Nowe gatunki mikrospor w karbonie górnośląskim i ich znaczenie dla stratygrafii

... ,:

' ..... ..:.

I;'

~'.

. ;-0 .,0

l : ~

l .' ... : .. : ;"

l ···

!."

,

i.·

!,

! .

i·

'.

i·.

r--·

; . . 1';"-:

. .

. , .... ^{; " .} ~

\.

'.-,'.

. :" .J

.i .

KrystyriaKRUSZEWSKĄ

" .,-

~.: . ':

'," .

. ... . '-.

~., ..

•• o"

. : ' '. ^\

'r ,.:0

' ..

~ .. ' .

{.

N()wegatunki mikrospor ",, ' karbonie 'górnoślqskim ich zr:-aczeniedla ' stratygrafii . ,

WSTĘP

. l

":

• ... 1

. W toku systematycznego, badania występo.waniamikrospor · wwę­

glach Górnośląskiego Zagłębia. Węglowego, począwszy od warstw poręb- " .' ~'!

skicth do. libiąskich, stwierdzono okazy mikrospor, nie dające się zaliczyć .

dożarlnego. z'gatunków opisywanych dotychczas we wspomnianym Za-...

głębiu (U. HOl'st, 1955; S. Dybova, A Jachowicz, 1957). Ponieważ iwię- .'

.kszoŚć mikrospor to fOT;my krótkowieczne (ta,bela 2),' prZypuszczam że

mogą mieć one znaczenie przy optaćowaniach stratygraficznych karbo-

nu produktywnego. . . . . ,

, . Miło mi jest podziękować Prof.. dr J ano-wi Kuhlowi za troskliwą opie- . , xę i pomoc udzi.<elaną mi w czasie pisania niniejszej pracy oraz. mgr ,Ale-

ksąndrowi Jachowiczo.wi za cenne rady i wskazówki, których mi udzielał. ..

METODY PRACY

:W celU: wyekstrahowania mikrospor z węgla, pOddawano ~ę:giel ma-

cera,cji znaną metodą F; Schu:lzego, zmodyfikowaną przez T. Bocheń­

skiego. Ze skał otaczają-cychwyodrębniano spory przez trawienie fluol'<r-

, wodorem. Z wydzielonych mikrospor spoTządzonoprepataty' mikrOsk~

pOwe, które badano ~d mikroskopem marIą "NachetFo.pex". Zdjęcia ''WYkonała' A Scigaj,. za co Jej niniejszym składam podziękowanie. W to- ,'ku pracy J.)I"zejrzano 400 preparatów. . . ' " "

Ogółem znaleziono 24 gatunkimikrospoT . nie notowanych dotychczas ,

iw karbonie górnośląskim, w tym 12 gatunków nowych, nie znalezionycł1'

w dostępnej ~·literaturze. Pozostałe gatunki znane sąz innych zagłębi euramerykańskich (tab. 1). Formy nowe opisano i uszeregowano w D?-yśl

klasyfikacji podanej iw mOlłograiicznej pracy S. Dybovej i A Jacho-

wicza (1957). ' .

Dla tych gatunk6w, których nie można było umiejscoWić w żadnej 'z grup' opisanych we,wsP9nuiianej wyżej pracy, utworzono."odrębne ro-

", I

,\ ' ' I··.· .

\ .. , J-..'. "

....

r ,

/ ^{. ... .,' .~ .- . A'"}

.. \ _. ' :

,- ,;.

. . '.

,391, dzaje. Ponadto formę: znaną z Zagłębia Donieckiego jako ~uryzonotri­

letes rarituberculatus '(Lu b,) triangulatus I s c,h., 1956 uznano, na

, "podstawie ceCh morfologicznych; za należącą do rodzaju Anulatisporites

(L o o s e) IP o t. ,et K r., 1954 i ()pisano pod ~iłzwą Anulatisporites appendices (L ub;) n .• nom .. ' '

"

',OPIS NOWYCH GATUNKÓW,:'MIKROSPOR Dic'byotril'etes pseudomediil1·eticulatus n. sp. ,

(Ta.bl.n, fig. '4-6) ' lIoiótypua: ,ta.bl. 'n,' figi 4, 'prep. 13a/60;

,Acce9lo ,bota.nlca.: Fmą~?' , ' ,

" , , "Der1vat.lo 1l9m1D1&: od pądobleilBtWa' do gatunku' Dłct71otrilete8 medwreticulatU" I 8 C h" ,1956.

, ^'

.. ^,

SpOry o ~ysie okrągławym lub owalnym, 'barwy' brunatnej. Potrój~

ny znak zrostowy 'sięga ramionami 3/4 promienia spory. Wielkość'na~,

tykanyoh okazów waha się w granicach 48+52 !J.. Organów lotnych brak.

Powierzchnia spory pokryta jest splotem splaszcZonych wałeczków, gru-

bości okOło 4 tJ., które tworzą nieregularną sieć ~średnicy oczek 2+4 ^!J..

Stan zachowania d,obry. " , "

Gatunek ten przypomina nieco Dictyotriletes mediare,ticulatus I s c h., '1956, różni się jednak od ' niego, szęrok()Śdą,'wałk6w j średnicą oczek.

" Opi$ane ^{okaZY,'~aleziono} w kopalni, BrZeszcze ^pokład XXVIII,'

'i XXXII i, w kopalni Dębi'eń:sko ,-'-:- pokład 326. "

' . . . . .

, Kuhlerisisporit.es n;~ gen.

