Zof:la JAWORSKA
. Badania palinologiczne osadów zastoiskowych z okolic Bolkowa
Wśród
utworów.
czwartQr~wychSudetów
niePoślednieznaczenie
mają
osady zastoiskowe.
Wypełniająone ,stare dolhly rZe<:Zne. i
obniżenia .śródgórskie.. Osady
te. powstaływ wyniku ,barykadowania dolin i kotUn
.przez
lądolód.W
odizolowanYch.oli$ęniach nastąpiłaakumulacja osa-
dów przymesiony.ch. przez Wody
lodowCQVłez przemytej moreny oraz osa- dów niesionych przez rzeki sudeckie. . . . '
W Górach Kaczawskich osady zastoiskowe
występUjąw okolicach 'BoI- kowa.
Znajdują sięone
.w obrębiestarej doliny Nysy Szalonej, Jest
toje- dyne znane stanowiskooslidów zastoiskowych w tym rej<mie. Powierzch- nia szacunkowa tego zastoiska wynosi
około'0,5 km
2•Osady zastoiBkowe
leżą
na piaSkach
i żwirach,które
większość'badaczy
określajRko osady flUwioglacjalne. Nad
iłamizastoisltowymi
występujeglin-a morenowa, która wchodzi w
składutWorów
czwartorzędOwych,szeroko rozprzestrze- nionych na obszarze arkusza Bolków.
Podłożeosadów
czwartorzędowych·stanowi seria
zieleńcowa.·Przeprowadzone wiercenia w
obrębiezilstoiBka
,wykazały, 'że miąższość iłów zwiększa się
w kierunku zachodnim i do- chodzi do 12 m, w kierunku wschodnim maleje. 'Obecnle
iłyeksploato- wane
BIjdla
potrzebceramiki budowlanej . .
·Na temat
wykształceniai
czwartorzędowegowieku :tych osadów pi-
sali A. Jahn (1960) • H. Teisseyre (1969). ·Odmienny
poglądna ich .wiek i
genezęwyrazili S. Dyjor i A. Sadowska (1!W1B) . . Mianowicie,
opierając sięna wynmach analizy palinologicznej zaliczyli osady z okolic Bolkowa oraz kilkunastu stanowisk zastoiskowych w Sudetach do górnego mio- cenu,
przyjmującje za osady morskie. Analizapalinologiczna,
którąprze-
prmvadziła
autorka na
życzenie pI:Of.H. Teisseyer'a,
miałana celu stwier- dzenie
zawll1'tości ziarn pyłkui spor oraz ustalenie na podstawie
zespołusporomorf czy badane osady
nalęży zaliczyćdo miocenu górnego, czy
do
czwartorzędu. ..
Próbki do analizy pobra:no z Odkrywek cegielni
leŻljcejna
południowywschód od Bolkowa (fig. 1).
Opis odsłonięciaprzedstawia
się następująco:
MiąższOśćosadów w odkrywce cegielni wynosi
około7,5 m. Sciana zachodnia, z której pobrano próbki do
badańpalinologicznych,
odsłoniętajest ,na
długości około20 m. W
spągu występujądrobnoziarniste piaski z detrytusem
roślinnym,które
leżąna serii
zieleńcowej. MiljŻSzośćpias-
KwartalnJ.k Geolopczny. t. 17, nr l, 11'11 ~.
132 Zofia Jaworaka
ków
wynosi około1,5 m, barwa ich jest ciemnoszara.
Powyżejpiasków
występują żółtei szare osady ilaste o
miąższościDkD- lo
6cm ..
Sąone glacite1rtonicznie zabl.ln:o- ne, nie,
ął>~~Je, ~ę więcw
nich.regl.ll~rnego warstwowama. Osady ilaste przela- wieane
są częstonieregularnymi
wkładkami drobnoziarnistych piasków, których
miąższość
waha
się odkilku cm do
0,5m .
Fig. 1. Szkle sytuacyJny cegielni w BGlkowie SlIlIatlOli ,śketeh: ł>fi li. bric:k-ya~'iI~ani"lk6w
POWy'Że'j
osadów ilastych
występujeglina stokowa koloru
szarożółtego.
'lWią IWniej blOC1lki. Ska.! skandynawSkich i lokalnych, Spotyka
się granit
rapakiwi, porfiry, krzemienie ' mezozoiczne '1- '
potwakiosadów kredowych
z !fatmą kredową(pekteny). '
Z' mareriałówniiejscowytlh',wy-
stępują: zieleńceószaroglazy,
granity, 'gnejsy. W
całymkompleksie 'osa- dów
dbserwujesiępojedyncze obtoczone okrochy i · blocZki
'węgli brUńatnych. Wszystkie osady
występującew cegtelni
wykazująupad warstw
ku
południowi..
•
Do analizy lPallm.ologiC2JIlej uzyskano
37pr6bek pobranych pionowo w
odstępach 20cm: .z
.gliny - 2próbki k(mtrolne,
'Z(Jsadów ilastych -
30probek,
'Zp,iasków
leżących w.spągutych osadów
~ 5próbek. Pobrano
również' jedną próbkę
z okruchu
węglabrunatnego dla ewentualnego
po~równania· spekj:rum
gporowo--pyłkowego żespektrami
pozostałychosadów,
pr6lłka
ta nie
za·wierałajednaksporomorf.
Matmał
do analizy palinologicznej macerowano kwasem JluorowodD- rowym na
gorąco.Jedynie
próbkęz
węglabrunatnego gotowano w loof.
KOH.
Następniestosowano
·metodęacetolizy Erdtmana. Frekwencja
spó-romqrf
obyławysoka, a
ichstan zachowania dobry. Sporomorfy.oznaCZD- no na podstawie prac J . Doktorowlcz-Ikebnickiej
(1960),P.W.
Thomso-na
iH. Pfluga
(1953)orazE. Sontag
(1966).Wyniki
badańprzedstawiono w tabeli (tab.
,l),.która obrazuje
ilościowy u~ał
poszczególnych
ziarnpylkui spor w opracoWanym mate- riale. Dla
pełniejszego· przedsta· wienia
rozmiesżcżenissporomorf w
całymprofilu
sporządzono'ponadto procentowy diagram '
pyłkowy(fig.
