Gustaw Klapuch
Ważniejsze pozycje wydawnicze
ostatnich lat dotyczące obszaru
diecezji
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 1, 176-178
1968
176 NOTATKI WYDAWNICZE WAŻNIEJSZE POZYCJE WYDAWNICZE OSTATNICH LAT
DOTYCZĄCE OBSZARU DIECEZJI
W roku 1966 ukazała się pierwsza część drugiego tomu Historii Śląska, wy-dawanej przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich w ramach wydawnictw Polskiej Akademii Nauk. Tom pierwszy, obejmujący dzieje Śląska do roku 1763 składał się z czterech części. Pierwsza z nich, zawierająca opis czasów do połowy XIV wieku, została wydana w 1960 roku; druga, obejmująca czasy od połowy XIV wieku do trzeciej ćwierci wieku XVI — w roku 1901; trzecia, opisująca historię od schyłku XVI wieku do pokoju w Hubertusburgu w 1763 roku, — w roku 1963; czwarta, indeksowa do części poprzednich, — w roku 1964. Części tomu pierwszego wyszły pod redakcją K. M a l e c z y ń s k i e g o . Części tomu drugiego wydawane pod redakcją W. D ł u g ob or s k i e g o obejmować będą lata od 1763f do 1850, w tym część pierwsza lata od 1763 do 1806, a więc od zakończenia wojen śląskich, które zapoczątkowały półtora-wiekowe panowanie Prus nad większością ziem śląskich, do klęski Prus w wojnie z napoleońską Francją, z którą wiążą się początki reformy rolnej w państwie pruskim. W opracowaniu części pierwszej tomu drugiego wzięli udział J. C h 1 e b o w c z y k, W. D ł u g o b o r s k i, J. J a n c z a k , T. Ł a d o-g ó r s k i , S. M i c h a l k i e w i c z i K. O r z e c h o w s k i . Ze spraw wyzna-niowych część ta w rozdziale pierwszym, poświęconym zagadnieniu ludności w tym okresie, w części jedenastej omawia liczebność i rozmieszczenie wy-znań; w rozdziale siódmym, poświęconym omówieniu stosunków politycznych i wyznaniowych oraz ruchom społecznym, w części drugiej omawia osłabienie Kościoła w państwie pruskim, w trzeciej złagodzenie przeciwności wyznanio-wych po roku 1780 i postawę duchowieństwa, w części czwartej stosunki wy-znaniowe na Śląsku Cieszyńskim. Wiele spraw związanych z przeszłością Kościoła na Śląsku w tym okresie część pierwsza tomu drugiego porusza rów-nież w rozdziale dziesiątym, poświęconym omówieniu spraw kultury i oświaty. Historia Śląska jest ambitną próbą stworzenia w oparciu o nowe metody badawcze obszerniejszej syntezy dziejów Śląska, przy czym jej autorzy opie-rają się nietylko na materiałach drukowanych, ale również archiwalnych.
#
Wydawnictwo ,,Śląsk" dostarczyło na półki księgarskie pierwsze krytyczne i p e ł n e w y d a n i e Dziejów piśmiennictwa śląskiego W i n c e n t e g o O g r o -d z i ń s k i e g o (Katowice 1965, ss. 436). r,Dzieje" obejmują historię literatury
śląskiej od ludowej literatury średniowiecza aż do roku 1922. Wydanie przy-gotowali do druku L. Β r o ż e k i Z. H i e r o w s k i .
W ramach serii wydawniczej Zasłużeni ludzie Śląska redagowanej przez W. S z e w c z y k a wydano jako pozycję trzynastą pracę J. K a j t o c h a Norbert Bończyk (Wydawnictwo „Śląsk", Katowice 1965, ss. 105). Utwory poetyckie ks. Bończyka mają się niebawem ukazać jako kolejna pozycja wy-dawnicza serii Pisarze śląscy XIX wieku, w której jako tom pierwszy wydano Wiersze wybrane ks. K o n s t a n t e g o D a m r o t a (Śląski Instytut Nauko-wy i Zakład NarodoNauko-wy im. Ossolińskich, Katowice — Wrocław 1965, ss. 194). ,,Wiersze" ks. Damrota przygotował do druku S. Κ o 1 b u s z e w s k i.