Cra.bl. n, fig. 7; t,abl.' III,fig. ~-11) , , Genotypua: KUh.~tęs8fl1UJerótrian.gUlUa.

Derlvli.tio nom1ntś: od nazw1sb. znanego bada.cza karoon~, polskiego Prof. dr Ja.na XUhla~

, Spory średniej wielkOści (30+50 tJ.), O zarysietrójkątnyln lub Sf~ry-, , czno-~6jkątnym z, zaokrąglonyrnikątami. Potrbjny znak zrostowy, cżę ..

" ~tootwarty,' sięga ramionami 3/4 promienia 'spory. W płaszczyźnie r6'w-

nikówęjmają charąkterystyczny pierścień, Barważ6łta ,do jasnobrunat-, nej. Powierzchpia w zależności od gatunku gładka (tab!. III; fig. 1), bro- dawkowata (tabL III, fig. 8) lub układająca, się IW tr6jklapkówo zaryso- wane wałeczki (tab!. III, fig: 4). " ' ' , . ' ," "

'" Spory tego rodzaju ,kształtem i6becn~ścią pierścienia przypominają

'" ił.ieco rodzaj Simozonotriletes (N a u 1lIl;

l.P

b t., et K r., 1954, różnią

" ,SIę jednak 00 riiegoprzeci~tną wielkością i wykształceniem powierzchni. ,

,Stanżadhowania dobry. ' ,' ', " ' , ' , ' ' : : , W obrębie tego rodzaju wyróżniono trzy' gatunki: Kuhlensisporites,·

·sphaerotriangulus n. śp., K. laevigatus n. sp~, K. verrUCOSU8 n. SP,'

Ku,hlensisporites' sphaerotriangulusn. sp.

, (Ta.bl. m, fig.~7)

, 'Hi>icitnfuB: tabl. m, fig.

, 4;

^{prep. 57a./59.:}

, AccesiCi. botan1ca: ? ' " " , '" '

',' p~vat.lo nom1n1B: od wykształcenia. POWi8rzqb.n1 w częścl cen~IielBPory"

-.,.

., •.

.'../.

... \. _.:,... . -.

\ ^.

..• .-.--' ..

, "

••• ', ·.1

; ~

.

.... ,'

.. o:.

"

'. ~ ł

I

J I

'" I I

_ . . . ,0 ••

.. ~ ;" --.> .

;' :

, ... .. :.':

. .: .

392 Krystyna Kr.uszewska

Nazwy gatunk6w

I

^Tablica

I·

^Figura

..

Le/olrikles adrulto"'ks Pot. et Kr., 1956 l .2,3

Filicitriletes pyramidalis L u b., 1941 l 1

Lophotriktes primitivus lsch., 1956 l 8

Raistrickia rubida Kos., 1950 II 1-3

i

D/ctyotriletes mediarecticulatus (Ibr.) lsch., 1956 I . 9-11

- .

Callisporites _. n~ Butt. et Will.; 1958 _. V 9-11

. ,

Euryzo;,otriletes sp. N a um., ·1937 IV '2

Knoxisporites cf. polygonalis Pot. et Kr., 1956 VI 1-4

Rotaspora knoxi Butt. et Will., 1958 l 7

Lycospora noctuina Butt. et Will, 1958 ..

I 4-6

..

Illinites sp. Kos., 1950 VII 1,2

Retusotriletes sp. Naum., 1953 V 8

" Spory ^Q zarysie sferyczno-trójkątnym, barwy jasnOobrunatńej; Potrój-

ny znak zrostOowy sięga ramiOonami 3/4 prOomienia spory. W obrębie pól ···

stykOowych egzyna pokryta jest wałeczkami, które układają się w zarys . trójklapkOowy,z tylil że u pewnych Ookazów widzimy wyraźnie dwa rzędy .wałeczków (tabl. III, fig. 4), u innych zaś wałeczki zlewają si.ę ze sobą

(tab!. III. fig. 7). ^Wielkość znanych Ookazów wynosi 32+38 ^tJ.. W ^płaszczy­

źnie równikOowej iWidocżny gładki pierścień, szerOokości Ookoło 5 tJ.. Spory bardzo. dobrze zachowane.

Gatunek ten znaleziono w kopalni Bólesław Smiały - pokład 318,

. w kopalni Sobieski - poJdad 210 oraz w kOopalili' Kościuszko po-

kład 214.·

-.....

•.•. ł

" .!

• i

, i

'--.. , . ^{...• :. "'1} _{...: .}

NoWe gatUnki mi'kl"osPorw ~arbonle górnośląskim 393·

Tabela l

ktdi,·nie znanych WZagł~iD Górnośląskim

Kopalnia

I

^POldad

I

Występowanie w innych zagłębiach euameryWskich

Mysłowice 404

Dębieńsko 341 ^{Zagłębie Ruhry -} g6rny westfal B i środkowy .westfal C Ignacy

Murcki

Mysłowice

Ziemowit

Mysłowice

Brzeszcze Klimont6w Siersza Bolesław

Śmiały .Dębieńsko

Mysłowice

Jankowice Mysłowice . Sobieski

Ignacy Ignacy

Mysłowice Dębieńsko

Siersza Janina Ziemowit Murcki

612/2 Zagłębie Karagandy

325 Zagłębie Donieckie - g6rny wizen i namur 407

·209 ^Zagłębie lllinois 405 ·

XXXII Zagłębie Donieckie --' wizen, namur i westfal 380 Zagłębie Ruhry - westfal

214 _{;J ' ..}

.. " ,

314 Zagłębie SzkockieJ-. namur 326/2,329, _{.... . '}

338/1 _{... '} ^{. .} _..

