Sprawozdanie z Działalności "Społem" za Rok 1946

(1)

(2)

v: '

1

í.'-... ■ - ; ^ •

(3)

SPRAWOZDANIE

Z

DZIAŁALNOŚCI

ZA ROK

1946

ZWIĄZEK g o s p o d a r c z y s p ó ł d z i e l n i r . p .

(4)

■'»ja»'’

C> PX& 'ib

Z A K Ł A D Y GRAFICZNE . S P O Ł E M "

W Ł O D Z I

(P t -I Ofe t ł . y . H ł

M\ /\ oSi>\ o \

(5)

(6)

/

\

I

i

/

i

%

(7)

P R Z E D M O W A

Kiedy rok temu ukazało się pierwsze nasze sprawo

zdanie powojenne, daliśmy mu ty tu ł „Nowe Społem w no

wej Polsce“ .

Chcieliśmy w ten sposób wyraźnie podkreślić, że w nowych warunkach ustrojowych Polski Ludowej .zmie

niła się też zasadniczo rola spółdzielczości. Jest to nowa spółdzielczość. Nie różni się ona co do swej istoty od tych zasad, które tworzyła stuletnia tradycja w alki spółdziel

czości o wyzwolenie robotników i chłopów spod przemo

cy kapitału.

Ta nowa spółdzielczość różni się jednak zasadniczo swą funkcją w nowym ustroju gospodarczym Polski od tej roli, jaką spełniała spółdzielczość przed wojną. Jeśli w ro

ku 1945 nowe funkcje zaledwie zarysowywały się, to rok 1946 przyniósł już poważną ich krystalizację.

Ta krystalizacja jest tym wyraźniejsza, im jaśniej ry suje się polski model gospodarczy. Rok 1945 był rokiem wielkiej reformy wsi polskiej. Chłopi doczekali się spra

wiedliwości i otrzymali swoją ziemię.

Rok 1946 zatwierdził formalnym aktem styczniowej uchwały K.R.N. wielką reformę na odcinku przemysłu.

Przemysł stał się własnością całego narodu bądź to na drodze . upaństwowienia, bądź też uspółdzielczenia. Ro

botnicy przestali być najemnikami bezdusznego kapitału.

Te dwa historyczne akty wyznaczyły w konsekwencji funkcje spółdzielczości:

1. Nowa wieś polska sprawiedliwie obdzielona zie

mią uzyskała warunki, w których może wreszcie kusić się o realizację wielkiego planu dźwigania się ku dobrobyto

w i i kulturze.

Rozproszone siły na wsi mają organizacyjnie scalić

organizacja zawodowa i ruch spółdzielczy. Planowanie

(8)

i realizowanie planu na wsi tak w odniesieniu do produkcji rolnej i przemysłu rolnego jak i do organizacji skupu, przetwórstwa i zbytu produktów rolnych oraz zaopatrze

nia wsi w artykuły przemysłowe ma się dokonywać w for

mach spółdzielczych we współdziałaniu z organizacją za

wodową chłopów, którą jest Związek Samopomocy Chłop

skiej.

2. Spółdzielczość obejmująca jednym ramieniem wieś staje się róionocześnie tą organizacją, która w oparciu o wielką bazę produkcyjną

w s i m oże

zapewnić miastu, w szczególności robotnikowi, artykuły spożywcze po cenie słusznej, nie obciążonej nadmiernymi ogniwami pośred

nictwa względnie spekulacji.

3. Obie wymienione funkcje związują ją ściśle z prze

mysłem.

Z

jednej strony spółdzielczość staje się ramie

niem przemysłu państwowego na wieś, dostarczając chło

pu potrzebnych mu środków produkcji, z drugiej zaś stro

ny spółdzielczość otrzymuje pod własny zarząd przemysł spożywczy, który wyłącznie służy potrzebom spożywców zorganizowanych w spółdzielniach.

Tak określona rola spółdzielczości coraz silniej zary

sowywała się w roku 1946. „Społem“ jako zjednoczona centrala gospodarcza wsi i miasta doszła w marcu do po-»

rozumienia ze Związkiem Samopomocy Chłopskiej. Zrze

szenie Spółdzielni Samopomocy Chłopskiej uległo lik w i

dacji jako oddzielna centrala spółdzielcza, a utworzyło no

wy wydział w „ Społem“ pod nazwą: Wydział Przemysło- wo-Rolny. Przy wspólnym warsztacie pracy odpadło wiele wzajemnych uprzedzeń i fałszywych nieporozumień. Jasne się stało, że bez ścisłego współdziałania organizacji zawo

dowej chłopów i organizacji gospodarczej chłopów, jaką jest spółdzielczość

—

nie może być mowy w obecnych wa

runkach ani o rzetelnym planowaniu na wsi, ani o realiza

cji planu dźwigania

w s i

polskiej.

Drugim zewnętrznym aktem 1946 r. ustalającym na

szą rolę

—

to przekazanie w administrację Związkowi

„ Społem“ w czerwcu Państwowego Zjednoczenia Młyńsko- Piekarnianego. Jest to pierwszy etap realizacji w stosun

ku do nas ustawy o unarodowieniu przemysłu. Państwo przede wszystkim przekazało nam młynarstwo, wyćho-

6

(9)

dząc z założenia, że mąka, jako artykuł pierwszego spoży

cia, winna być ujęta jak najszybciej w sprawny aparat tak pod względem technicznym, jak i handlowym. Biorąc jeszcze pod uwagę młyny, które już były pod zarządem

„Społem“ oraz terenowych spółdzielni wiejskich

—

spół

dzielczość bierze na siebie odpowiedzialność za umiejętne rozwiązanie problemu mąki i chleba w skali ogólnopań- stwowej.

Rok 1946 stał również pod znakiem przygotowania pierwszego Narodowego Planu Gospodarczego. Uchwała K.R.N. z dnia 21 września 1946 r. w sprawie Planu Odbu

dowy Gospodarczej jest więc trzecim aktem ubiegłego roku, który pogłębił krystalizację funkcji rucKu spółdziel

czego. Przygotowywanie tego planu pozwoliło z jednej strony na ustalenie miejsca spółdzielczości w nowym ustro

ju, z drugiej zaś strony wykształciło metody planowania obowiązujące w ruchu spółdzielczym.

Z

całym naciskiem należy to podkreślić, że plan ten włączając spółdzielczość do całości gospodarki narodowej, a tym samym przery

wając je j przedwojenną izolację, równocześnie nie prze

kreślił istoty naszego ruchu, w szczególności jego samo

rządności.

Tyle o owych zasadniczych aktach, które krystalizo

wały w roku 1946 naszą nową rolę, rolę nowego „Społem“ .

*

* *

Do tej funkcji trzeba było dostosowywać budowę Związku. Struktura „ Społem“ 1945 r. uwzględniała trzy czynniki. W pierwszym rzędzie musieliśmy zwrócić uwagę na historyczny rozwój spółdzielczości polskiej zjednoczonej w nowym „Społem“ . Po wtóre należało liczyć się z zada

niami wyznaczonymi nam przez Państwo bądź to na od

cinku świadczeń rzeczowych, bądź też rozdziału artyku

łów reglamentowanych. Wreszcie trzeba było uwzględnić ówczesne warunki komunikacyjne i anarchiczność rynku.

Rok 1946 posunął nas w kierunku normalizacji ogólnego życia gospodarczego. Zakończenie akcji świadczeń rze

czowych i ograniczenie działalności reglamentowanej po

(10)

zwoliło nam skierować się na działalność wolnohandlo- wą. W ślad za tym musiały pójść zmiany organizacyjne.

Cały nasz rozwój organizacyjny w roku 1946 charaktery

zuje pogłębianie procesu specjalizacji (branżowości). W ro

ku 1946 zmieniło się pojęcie okręgu „Społem“ . Z w ielkiej wielobranżowej jednostki wojewódzkiej powstały samo

dzielne oddzielne oddziały branżowe, a dotychczasowe kierownictwo okręgu zostało przekształcone na delegaturę Zarządu, nadzorującą i koordynującą działalność wszyst

kich placówek na obszarze województwa. Na tym jednak proces nie został zakończony. Utworzone w połowie roku tzw. okręgowe oddziały spożywcze ujaw niły szybko ten

dencje w kierunku dalszego specjalizowania się i utwo

rzono poza nim i odrębne oddziały włókiennicze oraz pa

piernicze.