2),na którym dla '
jaśniejszegoobrazu
połączonokrzywe pokrewnych
sporo-morf.
. . Krzywa dla rodzaju Tsuga o'bejmuje gatunki - Tsuga canadenm
R u d o l
p oh iTsuga dive .. sijolia R u d o l.p , h. Grupa TaxodiaceaecTaxa- ceae-Cupressaceae obejmuje
sumę pyłkuTaxodium,
pyłekSequoiO. i Cry- ptomeria. Rodzaj Juglandaceae podano jako.
sumę pyłkuCarya; Ptero- carya
iEngelharcltia. Rodzaj Nys8a obejmuje
pyłekformy mniejs>;ej oraz
formę dużą.
Zielne w diagramie
pOdaino łączniejako
sumęArtemisia,
Compositea.e.Chenopoc:!iaceae, Crucifera. Do krzy'wejFilicinae
iSphagnum
włączono
spory: Helico"porium,
Sphagnum, PolYpodiaCeae,'Sporiteslig-~
t.!U~~1II
,ł i
; I f
J; ł ł' ł
!.! !-! !;! w',....! t' 0l-!:;!..-!' l-! .
!,!-. l-! l-! :... l-! rl-! . ~ ':;l ,...' •
!Iif!-'-!"" ~, ~ ·
~ " , ::t" :·~-t·· '1\'-';-'-1
1• I ' ,
~.
r · - ' _. ,.~ r Ił: • r . _, :. ' : .
• •, .- ~'
I·~~
~r '
J'; . : P : ~ ~'
I
I .... ~ •
~ ~ fi U
ł
t; : : ~ J ~ -~ ~:' ,r:
~.~ L:
I •~ . ~
•ił lł Ił 1 ł ~ ł ł I ł
ił j j
t
ł
Fig. '2. Diagram sporowo.pyllrowy osadów z 'cegielni w Bolkome
Spore-and-pollen d!llil'am of Ibe d.eposltll from Ibe brlck-yard .. I Bolków
1 - glinaj 2; - 1t _ary z Wkłaclbinl p1aaIr:6w drobno&1arniJtJ:ch; S _ pl •• ek drobnoziarn!.My a: detrytulem roliliLn~m. 1 - J.oa.m: 2; - are)" e~y wlth flne-grained .... 111 lntercalaUnIlS:' I -: f:l.D8-sraJned san,d wlth plant detritUII
iii'
! f
g'
I)
i g
!
ił~
~ ~
! S-
....
l:l
134
Zofla' JaworskaneoZus
R.Pot., NeogeniBporites neogenicus W. Kr., 08munda,
Mohria~Triplano3porites rimu08U8 P
f.,FiszeripoZlis undulatuB W. K r., Cama- rozonosporites sp. W grupie Hystrichosphaeroideae podano
łącznie:Oper- culodinium d. hirsutum Ehr , e nb., Cor.dosphaeridium
'IJ1'qcilisEis., C. cantharellum B
<ro s
iu
B,C. ioo.4es , K l u
lIIlpp
iLanthemosphaeri- dium
d.bipolare C o o l e
S Gn : et
'E-is", VI" tabeli2 ' zeStaw:iooo
zamęgistratygrBlf:ic:m.e niektórych sporomorf wg l. Grabowskiej {1965) i E. M.
Kemp (1970) oraz
I. Rómanov.ńcz,(1961).
..
Na podstawie analizy palinologiCzl'lej oznaczono
pyłki'dro:ew i krze- wów szpilkowych i
liściastych, pyłki roślinzielnych,zarodniki
roślinza- rodnikowych oraz
sporomorfyjurajskie i kredowe (tab!.
I-V).Oprócz spo- romoI'f oznaczono
również słonoluDne'mikroorganizmy z grup: Ovoidites, PZanctonites, Tetropidite8, Hystrichosphaeroideae. W piTzebadanych osa- dach stosunki
ilościowesporomorI
kształtują się następująco:Pinu8 ril- vestris R u d o l p h w glinach notowano
w ilości, od
8.do: 13"/0. W
Iłachi w piaskac'h
ilośctego
pyłuwzrasta ,do 2f1'/o. Pinus hapZoo:y!on R.u- d o i p h w glinach
występujew
iloścido 4
% ,natomiast w osadach ila- stych i w piaskach
osiąga wartośćdo
,lfl'/L Następną liczną grupąjest
T=odiaceae-Taxaceae-Cupres8ace~.
W glinach
ilość 'Pyłku tejgrupy Wynosi do 90/., w piaskach do , 100/0, a w :osadach ilastych wzrasta do 21°/ •.
Dość
licznie notowano
pyłkiz stup Triigil'l: Sciddofiitys. Z drzew i krze- wów
liściastych najliCZl!liejrepi'eżeritowanyjest Quercus. W glinach py-
łek tetl wystąpił
w
ilości3"/0, a w
iłachi piaskach do 1
(JO/o.Licznie re-o prezentowana
byłaNyssa, Alnus"Que'l'coidites henricl,R. P,ot. W glinach
pyłek
Nyssa oznaczano w
ilościod
30/.do
l(JO/o.W osadach,ilastych
pyłekten natowaily
byłw kilkunastu próbkach ,w
iloścido 100/0.
PyłkiAln.us, Myrica, Quercoidites henrici R. ' Pót.,"Ile:t, ' Juglilnd<tceae
wystąpiływ kilkUnastu piTóbkach do fl't..
Pyłki i'oślin >zieklych zarejestrowano w
gli~nach do 28"/0, w osadach ilastych ozn8'CzoIió ' w kilku próbach do
fI'/&,w piaskach
pyłki roślin ZliełnychnOtowano
W' iWści od' 2'do 7"/ •. Spory ro-
ślin
zarodnikowych
występują w..ilOŚciot! fI';. do
22°/."W tej krzywej najliczbiej notowano
Sphagrłum,fP/iI,ypodiącę1!e'<N
UOśct,l-80f0.Sporo- morfy 'kredowe i jurajskie
'WY!it'iiPiły's-poradyc:i:nie W"osadach ilastych.