405 Zagłębie Donieckie --' wizen 502/1

405 zagłębie Ruhryi SaarY1 - westfal A:, 210

612/2 Zagłębie Szkockie- namur . 612/2

405

326 Zagłębie Szkockie -namur

214 ..

117

200 Zagłębie Dlinois 320 G6rny dewon rosyjski

,

. .

Kuhlensisporites laevigatus n. Sp.

(Tabl. lI, fig. 7; tabl. ·m.fig. 1~) . . HOlotypus: tabL II, :ftg. 7, prep.73j59.

Acces10 botan1ca: ?

DerIvatl0 nom1nls: od wykSl1ltałcen1a. powierzchnI.

..

il : ..

Spory o kształcie tr6jkątnym, z lekko wklęsłymi bokami. Barwa żółta

lub brązowa. Wielkość znariychokaz6w waha się w granicach 30+35 ,....

Potrójny znak zrostowy, często otwarty, sięga ramionami 3/4 promienia spory. W płaszczyźnie równikowej widoczny gładki pierścień szerokości

3+4 ,.... Egzyna gładka; na jednym lub więcej p6l stykowych zaobsel'lwo- .... wano charakterystyczną fałdę r6wnoległą do krawędzi spory. Okazy dOść

... dobrze zachowane. . .

, \

\ \

-', ;,: .

, o

,'\ ,

......

. Krystyna Kruszewska

Gatunek ten z,naleziono vi kopalni Brzeszcze - pokład XXVIII, wko- ,palni Sobieski ~ pokład 210 oraz w kopalni Komuna' Paryska .:...,... po-

kład 214. ,- '

Kuhle~isporites ve~cosUs ri~, sp:

(Ta.bl. m; fig; 8-11)' lIolotypus: tabl. IIl,fIg. 9, prep. 32J60.

Acces1'o bOtanlca: ?

Derintio nomJn1s: 04br04awek w oentralnej części SPOry: i

: f

Spory o. zarysie trójklapkOlWY!IIl,. z lekko wgiętymi bokilinL··. BaI-Wa "" "

',. ,; "-jasnoż6ł:ta .do jasnobr-qnatnej. W~elkość napotykany:Ch oka~w' ·WynOsl.~':

37+40 P" Potrójny znak zrostowy sięga ra;mionami.3/4promienia .spory.

W pł~zczyznie równikowej obserwuj emy gładki pierścień szerokości 4 " ....

Egzyna dość gruba., na powierzchni pólstykowyah lwidoczne brodaw':'"

kowate wyrostki () średnicy ,około 3 !J.. S~zachowania dobry. . . , . ..,

.; , . K. verrucosus przypomina' nieco Laphozonotrilete'$' breviapiculatu8 ' (L u b.) I s c h., , 1956, Tóżnisię jednak od. ,'niego' szero.ltością 'pierścienia

oraz wielkością i rozmieszczeniem brodaweJt.,. , " '.

" ' .. Gatunek ten znaleziono w 'kopalni Dępieńsko - pokład 329, w,ko-

palni ~iemowit ~ pqkład 2,09, w kopalni Sobie~ki ^:,""7:"" pókład208., .

:... ..

Hymenozonptriletes formosus n. sp;

(Tabl. v, fig. 4, 6, 7.l

B'olotypUB-:tabl. V, ,fig; 6,prep., lo5a/59 .

. Acces10 botan1ca.: ? ' ' _

,De.r1vationom1n1s: 04 efektyWnego wygl,lld'il spory.

//i

^{,ZaryS SpoI'}

trójklapkolwy, 'zzaokrąglonyIriikątąmf

ⁱ

wklęsłYtrii

^'boka-

o I · mł.Wielkość znanych okazów wynosi 25+35 !J.. Barwa jasnożół1;a do

1/' żółtej.Potrójny

znak zrostowy,

w

centralnej

częśCi

silnie pogrubiony,'

/! sięga ramionami do kr~wędzi spory.' W pł~zcZYZnierównikowej spor l / tego gatunku obserwujemy nieregularny kołriierz, szerokości około 5 ;....

/ / PoWierzchnia kołnierza gładka" w części środkowej drobnopunktowana.

li

Spory bardzo ciobrze' zachOlW~e. . ' . '

!

l,

Gatunek ten przypomina opisany w Zagłębiu Donieckim Hymenozo-

O

~."/. ^'.,.' ,notriletes substrictus Isch., 1956, różni się je9riak od.. niego Wykształ-

'! '

ceniem znaku zróstowego. , . . .

! Hymenzonotriletes formosus, n. sp. znalezioho w kopalni Wesoła .-

"

, '

pokład 334,

w

kopalni Klimont6w ...::.. pokłady 380 i 378,

w

kopalni Mur'c-:- .ki - pokłady 320 i 324. . .. ., ^{o ' . ,o " . , o}

Lycospora 'raistrickii n. sp~

("I:a.b1. IV, fig. Hl

Hoiotypus: . tli/b!.. IV,. fig. '6, prep.' 105':/59. '

Acceato botan1ca: LilcOf)OdilJZes. . .

o ,

" • • 0

. , " 0 ^{. ~ ~ ': ;., .' •} .' ^! • '^{" ,} :J _ ^, !

-::'-

~ . : .

, '"

..•. j

", i

!

.,":

"

!

,i

'. "I

, .,

-l

..•.. ). ..

.'

.

... ;

.' .