Na szczeblu Centrali proces ten postępował analogicz

nie. Młynarstwo wydzieliło się jako poważny człon ogól

nego wydziału produkcji. Obrót zbożem i przetworami zbożowymi został wydzielony z wydziałów rolniczego i spożywczego i powołano specjalny odrębny wydział dla tego zagadnienia. Ta zdrowa tendencja

vj

kierunku spec

jalizacji jest w dalszym ciągu żywa. Jest ona tak silna, że łamie wszelkie tradycyjne szablony i wzory organiza

cyjne przedwojennej spółdzielczości.

*

* *

Działalność Związku w roku 1946 oparta była na pra

wie wykończonej sieci organizacyjnej, podczas gdy rok 1945 był okresem gwałtownego budowania potężnego apa

ratu. Stąd też w yniki działalności wyrażone w obrotach wykazują dziesięciokrotną zwyżkę. Jeśli bowiem w roku 1945 obroty „Społem“ wynosiły z górą 6,2 miliardów zło

tych, to w roku 1946 zamknęliśmy je sumą blisko 64,8 mi

liardów złotych. Licząc w złotych przedwojennych

—

w 1945 roku obrót wynosił 816 milionów zł, zaś w 1946 r. podwoił się do 1.730 mil. zł wobec 263 mil. obrotu wszystkich spółdziel

czych central gospodarczych w 1937 r. Na podkreślenie za

sługuje fakt, że obroty wolnorynkowe w roku 1946 sta

nowiły 50,6 miliardów, a w roku 1945 zaledwie 2,3 m iliar-

8 ' • " *' '

(11)

da. Według wartości przedwojennej wynosiły te obroty w roku 1945

—

34 miliony zł, a w 1946 r. — 484 mil. zł.

Dużą rolę w tych obrotach odegrały z jednej stro

ny tzw. akcja „Przemysł dla wsi“ , w której „ Społem“

było głównym dystrybutorem, z drugiej zaś strony fakt wzięcia przez „Społem“ hurtu artykułów monopolowych.

W konsekwencji staliśmy się tvzeci(% wg kolejności obvo

-

tów hurtownią spółdzielczą w Europie. Ustępujemy jedy

nie Związkowi Radzieckiemu i W ielkiej Brytanii. Temu rozwojowi ilościowemu odpowiada również poprawa w od

niesieniu do tzw. szlachetności obrotów.

W pierwszym kwartale obroty ze spółdzielniami sta

nowiły 39,1%, a w ostatnim kwartale 54,4%. Troska o naj

lepsze wywiązanie się z naszej ro li gospodarczej w sto

sunku do zrzeszonych spółdzielni coraz głębiej przenika do młodego aparatu organizacyjnego, stworzonego w ro

ku 1945,

a

dziś liczącego już 36.000 pracowników. Inten

sywna działalność szkoleniowa nie ogranicza się do do

szkalania fachowego naszych pracowników, lecz również zmierza do pogłębienia ideowego.

*

* *

Spółdzielczość bowiem, a więc i „Społem“

—

to nie jest tylko aparat gospodarczy. To jest żywy ruch społecz- ny. Tajemnicą atrakcyjności ruchu spółdzielczego jest właśnie ten fakt, że spółdzielnia jest nie tylko przedsię

biorstwem, ale zrzeszeniem osób dążących do wspólnego ideału społecznego.

Kadra przedwojennych działaczy i pracowników była za szczupła, by opanować wielkie nowe zadania. Czynimy więc intensywne starania, by świadomość społeczna na

szych działaczy i pracowników coraz to pogłębiała się.

Temu służą nasze wydawnictwa, akcja szkolenia, między innymi w tym celu powołaliśmy kilkuset instruktorów spółdzielni.

W roku 1946 święciliśmy 35-lecie istnienia „Społem.“ .

Jubileusz ten obchodzony w Dniu Spółdzielczości był

również manifestacją rocznicy powołania wielkiego ruchu

społeczno-gospodarczego.

(12)

Wreszcie nasz żywy udział we wszystkich głównych przejawach życia narodowego wskazuje stale na charak- er naszej instytucji. Jasne i niedwuznaczne wypowiedze

nie się za głosowaniem, trzy razy „tak“ w referendum lu

dowym, a dalej w ielki apel spółdzielców w akcji wybor

czej na rzecz Bloku Stronnictw Demokratycznych, zgroma

dzając ponad 120.000 osób na przeszło 200 większych zgro

madzeniach przedwyborczych — to zewnętrzne tego

do- to o d y ze

spółdzielczość obok partii politycznych i związków zawodowych jest trzecim łożyskiem tego samego potężnego ruchu wyzwoleńczego mas, który walczy zwycięsko o utrwalenie i pogłębienie zdobyczy demokracji w Polsce.

ze je s ie s m y —

nie chcemy być odgórną i centralistycznie zbudowaną centralą gospodarczą. Stąd też naszą głęboką roską jest pełna odbudowa samorządu spółdzielczego któ-

naS bezP°średni° z milionami użytkowników spółdzielczego aparatu gospodarczego.

Z myślą też o tych setkach tysięcy działaczy spółdziel- 0mz z myśl(ł o tych tysiącach działaczy politycz- nych i zawodowych,, będących przyjaciółmi naszego ru

chu obrazujemy w tym wydawnictwie dorobek naszei P™cy-, Pragniemy przedstawić szerokiej opinii robotników chłopow i pracowników umysłowych w yniki naszej dzia

łalności w roku 1946. W-ydawnictwo to jest jednym z ogniw które nas wzajemnie przybliży i zapozna z całoroczną dzia

łalnością gospodarczą, organizacyjną i ideową naszej in-

ZARZĄD „ SPOŁEM“

Związku- Gospodarczego Spółdzielni R. P.

Warszawa, w marcu 1947 r.

(13)

»

Struktura organizacyjna „Społem“

1. C e n tra liz m czy fe de ra lizm ?

Po d e c y z ji K o ng resu L u b e lskie g o w 1944 r., jednoczącej w ram ach nowego Z w ią z k u Gospodarczego „S p o łe m “ w szyst

k ie dotychczasowe C en trale Gospodarcze, zagadnieniem n ie zm ie rn e j doniosłości b y ła spraw a s tr u k t u r y tego nowego orga

nizm u. D w ie stare koncepcje c e n tra liz m u i fe d e ra liz m u m ia ły sw ych z w o le n n ik ó w i p rz e c iw n ik ó w . C e n tra liz m p o z w a la ł na je d n o lito ś ć p la n o w a n ia i sprężystość działania, podporząd

k o w y w a ł je d n e j c e n tra ln e j d y sp o zycji w szystkie o rg a n y in s ty - tu c ji, n ie zezw alał na ja k ie k o lw ie k dążenia odśrodkow e. Fe

d e ra liz m w ię ce j o dp ow iad ał d u c h o w i spółdzielczem u, zezwa

la ł na w iększą elastyczność działania, ro z k ła d a ł o d p o w ie d zia l

ność d e c y z ji na szereg lu d z i i o g n iw , u m o ż liw ia ł specjalizację.

Jednak obie koncepcje, ja k w szelkie s k ra jn e koncepcje, poza p ow yższym i z a le ta m i p osiadały i w a d y. F ed era lizm u obaw iano się z u w a g i na n u rtu ją c e jeszcze w ru c h u s p ó łd zie l

czym tendencje odśrodkow e. C e n tra liz m b ru ta ln ie podpo

rz ą d k o w u ją c y w szystko jed n e m u o śro d ko w i d y sp o zycji m ó g ł

b y w ze tk n ię c iu z życiem n ie zdać w naszych w a ru n k a c h egza

m in u.

J a k zawsze w ta k ic h w yp a d k a c h należało szukać ro z

w iąza nia pośredniego. To pośrednie ro zw iąza nie znalezione zostało przez u m ie ję tn ą d ece ntra liza cję i d ekoncentrację sze

regu czynności.

D e c e n tra liz a c ja w „S p o łe m “ znalazła swe zastosowanie w ty m , że poza C entralą, z k tó re j p ły n ą ty lk o ogólne dyspo

zycje i k o n tro la , działalność gospodarcza zdecentralizow ana je s t na ponad 600 p la có w e k te re no w ych.

Zastosow anie zasady d e k o n c e n tra c ji spow odow ało, że po

szczególne w y d z ia ły bra nżo w e w ra z z p o d le g ły m i im p la có w

(14)

k a m i posiadają dużą sumę k o m p e te n c ji i je d y n ie n a jw a ż niejsze s p ra w y skoncentrow ane są w ram ach W y d z ia łu G łó w nego.