Mikroorganizmy
słonolu)m.e pzna~zono,z i~6Wi , piasjtów. Najliczniej
reprezęntowana
jest grupa Hysmcl108phaet6ideae,
kt6'rą:'ilotowanow ilo-
ści
do
-l0"/ •.Sporadycznie notowano, Ovoidite8" Planctonit, es, Tetrapidites.
UWAGr' r
WNlęSKI,Spektra
pyłkoweibadanyc,h' !(lsaciÓ'Wnie
wyb;z:ujlj, t,ÓŻ'nic pod względem,
jakościowym, różnią sięnatomiast
ilościoWymstosunkiem poszcze- gólnych form. ' Spektra
pyłk0w,e,gliny
mają :mtliejsz~ ilośćokazów, co
moŻlla tłumaczyć
przemyciem
Ql!adu'przeżwody.Spektra
pyłkowe Iłów ipiasków
zawierająnatomiast
bogatY'materiałPallnologicZny. Omaczone sporomor'fy me
pochodząz jednego okresu geologicznego.
Występującetu okazy charakterystyczne
sądla
zespołów roślinjurajskich, kredowych,
trzeciorzędowych i czwart01'Zędowych.
Niektóre mikroorganizmy
8łooo-Tabela 1
Lp.
I
Lista sporomorf i mikroorp.Dizm6wI
Numery pr6bek1 121 3 141 51 61 71 8 1 9
110
1n
112113114115 116117 118119120 121 122123124125 126127128129130 131 132133134135 j 36137I
1 PInus sihestrla Rudolph 8 13 14 20 23 25 13 17 18 19 13 17 15 15 16 20 16 16 12 12 7 18 17 15 11 9 6 18 19 12 11 1"9 23 19 24 6 10 2 PInus hoploxy/on RudoJph
-
4 8 13IS
10 6 6 8 5 8 7 8 5 1"3n
10 10 5 6 5 6 8 1 4 8 S 12 5 3 5 8 1'1 12 7 12 63 Picea 2 6 6 9 12 4 5 13 10 3 8 16 13 12 10 8 10 11 10 5 8 13 5 5 2 5 4 12 16
n
7 10 15 9 13 15 104 Abies
- - -
- -- - -
1 1-
1- - - -
1-
3-
1 3 1- - - -
5 4-
1- - - -
5-
5 T.ri,Igq
-
2 3 6 2 4 5 6 2 2 5 6 2 4 5-
4 5 4 6 4 10 1-
6 3 2 3 4 4 3 4 1 1 1 4 :2 6 SciDdopitys - 2 9 4 2 5 6 6 7 6 10 8 13 10 6-
6 11 10 3 13 3 6 3 7 4 3 2-
4 8 5- - -
5 5 7 Taxodiacea - TQXIll!eQe - 'CIipJ'es'taceae,
-S g' 2f' 19 9 '1914
6"7 17 '14 8 13 17 20 13 16 12 15 13 13 10 10 11 21 13 14 14 1"7 9 1'2 8 1"4 5 11' 8 10 8 Larix- -
1-
2' 2 ':i 5 2 l'-
1 1 1 3 3-
3 2 5 2 4-
1 1 2 1- -
1 4- - - - -
19 Podocarpll3
-
- - 2 -- - - - - - - -
2 1 1 l'- - -
2 l'- - - - -
1 l' 2-
1 2 1 2 10 Betula 4 2 • !; 3 ' ' 2-1
4 1 2 l' 2 2- - - - -- -
-- - - - -
2- - - - - - - - - - - -
5n
'Quercus 3-
2 3 2 _4 8 5 3 5 4 4 3 3 5 5 5 6 4 6 8 5 4 6 3 1 10 3 3 8 4 3 4 6 :2-
5 12SaJix
4 2 4 2-
2 5 2- - -
1 2- -
2 3 :2 2 ,1-
2 3,- -
l' 3 1 1- - -
:2- -
5 3 13 M)lric4- - -
- 1-
:2- -
2-
3 2 2- - -
, - 1 _13 1 1 3 6-
2 3- - -
3 2 1-
1 :2-
14 Ainus 2 2 1 2 2 2 2 4 3 2 2- -
2-
:2-
, 1 3 4 2 3 3 5 1 8 7 2 2 2 2 3 2 1 3 2 8 15 7Ylia 3 .,~..