NOwe gatunki. 'mi'lQ,aspocw " .. . ^' .' karboni~ g6rnoś.lą;kim . ' . " . " ' . - ._ ..... ', . 395

Der1vati~ naiwnili: od ~08tków DA.' powierzcłul1 Spory p~ajIlCYCb, rzetI;Ię rodl!IIi,Ju BaistnckaS.W •. et' B., 1944. ..

Spory o zarysie

oktągł~wytIl

lub

sferyczno-trójkątnYm, wielkOści

.. 45-:-50 \.!-.Barlwa jasnożół'ta .do Ciemnożółtej. Potrójny znak zrostowy

·sięgaramionami do krawędzi spory (tab!. IV, :fig. 6). W płaszczyźnie·

rÓwnikowej widoczny wąski pierśCień szerokości 5 .... oraz nieco sze:rszy . kołnierz ~ 8 ... Egzyna cienka, pokryta gęsto kolczastymi wyrostkami

'długośCi 2-:-5~;' przy czym najwięksże '., ich zagęszCzenie przypada:' na

" część··środkową. spory .. stan. zachowania bardzo dobry. . . "

. . Gatunek ten. znaleziono w kopalni BrzeSzcze - pokład . XXVIII '. i· w kopal~ Klimoiltó\y - pokład 380 •.

Lycospora spinosa n. sp.

(Tabl. mI, fig. 12; tabl. irV, fig. l, 3)

BoLotyPuS;· . tabl .. IV; :fIg •. 1, pre,p. 14/60.

, .AocessI0 bOtan.1ca: LlIco1Jod.ła7.u • .

Der1vatlon9m1.n1s:· od/EPlleczkowatych wYrostków Iia pawierzchDl spory •.

SpOry o . zarysie okrągławym lub sfery,czno-trójkątnym, barwy dem-' , nożółtej .. Wielkość znanych okazów 40-:-45... Potrójny' znak zrostowy,.

wyraźnie zaznacżony, sięga ramionami .do krawędzi spory. Egzyna ciEm-

ka, pOkryta wąskimi. kokami ciługości do 2 ... W płaszczyźnie równiko- rwej zaznaczony wąski pierścień oraz kołnierz szerokości o~oło 5 ... Stan . za<:howania dobry. · . '. '. " "

, Spory tego gatunku przypominają nieco Zonaletriletes psilopteTU8

'. z Karagandy opisany przez S .. N. Naumową (1953), różnią się jednak od. niegoJWYstępowaniem szpileczkowatych wyrostków. .

.. ,Gatunek ten znaleziono w kopalni Brzeszcze - pokład XXVIlI.

.. : ~

Anulatisporites ameboides n. sp •

. (Tabl. IV, fig. 11; tabl. y, fig. 1)

. . Ho10typti~; tabl. IV,' :flg.il,pl'ep. 68a/59.

. . Acoesio botamca.;? . ' . .

.. ·Derlvil.t1o nom1D1s;' qd za,rysu SPOry przypom1Da.j~egó amebę.

.. . : Spory o zarysie owalnym. lub okrągławyził, barwy clemnobrunatnej:.

. ·Wielkość.znąnyohokaz6w wynoSi 45-:-48 p.~ Potrójny znak zroStowy,sła"':

. bo \vidocżri.y lub nie Widoczny, sięga ramionami 2/3 promienia spory.

Egzyna gruba; ,część środkowa spory pullktowana,pierścień gruby, gład­

ki. Obrzeżenie spory nieregularne,z długimi do 5 .... , promieniście odcho-:

dzącymi wyrootkaini. Stan zachowania dobry. · , . ,

" Zarys spor tego gatunku przypomina nieco kanadyjskie okazy, opi- .

sane przez F. Staplina (1960) jako SpinositTilet~s? exiquus, kt6reróżnią

;się jednak od 'Wyżej opiSanych Wielk<lŚcią i rzeźbą. ' . . Gatunek ten_. .znaleziono w kopalni Mysłowice -:... pokład 405.

. , . ' .

/' .'

'.,: ~.' ':::.,-::..._::. __ ... :... .. ' ....

:-'",

. f,.

··1

I

·1

l

.!

.[ _., i ! .. o[

·1

I

~ I

. J

. !

I

J

I

',I

I

396 Krystyna. KruszewSlka

Anulatisporites appendices (L U b.) pov. nom.

(Ta.bl. IV, fig. 7-10)

, ,

Derl.vatlio JU)Dl1n1s: od .,po'dobLeństwa' do gatunku ctncturlll!porites append1.ces opl.!ianego pmez P. A. Haquebardli. 1 M. S. Barssa.

1941. ZonotriZetes raritubercuZatu8 L u b; Luber A. A., Waltz l. E.: Trudy WSEGE], '. vo~. 139, p. 10.

, 1956. EUT1/zonotriZetes raritubercuZatUB (Lu b.) comb. nov. triangitZatuB va.r. :nov.; Iszcz8Il- Jto A. M.: Trudy Inst. Gieoł. Nauk Aka.d. Nauk USSR. P. 51-52.

Spory. ^Q zarysie okrągławym lub sferyczno-trójkątnym, wielkość okołOo35 1J..Bar.wabrunatna. Potrójny znak zrostOowy, b.ardzo słabo wi-, doczny lub nie widOoczny, sięga ramionami 2/3 promienia spory, W pła­

szczyŹIrle równikowej widoczny grupy, gładki pierścień, szerokości okClło

10 IJ. (tabl. IV, fi.g.9). W części środkowej egzyna jest drobnopunktowana, ma brodawkowate, splaszc?=one wyrostki o średnicy do 3 ^\.L. Stan za,cho-

wania bardzo dOobry. .