Zastosowanie zasad d e c e n tra liz a c ji i d e k o n c e n tra c ji ró w nocześnie p ow odow ało konieczność w zajem nego ustalenia k o m p e te n c ji poszczególnych ko m ó re k — k tó re k o m ó rk i k tó - r y m podporządkow ać służbow o lu b fu n k c y jn ie , a w szcze

gólności, ja k i zakres k o m p e te n c ji pozostaw ić delegatom Z a

rządu na O kręg w stosunku do pla ców e k p ow iąza nych służ

bow o i fu n k c y jn ie z w y d z ia ła m i b ra n ż o w y m i C e n tra li. To b y ło zadanie n a jtru d n ie js z e . Z y c ie o sta tn ich dw óch la t d o p ro w a d z iło do w y k ry s ta liz o w a n ia ty c h w za je m n y c h w ięzów zależności, stw a rza ją c załączony na s tr. 16 schem at organiza

c y jn y „S p o łe m “ .

W ta k p rz e d s ta w io n y m w y k re s ie „S p o łe m “ szczególna ro la przyp ad a z je d n e j s tro n y C e n tra li, z d ru g ie j s tro n y W y d z ia ło w i G łó w n em u i p od le ga jącym m u k o m ó rko m . C en trala je s t źród łe m dyspozycji, p la n o w a n ia i k o n tro li. Na je j czele stoi Zarząd, sk ła d a ją c y się z 12 człon ków :

Ż e rk o w s k i Jan, prezes.

W iceprezesi:

P io tro w s k i Teodor, N iem ie c Józef, Fedecki S tan isła w , D om ań ski Jan.

L e n k Leonard, se kre tarz P re z y d iu m Zarządu.

C złon kow ie Z arzą du : F ischer Jan, Gałęza B olesław , Ja siń ski Józef,

Kaczo-cha A le ksan de r, K u s to Franciszek, P rz y b y liń s k i Adam .

P o m ocn ym i Z a rz ą d o w i w pracach k ie ro w n ic z y c h i k o n t r o li są P ełnom ocnicy Z w ią z k u :

w W y d z ia le G łó w n y m : D o m in k o Józef, G ib u ła Tadeusz, M a rszałe k Leon, N iczm an M a ria n , R ap acki A d am , T o m u le - w ic z M ic h a ł, W e ra ls k i M a ria n ;

12

(15)

Posiedzenie P re zyd iu m Zarządu

Siedzą od le w e j: czł. zarz. A . P rz y b y liń s k i, Wiceprezes J. Niem iec, P ełnom ocnik J. D om inko, Prezes J. Ż e rko w ski, W iceprezes T. P io

tro w s k i, W iceprezes J. D om ański, W iceprezes St. Fedecki

Siedzą od le w e j: Wiceprezes T. P io tro w s k i, W iceprezes J. D om ań

ski, W iceprezes St. Fedecki, P ełnom ocnik L. M arszałek, P ełnom oc

n ik St. S idow ski, P. K a lte n b e rg , P ełnom ocnik M . Niczman', P e ł

nom ocnik M . W eralski, sekretarz p re zyd iu m Zarządu L . Lenk, czł. zarz. A . P rz y b y liń s k i

(16)

w W y d z ia le S pożyw czym : S id o w s k i S tan isła w , S ta w ia rs k i L u c ja n , Z a w a d z k i B olesław ;

w W y d z ia le R o ln ic z y m : O ta w s k i H e n ry k , P szczółkow ski T e o fil, Ś liw iń s k i W ła d y s ła w , W a ch o w ia k S ta n isła w ;

w W y d z ia le M le c z a rs k o -J a jc z a rs k im : E psztein Tadeusz Ilc z u k Tadeusz, M aj’e r Franciszek;

w W yd ziale P ro d u k c ji: B ile w ic z Tadeusz, D ra b a re k A lfr e d r D ra ga n W ła dysła w , K o nopa E d w a rd , Ł ą g w iń s k i Franciszek^

N ija k J u lia n , Z ie m ia ń s k i M ic h a ł, Z ió łk o w s k i Z b ig n ie w ; w W yd zia le P rz e m y s ło w o -R o ln y m : K o k o szkie w icz M ie c z y sław , Senycia Jan;

w W y d z ia le H a n d lu Z agranicznego: Z ie le n ie w s k i Jan.

W y d z ia ł G łó w n y i podległe m u bezpośrednio p la c ó w k i, a w szczególności D e le g a tu ry Z arządu na O kręg, są c z y n n i

k a m i k o o rd y n a c ji całej p ra c y „S p o łe m “ . W szystkie zagadnienia w spólne d la całego „S p o łe m “ ja k : finanse, s p ra w y personalne itd . o g n is k u ją się w p io n ie W y d z ia łu G łównego.

2. P io no w a budow a „S p o łe m "

Poszczególne w y d z ia ły branżow e p o w s ta ły w „S p o łe m “ w w y n ik u konieczności życiow ych . P ie rw s z y p od zia ł o p a rty b y ł o daw ne Z w ią z k i Gospodarcze, k tó re w eszły w skład n o w ego Z w ią z k u „S p o łe m “ , a w ięc W y d z ia ł S pożyw czy odpo

w ia d a ł d zia łalno ści daw nego „S p o łe m “ Z w ią z k u Spożyw ców , W y d z ia ł R o ln iczy — d a w n y m C e n tra lo m R o ln ic z y m itd .

W m ia rę ro z w o ju d zia łalno ści gospodarczej życie w y s u w a ło now e potrzeb y, ta k że koniec 1946 r. zastał nas p rz y 7 w y d z ia ła c h b ra nżo w ych. Z je d n e j s tro n y -is tn ie ją 4 w y d z ia ły zw iązane z w sią, nad k tó r y m i ja k o c z y n n ik k o o rd y n a c y jn y fu n k c jo n u je K o m is ja W ie jska. Są to w y d z ia ły : R oln iczy, Z bo żo w y i P rz e tw o ró w Zbożow ych, M le cza rsko -Ja jcza rski, P rze- m y s ło w o -R o ln y ; z d ru g ie j s tro n y posiadam y w y d z ia ły : Spo

żyw czy, P ro d u k c ji i* H a n d lu Zagranicznego.

C zym z a jm u ją się powyższe W y d z ia ły ?

W y d z ia ł R o ln iczy sk u p u je poprzez a pa ra t s p ó łd z ie ln i r o l

n iczych zie m io p ło d y oraz dostarcza ro ln ik o m za pośred

n ic tw e m tego samego a p a ra tu tego w szystkiego, co im je s t w p ro d u k c ji potrzebne (m aszyny, narzędzia r o l-

14

(17)

nicze, naw ozy sztuczne, nasiona itd .). W y d z ia ł Z bożow y i P rz e tw o ró w Z bożow ych k o n c e n tru je w sw ym rę k u skup zboża oraz handel p rz e tw o ra m i zbożow ym i. W y d z ia ł M le - c za rsko -Ja jcza rski sk u p u je poprzez sieć sp ó łd z ie ln i m le czarskich i z b io rn ic ja jc z a rs k ic h masło, sery, ja ja , m iód, d ró b itd . oraz z a o p a tru je sp ółdzie ln ie m leczarskie w po

trzebne im urządzenia. W y d z ia ł P rze m y s ło w o -R o ln y opie

k u je się spółdzielczym p rze m ysłe m ro ln ic z y m (b ro w a ry , g orzeln ie itd .), będąc d la odnośnych s p ó łd z ie ln i nie ty lk o c e ntralą gospodarczą, ale i in s tru k c y jn ą . W y d z ia ł S pożyw czy dostarcza sp ółdzie ln iom ty p u konsum cyjnego w szyst

k ic h p rz e d m io tó w p o trze b n ych do k o n s u m c ji ( a r ty k u ły . w łó kie n n icze , w y ro b y papiernicze, szklane itd .). W y d z ia ł P ro d u k c ji k ie ru je około stu za kła d a m i w y tw ó rc z y m i, je s t w ie lk ą c e n tra lą p ro d u k c y jn ą sp ółdzie l

czości. W ram ach W y d z ia łu P ro d u k c ji w y o d rę b n io n y je s t G łó w n y D z ia ł M ły n a rs k i, k tó re m u pod le ga ją m ły n y , za

ró w n o te, k tó re b y ły dotychczas w a d m in is tra c ji „S p a łe m “ , ja k i te, k tó re p rze ję te zostały po z lik w id o w a n iu Państw ow ego Z jednoczenia M łyń s k o -P ie k a rn ia n e g o . W y d z ia ł H a n d lu Zagranicznego, ja k 'w ska zu je jego nazwa, z a jm u je się w yw oze m i p rzyw o ze m to w a ró w do i z za

g ra n ic y .