Wydano również Śląsk O s k a r a K o l b e r g a , zawierający cenne i bogate materiały etnograficzne (Polskie Wydawnictwo Muzyczne i Ludowa Spółdziel-nia Wydawnicza, Kraków 1965, ss. 178).
NOTATKI WYDAWNICZE 177 Ostatnim całościowym omówieniem dziejów Kościoła na Śląsku jest Zarys
dziejów diecezji wrocławskiej ks. bpa W. U r b a n a (Wydawnictwo
Diece-zjalne św. Krzyża, Opole — Wrocław 1962, ss. 259). Uwagi o tej pracy zawie-ra dział recenzji „Śląskich Studiów Teologicznych i Historycznych".
Materiały do dawnych dziejów Kościoła na Śląsku zawiera praca J. S a-w i c k i e g o Synody diecezji a-wrocłaa-wskiej i ich statuty (Ossolineum, Wro-claw 1963, ss. 754), a do dziejów Kościoła w dekanatach bytomskim i pszczyń-skim, które do początków ubiegłego stulecia były częścią diecezji krakow-skiej, przygotowany do druku przez S. K u r a si a Zbiór dokumentów katedry
i diecezji krakowskiej. Część I (Towarzystwo Naukowe KUL-u, Lublin 1965,
ss. 363).
Nowszych dziejów Kościoła dotyczy praca H. W o l n e j Z dziejów
ducho-wieństwa opolskiego (Instytut Wydawniczy, „Pax", Warszawa 1966, ss. 164).
Dziejom Śląska pod panowaniem pruskim między innymi poświęcono siód-my tom Studiów i materiałów z dziejów Śląska (Śląski Instytut Naukowy i Za-kład Narodowy im. Ossolińskich, Katowice — Wrocław 1965, ss. 537), który zawiera opracowanie wyników wyborów parlamentarnych na Śląsku od roku 1848 aż do wybuchu drugiej wojny światowej. „Studia" redagowane są przez Κ. Ρ o ρ i o ł k a, tom VII wyszedł pod redakcją A. G a 1 o s a.
Problemem wyborów na Śląsku Cieszyńskim w XIX wieku zajęła się praca J. C h l e b o w c z y k a Wybory i świadomość społeczna na Śląsku
Cieszyń-skim w drugiej połowie XIX wieku (Wydawnictwo Śląskiego Instytutu
Nau-kowego, Katowice 1966, ss. 323).
W dziewiątym tomie Studiów Śląskich — Seria Nowa (Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Opole 1965, ss. 368) wydrukowano między
innymi artykuły S. W y s ł o u c h a : Polacy ewangelicy na Śląsku w XIX
wie-ku w walce z germanizacją, S. S o c h a c k i e j : Konstanty Damrot — obrońca polskości Śląska w nazewnictwie, G. B i e ń k a : Głos ks. Józefa Wajdy o ucis-ku narodowym i społecznym na Górnym Śląsucis-ku w początkach XX wieucis-ku.
„Studia" redagowane są przez S. W y s ł o u c h a .
Z międzywojennym okresem historii Śląska w bieżącym stuleciu związana jest praca J. W y g l e n d y Plebiscyt i powstania śląskie (Śląski Instytut Naukowy, Opole 1966, ss. 242), która zawiera także osobiste wspomnienia autora. Ziemi rybnicko-wodzisławskiej w tym okresie poświęcona jest praca A. M r o w c a Z dziejów ziemi rybnicko-wodzisławskiej w latach 1918—1939.
Stosunki społeczno-polityczne (Wydawnictwo „Śląsk", Katowice 1966, ss. 223).