Gatunek ten przyponiina nieco Cincturasporites appendices opisany przez P. A. Haquebarda i M. S. Barssa w 1957 r., ^{różni się} jednak od niego szczegółami budowy ol"az wielkością. Okazy OoPisane prżez P. A Ha- que'Qarda osiągają wielkość 166 ^\.L.

, Anulatisporites appendisceś (L u b.) nov. nom. znaleziono w kopalni.

MysłOowice - pokład 407 oraz, w kopalni Brzeszcze - pokład XXVIII.

Cingulizonates quasiradiatus n. sp.

(Ta.bi. v, :fig, 2, 3, 5)

,HoIotypus: tabl. v, fig. 2, Pl'eiP. 105a/59.

Accesio botanica: ?

,Der1va.tl0 iIloml.n1s: od podObieństwa do, gatunkU CłnguZłzonates radiatuB D y b. et J a. c h., 1957.

Kształt Sferyczno-trójkątny lub owalny, b.arwa j.asnożółta do ciemno-

żółtej. Wielkość pomierzony,ch Ookazów waha się w granicach 30+40 \.L.

Egzyna cienka, gładka. Potrójny znak zrostowy sięga ramionami 2/3 pro- mienia spory. W pł,aszczyźnie równikowej widoczny pierścień z nało­

żonymi, 'jakby pTomLenistymi, ż·eberkami. Zeberka.te przy krawędzi spo- - ry łączą się ze sobą, tworząc szereg koncentrycznie ^ułożonych oczek.

Stan zachOowania bardzo dobry. Gatunek ten jest podobny do opisanego przez A. Jachowicza w 1958 r. Cingulizonates" foveatus, różni się dednak od niego szerokością pierścienia i kształtem oczek.

C. quasiradiatus znalezionOo w kopalni Mysł()iwice - pokład _ 405, ,w kopalni Brzes'Z!cze - pokład XXXII oraz w kopalni Klimonrow

pokłady 37-8 i 380.

Cirratriradites antiquus n. sp.

(Ta.bl. VII, fig. 3-5)

Holotypus: .tabl. VII, fig. 3, prep. 60/59.

Acceslo' bota.n1ca: LlIcopodiaZes.'

Der1vatio ~: od złego stanu zachowania sporo

Przekrój spory sferyczno-tr6jkątny, barwa ciemnożółta dociemn~

brunatnej. Wielkość znanych okazów wynosi 52+60 \.L. Potrójny znak

. .

Nowe .gatunld .milt.rosPor·w karbonie g6rnośląskim

.'

^3-97

zrostowy, bardzo wyTaźnie za.zmiczony, sięga ramionami do krawędzi

spory. W płaszczyźnie równikowej widoczny wąski pierścień, szerokości

,'21li ~ołnierz, który często bywa. zniszczony. Egzyna gęsto pokryta ro- haczko.watymi wyrOstkami,które niekiedy zlewają się w większe węzły.

U niektórych okazów widocznynuculeus (tab!. VII, fig. 3). Spory bardzo

źle zachowane.

. Gatunek ten znaleziono w kopalni Sobieski - pOkład 209. Poza tym

pokładem nie jest spotykany.

Jachowiczisporites n. gen.

(TII/bl. VII, fig. 6, 7)

·.<;f8lioty!p: JachowiczłBporites laevigatu8.

AOOeSlD bota.n1cA: ?

, Oer1ve.tló nom1n1&: od nazw1aka Zlianego palynologa. - .A. JachoWicza.

bo rodzaju tego zalic·zono spory bardzo duże, wielkości około 100 11.

. Kształt owalny do. nerkowatego. 'Po.trójny znak zrostowy bardzo słabo

widoczny. Mają o.ne w płaszczyźnie równikowej charakterystyczny, wy-

raźnie zaznaczony pierścień sz,erokości około. 10 ,.... Do rodzaju tego. zali- czono. jeden gatunek, a mianowicie Jachowiczisporites laevigatus n. sp.

. . . . ^{- .}

Jachowiczisporites laevigatus n. sp.

(Tabl. VII, fig. 6, 7)

Holotypus: tabl. VII, fig. 6, prep. 88&/59.

Accesl0 bota.nwe.: ? \

. Derlvatl0 nom1n1&: od gładkiej egzyny~

Spory' bardzo dużej wielkość pomierzonych okazów wynosi 100+110~.

Barwa j,asno.żółta do. jasno.brunatnej.Kształt owalny lub nerkowaty. Po- trójny znak zrosto.wy, bardzo słabo widoczny, sięga' ramionami 3/4 pro~

mienia spory. Zewnętrzna strona egzyny gładka, wewnętrzna drobno- .' punktowana. W płaszczyźnie równikowej widać 'bardzo wyraźnie zazna- czony pierścień, szerokości o.koło. 10 ~ (tab1. VII, fig. 6). Spory na ogół

'dobrze zachowane. .

Gatunek ten znaleziono w ko.palni Brzeszcze - Po.kłaq VII i w ko-

, palni Janina - pokład 117. .

WYNIKI BADAŃ

Opisane iW pracy gatunki inikrospor występują akcesoryczniej tylko.

w niektórych przypadkach liczba ich dochodzi do. kilku procent vi ba- danych. preparatach. Niektóre z nioh, jak np. Lycospora noctuina B li t t.

et W i l' 1., 1958 (tabela 2), występują vi niewielkich ilościach stale w pro.filu karbonu górnośląskiego - od warstw porębskich,gdzie ohger- wujemy nasilenie ich "występowania (do. 7G/o),. aż po warstwy libi.ąskie

.,

" : . -".-' 1

'_. . _j I i .>1 . "'-"J

.;j .I i

'1

-.I j

~ I

.... J :1

' t

)

' .'... , ' /

.. . /

"

I

.. -:

.0,

i,

~ '. ".