M im o ta k w ie lk ie g o zakresu d zia ła n ia n ie n ależy zapo

m inać, że poza „S p o łe m “ is tn ie je szereg d ro b n y c h sam odziel

n y c h spółdzielczych c e n tra l b ra nżo w ych. W szystkie te je d n a k c e n tra le łącznie n ie sta no w ią gospodarczo w ięce j, n iż x/jo część „S p o łe m “ . N ie w s zystkie przeto zagadnienia gospo- arcze, m im o dokonanej w 1944 r. w L u b lin ie u n ifik a c ji sko nce ntro w a ne są w „S p o łe m “ . W szczególności C en trala Gospodarcza S p ó łd z ie ln i O g rodniczych w Ł o d zi, zrzeszają

ca ponad 50 s p ó łd z ie ln i o g ro d n iczo -w a rzyw n iczych , z a jm u je się zb y te m owoców, w a rz y w , m iodu, z ió ł,ja g ó d leśnych i g rz y bów. R olnicza C e n tra la M ięsna w W arszaw ie, fu n k c jo n u ją c a ja k o spółka z ogr. odpow iedzialnością, w k tó re j Z w ią z e k „S p o łe m “ je s t udziałow cem , o bsług uje terenow e s p ółdzie ln ie z b y tu żyw ca. C e n tra la Gospodarcza P ra c y W y tw ó rc z e j w W arszaw ie zrzesza 200 s p ó łd z ie ln i ch ałup niczych i rzem ieślniczych w prze

m yśle w łó k ie n n ic z o -k o n fe k c y jn y m , d rze w n ym , skó rza nym i m e ta lo w o -e le k tro te c h n ic z n y m . C e n tra la Gospodarcza S pół-

(18)

B U D O W A W Y D Z I A Ł U C t d W N E C i O

h

C

P R E Z E S

]

CZŁONKOWIE ZARZĄDU I PEŁNOMOCNICY

APARAT CENTRALNEGO KIEROWNICTWA ZARZĄDU SckrttaruU? Zaszą-dn^

’PrtSufdóaZ1*

«.

*&i**ro* SfxjlÓbjel<MMO

C fT Z Z z / <U- "F iiu x M .\o » rx ) - T Z < *c 4 u t*\k 0 iJ tis

Dz/»T_

Oziau. On^aniza.uzjruf.

AGENDY USŁUGOWE WSSÓLNE D U WYDZ BRANŻOWYCH

C,T7 t>ziai~ ~Tru+s>yuOrtOMm*

<1^- JntnM'ariat~ SftĆCc/zieJ^U.*

I>z4«u_

7>ziau-

B i « «

'pru-urr%e, D

zlloa

. 'Pru^OhHi

~DUu__ "Ep^dounOcĄ^a,*

tfzżt£ AdryuruifacM'tvo

-

Qt>ilMDot' Z

m

Ą^

im

U/ CjruiioZn

c.

d z ie ln i S p ed ycyjn o -P rze w o zo w ych w W arszaw ie zrzesza 70 sp ó łd z ie ln i tra n s p o rto w y c h . W reszcie p o m ija ją c szereg d ro b n ie jszych c e n tra l n ależy w y m ie n ić Społeczne P rze dsięb ior s tw o B u do w lan e, zrzeszające sp ółdzie ln ie o ch arakte rze b u d o w la n ym .

i Poza w y d z ia ła m i b ra n ż o w y m i is tn ie je W y d z ia ł G łó w n y , k tó ry , ja k zaznaczono p ow yżej, k o o rd y n u je pracę w y d z ia łó w b ra nżo w ych. W ram ach W y d z ia łu G łów nego ro z ró ż n ić można k o m ó rk i d w o ja k ie g o ro d z a ju : jed ne z n ic h to te, k tó re sta

n o w ią a p a ra t d la centralnego k ie ro w n ic tw a Z w ią z k u (Prezes, P re z y d iu m Zarządu), d ru g ie — to te, k tó re sta no w ią je d y n ie agendy w spólne o ch arakte rze u s łu g o w y m d la w szystkich

16

(19)

O RG AN IZ AC JA WE WN ĘT RZ NA d fiJ 3 W T \ ZW IĄ ZK U GO JP OD AR CZ EG O JP Ó ŁD ZI EL NI R. P . IG ŁÓ W N Y ZJ A ZD D EL EG AT Ó W |l

o ał . c o ~

V»

■H

_

-SJ.

o

Ł

C -A

*S s *« T l KIO

(20)

W y d z ia łó w . W ram ach p ie rw szych k o m ó re k w y m ie n ić należy S e k re ta ria t Zarządu, B iu ro P re zydialn e, B iu ro Sam orządu Spółdzielczego, G łó w n y D z ia ł F ina nso w o-R a ch un kow y, D z ia ł P ersonalny, D z ia ł O rg a n iz a c y jn y , D z ia ł In s tr u k c y jn o - K o n - tro ln y . W d ru g ie j g ru p ie z n a jd u ją się ta k ie k o m ó rk i ja k : G łó w n y D z ia ł T ra n s p o rto w y , D z ia ł Szkolenia, G łó w n y In - s tr u k to r ia t S p ółd zie ln i, B iu ro P ra w n e, D z ia ł Ubezpieczeń.

D z ia ł W y d a w n ic tw , Z a k ła d y G raficzne, O d dzia ł K się ga rski, D z ia ł P rasow y, D z ia ł E u d o w n ic tw a i D z ia ł A d m in is tra c y jn o - Gospodarczy.

3. Sieć te re no w a „S p o łe m “

O rga niza cja p la ców e k te re n o w y c h „S p o łe m “ w y n ik ła z k o nieczności dostosow ania się do p o d z ia łu a d m in is tra c y jn e g o p aństw a w okresie b u d o w y naszego a p a ra tu o rg a n iz a c y jn e go, k ie d y a p a ra t ten w y k o n a ć m u s ia ł szereg zadań zleconych przez P aństw o i w s k u te k tego pozostawać stale w ścisłym k o n ta k c ie z w ła d z a m i a d m in is tra c y jn y m i. Zasadniczo przeto posiadam y p la c ó w k i d zia łające na te re n ie w o je w ó d z tw a oraz p la c ó w k i d ziałające na te re n ie p o w ia tu .

Na te re n ie w o je w ó d z tw a p rze dłu żen ie m W y d z ia łu G łó w nego je s t D ele g a tu ra Z arzą du na O kręg. Podobnie ja k całe Państwo podzielone je s t na 14 w o je w ó d z tw , ta k samo i te ry to ria ln y zakres d ziałalności „S p o łe m “ p od zie lon y został na 14 O kręgów , p o k ry w a ją c y c h się z g ra n ic a m i poszczególnych w o je w ó d z tw . Na czele każdego O krę g u stoi D elegat Zarządu, b iu ro zaś jego, posiadające w spó lne agendy d la w s z ystkich pla ców e k b ra nżo w ych, nosi nazwę D e le g a tu ry Z arzą du na O kręg. D e le g a to w i Z arzą du bezpośrednio podlegają w szystkie O d d z ia ły P o w ia to w e i S kładnice, n ato m ia s t w stosunku do P laców ek sp ecjaln ych i b ra n ż o w y c h posiada on p ra w o n a d zoru i k o o rd y n a c ji (O kręgom i D e le g a tu ro m Z arządu pośw ię- cony je s t szczegółowo je d e n z następnych ro z d z ia łó w pracy).

Na szczeblu O kręg u is tn ie je szereg b ra n ż o w y c h oddzia- ów i d zia łó w , p odlegających bezpośrednio w y d z ia ło m b ra n ż o w y m w C e n tra li. Te bra nżo w e p la c ó w k i zasięgiem sw ej dzia

łaln ości o b e jm u ją te re n swego w o je w ó d z tw a . P osiadam y p rz e to na szczeblu O kręg u:

(21)

14 O krę g o w ych O d dzia łó w Spożywczych, 14 O krę g o w ych O d dzia łó w R olniczych,

14 O krę g o w ych O d dzia łó w M le cza rsko -Ja j Czarskich, 14 O krę g o w ych D z ia łó w P ro d u k c ji,

14 O krę g o w ych D z ia łó w M ły n a rs k ic h ,

14 O kręg ow ych O d dzia łó w P rze m ysłow o -R o ln ych .

W n a jb liż s z y m czasie pow sta nie ró w n ie ż 14 O krę g o w ych O d

d z ia łó w Zbożow ych. W n ie k tó ry c h okręgach „S p o łe m “ p o siada w y o d rę b n io n e z O kręgow ego O d dzia łu Spożywczego O d d z ia ły : W łó kien nicze i O d d z ia ły M a te ria łó w P iśm iennych.

