoiskowe z Kotliny J eleniog6rskiej
były:ba- dane
metodąanalizy
pyłkowejprzez
A. Sadowską(S. Dyjor i
A.Sadowska, 1968). Wymienieni autorzy opracowali
międzyinnymi profil osadów z .ce- gielni w Jeleniej Górze i nazwali 'go "profilem z Cieplic". Uzyskane przez
A. Sadowskąwyniki
sąw istocie swej zgodne z wynikami
badańpalyno,..
logicznych zamieszczonych w tej pracy.
S. Dyjor i A. Sadowska (1968)
uważają iłyz Kotliny Jeleniogórskiej za utwór morza
górnomioceńskiego.J
edŻlymzdowodów na istnienie za- tok tego morza na obszarze Kotliny. nia
byćzdaniem wymienionych au- torów stwierdzony w
iłach"Hystrix".
WedługJ. Iversena (1942)
szczątki"Hystri.x" znajdowane
dość często'w osadach
pozostająw
związkuz wy-
stępowaniem
ziarn
pyłku.na złożuwtórnym. Jest faktem,
żeniemal wszy- stkie osady
późnoglacjalnezanieczyszczone
materiałem trzeciorzędowym zawierają"Hystrix"
p.ochodzący.z rozmycia
skałstarszych. Za
ilustracjęniech
posłużyna
przykładdiagram (fig. 3) osadów
późnoglacjalnych,pod-
ścielających
w
Gościęcinie koło Koźlautwory interglacjalne (A.
Srodoń,1957, diagram dotychczas
n~epublikowany, opraoowany przez
drJ.
Oszast).
Oddział DolnOliląlki
Instytutu Geologicznego
WrOCław, Al. Jaworowa 19
Nadesłano dnia 3 aierpn1a 19'70 r.
PISMlENNICTWO
BERG G. (19216) - 'Zur Geomorphologie des Riesengebirges. Z. Geomorph. H. 2.
p. 1-1210. Berlin.
OlUK E. (1966) - ZarYs głównyeh kierunków poszukiwań złÓŻ w~ll brunatnych w Polsce. Biul. :Inst. Gę<)l., !OZ, p. 7-19. Warszawa.
DaKTOlROWlCZ-IHRIF.IBNtlIOKA J., MAlMJOZ.AB. J. ~9IJO) - Stratygrafia środkowego
miocenu Polski środkowej na pOdstawie analizy sporowo-pyłkowej wę
gla -brunatnego z województwa bydgoskiego i poznańskiego. iBiul. .Inst.
Geol., 157. Warszawa.
DUMANClW~I B. '(1954) - Morfologia doliny Bobru w okoliey Jeleniej Góry. Czas.
geogr., 21 • . Wa.rsmwa-Wrocław.
[lYJOIR S., S.A:DCiWSKA A. (1968) -'- GÓTnomioceńBkie oS'ady ilaste Sudetów. Pn.
geol., 16, p .. 545-650. nr 12. Warszawa.
IVERSEN J. (1~) - En pollenarialytisk Tidsfaestelse af Ferskvandslagene ved NBrre Lyngby. Meold dal1S'k. geol. Foren., 10. Copenhagen.
JAIiN A .. (1953) - M()rfologiezila problematyka Sudetów Za<:bodnich. Prz. geogr.,' 25.
Warszawa.
JAlH'N A. (1960) - Czwartorzęd Sudetów. W: !Regionalna geologia Polski. 3, z, 2.
'Kra·ków. . ' .
~YC2lEWSK.A J. (1195i8) - Stratygrafia· paleogenu .i neogenu P<llski północnej. Kwart.
,!Ceol.,
a,
p. 127-160, nr 1. Warszawa.952
Zofia JaworskaOBERC J. DYJQIR S. (1968) - Młodotrzeciorzędowe ru-chy tektoniczne w Sudetaeh.
iPrz. gęol.,JM, -p. 44/3.,...498, nr U. Warszawa. -
OSZAST J., SRolDON" A. '(1968) - !Wyniki badań palynolog!cznych. nad ,nami za- stoiskowymi z Wadowic. Prz. geogr., 4ł, z. 2, p. 343~. Warszawa.
SUDA" IR. (19613) -'- !Zastoisko ·Jeleniogórskie. Bibl.:rnst. Geogr. '(maszynopi!). Wroc-
ław. '
SZCI'lJl!lP.A:N.KIllmWJIOZ S. (1954) - !Rozwój doliny górnego Bobru u krawędzi. Lądo-
. lodu w Sudetach'. Czas.
geogr.,
231M. lWar.szawa~6dź.·ŚRODOJ.'It A. (1952) - Ostatni glacjał i 'poetglaejał w Karpatach. iBiul. Pań. Inst.