1 1-
-- -
-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
16 Ca1'ya 3 - --
-- - -
--
1- - - - - - - - - - -
- : 1 1 l' 2-
1 3 2- - -
1 2 3 17 Pterocorya 2 --
2 --
2- -
2- - - -
2i - - -
2- - -
1-
2 ' 3 3- - - - - - -
l' 1 18 Engelhmdtla,- -
-- - - - - -
1-
1 1- - - - - - - - -
4:--
l' 1 :2-
:2 :2-
1 1--
1 1 19 Corylus- - -
-- - - - -
1- -
4- - - - -
3-
1- - - - - - - - - - - - - - - -
20 Corpinus -- - - - - - - -
1- - - - - - - - - - - -
1- - - - - - - - - - - - - -
21 Quercoidites henrlcl R. Pot.
-
4-
2 l'-
3 3 6 4 1 3 :2 4-
4-
'3 4 4 1 1 5 3 4 :2 5 4 :2 4 5 4-
9 3-
:2 22 Castaneia- -
1- - - - - - - - - - -
1- - -
1-
- ' 1- -
2- -
2-
3- - - - -
23 Pollenites cingulum R."Pot.-
3 -- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
3 2-
1- - -
:2- - - - - - -
24 Rhooidites pseudocingulwn R. -Pot. '
-
2 1-
1- - - - - -
2- - - -
2 1- -
1 1-,
3 :2-
:2- - - - - - - - - -
25 Lfguldambar- -
-- -
4- -
--
1-
2- -
'1- - - - - -
l' 1 7-
l'-
1-
l'- - - - - -
26 N)lsSIJ :2 10 2 - 4-
6-
5 4' :2 4 5 8 3 5 4 1 2 3 4 5 3 5-
5 7 5 5 8 9 5 4 6 3 7 9 27 Pollenites ednumdi R. Pot. - 3- - - -
5-
4-
1- -
1- -
1 1-
:2-
l'-
:2 l'- - -
1-
:2 3 1-
3-
3 28 Pollenttes laesus R: P,ot.' - - -
-- - - - - - - - -
-- - - -
1- - - - - -
1- - - -
2- - - -
l'-
29 llex 5 3 1 2- -
2 3 2 :2 2- -
2-
3- -
3-
5 1-
2 2-
3 2 1 3-
2-
2- r
2 30 Ephedra- -
3- - - -
- 2 1- - ' -
, ' 4-
2 1-
3- -
- :-
9- -
3- -
2-
1- - -
331 Murospora me8Ozolka Peock.
-
-- - - - - - - - -
.1- - - - -
"- - - - - - - - - - - - - -
32 Parvsaocites sp.
- - - - - - - - - - - - - - -
1- - - - - - - - - - - - - - - -
33 CingulItrUetes cillPUS (Balme) Dettman
- - -
-- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1- - - - - - - -
34 CingllUtrlletes 6p.
- - - - - -
-- - - - - - - - - - - - - - - -
1-- - - - - - - -
35 Polyadopolknites mull/ptlTtilus pfI. -
- - - - - - -
- -- - - - -
1- - - - - - - - - - - - - -
36 Pa/moea
- - - - - - -
1- -
1- - - - - - - - -, - - - - - - - - - - - - - -
37 Arte1Jllsia 2 3 '
.
-- - - - -
--
4- - - - - - - - - - - -
3- - - - - - - - -
238 Ericacae 4 3 l' 1 3 2 6 3 :2 2 3 2 2 2 2 2 4 2, 2
-
2 1 2 3- -
2-
1 6- - -
2 2 7 4 39 ConiporiteIJS 2 3- - - - -
2- - -
"-
-- - - - - -1- - - -
4 :2-
:2-
1- - - - - - - -
40 Chenopodl.aeeae 1'4 9- - - - - - -
- 3... - - -
2-
:2 2 , -- - - -
3-
5- - - r - - - - - -
41 Cruci/erae 4-
3-
3 5-
3- - - - - - - - -
-- - - - - - - - - - - - - - -
42 Gramlneae 10 5 5 3 4 l' 6 7 6 '4 4 5- l' 4'
'3 l',r - - ' - - -
3-
6 3 2 2 5 6 4 2 7 4-
3 43 Sp/u1gruDn 3-
2 2 2 2 4 3 3 3 ,8 ,2 6 ,-.I
4 '" 3 .3 2 4 6 3 3 4 3 :2- - - - - -
2 2 4-
3 44 Ly~ 2 2 1- -
8 6-
2 3 4 ,4 3 , 3- i
. , 3 3 4 3 7 2 6- -
8 6 2 1" 4 5-
2 5 2r -
45 Pol)lpodillceae-
3- - - - - - -
;"-7'"- - - -
,,' , ' ,1-
1- - - - - - - - -
1- - - - - - - -
46 Sporites lig1leolus R. Pot.
-
1-
1 2- -
..-
4- -
l' 2- -
- 2 3 1 2 l' 1 2 1- - - - - - -
1- - - -
47 06mundaceae
-
2 7 5 5 4-
2'-
:2 1 2 :2 , , :2 3 1 6 1 3- -
l' ,4 2-
5 2- -
3 2 :2- i'
',' 48 Neogmisporites neogenlcus Kr. 1 1- - - -
2- - - - - - - - - -
2- - - - - - - - - - - -
49 Molrrla :2
-
- -- -
-- - -
-- -
2- - - - -
2- - - - - - - - - - - - -
50 Triplimosporites simuosus PfL
- - - - -
1- - - - - - - - - - - - - - - -
1- - - - -
1- -
3-
1- -
I 51 Fischeripollis unt1uIIltus Kr.- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1- - - - - - - - - - - - -
52 Helicosporillm 2 1 - -
- - , - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1- - - - - - - - - - - -
S3 CamarozonosporiJea sp. :2
-
-- - - -1- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
54 Hystrlclwsphae,oideae 4 2
-
2 -- .
3 1- r
4 4 3 1 3 2 1 4 2 l' 5 4 l'-
3-
5 1- -
3 6 2 2, 10-
SS Tetrapidites Kla us- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - r - - - -
56 Ovt1idltes 4 5- - - - - - -
1- - - - - - - - - - - - r
2- r - -
1- - - - - - - -
57 Planktonites 3 2
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
l' 1- - - - - -
3r - -
4- -
Badania palInologiczne osad6W zaaloiskowych
135
lubne moma
wiązaćz ·
~ymi określonymiokr!!Sam!
geqlogicmynń.Spośródsporoll1Ol':f roślin
, jurajskich i · kredowych
charąl!:łerysty<;:Zlle sąMurosporo mesozoika Pocock i ParviBsacites sp., które wg G, ;Norrlsa (1967) i E. M. Kemp (1970)
występująw g6rnej jurze i dolnej kredzie.
Stwierd2lOno
teżCinguUtriletes clavUB {B a l m e) D.e t t m a n
jCinguli- triletes sp., kt6re
pojawiają sięw jurze,
występująw
ki"edzię,a na obsza- rze Australii i ZSRR notowane
były równieżi w
doInymtrZeciorzędzle.Opr6cz sporomorf znaleziono w porwa'kach wapierti kredowych pekteny.
Z element6w
trzeciorzędowychOznaczono sporomorfy: Scladopitt/s, TllXo- diaceae-TllXaceae-Cupressacaea, Mt/rica, Pterocarya, Ca8taneia, Quercoi- dites henricl
R.P o t., Pollenites cingulum
R.P o t., Nt/Bsa, Pollenites edmundi
R.P o t. Rhooidltes . pseudocingul-um
R.P o t. Z drzew i ikrze- wów
występującychw
trzeciorzędzie,jak
iw
czwartorzędzieomaczano:
Quercus,
TiliłI-,Scl1.b:,Abies, Larix, Carpinus.
Dość·lIczniereprezento-.
wane
8ą roślinyzieme,
zwłaszczaComporitea, CMJ.ciferae,-Chenopodiaceae;
Artemisia..
Wśród
H!/Btrichosphaeroideae oznaczono: Operculodinium
cf.hirsutum Eh r e n·b g., Cori!OBph4eridiiL.m canthareltum , , B r o s
iu s,Cordosphae- ridium gracilts E i s., C. inodes K l u · m p.p oraz Lanthernosphaeridium
cf.bipolare Coo.leson et Eis.