Na ko niec 1946 r. ta k ic h O d dzia łó w W łó k ie n n ic z y c h i P a p ie r

n iczych b y ło po 6. Ponadto ja k o o d d z ia ły specjalne is tn ia ły w K a to w ic a c h : O d dzia ł W ę g lo w y, O d dzia ł Żelaza i O ddział A r ty k u łó w C hem icznych i B u d o w la n y c h .

Na szczeblu p o w ia tu zasadniczo dzia ła p la ców ka h a n d lo w a nosząca nazw ę O d dzia łu P o w iatow ego lu b S k ła d n ic y . W p ra w d zie is tn ie ją p o w ia ty , na te re n ie k tó ry c h n ie m a O d d z ia łu lu b S k ła d n ic y „S p o łe m “ oraz są ta kie , w k tó ry c h is tn ie ją d w ie p la c ó w k i, ale są to w y p a d k i w y ją tk o w e , zasadniczo b o w ie m te re n d zia łalno ści O d dzia łu p o k ry w a się z terenem p o w ia tu . D ziałalność O d dzia łu P ow iatow ego polega na p r o w ad zen iu h u rto w n i a rty k u łó w k o n s u m c y jn y c h i zasadniczo fu n k c y jn ie w iąże się ona n ajściśle j z d ziałalnością W y d z ia łu Spożywczego, je d n a k tendencje ro z w o jo w e id ą w k ie ru n k u coraz to silniejszego p ow iąza nia fu n k c y jn e g o O d dzia łu P o w ia to w e g o ró w n ie ż z p ozo sta łym i w y d z ia ła m i b ra n ż o w y m i.

P rz y O ddziałach P o w ia to w y c h p rz e w id z ia n i są in s tru k to rz y p rz e m y s ło w o -ro ln i, p o d le g li fu n k c y jn ie W y d z ia ło w i P rz e m y - słow o-R olnem u. P rz y szeregu O d dzia łó w fu n k c jo n u ją p o w ia to w e z b io rn ic e ja jc z a rs k ie , zw iązane fu n k c y jn ie z W y d z ia łe m M le cza rsko -Ja j Czarskim. N ale ży wreszcie w spom nieć, że szereg O d d zia łó w s ta n o w i jednocześnie h u rto w n ie w y ro b ó w m onopolow ych, a w szczególności: spirytusow ego, ty to n io w e go i solnego.

Umieszczona na str. 20 m apka o bra zu je rozm ieszczenie p la ców e k h a n d lo w y c h „S p o łe m “ .

Poza pow yższą siecią p la ców e k h a n d lo w y c h „S p o łe m “ posiada bardzo rozgałęzioną sieć w ła s n y c h

zakładów przemy

słowych.

Poniższa m apka o bra zu je rozm ieszczenie

terytorialne

18

(22)

»#>®ax

pla ców e k p rz e m ysło w ych „S p o łe m “ w ro k u 1946. „S p o łe m “ po

siada ponadto 102 z a k ła d y podlegające G łó w n em u D z ia ło w i

ZAKŁADY WYTWÓRCZE

(fpoW m

(bez m ły n ó w )

msmmw

»

mmmmum

• śmKćwonmcmiMTMmwycH

« « nur. eosp. oomwBEO

mtm m im a p/wtmji [nimi

19

(23)

PLACÓWKI HANDLOWE

àjèoW m

®

oomwPOWIATOWE /SKŁADNICE U oddział M m m m -1 mat. piSmiennvch

O

u mÛKISNNICZV

A3 »

WĘ.BL0W

AS «

CHEMICZNO BU00WLANV

S3 ,,

ZEbAZA

Œ1

u PRZEŁADUNKÓW MORSKICH

(24)

M ły n a rs k ie m u , n ie licząc m ły n ó w p rz e jm o w a n y c h w 1947 ro k u od Państw ow ego Zjednoczenia M łyń s k o -P ie k a m ia n e g o .

4. Ewolucja organizacyjna na przestrzeni 1946 r.

P o w yżej opisany stan p rze dsta w ia nam obraz na dzień 31 g ru d n ia 1946

r.

— je d n a k w ciągu 1946 r. n ie s ta liśm y w m iejscu. R ok 1946 zaznaczył się na o d cin ku o rg a n iz a c y j

n y m szeregiem p ow ażnych zm ian. P u n k te m w y jś c ia ty c h zm ian

była Uchwała Rady Nadzorczej

z

dnia

5

kwietnia 1946 r.,

k tó ra u sa n kcjo no w ała d w ie k a p ita ln e zasady — z je d n ej s tro n y p io n y branżow e zostały usam odzielnione, zaś w W y d z ia le G łó w n y m zachowano je d y n ie najniezbędniejsze elem enty, konieczne d la k o o rd y n a c ji całej p ra c y gospodarczej

„S p o łe m “ , z d ru g ie j s tro n y uznano D ele ga turę Z arządu za p la có w kę o ch arakte rze a d m in is tra c y jn y m i usunięto z D ele g a tu ry w szelkie czynności handlow e. W szczególności na sk u te k te j d e c y z ji zostają z lik w id o w a n e w D ele ga tura ch Z a rządu istn ie ją ce ta m dotychczas d z ia ły spożywcze, a na ic h m iejsce zorganizow ano w o pa rciu o istn ie ją ce O d d zia ły __

O kręgow e O d d z ia ły Spożywcze, k tó re s ta ły się w s k u te k tego n ie ty lk o o d d z ia ła m i p o w ia to w y m i w sw oich pow iatach, za

o p a tru ją c y m i s p ółdzie ln ie w pow iecie, ale ró w n ie ż h u rto w n ia m i d la w s z y s tk ic h o d d zia łó w p o w ia to w y c h na te re n ie s w c ii o O kręgu.

Na prze strzen i 1946 r. zo rg an izow an y został na sku tek Porozum ienia ze Z w ią z k ie m Sam opom ocy C hło p skie j

Wydział Przemysłowo-Rolny,

k tó r y od czerwca 1946 r. p rz e ją ł agendy daw nego Zrzeszenia S p ó łd z ie ln i Sam opom ocy C hło pskiej.

W z w ią z k u z koniecznością p rz y g o to w a n ia się do p rz e ję cia m ły n ó w , p odlegających P a ństw o w em u Z jednoczeniu P rze m ysłu M ły ń s k o -P ie k a rn ia n e g o , w ram ach W y d z ia łu P ro d u k c ji w y o d rę b n io n y został ja k o sam odzielny d z ia ł —

Główny Dział Młynarski.

Wreszcie, decyzją R ady N adzorczej, p o w o ła n y zostaje po

cząwszy od d nia 1 stycznia 1947 r. W y d z ia ł

Zbożowy

i P rze

tworów Zbożowych. w

21

(25)

Z in n y c h zm ian o rg a n iz a c y jn y c h należy w spom nieć o a k c ji o rg a n iz a c y jn e j H u rto w n i W y ro b ó w P.M.S. i P .M .T . w od

działach p o w ia to w y c h , o z o rg an izow an iu w ram ach G łó w nego D z ia łu T ra n spo rto w eg o D z ia łu S p e d ycji M ię dzyn a ro do w ej, o a k c ji o rg a n iz a c y jn e j o dd zia łów specjalnych, a w szcze

gólności o d d zia łó w w łó k ie n n ic z y c h i p apierniczych, p rz y czym tendencje zm ie rzają do u tw o rz e n ia w k a żd ym w o je w ó d z tw ie takiego oddziału.

M agazyny O ddziału „S połem “ w Łodzi

N ie trzeba oczywiście sądzić, że ro k 1946 zakończył ewo

lu c ję o rg an izacyjną „S p o łe m “ , p rz e c iw n ie ro k 1947 p rz y n ie sie z pewnością szereg dalszych przeobrażeń o rg a n iz a c y jn y c h w y s u n ię ty c h przez życie.

(26)

*

Poniższa ta b e lka p rzedstaw ia ro z w ó j sieci „S p o łe m “ i ilości p ra c o w n ik ó w na prze strzen i 1946 r.

1.1 1 9 4 6 31.111 1 9 4 6 3 0 . V 1 19 46 3 0 .IX 194 6|3 1 .X II 1946

Ilo ś ć W y d z . i G ł .