Geol., 61, p. 27--69. Warszawa.
SROIOON" A. ~11957) - !Flora dnterglaejalna z Gościęcina koło !Koźla. Biul. Inst. Geol., 118, p. 7-41. Warszawa.
S'RIOIDON' A. (1962) - O niektórych zagadnieniach dotyczących paleobotaniki i stra- tygrafii czwartorzędu :vi Polsee. (Kwart. geol., 6, p. 679'-694, nr 4.
Warszawa.
304.>>lsI
JJBOPCKA .PE3YJILTATId IIA.lIHHOJIOI'IAECKHX HCCJIE.D;OBAIIHA OTJIOXCEHHR 3ACTO:RłIbIX BO)); B
EJIEHEit
rYPEPe3IOMC
IIanmrOJIol'B'leCme HCCJIe,llOBaBIIJI CJIOHCTIJIX rJIKH B E.neHerypCK:oA XOTJIOBBHC (npOBe,ItCSlIhIe B 1968-1969 ro,lijlX) BMemI ~ ycT8HOBJIeSHe OTHOCHTCJI&HOro B03pacTa 3THX OTJJO:lKCHBji;.
06pll3W>I WIJl HCCJI~OB8HWJ: 6p8JIHCJ. Ha ,n;eitcTByIom;CM uplDI'UloM 3aBo,n;e B EneHełi f'ype, pac- DOJIOlKCBHOM Ha IOlIOIoA Oxpa.HHe ropo,n;a. H3 OTJIOJreliHli:, 3aJleraIOm;ax B UO,n;OIDBC 38.CTOitm.Ix I:lDIB', OTllOCHMJ>lX l: nperJJlUl;HllJIY, a. Tax:ate H3 lBCTOiI:BYx OTJIOllreBldł B cyMMe oT06paso 42 06-
pa3Q8.. 06pa3D;&1 6paJIBCJ. 'lepe3 ~ 10 CM., H3 MOpemloA rJIllHI,[, nepeJ:pI>1B8IOm;ełł BI>IIIIC-
ollHCa.lłmile rJIHBlaI, OTQ6paHO '1epe3 lI:8a\:,II;&le 50 CM 4 1:01lTpom.1l&IX 06P83Q8.. '
IIperJIlDJ;iłam.S&Ie OTJIO:lKCllHS co,n;eplDJl1( He O'lem. MJloro'DlCJIeBHI>Ie 3epHa IJIdJII>D;&I, orno·
~m::o;HeCg l: Pinus silvestris, Artemiskl, Gramineae. JioraT&IA IJaJIHltOJIoI'Jl1leCl1dl MllTepHaJI OTMe- 'ICH B 3acTOAHhIX rJIllHax H B IICpeJ:p&IBIIlOm;ax HX MOpeHJILIX rllHl'lQ:,
CnopoBO-IJhTJJI>II;eBlUl rpymm, BLJ,Z(eJIeHH8Jl B pa3pe3e 3acTOAll&lX OTJIO:lKCHd H MOpeHHhIX rJIHJl XHpIIlAHoro 38.B0,n;a EneHełł: I'yphI, J[BJIJ[eTCg xapaxTepHoji; JaIK P.JUl TpeI'I!('IHIIIX, TU B 'ICT- :aepTH'lllhIX OTJJMrelIHłI:, XOTJl 'lCTBep'rll'lHliDt cnOpoMOpq, CC1'I> seMHOro. B H3}"1emt&IX OT.Jl()'lJ[CJIHJ[
Ha nepBhdł IJ1I8.H B.DI.n;BHI'aCTCJl npeo6JIll,11;11lOm;aJI rpyana: HrOm.'laTNX: Taxodiaceae ~ Taxaceae-
Cupre~saceae B I:OJIH'łeCTBC l1.0 40%, Pinus silllestris Rudolph B Pinus hap/oxylon Rudolph
.n;o 30%. B 6om.moM J:OJIH'lCCTBe HMCIOTCJl rpyIlII&I: Sciadopitys, Picea, Lor/x, Nyssa, Quercoidites nenrici R. Pot., JUlflandaceae. I'pynm.l DWIl>lę;l Castaneoidites exactus, Pollenites /;blmemis, Sym- p/ocos, Palnwe HMCIOTCJr"B HCCXOm.JaIX 06pa3Q8.X B J:OJJH'lCCTBC ,n;o S
%.