WedługW. S. Drugga (1967) i H.
Goch~ta (1969) gatunki te
sącharakterystyczne dla eocenu i oligocenu. Oprócz Hystrichosphaer:oidelUl . omaczano Dlikroorganizmy z grupy TetraPldites K l a . u s, 'kt6rewg:
R.,Potonie'go(1960) ,oznaczono w ossdach morskich górnego pannonu {sarmat"'POnt).
~acro!lY >:ewół.
sporw.norl z osadów cellieW w Bolkowie !lie . j!ll!t
zespołem
homogenic:m.ym. Nie reprezentuje . ' bowiem ani jednolitego
śr0-dowiska, ani jed:tlegowieku.
Występujące w,opisywanych OI!adach
.sporo-, morfy reprezentują zespoły l'OŚli,J;1 ,rozwijającYch .si.ę "II'!jq.rze, kredzie,
trzeciorzędzie,
L
czw!U"torzędz!ę, ił, 'Vłięc pochodzą ~ r6żnyc~ okr~s6wgeo;
logiCznych. Minoorgani2iniy
słoni>lulme,9g6hlie
bi,orąc, ' w., mniejSZym stopniu
upoważniają .d<)wnioskowania o wieku osadów, VI iktbryc'l!-
flięznajd,ują,
natomiast
w:sk~uią ,lOajcl:j.
'sedymentacjęw
środowisku· mor- skim.
Uwzględniając wYstępowaniew , badanych osadach sMrvinorf z
różnych
o~es6wgE!!>logicznych oraz mikroorgimWnów
!!łonolu'bnych :Qależy uznać, że zespółsporoinorf
'poChOdżi ż różnowie1<o~ch<\sa9ÓW, kt6re
znalazły się
na drodze lodowca i
były przeż'niego erodoWane, . a
na!>ł:ępnieosadzlll!le .
'tV. 7lb,iO,rnikli 'ż!lstoiskowyin:. .
Udziałelement6w przyniesionycll prz!!z,\vody k>dowoOwe , w
ożnaczonym'zespolesporoinórf Jest :wysoki, . i wynosi w
przybllżeniu około5001.w stosuilku do spoTomorf
rośllrt,ktbre
można
by
uznaćza
rozwijające sięw
'czwartorzędzle~'A.
Srodoń(1962) . pisze,
żeprofile plilinologiczne oSad6w p6imoglacjaInych zawsze zawie.-
rają '!'OŚliny'egiotyC7lńe
{Sequoia, Nt/BSa, Tsu.ga itp.). Analiza pallnolo- giczna osadów zastoiskowych z rejonu Jeleniej Góry przeprowadzona przez
autorkę (Z:Jaworska' , 19'71)
wyokazała, żeosady te· minio
dużejza-
wartości
sporomorf
roślin trzeciorzędoWych powstały 'niewątpliwiew
czwartorzędzie. 'Sumującpowyższe
uwagi. .
należy uznać, żeosady
<l:ce-
gielni w Bolkowie
sąwieku
czwartol'2ędowego,co
potwierdzałoby po-136
Zofia Jaworskaglądy
A. Jahna (1960)
iH. Teisseyre'a . (1969). Zaliczenie
tychosadów do górnego .miocenu {S. Dyjor, A.Sadowska, 1966).w
śWietleprzeprowadzonych
badań jestniewł8Ściwe.. .
Oddział DOln~aId· lutytutu GeolaWlcaoeao
wroc.ł",w. ul. J'awMOWa 111 NadeałaDO . dnia 14 kw1eł:n1a 1t'l2:.1'.
PJSaDBNNICTWO
OOXTOROWlCZ-HREBNICKA .J. (1960) - . Paralelizaeja pokładów węgla brunatnego wOjewództwa bydgoskiego I poznańskiego. Biul. lnot. GeoL, 157, p. 89- --.183. Warszawa.
DRUGG ·W. S. (1967) - Palynology of then Upper Moreno Formation (Late Creta- ceoua-Paleocene) EBcarpado Canyon, California. Pal~eonl, .1ZO, Abl B, p. 1-71. Stuttgart.·
DYJOR S;, SADOWSKA A. U968) - Górnomioceńskle osady Ilaste Sudetów. prz.
lleoL,.l8, p. 540i>-65O, nr J2. Warazawa.
GOCHT H.
<i-) -'
Fonnengemek>achaften AltterWlren MIkroplankton. aus Boh- rproben des Erd<Slfeld .. Meckelfeld bei Hamburg. Palaeont.,ue,
Abt. B.Stuttgart.
GRABOWSKA l. (1986) - O środkowoollgoce6skim wieku lł6w tortońsklch na pod- .tawle analizy o.porowo-pyłkowej. Kwart. geoL, 9, p. 811>-836, nr 4.
Warazawa.
JAHN A. (1960) - Czwar.torzęd· Sudetów. W: Regionalna geologia Polski (praca zbiorowa), S, nr 2, pc ~58-433. Krak6w.
JAWORSKA Z. (18'71) - Wyniki' bada6 paIynologlczn.yth osadów zastoiskowycb z Jeleniej Góry .. Xwarl geol., 15, p:947~ nr 4. Warszawa.
KEMP E. M. (:11171)) - Aptlan and Alblan MIoaporeoi from Southern England. PaIaeont, lU, Abt. B, p. 79-143. stuttgart.
NORRIS G. (196'1) - Spore. and Pollen fram the
Lower
Colorado (koup (Alblan-7 Cenomanian), of Centra[ Alberta. Piliaeont.,m,
Abt. B, p. 7J.-l15.Stuttgart. . .
POTONIE
a
(ł980) ...:. Synopsis der Gaitungen der Sporae Dlspersae. Beib. Geol Jb.H. ~, 'felł UL ilaJinower.
ROMANOWICZ l. '(1961) - AnW.iza aporow<>-w'lkowa <l6ad6w trzeciorzędowych z oko- . 'He Bo1e,;!&>,vca I Zebrzydowej. Blu!. lns't. Geol, 1118, p: 321>-409. Warszawa.