I·:·

...

,

",

... ,.,

j . " :

;. ~

.. , ^{.. -...} , /,'

"\ ..

..

.

, 398 Krystyna K.~us~wsklL, '

~--~~~~~--~~~~--~~~~~~~~~--~--~~~~~~

włącznie.' Nie j~tM7yklucżon:a obecilość tego gatunku także pomzej warstw porębskich, co zOist ani e dodatkowo zbadane; Szeroki zasięg wy-

stępo.wania 'wykazuje również Knoxisporytes et polygonalis.. Po t. et K r., 1956, którego okazyspotykarie sil od warstw rudzkich, aZ po war-

.'$twyłaziskie. .. ,, ', ," ', , ' , . " ,.. , '

, Tabela 2 Źe$tawieuie noWych lub nieznanych w G6mośląskim ZIagIębiu. W~o,Wyin gatunk6w InikiospOr

, " wediug iclt następstwa stratygraficznego '

Namurl ' Westfal "

'.

A " B/C A ' B ' C ,'D '

, ,

- '

^{- -'-'-,,-'- -'--' - '-,-, ,- ,--}

,',

"

Nazwy gatunków ₄₎ ^..

ij

^{.... o} ~4) ^~'

! ]

^>.

^p.2

~] ^{~ :i! 4)'}

.; la

,e-

_~] ~.tj

~]

~ :~

S·;:

.. ~ 8. ^{~ ';;g} ~

t:

^{,~ o ~:,... ~;g ,}

Leiotriletes adnatoides Pot. et Kr., 1956

+ +

^','

.' Filicitri/etes p'yl'amidalis' L u b., 1941

+

'Lophotriletes ptimitivus Isch., 1956

+

^"

, . Raistrickia ruhidaKos., 1950 ^{.t' " "}

+ +

^..'

Dictyotriletesmediareticulatus Isch., 1956

+ + +

Dictyotriletespseudomedidreticuli1tTis n~ sp.

+

^{" .'+}

Callisporites nux Butt. et Will., 1958 , .+

+

Kuhlensisp.orites laevigaius n.sp. '

+ +

Kuhlensisporites ,verrucosus n. sp. ,

+ +

Kuhlensisporitessphaerotriangulus n. sp. ,

+

+

EuryzoT!otriletes sp~Naum.; 1937

+

Hymenozonotriletes formosus n. sp.

+

Knoxisporites cf. polygonalis Pot.,et Kr., 1956

+ + +

RotasjJoraknoxJ:B.utt. et Will., 1958

+

'Lycospora noctuinaButt.et Will., 1958

+ + + + ^{+ +}

, Lycospora raistrlCkii n. sp. •

+ +

.. Lycospora spinosa n. sp. '

+

Anulatisporites ameboides n~ sp~

+

Anulatisporites appendices (L u b.) noY. nom.

+, +,

CingulizoT!ates quasiradiatus n.,sp.

+ +

^{' ,}

Cirratrirddites antiquus n. sp. ^.'

+

Jachowiczi;porites laeliigatus n. sp. _I

+ +

I/linites sp. Kos.; 1950

+

Retusotriletes sp. N a u:m., 1953

+

l.:

, Od warstw rudzkich po warstwy", łaziskie włącznie występują ga- tunki:' Di(!tyotriletesmediareticulatus I s c h." 1 9'56 oraz Raistrickiaru- bida' KoS." 1950. Pozóstałe,a mianowicie: Leiotriletes adnatoidesP o t;

:eti,K r;, ' 1956, Filicitriletespyrąmid'alis, L u b.,', 1941, Lophotriletespri-

mitivus ,I s" ch., 195,6, Dictyot,riletes pseudomediaretiCulatus, n. sp., CaUi;' sporites·nuxBu t t.et WiU:, 1956, Kuhlensisporites ląev,igatus n. sp.,

.... " ··1·

,1

"

I

L--_ .. __ ___ . _ _ .

, i

"i .

. ' .. j

i ..

Nowe gatunki 'mikrospor w karbonie górnośląskim .' 399 K. verrucosus n. sp., K. sphaerotriangulus n. sp., Euryzonotriletes sp.

N a u m., 1937, Hymenozonotriletes formosus n. sp., Lyco8pOra raistrickii n. sp., L. spinosan. sp., Anulatisporites ameboides n. sp., A. appendices

. (L u b.) nov. nom., Cingulizonates antiquus n. sp:, Jachowiczisporites

laevigatus n. sp., Rotaspora knoxi B u t t. et W i ł 1., 1958, Illinites sp ..

K () S., 1950 i Retusotriletes sp. N a u m., 1953, charakteryzują się sto- sunkowo krótkim okresem wystę~wania i z tego względu mogą mi.eć .' znaczenie dla stratygrafii i korelacji pokładów.

'Dla warstw rudzkich szczególnie charakterystyczne są gatunki: Anu-

latisporites ameboides n. sp. i A. appendices(~ u b.) n. nom., nie sp<)- tykane poza tymi warstwami . .

Typowym dla dolnyoh warstw orzeskich jest Cingulizonates quasira- diatus n. sp., którego optimum ilościowe przypada na pokład 380 (bliżej

nie zidentyfikow,any) w kopalni Klimontów. Gatunek ten sporadycznie jest spotykany również w warstwach rudzkich. . . .