D z i a ł , w C e n t r a l i 8 8 9 10 11

Ilo ś ć D e l e g . Ż a r z . 14 14 14 14 14

Ilo ś ć O k r . O d d z .

i D z i a ł ó w . . . 7 0 7 0 8 4 8 4 8 4

Ilo ś ć p l a c . s p e c j. . 7 8 12 1 7 2 8

Ilo ś ć O d d z . p o w .

i s k ła d n ic . . . 2 4 0 2 5 0 2 5 4 2 7 2 2 8 4

Ilo ś ć f a b r y k i m ły n . 1 8 2 18 4 1 8 2 1 7 2 1 7 4

Ilo ś ć p r a c o w n ik ó w 2 2 .1 4 8 2 5 .1 0 4 2 8 .3 9 0 3 3 .3 6 2 3 6 .4 6 7

(27)

S a m o r z ą d „S p o ł e m “

Spółdzielczość je s t ru c h e m zarów no gospodarczym

jak

i id e o w y m . E le m e n ty gospodarcze m a ją sw oje ra c je is tn ie n ia na tle zasady, że celem naszego d zia ła n ia je s t służba społeczeń

stw u. Stąd konsekw encja, że

nie jesteśmy zbiurokratyzowanym mechanizmem, lecz żywym i dynamicznym organizmem,

pod

b u d o w a n y m społecznie przez w ie lk ą rzeszę członków , k tó ry c h s iły tw órcze, in ic ja ty w a , zdolność zbiorow ego p ok o n y w a n ia tru d n o ś c i mogą b yć i są w yzyskan e d la ta kieg o u k s ź ta łto w a - n ia się stosunków , b y spółdzielczość stała się w Polsce ruch em m aso w ym p ra c u ją c y c h w s i i m iast. R uchem przez te m asy społeczne k o n tro lo w a n y m i z n ic h czerpiącym nakazy, w y tyczające d ro g i ro z w o jo w e na przyszłość.

W ru c h u spółdzielczym , s ta w ia ją c y m na człow ieka i jego w arto ści, stw a rz a ją c y m szerokie ra m y d la w s p ó łp ra c y i k o n tro li, zasadę k o n tr o li społecznej re a liz u je m y przez sam orząd spół

dzielczy. Sam orządowość ta p rz e ja w ia się zarów no w sp ółdzie l- n i, ja k i w zw iązkach sp ó łd zie ln i na szczeblu o d d zia łu (p o w ia tu), o k rę g u (w o je w ó d ztw a ) i c e n tra li. Na ka ż d y m z ty c h szczebli w drodze d e m o k ra ty c z n y c h w y b o ró w na o d d zia ło w ych i o k rę g ow ych zgrom adzeniach oraz na G łó w n y m Z jeździe D ele ga tów w y ło n io n y zostaje zespół lu d z k i, któ re g o zadaniem je s t s p ra w o w an ie fu n k c ji n ad zoru i k o n tr o li oraz w s p ó łp ra c y z daną p la ców ką d la re a liz a c ji haseł powszechności ru c h u spółdzielczego.

Z akres zainteresow ań poszczególnych o g n iw sam orządu w „S p o łe m “ o m ó w im y poniżej, ograniczając się na ty m m ie jscu do s tw ie rd z e n ia doniosłości r o li czyn nika społecznego w p ra c y spółdzielczej.

W „S p o łe m działa 3 -s to p n io w y samorząd w e w n ę trz n y , a m ia n o w ic ie :

rad a nadzorcza w c e n tra li, rada o k rę g u w okręgu, rada o d d zia łu w oddziale.

(28)

mtm.sNŁEroAKo spółdzielni

e f e

S P O f c D Z I E l N i e

25

(29)

1. Rada Nadzorcza

N ajw y ż s z y m cz y n n ik ie m sam orządu „S p o łe m “ je s t Rada Nadzorcza p rz y C e n tra li „S p o łe m “ , p ra cują ca poprzez k o m is je branżow e i p io n a m i b ra n ż o w y m i połączona z te re n o w y m i ogn i- - “ ° rZądU- Radę N adzorczą P o w o łu je G łó w n y Z jazd De-

Rada Nadzorcza Z w ią z k u Gospodarczego „S p o łe m “ w zno

w iła swą działalność od z w o ła n ia K o ng resu Spółdzielczego w L u b lin ie w ro k u 1944. Rada Nadzorcza „S p o łe m “ p o w o łu je

Z arząd Z w ią z k u . J

W ro k u 1946 d okooptow ano szereg n o w ych c zło n kó w do R ady ta k, że lic z y ona obecnie zgodnie ze s ta tu te m 30 osób Oto obecny sk ła d R ady N adzorczej:

P r e z y d i u m 1.

2. 3.

4.

B ie n ie k S tan isła w , p rzew odniczący — W arszawa, w ice m in is te r R o ln ic tw a i R e fo rm R olnych,

Szw albe S tan isła w , zast. przew .— w icem arszałek Sejm u, R ak Jan, W arszawa,

K u zań ska M a ria , W arszawa.

C z ł o n k o w i e R a d y 1. C hadaj Paw eł, L u b lin ,

2. C zartoszew ski Teodor, Radom, 3. D ą b ro w s k i K o n s ta n ty , W arszawa 4. D ro ż n ia k E d w a rd , W arszawa, 5. D u b ie l E d w a rd , L u b lin ,

6. G odecki S tan isła w , W arszawa, 7. G o łę b io w s k i S tan isła w , Staroźrebce

8. Ig n a r Stefan, Łódź,

9. K a z im ie ro w ic z Tomasz, Ł ow icz, 10. K o z ło w s k i A n to n i, O s tró w M aź.

11. K u m o r Łukasz, K ielce, 12. K u rp ie w s k i K a ro l, W arszaw a, 13. M achalica Józef, Jarosław , 14. M a lc z y ń s k i W ik to r, W arszawa, 15. M o ty k a L u c ja n , W arszawa,

(30)

16. Ochab E d w a rd , K a to w ice , 17. O rło w s k i S tan isła w , L u b lin , 18. R u d n ic k i S tan isła w , W arszawa, 19. S iw iń s k i B ro n is ła w , Łódź, 20. S ka łecki H e n ry k , Łódź, 21. Sokół B olesław , W arszawa, 22. Ś w ięcicka Janina, Łódź, 23. T y m iń s k i Józef, Czyżew, 24. W a w rz y ń s k i Józef, Sandom ierz, 25. W ita sze w ski K a z im ie rz , W arszawa, 26. W ó jc ik Jan, W arszaw a.

Rada N adzorcza o d b y ła łącznie w 1946 r. dw a posiedzenia plenarne, a m ia n o w ic ie :

w d niach 3— 4 k w ie tn ia 1946 r. w Łodzi, . w dniach 22— 23 listopada 1946 r. w W arszaw ie.

■ P rze dm io te m obrad b y ły s p ra w y zw iązane z działalnością Z w ią z k u i rozbudow ą ru c h u spółdzielczego d la w y k o n a n ia za

dań n ałożonych na Z w ią z e k przez społeczeństwo i Państwo.

Oto

n ajw ażn ie jsze z

uchwał:

3— 4

kwietnia

1946 r.

Rada Nadzorcza zatw ierdza spraw ozdanie z działalności Z arządu za 1945 r. i z zadow oleniem stw ierdza osiągnięcie ko rzystn ych w y n ik ó w a d m in is tra c y jn y c h i gospodarczych.

Rada Nadzorcza zatw ierdza przedłożony przez Zarząd p re lim in a rz budżetow y na ro k 1946.

Rada Nadzorcza zatw ierdza zaw arte przez Z arząd „S po

łe m “ z Zarządem G łó w n y m Z w ią z k u Samopomocy C hłopskiej porozum ienie w przedm iocie połączenia Zrzeszenia S półdzielni Samopomocy C hłopskiej ze „S połem “ .

Rada Nadzorcza zatw ierdza re g u la m in Zarządu oraz nowe zasady organizacji O kręgu „S połem “ (usam odzielnienie p io n ów branżow ych i stw orzenie O kręgow ych O ddziałów Spo

żyw czych).

22— 23

listopada

1946 r.

Rada Nadzorcza zatw ierdza przedłożony przez Zarząd bilans Z w ią z k u na dzień 31 g ru d n ia 1945 r. oraz rachunek s tra t

27

(31)

i nadw yżek za ro k 1945. Jednocześnie Rada Nadzorcza p rz y j- m u je do w iadom ości spraw ozdanie Zarządu za 3 k w a rta ł 1946 r. oraz w yraża Zarządow i i ogółow i pracow ników .S p o łem uznanie za w y d a jn ą pracę w tru d n y c h w a ru n k a c h gospo

darczych. Powiększenie znaczne w ro k u 1946 lic z b y placów ek h a n d lo w ych i p ro d u k c y jn y c h , s ta ły w zrost o b ro tó w są do

wodem, ze „S połem “ z a jm u je coraz m ocniejsze stanow isko w życiu gospodarczym P o ls k i i stara się w y p e łn ić swoje Tada!

m a w stosunku do ludności pra cu ją ce j naszego k ra ju . Rada Nadzorcza zw raca specjalną uwagę na wysoce nie Snotem“ ° SUnekJ UndUSZÓW w ła sn ych do obcych w bilansie

" l ! 1 WZywa Zarząd do w yszukania środków , z m ie rz a ją cych do zw iększenia funduszów w ła sn ych Z w ią zku .