B Be60m.m:OM XOJIIl'ICCTBC - lIM'CIOTCJl TaII:ZC rpyIlII&I TlIDOB. cym;ecTB)'IOII\HX B HaCTOm::o;ee BpellfJl B cesepSoJl: H QCBTpllJIl>lfol EBponc: Alnus, Betula, Carpinus, Salix, Tilkl. H3 TPaBJlHRCTLIX pacTeHJJJł IIMCIOTCJl Artemiskl, Compositae, Ericacetl4, Gramineoe, EpMlka.Strea:zenfe 953
3aCJJ)'JEHBaCT BJlIIMB.BIUI' TO, '1TO B JICCJI~OBaJlBOM pa3pe3e fiJaTJIB ofiBap)'lleBl>l MOpcme MIIEpO- OpraBll3MJil "Hymb:". 3TB o6pa:nu.I3IUIeI'8JJB B MOpeBJlOJt rmme R B JqIOBClILJlOit 'IBCI1I 38CT0A- BWX OTJIOOIreBldl B )(OJDI'I'CCTBC OKO,DO 3
%.
B ~oA JlBXIleit '1aCTB pa3pc38 BlI: HC 06opyuuo.IJammOJIOIJI'ltCDII: 8B8JJB3 MopcJlBJ.D..rnBJI B 38CT01lBYx OT,DOBSBit nOD3aJI .no~m.dl
COCTaB cnopOMOP4t B TeM caMLIM UO,lO'BCp,ttll,D ~B8JUCC ,ltO CIIX nop MBC.IIBC 0 'lCTBCP'J'Il'I- BOM Bo3paCTe ODPrHMeNNX
OTJIOJIrel'IJiit.
Hamrme B OTJIOOUliRJlX 'IPCIB'DlL1X cnopowop4) lIBlUl-eTCJl pe3YJIbTaTOM 3P03.BB, nepeuoca B Oca:K,D;cmm BX B 6accdiBe ~OBJ.IMJi BOABMB. 3To
no.ltTBeP~ 0TCyTC1'BRCM MUpOCItOIlB'JeC](Bll: OCTaTJ:OB paC'I'eBldl, Haml'lBC :a:oropwx B .u;aB- HOM CJIy'IBC JlBJJJleTCJI yc.nOBIlCM OIlCBEB 38JleraliBll OJlSCI.IllaeMHX OT,DO:mmmt BB MCCTC BlI: nep-
BB'lBOro 3&Jleramm. Ha 3TOit reppRTOPBB 6JaTJJB 3PO,ltHpOBaJUi[ MeJIJ:O 38JleraIOlIDIC OTnOllteBllll npecuOBO.zutOro scoreua, npe~c 6ypIolM yrJJCM.
Zofia JAWORSKA
THE RESULTS OF PALYNOLOGICAL RESEARCH OF ICE-MARGINAL
• LAKE DEPOSITS IN JELENIA OOBA Summary
The palyrnologieal research of stratifded clays fOWld to occur within the Jelenia G61"a basin, m~e in 1968-19811, concerned the determination of the absolute age of these depOSits. Samples for examina·tion were taken in the acti'Ve brickyard in Jelenia G6ra, within the s:outhern part of the ;town (Fig. 1). 42 samples (H) cm apart) were taken :from the deposits that Wlderlie the ice-marginal lake clayS., referred to iP!reglacial, and 4 check samples 1(00 cm apart) - fr<lm the morainic clay that overlies the stratified clays (Fig. ~).
The Preglacial deposits revealed scarce amounts of poRen grains of Pinua .nueS'tris, Artemisia, Gramineae. On the other hand, rich palynological material was ascertained
to
occur in the ice-marginal lake cla~ and in the overlymg morainic clays.The spore-and-pollen assemblage fr<lm the section of the ice-marginal lake deposits and from the morainic clays of the brickyard in Jelenia G6re is characte- ristic of both the 'l'elltiary and the Quatern9ry, although Quaternary sporomol'phs are scarcely represented. In the deposits examined, the grouP. of oonifers 'pred<lm'i- nates, among them Ta:x:odiaceae - Ta:x:ClCeae - CUP7'eSSClCeae - up to 4.r!'/o, Pinua sih>estris R u d 0 oJ. P h and Pinus ha,pWxlln IR u d '0 1 'P h ... 00'/.. Fmly lrich are tiso assembllages of Sciculopit1/'8, Picea, La.ri:x:, NlIsBa, Quercoiliites henrici R. JP at., Juglandaceae. Groups of pollen grains of Castaneoidi.tes eXClCtu.s, PoUenites Ubla- reRris, SlImplocos and Pa1m4e appear in more than Q.il s-amples, in an amount of '9'1 ••
Groups of the !Pl'esent-day types living in 'North aOO Central Eul"ope are scareely represented by Alnus, Betula, Carpinus, Sali:x: and Tah. Among herbaceous plants are found: A'7'temiBfa, Compositae, Erricaceae, GTa.mineae and Ephed.,a.