Wyłącznie w warstwach orzeskich znaleziono tez gatunek Hymeno- zonotriletes formosus n. sp. .

Gatunki Kuhlensisporites sphaerotriangulus n. sp. i K. verrucosus

n. sp; można uważać za: typowe dla warstw orzeskich i łaziskich.

Vi

tych

ostatnich występuje również gatunek Cirratriradites antiquus n. sp. Zna-

lezio-no go tylko w pokładzie 209. ..

Na specjalną uwagę zasługują znalezione w warstwach orzeskich dwa okazy rodzaju Retusotriletes N a u m., 1953. Rodzaj ten opisała

S. N. Naumowa IW górnym dewonie rosyjskim, natomiast ja nie spotka-

łam się

z

jego opisem w żadnym zagłębiu karbońskim. Na podstawie znalezionych dwu różnych form należących do tego. rodzaju, nie mogłam określić ·bliżej ich gatunku.

Wnioski

Z przeprowadzonych badań należy wnioskować, że listy, dotychczas znanych w literaturze .mikrospor, nie należy uważać za zamkniętą, gdy~

w miarę postępu prac ulec ona może bardzo poważnemu poszerzeniu.

Gł6wny Instytut GÓmlctwa.

Za.kla.d Petrogra.:f1l 1:!tosowa.neJ .

Nadesłano d.nla. 14 grud.nla. 1961 r . .

PilSMIENNICTWO

BUTTERWORTH M. A., WILLIAM\S R. W. (1958) - The small spore flora s . of coals in the Limestonegroop al the Lower CarbQlIli:ferous of Scotland.

Trans. Boy. Soc;, 63, nr 17,. p .. 353-392. Edinburgh.

DYBOVA S., JACHOWICZ A. (1957) - Mikrospory' g6rno-Mąskiego karbonu pro- duktywnego. 'Pr. Inst. Geol., 23. W:arsza'Wla.

HAQUEBARD iP. A., BARSS M. S. {l957)- A Carbonifel'lOus spore assJm}blage from the South Nahhanni River' areas, . Northwest TerritolI'ies. Geol.

SUI'IV. Canada, 40; p. 1---62. Ottava.

KwllriaJ..n1k GeologIczny - 2

400 . Kry:styna Kruszew8lm

HÓRTS U. (1955) - Die Spocae dispersae des Namurs von Westoberschle61en und Miihrisch Ostrau. Palaeontogr., 98, p. 137-236. stuttgart.

HIIJ;EHKOA. M. (1956 ~ ClIOPhI H IIhIJIbqa HHJKHeKaMeHHOyrOJIbHhIX OCa;ąKOB 3arra~.

. Horo npo~OJńKeHHH .n;oH6acca H HX 3Ha'ieHHe ~JIH' CTPaTHrp~<pmr. TpY~I HHCT. reOJI. HaY!{ AK~. HaYK CCCP. KHeB.

KOSANKE

R.

M. {1950) - Pennsylvanian spores 01: Illinols and thedr use for Correbttion. Iilinoii State GeoJ. Surv., '14, p. !1---l1e6. Urbana.

JIIOBEP A. A., BA.JI:bT3 H. E. (1941) - ATJIaC wm:pocrrop H IIbIJIbqbI IIaJIeOOOa . CCCP. Tpy~ BCEI'EH, 139, cTP. 10. JI~rpa~-MocKBa.

HAYMOBA C. H. (1954) - Cnoporo-IIhIJIbqeBhIe KOMIIJIeKcbJ Bepxaero ~eBOHa . . pyCCKOO IIJIaT<l>opMhI H HX 3Ha'ieHHe ~.ixa CTpaTHrPa<PIDL Tpy~r HHCT.

reOJI; Hayx: AKa~. Hayx: CCCP, 143, CTp. 1-260. MOCKBa ..

POTONIE R., KREMP G. (1954) - Die Gattungen der Paliiozoischen SpolI."ae dispe-- sae un ihre Stratigr.a·phie. Grol. Jb., 69, p. 112-193. Hannover.

STAPLIN F. L. (1960) -.,.. Upper Mississipian Plant Spo.res from the Golata For- mation, Alberta, Canada. Palaeontogr., 10'1, p. 1-40. Stuttgart.

KPHC'I'BHll KPYIllEBCKA

HOBLm B~I MlfKPocnop B BEPXHECH.JIE3CKOMKAPOOHE H lłX CTPATHrPA«I»IfIłECKOE lHA'łEHHE

Pe3IOMe

ABTOpOM npHBO~CJI PAA BH,ZJ;OB MHEPocnop BCTpe'leBHbIX BO BpeM1l cnOpOBhIX HCCJIe,z«>BaHHii:.

3m BH,ItE.I lI.0 CHX IIOp He OIIHC3.Hh[ AJDl Bep~ecmre3CKOrO KllMeHHoyrOJIbHOrO 6acceAHa; 'laCTb 113 HBX OIIHcaHa, OlJ.ll8XO, AJDl lI.PyrBX eBpolIe:ll:cKHX H aMepllKaHCKHX 6acceitHOB. ABTOpoM 3TH MHKpOCIIOpLl OIIHCLIBaIOTClI H npHBOlJ.1ITClI B CHCTeMY COrJIaCHO ·CTparnrpa.pH'leCKo:ll:· IIOClIelI.a.

BaTeJIbHOCTH, Ha'IBHIUI C IIopeM6CKHX (HaMIOP A) IIO JIH6JIeHCKHe CJIOH (BeCT.paJID D) - CMOTPH

Ta6~a.2. . .