BONT AG ·E. (l966) .- iMikrobotanlscbe (palynologische) Unter~Ucl111ngen am 2. Nle- . derIaualtzer Fllizborizont. Geol. J'abr., 15;
Beib.
54. Berim.SRODoIll' A. (l~ ~ O niektórych ;"'iadnieniach dotycz"cYCh paleobotaniki i atra- :tnraru czwartorzędu w P\)1sce. Kwart. geoL, 6', p. 6'79-694, nr 3. War-
SzaWL
TEISSEYRE H. (1_) -'- Uw8g! o genezie I wieku .udecklcb lł6w warwo~ch. Prz.
geol,
n,
p. 281~ nr 6. Waruawa.THOMSON P., pn,UG H. (l~) .,... Pollen und Sporen djlS Mltte1europllischen Ter- tlllr.; paI8eont., 9ł, Abt. B. Swttgart.·
136
Zofla Jaworskaglljdy A. Jahna (1960)
iH. Teisseyre'a . (1969). Zaliczenie
tycllosad6w do g6rnego .rn!ocenu {So Dyjor, A.Sadowska, 1966).w sWietleprzeprowadzo-
nych badan jestniewlaSciwe. . .
Oddzial DOln~aId· lutytutu GeolaWlcaoeao wrocJ:",w. ul. J'aWMOWa 111
Nadea!ano . ckJ.ia 14 kw1et:n1a 1t'l2:.1'.
PISaDBNNICTWO
OOKTOROWlCZ-HREBNICKA .J. (1960) - . Paralelizaeja paklad6w wwa brunainego wOjew6dztwa bydgoskiego I pozna6skiego. Blul. lnot. GeoL, 157, p. 89- --.183. Warszawa.
DRUGG ·W. S. (1967) - Palynology of then Upper Moreno Formation (Late Creta- ceous-Paleocene) EBcatpado Canyon, California. Pal~eonl, .120, Abl B, p. 1-71. Stuttgart.·
DYJOR S;, SADOWSKA A. U968) - G<lrnomioce6skle osady lIaste Sudet6w. prz.
lleoL,.l8, p. 540i>-65O, nr J2. Warazawa.
GOCHT H. (ilI8II) - ' Fonnengemek>achaften AltterWiren Mlkrop!ankton8 aUB Boh- rproben des ErdlSlfeld .. Meckelfeld bei Hamburg. Palaeont.,
ue,
Abt. B.Stuttgart.
GRABOWSKA I. (1986) - 0 Arodkowoollgoce6skim wieku lI6w tortod.klch na pod- .tawle analizy o.porowo-py!kowej. Kwart. geoL, 9, p. 811>-836, nr 4.
Warazawa.
JAHN A. (1960) - Czwar.torz'l<i· Sudet6w. W: Reglonalna geologla Polski (praca zblorowa), S, nr 2, pc ~58-433. Krak6w.
JAWORSKA Z. (18'71) - WynIki' bada6 paIynologlczn.yth oaad6w zastoiskowycb z Jelenlej G<lrycKwarl geol., 15, p:947~ nr 4. Warozawa.
KEMP E. M. (:11171)) - Aptian and Alblan MIoapareS from Southern England. Palaeont, 131, Abt. B, p. 79-143. stuttgart.
NORRIS G. (196'1) - Spores and Pollen from the
Lower
Colorado Group (Alblan-7 Cenomanian), of Centra[ Alberta. Piliaeont.,iJo,
Ab!. B, p. 7J.-l15.Stuttgart. . .
POTONlE
a
(1980) ...:. Synopsis der Gattungen der Sparae Dlspersa .. Beib. Geol Jb.H. ~, 'fell UL ilaJinower.
ROMANOWICZ I. '(1961) - AnW.iza aporow<>-w'ikowa <l6ad6w trzeclon:'ICIowych z oko- . Ue Bo1es!&>,vca I Zebrzydowej. Blul. lns't. Geol, 1118, p: 321>-409. Warszawa.
SONT AG ·E. (l966) .- iMikrobotanlscbe (palynologische) Unter~Ucl111ngen am 2. Nle- . dertaualtzer Fllizhorizont. Geol. J'abr., IS;
Beib.
54. Berlln.SRODoIll' A. (l~ ~ 0 nlekt6rycb ;"'iadnieniacb dotyCZllcych paleobotanikl i alra- :tnraru czwartorz~du w PIllsce. Kwar!. geoL, 6', p. 6'79-694, nr 3. War-
SzaWL
TEISSEYRE H. (1989) -'- Uw8g! 0 genezje I wieku 8udecklcb lI6w warwo~cb. Prz.
geoL, 17, p. 281~ or 6. Warazawa.
THOMSON P., pn,UG H. (l~) .,... Pollen und Sparen djlS Mltte1europllischen Ter- tlllrs; paI8eont., et, Abt. B. Swttgart.·
.&Ir ... zczenie
3<$D< JIBOPCKA
IlAJlHHOJIOI'H'DlClCltE HCCJJE,I{OBAHHll 3ACTO:AHI.IX orJIolKEHHR OKPECDlocTER IlOJlblCOBA (lCA'fABClCHE J'OPhl)
137
UemdO
.nammOJIOl'll'leCXoro a.JI8JlB3a OTJIozemrl R3 uptlH'lHoro 3ILBO~ B IioJIuoBe (4mr. 1) JIBlISI.JIOC& ycnmoll.JlellBe co~ 3ePCII ~ B amp. a T&J:lte. 0Dpe,J:J;eJIeBH, Ba OCBOB8BBRo603B8.'1eB1lol: rpyIIIlJil CDOPOMoP4t. TOro, I 'lIeMY CJIC,IJJ'eT omecm ~BllEIIIYe OTJIoaemor, X BCPXB&(Y MBOl,\ellY JIlI:H E '1IIBeplH'lJroMy DepBOAY.