Cenną pozycją wydawniczą dotyczącą okresu międzywojennego jest praca H. Re c h o w i e za Sejm Śląski 1922—1939 (Wydawnictwo „Śląsk", Katowice 1965, ss. 323). Praca omawia centralne zagadnienie dziejów autonomii woje-wództwa katowickiego, którym była historia lokalnego przedstawicielstwa autonomicznego, a mianowicie sejmu śląskiego. H. R e c h o w i c z opubliko-wał w „Zaraniu Śląskim" artykuł: Stanowisko śląskiego duchowieństwa
kato-lickiego wobec wyborów parlamentarnych w 1930 roku (Zaranie Śląskie, r. 29
(1966), zeszyt 1, 41—55). Autor omawia postawę duchowieństwa wobec wybo-rów do drugiego Sejmu Śląskiego w maju 1930 roku oraz listopadowe wybory 12 Śląskie Studia
178 STAN BADAÑ NAD PARAFIAMI tegoż roku do wszystkich ciał ustawodawczych: Senatu, Sejmu i Sejmu Ślą-skiego.
Proiblemy narodowościowe okresu międzywojennego omawia praca R. S t a-n i e w i c z a Ma-niejszość a-niemiecka w województwie śląskim w latach 1922—
1933 (Biuletyn Śląskiego Instytutu Naukowego, Katowice 1965, ss. 111). *
Dzieje kampanii wrześniowej na Śląsku przedstawia praca J. Z i e 1 i ń-s k i e g o Obrona Śląń-ska i Zagłębia w kampanii wrześniowej w 1939 roku (Ślą-ski Instytut Naukowy, Katowice 19Ö4, ss. 128).
W dziewiątym tomie Studiów śląskich — Serią Nowa znajduje się artykuł A. K o n i e c z n e g o Organizacja katowickiego Gestapo w latach 1939—1945 (307—338), a w tomie dziesiątym (Instytut Śląski, Katowice 1966) artykuł J. P o p k o w i c z a Śląsk w gospodarce Trzeciej Rzeszy (49—78).
#
Lat powojennych dotyczy praca J. W. G o ł ę b i o w s k i e g o Pierwsze lata władzy ludowej w województwie śląsko-dąbrowskim 1945—1946 (Wy-dawnictwo ,,Śląsk" i Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1965, ss. 398).
#
Wartościową z wielu względów jest dotychczasowa seria wydawnicza
Gór-nośląskich Studiów Socjologicznych, r e d a g o w a n y c h p r z e z P. R y b a c k i e g o ,
a wydawanych przez Śląski Instytut Naukowy w Katowicach.
Tom pierwszy, Badania nad osiedlami górniczymi (Katowice 19Ö3, ss. 274), był owocem pracy zbiorowej badań nad osiedlami górniczymi w Murckach, Czerwionce i wsi Dębieńsko oraz mieszkańcami Domu Górnika w Murckach. Jako tom drugi wydano pracę W. M r o z e k. Rodzina górnicza. Przekształ-cenia społeczne w górnośląskim środowisku górniczym. (Katowice 1965, ss. 247). Autorka oparła pracę o badania przeprowadzone w Czerwionce, która jest osiedlem typu rolniczo-przemysłowego, w Bogucicach, które stanowią osiedle tradycyjne, ale typu wielkomiejskiego oxaz w Nowych Tychach, osie-dlu nowym, planowo zaludnianym.
Rodziną hutnika zajął się F. Ad a m , s k i w pracy: Hutnik i jego rodzina (Katowice 1966, ss. 224), wydanej jako tom trzeci serii. Badania Adamskiego objęły hutników huty Bieruta, rekrutujących się głównie z środowiska rol-ni czo-wiejskiego, huty Łabędy oraz tradycyjnych środowisk hutrol-ników Ślą-zaków przy hucie Pokój i Kościuszko.
Tom czwarty serii to praca W. Κ η o b e 1 s cl o r f a Tychy, Ludność nowego miasta satelitarnego (Katowice 1966, ss. 175). Praca ta jest jedną z wielu pu-blikacji na temat Tych. Przytacza je M. G r a b a n i a w pracy: Nowe Tychy. Miasto — satelita, wydanej w Katowicach w 1966 roku przez Wydawnictwo „Śląsk" i Śląski Instytut Naukowy, na str. 143—145.
(Gustaw Klapuch) OBECNY STAN BADAŃ NAD NAJSTARSZYMI PARAFIAMI
W DIECEZJI KATOWICKIEJ
Już od dawna zajmowano się zagadnieniem najstarszych parafii w dawnej diecezji wrocławskiej. Ta sprawa łączy się zarówno z początkami chrześci-jaństwa, jak też z dalszym rozwojem chrystianizacji i stanowi po prostu