Rada Nadzorcza w zyw a Zarząd do wcześniejszego w p ła cenia D a n in y N arodow ej, ja k o w y ra z pozytyw nego stanow iska

ru c h u spółdzielczego do zagadnienia odbudow y naszych Z iem Odzyskanych.

Rada Nadzorcza p o tw ie rd za uchw ałę Zarządu w spraw ie popierania ro z w o ju S p ó łd zie ln i Samopomocy C hłopskiej, ja k o podstawowego ogniw a spółdzielczości w ie js k ie j.

Rada Nadzorcza u chw ala zw ró cić się do M in is te rs tw a Przem ysłu, ażeby to w a ry przeznaczone dla w s i — w ram ach a k c ji „p rz e m y s ł dla w s i“ — rozprowadzane b y ły ty lk o przez

„S połem “ .

Rada Nadzorcza podkreśla konieczność w ciągnięcia ja k najszerszych rzesz k o b ie t do ru c h u spółdzielczego i prow adze

n ia w ty m k ie ru n k u specjalnej działalności w ychow aw czo- propagandow ej.

Rada Nadzorcza zatw ierdza przedłożony przez Zarząd p la n gospodarczy „S połem “ na la ta 1947—49.

Ponadto na pow yższych posiedzeniach R ady N adzorczej uchw alono re g u la m in y d la rad o d d zia ło w ych i o krę g o w ych oraz dla zgrom adzeń o kręgow ych, ja k ró w n ie ż zm ieniono re g u la m in o dd zia łow ych zgrom adzeń sp ółdzie ln i.

Rada

Nadzorcza w y ło n iła spośród siebie

Prezydium

s k ła dające się z przewodniczącego, w iceprzew odniczącego i dw óch

członków.

P re z y d iu m o d b yło w okresie sp raw ozdaw czym

3 po-

(32)

siedzenia i rozw ażało s p ra w y w y n ik a ją c e z bieżących prac Narządu, w y k o n a n ia u c h w a ł R ady i zaleceń K o m is ji Rady.

W ram ach R ady N adzorczej p ra c u ją

Komisje

spraw ujące n ad zór nad działalnością poszczególnych w y d z ia łó w bra nżo w ych Z w ią z k u , a m ia n o w ic ie :

K o m is ja R e w izyjn a ,

„ R olna i W y d z ia łu M le cza rsko -Ja j Czarskiego,

„ Spożywcza,

„ P ro d u k c ji,

„ H a n d lu Zagranicznego.

Poszczególne k o m is je R ady czuw ają nad działalnością w y - d z ia łó w Z w ią z k u sp ra w u ją c k o n tro lę , a w n io s k i i zalecenia i decky Z^ Ją RadZie 1 P re z y d iu m Rady d0 dalszego rozp atrze nia

N iezależnie od tego, człon kow ie R ad y d o k o n y w a li na p o le cenie R ady N adzorczej r e w iz ji w poszczególnych okręgach Z w ią z k u i G ł. D ziale F ina nso w o-R a ch un kow ym .

K o m is je R ady w okresie spraw ozdaw czym za 1946 r. o d b y ły łącznie 15 posiedzeń.

2. Rady okręgów

R ozbudow a gospodarcza Z w ią z k u na szczeblu w o je w ó d z k im , złożoność i w ielora kość zadań oraz fo rm pracy, rozliczne fu n k c je w y tw o r z y ły sytuację, w k tó re j zainteresow anie cz y n n i

ka społecznego stało się celowe i pożyteczne. W „S p o łe m “ n ie is tn ia ł przed w o jn ą sam orząd w s k a li o kręgu, gdyż in n a b y ła s tru k tu ra o rg a n iza cyjn a Z w ią z k u . P o w oła nie ra d y o krę gu do życia stało się nakazem w y n ik a ją c y m z n o w e j s tr u k t u r y „S p o łe m “ . Zasady p o w o ły w a n ia ra d y o krę g u i reprezentacja spół

d z ie ln i w n ie j są podobne ja k w radach oddziałów . Rada okrę gu je s t s ta tu to w y m organem Z w ią z k u i składa się z 10 — 15 człon

k ó w . Zasięgiem d zia ła n ia o b e jm u je te re n w o je w ó d z tw a (o krę -

£u), p rze d m io te m zaś je j d z ia łan ia są s p ra w y ro z b u d o w y gospo

darczej spółdzielczości w o k rę g u i k o n tro la d z ia ła ją cych na ty m szczeblu p la có w e k „S p o łe m “ .

Zadania i formy działania rad okręgów

o kre śla u c h w a lo n y Przez Radę N adzorczą „S p o łe m “ re g u la m in . J a k k o lw ie k

nie

29

(33)

o d b y ły się jeszcze okręgow e zgrom adzenia delegatów , na k tó ry c h d oko nu je się w y b o ru rad, ra d y o krę g ó w p o w s ta ły pow o łane nakazem życia i p otrzeb terenu. M a ją one c h a ra k te r t y m czasowy i d z ia ła ją w Bydgoszczy, K a to w ica ch , L u b lin ie , Ł o d zi R adom iu, Szczecinie i W arszaw ie. W in n y c h okręgach oczekuje się statutow ego p o w o ła n ia ich przez zgrom adzenia okręgow e.

D ziałają ce ju ż ra d y , złożone z a k ty w u społecznego okręgu, p ra c o w a ły w y d a tn ie i d ecyd ow ały w spraw ach budżetów , p la n ó w pracy, spraw ozdań delegatów Zarządu, a k c ji specjalnych ro z b u d o w y gospodarczej, in w e s ty c ji, o p ie k i nad s p ó łd zie ln ia m i zniszczonym i, szkolenia p ra c o w n ik ó w , szk o ln ic tw a sp ółdzie l

czego itp .

O bok rad o k rę g ó w d z ia ła ły w 9 okręgach, p rz y o kręgow ych oddziałach m le czarsko -j aj Czarskich „S p o łe m “ , tym czasow e ko m is je m leczarskie, m ające za cel sw ej p ra c y odbudow ę i ro z

budow ę sieci sp ó łd z ie ln i m leczarsko - ja jc z a rs k ic h , odbudow ę za ufa nia społeczeństwa do spółdzielczości m le czarskiej i s tw o rzenie d la n ie j p o z y ty w n y c h w a ru n k ó w ro z w o jo w y c h . K o m is je te d z ia ła ły w o d e rw a n iu od ra d y okręgu. N iepożądanem u tem u z ja w is k u kła d z ie k re s w s p o m n ia n y re g u la m in ra d okręgów , s tw a rz a ją c y w ram ach o krę gu k o m is je branżow e, a w te j lic z bie i k o m is ję m leczarską.

3. R ady o dd zia łów

*

Zadania rad oddziałów

polegają na w s p ó łp ra c y ze w szyst

k im i c z y n n ik a m i społecznym i w zakresie ro z b u d o w y gospodar

czej spółdzielczości w pow iecie, trosce o należyte* w y p e łn ia n ie o bo w ią zków przez oddział i spółdzielnię, n a d zo ro w a n iu i k o n t r o li d ziałalności oddziału.

W zakresie p o w y is z y c h zadań rada o d d zia łu o praco w uje w zględnie lo z p a tru je w szelkie p la n y ro z b u d o w y gospodarczej sp ó łd zie ln i w oddziale, a że składa się z p rz e d s ta w ic ie li w szyst

k ic h ty p ó w s p ó łd z ie ln i — m a możność zgodnego w y p ra c o w a n ia ta k ie j sieci sp ó łdzie ln i, k tó ra odpow iada is to tn y m , o b ie k ty w ny™ p otrzeb o m terenu. Poza ty m rada o dd zia łu bierze u d zia ł i in ic ju je k o n fe re n c je i n a ra d y gospodarcze, k o n tro lu je przez sw oich p rz e d s ta w ic ie li gospodarczą działalność sp ółdzie ln i, p rze prow a dza re w iz je ksiąg i rach un kow o ści o dd zia łu, o p in iu je

30

(34)

p la n y pracy, b ud żety

i

spraw ozdania okresow e i roczne o d d z ia łu „S p o łe m “ oraz o p in iu je działalność k ie ro w n ic tw a m ie j

scowego oddziału.

