Scenariusz lekcji – O źródle doskonałości świata – neoplatonizm w „Hymnie” Jana Kochanowskiego
1. Cele lekcji
Realizacja programowej listy lektur – punkt: twórczość Jana Kochanowskiego.
a) Wiadomości
Pojęcia: hymn, neoplatonizm, Deus artefix, okrąg spirytualny.
b) Umiejętności UCZEŃ:
- rozpoznaje środki poetyckie w utworze (epitet, apostrofę, antropomorfizację itp.);
- podaje główne tezy neoplatonizmu;
- określa renesansowy obraz świata i Boga (Deus artefix) na podstawie wiersza;
- dostrzega różnice między tym wizerunkiem Boga a Jego wizerunkiem średniowiecznym;
- przedstawia w formie plastycznej swoje wyobrażenie świata zainspirowane lekturą;
- opisuje rysunek;
- rozpoznaje lirykę bezpośrednią i formę hymnu.
2. Metoda i forma pracy
ćwiczenia plastyczne, praca samodzielna, dyskusja, pogadanka.
3. Środki dydaktyczne
Przebieg lekcji:
1. Ćwiczenie twórcze: Podczas gdy nauczyciel czyta dwukrotnie Hymn Kochanowskiego, uczniowie szybko rysują w zeszytach obraz świata, jaki się z niego wyłania (chodzi o skojarzenia a nie staranne rysunki).
2. Pogadanka inspirowana:
Na czym polega piękno świata? Uczniowie opisują ustnie swoje rysunki.
3. Praca samodzielna: Wyszukajcie w tekście epitety opisujące dzieło Boga oraz cytaty mówiące. W jaki sposób powstał świat?
4. Odczytanie wybranych fragmentów i wypisanie epitetów na tablicy.
5. Dyskusja: Dlaczego świat jest doskonały? Ważne, żeby dojść tu do następującej odpowiedzi uczniów → świat jest doskonały, gdyż jest dziełem doskonałego Boga – architekta (Deus artefix).
6. Zadanie (praca samodzielna):
Wypiszcie z Hymnu określenia Boga, a potem nazwijcie Go własnymi słowami. Zwrócicie uwagę na Jego działania. Czy jest podobny do wizerunku Boga, z jakim mieliśmy do czynienia w średniowieczu?
Chodzi tu o uwidocznienie uczniom różnicy pomiędzy groźnym Bogiem średniowiecznym a renesansowym Bogiem – łaskawym artystą .
Przykład tabeli:
Określenia z tekstu Epitety uczniów wszędy pełno Ciebie
niebo zbudował i (…) gwiazdami haftował z Twej szczodrobliwości
Czego za dobrodziejstwa…
Za Twoim rozkazaniem w brzegach morze stoi….
(…) nieśmiertelny Panie!
Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.
Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami
wszechobecny artysta
hojny, szczodry dobry
wszechmocny……….
nieśmiertelny łaskawy
wizerunek Boga skrzydlatego – Bóg opiekun
7. Zebranie wniosków pierwszej części lekcji: Doskonały świat został zbudowany przez doskonałego Boga. Czy uważacie, że forma Hymnu jest odpowiednia dla uwielbienia tej doskonałości? – uczniowie podczas pogadanki podają argumenty takie, jak bezpośredni zwrot do adresata → apostrofa, regularna wersyfikacja i rytmika → doskonałość formy. Proponuję tę formę precyzyjnie omówić.
Czy utwór odzwierciedla doskonałość Boga i świata? → Informujemy uczniów, że chęć oddania piękna świata w utworze literackim związana jest z ideą NEOPLATONIZMU.
8. Nauczyciel wyjaśnia koncepcję neoplatońską poprzez następującą wizualizację:
OKRĄG SPIRYTUALNY
BÓG
CZŁOWIEK
9.Uczniowie interpretują przedstawiony na tablicy schemat:
Bóg zsyła na ludzi miłość, która widoczna jest w doskonałości świata. Ludzie muszą tę miłość Bogu oddać. Mogą to czynić np. poprzez sztukę, poezję → stąd forma hymnu.
NEOPLATAONIZM TO IDEA JEDNOŚCI I MIŁOŚCI SPIRYTUALNEJ czyli duchowej
** Ewentualnie można jeszcze nawiązać do niechrześcijańskiej koncepcji panteizmu poprzez cytat:
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie, I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.
10. Lekcję zamyka uczniowska próba rozwiązania problemu zawartego w temacie → odpowiedź powinna brzmieć: Źródłem doskonałości świata jest MIŁOŚĆ BOGA.
M I Ł O Ś Ć
Zadanie domowe
1. Poszukaj reprodukcji renesansowego dzieła malarskiego, które najpełniej odzwierciedla wizję świata przedstawioną w „Hymnie” J. Kochanowskiego. Kopię wklej do zeszytu.
2. Zinterpretuj pisemnie następujące słowa: „Hymn” J. Kochanowskiego jest hołdem złożonym niewidzialnemu Bogu poprzez opis widzialnego świata.
4. Bibliografia
Dla rozszerzenia wiedzy dotyczącej neoplatonizmu proponuję:
A. Nowicka-Jeżowa, P. Stępień, Inspiracje platońskie literatury staropolskiej: materiały z konferencji, Warszawa 2000.
5. Czas trwania lekcji
90 minut
6. Uwagi do scenariusza
Lekcja wprowadza do twórczości Jana Kochanowskiego i do kultury odrodzenia. Podejmuje problem różnych wizerunków Boga w kulturze. W pierwszej części jest tradycyjna i dość typowo traktuje Hymn. Część neoplatońska przeznaczona jest raczej dla uczniów realizujących ścieżkę filozoficzną i rozszerzoną podstawę programową. Wątek ten można oczywiście rozszerzyć.