The occurrence of marine microorganisms of Jlvstrix". in the deposits examined Us worthy of being emph8lrized here. These &pecimens were found in the morainic clay amd at the top at the !ce-m8ll"ginal lake clays,
m
an amou.nt· of ~/o. The representatives of ,,H1Istrix" do not appear in the lowermost partat
:the section.954'. Zona JawOlWka .
The palynological analysis of the morainlc clays and 'of-the ice-marginal lake formations -demonstratedtbe same composition of '6POromorphs; dB this way it proved the exis'bing view on the Quaternary age O'f the deposits considered. The Tel'-
~y spor()llDOll"ph& 'found
to
·OCCIlir in the depoaits exiumned. are a· result of the erosiO'n, trlUlSpOlltation and dep(]61tdon of these funns in·a. ba&ln by meltf.ng gLacier 'W8ter.. TbJs ;is ev.iden<:ed by a lack of macr<l&Copic fragments. O'f /plants, the pre- l!ence O'f which d& always a ba&is to state tbata depOSi.t.ds jn .situ. iEl'o&ional process affected here the shallO'w-seated ifre&bwater sediments O'f Neogene age, developed as brown coals.TABltiICA iI Fig. tl. HeUcosporium 90, pr6bka (sample) m 18
:ng. .a.
Sphagnu.m - Spmites· stereoides R. iP 0' t. et Ve n; 34, pr6bka (.sample) m5Fig. 3. Spho.gnu.m - Sporites stereoides R. PO'
t.
et V e n. 26, pr6bka (sample) nr 28Fig. 4. Pol1fll'Od.iaceae - Sporites haa,.dti IR. iP 0' t. et V e n. 54, pr6bka (sample) nr2
FIg. 5. Polvpodiacene - Sparitu haa.riti 'R. PO' t. et V
en.
oM, pr6bka (.sample) nr-5Fig. 8. Polvpodiaceae - Spo1"ites haa.,.dti R. PO'
t.
et V e n. 30, pr6bka (sample) m8Fig. 7. Lwoditmn - Sporites sotidU8 .R. :P 0 t. 40, pr6bka {sample) nr 8 Fig. 8. Lvgod~ - Spmites solidus R. P ()
t.
48, pr6b'ka {,sample) nr a2 Fig, 9. L'IIgotii:um - Spontes soZidm R. Pot. 410, pr6bka (sample) m 25 Fig. 10. Sporitee IJioneohu R. PO' t. ~, pr6bka (sample) or 3F.ig. 11. HlIstrichOlPhe,.ideae 80, pt"6bka (sample)
:nr
1 Fig. 112. Ht/BtriChosphe,.idene LOO, pr6bkao {sample) nr lO Fdg • .LlI. Hy.striohos:phef'ideae 00. pr6bka {6ample) nr 31Fig. 14. Pinus h~ZoxtIlon R u d 0' I P h 60, pr6bka (sample) nr 5
Powi~kszenie 500 X, Enlarged. X 500
Kwart. geo!., nr i, 1971 r. TABLICA I
Zofla JAWORSKA - Badania palynologiczne osad6w zastoiskowych
T.AlBLJJCA iII
Fig .. IQ. Pinus hapIoxlllon R u dol p h 7'0, probka (sample) nr 'I Fig. 16 . .pi-nus haploxylon R u dol p h 69, pr6bka (sample) nr 9 Fig. 17.,pinus ha.p1oxlllon R u. dol p h 63, pr6bka (sample) nr 20 Fig. 18. Pinus stlvEiBtrls R u dol p h 90, probka (sample) nr 11 Fig. 19. Pinus silveBtrls R u dol p h 80, pr6bka (sample) nr 37 Fig. 20. Picea Il'ro, pr6bka (sample) m 2
Fig. 2l. Picea lOO, pr6bka (sample) nr 20 Fig. 22. Picea 100, pr6bka ·(sample) nr 23 Fig. 23. Picea 110, pr6bka (sample) nr 29
Powi~ksze·nie 5100 X, Enl8ll.'ged X 500
Kwart. geol., nr 4, 1971 r. TABLICA II