T a k pom yślane ra d y o dd zia łów n ie są rzeczą nową, is tn ia ły one b o w ie m przed 1939 ro k ie m pod nazw ą ra d o kręgow ych, p rz e trw a ły ja k o k o m is je k o n tro lu ją c e tr u d n y okres o kup acji, b y ro z w in ą ć w p e łn i swą działalność po w y z w o le n iu . Na

ko

niec 1946 roku działało

na ogólną ilość 284 o dd zia łów i skład nic

„S p o łe m “ —

187 rad oddziałów.

D la w y ja ś n ie n ia należy n ad -

• n iie nić, że w c a ły m szeregu w y p a d k ó w is tn ie ją ra d y d la dw óch o dd zia łów sąsiadujących, szczególnie tam , gdzie sieć sp ółdzie ln i je s t jeszcze niedostateczna. N ie p e łn y stan ra d o dd zia łów je s t z ja w is k ie m p rze jścio w ym , k tó re u stąp i po o db yciu w e w szyst

k ic h oddziałach zgrom adzeń sp ółdzie ln i. W e d łu g re g u la m in u b o w ie m rada o d d zia łu w y b ie ra n a je s t przez delegatów spół

d z ie ln i z w ią z k o w y c h na zgrom adzeniu o d d z ia ło w y m w składzie 10 — 15 członków , re p re ze n tu ją cych w szystkie ty p y spółdzielni zw ią z k o w y c h w terenie, p ro p o rc jo n a ln ie do s iły o rg a n iza cyjn e j poszczególnych ty p ó w sp ółdzie ln i.

J a k k o lw ie k ra d y o d d zia łu w ro k u u b ie g ły m n ie wszędzie jeszcze ro z p ra c o w a ły spraw ę zakresu i fo rm swego działania, n ie m n ie j je d n a k z n ie k o m p le tn y c h danych w y n ik a , że w o k re sie 1946 r. — ra d y o d d zia łó w o d b y ły :

posiedzeń p le n a rn y c h 515

posiedzeń p re z y d iu m 627

posiedzeń k o m is ji k o n tro lu ją c e j 489 posiedzeń k o m is ji gospodarczej 136 posiedzeń k o m is ji społeczno-w ych. 39 posiedzeń k o m is ji p la n o w a n ia 21

Dalsze u a k ty w n ie n ie ra d o dd zia łów w k ie ru n k u objęcia ich za in te re so w a n ia m i c a ło kszta łtu zagadnień spółdzielczości na te re n ie o dd zia łu, pobudzenia i p og łę bie nia prac, n ależy do p iln y c h

zadań B iu ra Sam orządu Spółdzielczego na okres n ajb liższy.

4. Zgromadzenia spółdzielni

Zasada k o n tr o li społecznej rea lizo w an a je s t przez zgrom a dzenia sp ó łdzie ln i. Potrzebę odb ycia ty c h zgrom adzeń w y s u w a li działacze te re n o w i od p ie rw szych n ie om a l c h w il po odzyskaniu

31

(35)

niepodległości, na przeszkodzie sta n ę ły je d n a k rozliczne tr u d ności, ja k nie od bycie się w a ln y c h zgrom adzeń w spółdzielniach, n ie ure gu lo w an e i nie up orzą dko w an e re je s try człon ków w s p ó ll dz.elniach, m ała ilość sp ó łd zie ln i na terenach zachodnich, k o nieczność sku pien ia w y s iłk u na uspółdzielczenie Z ie m Odzyska - nych, n ie u re g u lo w a n ie członkostw a sp ó łd z ie ln i w Z w ią zku .

O kres ten m am y poza sobą.

W roku 1946 rozpoczęliśmy oddziałowe zgromadzenia

w o k rę g u szczecińskim, poznańskim i w ro c ła w s k im . W w y n ik u ty c h zgrom adzeń pow ołano do życia:

w o krę gu Poznań 35 ra d o dd zia łów liczących łącznie 488 członków ,

w o k rę g u Szczecin 8 ra d o dd zia łów liczących łącznie 88 członków ,

w o krę gu W ro c ła w 14 ra d o d d z ia łó w liczących łącznie 161 członków .

P rz y o k a z ji zgrom adzeń działacze spółdzielczy m ie li m oż

ność zapoznania się z osiągnięciam i i p la n a m i Z w ią z k u , a ró w nocześnie m o g li podnieść ca ły szereg is to tn y c h uwag, zm ierza • jących do u s p ra w n ie n ia p ra c y oddziałów , ja k ró w n ie ż p odkreś

lić d uży dorobek Z w ią z k u . Te ta k zwane „ w y b o r y spółdzielcze*

zostaną w ro k u 1947 przeprow adzone w ca łym k r a ju i na w s z ystkich szczeblach O ddziałów , O kręgów , C e n tra li, b y w ic h

wyniku

do sam orządu w ew nętrznego „S p o łe m “ w ejść m og li a k ty w n i spółdzielcy. Równocześnie skończy się tymczasowość s kła d u osobowego rad.

5- Instruktorzy spółdzielni

Jeśli*

m ó w im y o samorządzie spółdzielczym niesposób n ie w spom nieć o p o w o ła n iu in s tru k to ró w sp ó łd z ie ln i p rz y oddzia

łach

„Społem . Instruktorzy ci,

niezależnie od sw ych in n y c h zadań, p row adzą s e k re ta ria ty rad, co w pow ażn y sposób w p ły

wa na

systematyczność, planow ość i ciągłość prac samorządu.

Z

drugiej strony wzmaga się wzajemny

k o n ta k t m ię d zy spół

d z ie ln ia m i

a placówkami gospodarczymi

„S p o łe m “ . Na koniec

roku 1946 pracowało łącznie 182 instruktorów spółdzielni.

32

(36)

6> Biuro Samorządu Spółdzielczego

F u n k c je k o n tr o li prac sam orządu terenow ego s p ra w u je z ra m ie n ia R ady N adzorczej B iu ro Sam orządu Spółdzielczego.

B iu ro w y p ra c o w u je p od staw y fo rm a ln e d la te re n o w ych k o m ó re k samorządu. I ta k w ro k u 1946 opracow ano:

re g u la m in y ra d o dd zia łów i rad okręgów , re g u la m in B iu ra Sam orządu Spółdzielczego,

re g u la m in i in s tru k c ję dla o d d zia łow ych zgrom adzeń spół

dzielni,

re g u la m in okręgow ego zgrom adzenia delegatów i inne.

Ze w zględu na narasta n ie zagadnień, konieczność dzielenia się dośw iadczeniam i, podsuw ania n o w ych m y ś li, w y s u w a n ia

Zestawienie spółdzielni będących członkami „Społem“ według stanu w dniu 31 grudnia 1946 r.

L. p. O k r ę g

S p . S p o ż . Razem

Sp. Sp.

Księg. X

i c ć S. Chł.

NO 0)

Różne Razem

Powsz. I

c oE

N Wojsk.

1 B ia ły s to k 7 5

_

₂ _{7 7} ₄ ₁₅ _{2 9} ₇ ₂ _{1 3 4}

2 B y d g o s z c z 1 2 4 1 0 2 13 6 7 4 116 4 2 2 3 0 7

3 G d y n i a 4 0 4 2 4 6 6 9 4 9 5 2 1 1 7

4 K a t o w ic e 9 2 4 0 — 1 3 2 S 18 1 1 8 18 2 2 9 6

5 K r a k ó w 3 7 9 2

--

38 1 8 3 0 5 2 14 3 4 8 8

6 Li. b lin 8 3 6 2 — 8 3 8 8 7 15 3 2 8 7 3

7 Ł ó d ź 3 9 8 3 1 4 0 2 6 9 4 8 3 0 5 5 0 0

8 O ls z t y n 61 — 1 6 2 4 12 2 4 — — 1 0 2

9 P o z n a ń 2 2 3 6 9 2 3 8 16 8 4 154 8 9 16 5 9 7

1 0 R a d o m 5 5 3 — — 5 5 3 6 6 4 5 3 3 6 1 6

11 R z e s z ó w 4 1 6 — — 4 1 6 3 31 2 3 10 2 4 8 5

12 S z c z e c in 9 6 1 6 1 0 3 9 2 2 8 2 2 6 — 2 4 2

13 W a r s z a w a 2 7 5 4 — 2 7 9 13 16 8 9 9 4 4 1 0

14 W r o c ł a w 1 4 6 14 1 161 4 2 9 151 2 2 9 3 7 6

O g ó ł e m 3 7 1 4 8 6 2 4 3 8 2 4 1 0 2 2 9 2 9 9 5 2 7 8 5 2 5 5 4 3

3 3 3