Ans
8llBJIltJa oro6pauo 37 ofipa:moB Mmci3Cpiua;;lwx tJeCII881tmB, IJJJbLiLIlB ornOJDemdt Ji rn:n (~. 2. nti. I). ~BBllII rpymm OJIOPOMopq, Be ... 1'OM0reBBoI: rp)'IDIoll.B BCiI HeT pOCTeBBil BJi op;Bopo,ll;llOll qleJtW BJi Op;BOl'O Ji roro :mo 1I03pIICr&.' OropoMoptw _ - ';':8JinoTl:~
'Pl'lD1i
IOpcDIX. MMO"""'. TjJOni'IBIoIlt Ji '~~ pacremdI (nIi. '2). 3Ta rpymm 0JI0P0M0pq, OlhOCJi.C>i " p&3BOaoopIICTBJoO< OTlIo:emrn<, JI:01'OIlW" _ aa rJyrJi~'Ji'6iirinr JiM Pa:opYmem.I. ' ." '
IlamtBOJIonn:ecodt. a~ ornOllelUdt ID upn:auoro 3tlBO.q& B. JJo.m.mBc Db,qomepJ,ln cy;iiecnw_ 11,0 'cia nop MHeBJie A. Jlaa (1960) B r. TelIi:<:epa (1969),- "'" _ "TJI():moBn o6pa:JoB&lDfC& B"Ui:&qJJamoe Bpet.U. B CBeTe 1IpOBelV'BBYX ~oB8B:d omecemie Jtx x aepx ..
HeM)' MJiOIlOBY (C. ,l\>f!tap. A. ai11.01lCJl:ll; 1968) Be U:mlTC>i npe.1III'JIbJIioIM.
Zofia JAWORSKA
.PAI,YNOLOGICAL' lUIIiEABCR
or
ICB-DAMMED LAD D1IP08IT8 IN THE VICINITY OF BOLXOW (TBE KACZAWA lIlTS.)Sum.mary
The purpose of the palyn<>loglcal analysis of the depoaita found 10 occur In a brkk-y-ard at BoIk6w (Fie. 1) w .... to ""plain
the
presence of polllengrams
and spo- res, as weLl as to tdetennine, on the basis of the sporomorph BSBemblage examined, whether the dep<>Bi1B ;0 B1udy are to be referred to ,the Upper Miocene or to the Quaternary.The 'IlIlalysls comprised 37 _ l e s of fine-grained sands. clays and loams (ng. 2.
Trul. 1). The aS6emblage of sporomorphs w",'ked
out
lis n<>1 'a ·h<nn<>geneau:s ooe.and it does not represent plants either of a unliorm environment ,or of ·the same age. The aporomorph8 <epr ... t an assemblage
Or
the Jur .... lc. Creta<:eaus. Tertiary and Quaternary plants (Tab. 2). The SP01'Ol!l0rpha~emb1age in stUdy oomes from deposits of different age. whtch have foWld ,themeelves on the way of the glad .... and then ha'Ve been destroyed.The po.!ynologlca!! analys:is of tbe deposills from 'the brick-yard at Bolk6w con- firm. the previous oPinions by A. Jahn (1960) and H. TeiSBeyre (1969) that the depo- sils under consideration are of Quaternary origin. In Ihe li8lrt of 1fle research woI1<s
,here disc_ed. the Upper Miocene age <>f ,these deposits ~eem8 to be groundle88 (S.
Dyjor. A. SadowBka 1968).
' ...
TABLICA I
FIg. I. He~m, 80 ... ,pr6bka(sample) 29170
Fjg. 2. Sphagn...,. - Sporile • • tereoides .H. Pot. et Ve.n, 30 .... "pr6blFa (sample) 22170
Fig. 3. Sphagnum - Sporite • • '"""aldes R. Po t. et. Ven,. 29 "', p"6bka. (sainple) ut70.
Fig,. 4. Po!lIPO<iiaceae _ Sportte. "aard!. H. Po 1. et
:v
e n, 40 .. , pr6bka (sample).25/70
FIg. ~. PoIl/POIIiaceae - ·Sporite. "Bard! R. P o.t. et Ve n, .42 ..
Fig. 6. Triplonosportt . . . imHos",
P
f., 80 .. , pr6bka. (sample) 12170 Fig. 7. Neogenf8porllteB neogenlcua Kr., 40 .", prObka. (sample) 15/70 Fig. 8. Neogenilporitnneog....,...
K r., CIIO ... p"6hka. (sample) 19l'10 FIg. 9 .. Neogenilporite. neog.,.1cua K r., 70 1', pr6bd!:a (sample) 121ro Fig. 10. CamarozonosporiteB sp., 60 .. , pr6bka. (sample) 11/70Fig. 11. Pin ... hapllxrl!lon H u dol P h, '~O 1', pr6bka (sample) 6170 Fig. 12. Pin ... sIloeslrIB Ru dol p h, 60 1', pr6hka. (sample) 3170 Fig. 13. Pi .. ", .aveBtrIB H u dol p h, 60 ",pr6bka. (sample) 11/70 Fig. 14. Pieea;-70 '" pr6bka (sample) 4/70
Fig. 1 .. Pieea, 80 '" pr6hka (sample) 6170 Fig. 16. Pieea, 116 1', pr6bka {sample) 20170 Fig. 17. Abies; 126 1', pr6bka (sample) 17170 Powi~enle MO X. Enlarged X 500
f,. "art. geol., nr 1, 1913 t. TABLICA I
2
3
5
9
'","
,
.
.
\ ... .
. '..