Zotia JAWORSKA - Badania palynologlczne osad6w zastol'kowych
TAmJICA
m:
Fig. 24. ,ptcea 100, pr6bka (sample) nr 31 Fig . .25. Picea 90, pr6bka (sample) nr 136
Fig. 28. Tsuga canadensis R u dol P h 100, pr6bka (sample) nr 1.:2 Fig. :27. Tsuga-canadensis ,R u dol p h ~ pr6bka (sample) nr 21
Fig. '28. SC'iiadopi.tlls - PoUenites ser.ratus· iR. Pot.· et V e n. 50, pr6bka (sample) n,r-3'6
Fig. 29. Sequoia - Cryptomeria 313, pr6bka (sBlJlple) nr 5
Fig. 30. Sequoia - Cr7/P1Iomeria30, pr6bka (sample) nr 19
Fig. .3.'1. Sequota - Crwtomeria 34, pr6bka (.sample) nr 21 -Fig. 32. Sequoia - Crllptmneria 30, pr6bka (sample) .or 32 I'ig. 33. Sequoia - OrtlJ)tomeria 312, prooka -(sample) nr 34 Fig. 34. Sequoia - Crllptomeria 2JO, pr60bka (sample) nr 35 iFig. 35. iPodocarpu;s -5IZ, probka (sample) nr lJ2
Fig. 36. Pod'ocarpus 0416, prObka (sample) nil'
m
Fig. St[. Carlla - PoUenttes simPlex 1R. iP 0 t. 38, -pr6bka (sample) nr \l~
Fig. 38. Carlla - PoUenites simplez R. Pot. 418, pr6bka (sample) nr 211
Pow.l~kszenie 000 X, .Enluged X 600
Kwart. geol., nr 4, 1971 r. TABLICA 111
Zofia JAWORSKA - Badania palynologic7<ne osad6w zastolskowycl1
,TABWCAIV'
Fig. 39. pterocarya - 'PoUenites stelZ'atus R. Pot. 54, probka (sample) nr 2 Fig. 40. Pterocarya - PoUenttes steUatusR. Pot. 54, probka (sample) M" 4 Fig. 4i:.. Pterocarya - Pollenitf!S steUatus R. P ~ t. 50, pr6bka (sampla) nr 112 Fig.
om.
Pterocarya - Pollenites steUatus lR. Pot. 50, probka (sample) nr 21 Fig. 413. BetuZa32, pr6bka l(sample) nr 16!Fig. 44. Myrica ~"pr6bka (sample) nr 3 Fig. 415. Mvrica 26; probka (sample) nr '1 Fig. 46. Alnus 3e, probka (sample) nr 2 Fig. 417. Alnus 00, probka (sample) nr 19 Fig. 418. Alnus 37, probka (sample) n.r 23 Fig. 41!). Fagu !5IO, probka. (sample) nr ~6
Fig; 50. Quercus. 410, probka {sample) llll" 30
Fig. 81. Quercoidites henrici R. Pat. 50, pr6bka (sample) nr 2 Fig. ;512. Quercoidites henrici R. P () t. SO, pr6bka I(sample) nr 6 Fig. ·513. QueTcoidites henrici 'R. Po t. 49, probka· (sample) Ild" 20 Fig. 54. Castaneoidites exactus R. Pot. 17, pr6bka (sample) Ild" 33 Fig. 56. Pollenites pu:BiUus R P () t. 12, probka (sample) nr 6
Fig. 56. 'PoUenites cingulum bruhle1llSis T h 0 m. 25, pr6bka (sample) nr 17 Fig. 5-7. llex 40, pr6bka (6ample) nr 4
Fig. 5i8. llex 00, pr6bka (sample) Ild" 1'1 Fig. 5Q. N'/ISSQ 'SO, pr6bka {sample) nr 2 Fig. 60. 'NySS'Q 30, prooka (sample) Jlil" 113 Fig. ,61. N'l/Ssa 3.1, pr6bka (sample) rir ,];7 Fig. 00. Ericaceae 410, pr6bka {sample) nr 3 Fig. 63. Ericaceae 3(), probka (sample) nr '7 Fig. 64. Ericaceae 32, probka (sample) .nr 16 Fig. 65. Symplocos3l4, pr6bka '(sample) nr 16 Fig. 66. Symplocos 30, probka (sample) nr .20 Powi~kszenie 500 X, IEnlarged X 5100 .
Kwart. geol., nr 4, 1971 r. TABLICA IV
Zotia J A WORSKA - Badanla palynologlczne osad6w zastoiskowych