~:~,,
, '12
ZOfia JAWORSKA _ Badanla pallnologlczne oudow 2utol.ikowych Z okol1c BolkoWR
TABLICA II
Fig. 1. AbIes, 124 p, pr6bka (sample) 15/70
Fig. 2. Tsuga diveTlt!olia R u dol P h, 80 p, prObka (sample) 11170 Fig. 3. TBugO diversifolia R u dol p h, 60 p, pr6bka (sample) 5/70 Fig. 4. Tsuga diversifolla R u dol P h, 86 1', pr6bka (sample) 27/70
Fig. 5. SeladopltllB - Pollenlte. .e,.,.atus R. Pot. et V e D. 50 .... , pr6bka (sample) 18170
Fig. 6. ScJadopitys - Pollenite. 'eTTatus R. Pot. et V en., 50 1', pr6bka (sample) 25170
Fig. 7. PodoeaTp,.., 70,"" prObka (sample) 29170 Fig. 8. Seguola, 32,"" prObka (sample) 13/70 Fig. 9. Sequoia, 32 ,"" prObka (sample) 15/70 Fig. 10. Sequoia, 40 1', prObka (sample) 30/70
Fig. 11. Sequoia-CTlIptomeria, 351', pr6bka (sample) 34
Fig. 12. PteToearya-PolZenites Btellatu. R. Pot., 40 1', prObka (sample) 3170 Fig. 13. QueTe ... , 51 1', prObka (sample) 5170
Fig. 14. QueTeDidite. henriel R. Pot., 40 1', pr6bka (sample) 23170
Fig. 15. Rhooidlte. p.eudoelngu!um R. Pot., 36 1', prObka (sample) 21170 Fig. 16. Rhooldites preudocJngulum R. Pot., 35 1', pr6bka (sample) 6/70 Fie. 17. Rhooidltes pseudocJngulum R. Pot., 51 1', prObka (sample) 16170 Fie. 18. Castaneia, 20 1', prObka (sample) 5/70
Fig. 19. I1c",-Pollenites maTgaTitatuB R. Pot., 38 1', prObka (sample) 30170
Pc>wi"kozenie SOD X, Enlarged X 500
Kwatt. geo!., nr 1, 1973 t. TABLICA II
2
5
6
7
910 11 12 13
18
19
14 15 16 17
ZOfia J A WORSKA - Badanla palinoioglcz-ne osad6w zastoiskowych z okollc Bolkowa
TABLICA III
FIg. 1. Ile",-Poll4mite. 'maTgaritotur R. Pot,« ... pr6bka (sample) W71 Fig. 2. Tilia. 46 ... pr6bka (sample) 27/70
FIg. 3. NI/ .. a. 40 P. pr6bka (sample) 16170 Fig. 4. NI/ua. 29 11. jl<6b1<:a (oample) 22/70
Fig. 5. Pollen/te. edmundi R. Pot .• 50 P. pr6bka (sample) 15/70 Fig. 6. Fiaieripollir undulatur K r .• 60 ~ pr6bka (sample) 27170
Fig. 7, Poll/odopollenite. multlpaTtitu. P f I.. 40 ... pr6bka (sample) 1I!170 Fig. 8. Ericaceae, 31 P. pr6bka (sample) 28170
Fig. 9. Ericaceae. 34 P. pr6bka (sample) 18170 Fig. 10. ETicaceae, 34 P. pr6bka (sample) 14/70 FIg. 11. Palmaea, 43 11. jl<6bka (sample) 9/70 Fig. 12. Palmaea, 43 P. pr6bka (sample) 18170 Fig. 13. Chenopodiaceae, 30 ", pr6bka (sample) 18170 Fig. H. Chenopadiaceae. 28 ... pr6bka (sample) 5170 Fig, 15. ParaviB4ccite. 81' •• 70 ". pr6bka (Bample) 19/70 Fig. 16. Cingulitrilete. Bp .• 50 ". pr6bka (sample) 27170
Fig 17. Muro,poT4 me.ozOika Po cock; 62 ", pr6bka (sample) 9/70
Fig. 18. Cingulitrllete. cla"", (B a I m e) De t t m an. 40 ". pr6bka (sample) 23170 Fig. 19. Operculodin/um et hi .. utum Eh r e n b .• 90 11. pr6bka (sample) 12170 Fig. 20. Operculodinlum cf hi .. "tum E h r e n b.. 120 '" pr6bka (sample) 4170 Fig. 21. Cordo.haeridium canthareUum Brosius. 100 .... pr6bka (sample) 17/70
Powl<lkszenie 500 X. Enlarged X 500
Kwart. geol., nr 1, 19'13 r. TABLICA tlt
2 3
4
5
8 9 10
7 6
11
16
21
Zotla JAWORSKA - Badanla palinologicZ'ne osad6w ,zastolskowych Z okoUc BoLkowa
TABLICA IV
Fig . . 1. Corclospha.rldium gracilis Eis., 120 p, pr6bka (sample) 12/70 Cordo.phaendium graeill. Eis., 120 p, pr6bka (sample) 28/70
Cord08phaertdlum fibrosplnosum D are y et Will., 100 p, pr6bka (samplel 19/70
Fig. 2.
Fig. 3.
Fig. 4- Fig.
s .
Fie. 6.
Fig. 7 . Fig. 8.
Fig. 9.
Operculodlnium d hirsutum Eh r e n b., 60 p, prObka (sample) 21170
LanthernoBPhaeridium cl bipolar. Coo
t
et E i •. , 70 p, prObka (sample) 30170Ovoid;t.s, 90 1', pr6bka (sample) 21/70 Ovoid;t •• , 90 .. , prObka (sample) 28170 . Ovoldlte., 60 1', prObka (sample) 24170 Ovoid/te., 60 .. , prObka (sample) 27170 Fig. 10. PlanetMlte., 70 1', pr6bka (sample) 6170
Fig. 11. TetTapidlte. K I a u s, 40 1', pr6bka (sample) 22/70
Powl~kszeDie 500 X, Enlarged X 500
Kwart. geol., nr I, 1973 r. TABLICA IV
10
Zona J A WORSKA - Bad:m\a paUnologic:me osad6w zalOtoiSkowyct: 'Z ok-olie Bolkowa
TABLICA V
Fig. I. Planetonlt .. , 80 .. , pr6bka (sample) 6/70 Fig. 2. Planetonlte., 102 .. , pr6bka (sample) 10170 Fig. 3. Planetonlte. 80 .. , pr6bka (sample) 14/70 Fig. ~. Planctonlte., I~ .. , pt"6bka (sample) 19170 Fig. 5. Planetonlt .. , 120 .. ,pr6bka (sample) 23/70 Fig. 6. Planetonlt .. , 40 .. , pr6bka (sample) 25/70 Fig. 7. Planetonlte., 65 .. , pr6bka (sample) 30/70
Fig. 8. SPm"lte.lIgneol ... R. Pot., 160 .. , pr6bka (sample) 281'10 Fig. 9. SpoTite. 11g,,001... R. Pot., 140 .. , pr6bka (sample) 31/70
Powi~kszenle 500 X, Enlarged X 500
Kwart. geo!., nr 1, 1973 r. TA!3L1CA V
Zofia JAWORSKA _ Badania palinologiczne osad6w zastolskowych Z okolic Bolkowa