B IIOpeM6CKHX CJIOJIX Ha:iI:lI.eHhI CJIelJ.YlOIqHe BH,i:J;LI: 'PżZicitriletes pyramidalis L u b., 1941, Lyco- spora noctuina' B u tt. ^et W ill.~ 1958 H Rotaspora knoxi B u tt, et WilI., 1958.

B celJ.llOBhIX· CJIOJIX yCT8.HOBJIeHhI TOJIbXO lI.Ba BB;All: Lycospo~a noctuina B u t t. et W ilJ., 1958

H Knoxisporites cr. polygona1is P o t. et K r., 1956.

B PY,ZI;CKHX CJIOJIX o6HaPY'Kem.I CJIelJ.YlOiD;He B:e.$!:

a. BJiIlI.hI H3BeCTHLIe AJDllI.Pyrn 6acceitHoB HO' He OIIHca.m.t lI.Jl1I BepXHecHJIe3CKoro. yrOJIbHOrO 6acceAHa, a HMeHHO: Lycospora noctuina B u tt. et W i 11., 1958, Knoxisporites

er.

polygona/is p o t. et Kr., 1956, Lelotriletes adnatoides P o t. et Kr., 1956, Dictyotriletes mediareticulatus Isch., 1956, Euryzonotriletes sp. Naum.; 1957, Raistrickia ruhida Kos., 1950;

6. !łoBble BJiIlI.hI: Dictyotriletes pseudomediareticulatus n. sp., Kuhlensisporites laevigatus: n.

sp., Lycospora raistrickii n. sp., Lycospora .spinosa n .. sp., Anulatisporites appendices (L u b.) .' n. nom., Ąnulatisporites ameboides n.

sp.,

Cingulizonates quasiradiatus n. sp. ,"

8treszczenie 401

B 01KeCmxCJIOBX OIIHcam;r CJIeAYJO~e BII,ZI;Id::

a. Lycospora Tioctuina B u i t. et Will., 1958, Leiotriletes' adnatoides Pot. et K r., 1956,

'Dicfyotriletes mediareticu1at~ Is c h., 1956, Lophotriletes primitivus Is ch., 1956~ Callisporites nux

Butt~ et Will., 1958, Hymenozonotriletes substrictus Isch. 1956, Retusotriletes sp. Naum, 1953;

b; Dicti'yotirletes pseudomediareticulatus. n. sp., Lycospora raistrickii n. sp., CingUJizonates quasiradiatus n. sp., Zoni~porites ve"ucosus n. sp., Zonisporites sphaerotriangulus n. sp., Hymenzo-' notriletes /ormosus n. sp.

B JIa3l1CKBX CJIOBX ODllcam.I CJIe~~e BII,ZI;Id::

a. Dictyotriletes med(areticulatus Isch., 1956, Callisporites nux Butt. et Will., 1958, Raistrickia rubida Kos., 1950; Knoxisporites cf. polygonalis Pot. et Kr., 1956, Lycospora noctuina Butt. et Will., 1958, Rlinites sp. Kos., 1950;

b. Kuhlensisporites sphaerotrimlgulus n. sp., K. verrlicosus n. gp., K. laevigatus n. sp., Cirratri- radites antiquus n. sp., Jachowiczisporites laevigatus n. sp.

B, ,3IH6ntmcmx CJIOBX HalD:eHLI TOJIbKO ~ HOBLle BH.W>I,' a l'IMeHHO: Lycospora noctui"a Butt. et Will., 195811 Jachow,iczisporites laevigatus n. Sp. .

B BLlBO,lI;ax aBTOPOM nO,ll;'IepJOIBaeTCSI crpanrrpa<plI'IecxaJI DpllrO,ll;HOCTL ODllc3.mri.Ix BlI,lI;OB.

00 B 60JIbUIBHCTBe CJI}"i3.eB He,ll;OnrOBe'lHhl1l MOryr :aa1I:m.DpllMeHeOe Dpll 60JICle IO'lllOM oDpe,ll;eJIeBHll yrOJIbBhIX WIaCTOB.

"

Krystyna KIiUSZEWSKA

NEW MICROSPORE ,SPECIES IN THE UPPER SILESIA~ CARBONIFEROUS AND THEIR STRATIGRAPmCAL SIGNIFICANCE

Summary

i

'The author reports a number of 'microspore species encountered in her spore examinations. Hitherto they were not described, in the literature in the Upper Silesian Coal Basin, ,although part of them are known from other Europe·an and 'American ooa1 ' basins. The author de·scribes these species c1assJfying them according to their stratigraphica1succassion-, beginning with the Por~ba beds '(Na.'murian A) through the Libhli beds (WestphaUan :0) - see Table 2.

In the Po r ~ b a. b eo d s the following spedes were found:. Fiticitriletes' pyramidalis L u b., 1941, Lycospora noctuina But t. et Will., 11958 and Rota- spora knoxi But t. et W i J. 1., '1958.

From the A nil i cl i n a 1 bed s only two. species were re.ported:' Lycospora noctuina ·B u If; t. et W ilL, 1958 and K noxisporites cf. polygonalis Pot. et K r ..

1956.

In the R u d a. b e· d s the following microspores were found:

a) speciesiknown from other coal basins while hitherto unknown ' in the Upper Silesian 'Coal Basin: Lycospora noctuina. But t. et WilL, 1958, Knoxi- sporites cf. polygonalis IP 0 t. et K r.,· 1956, Leiotriletes adnatoides ,p 0 t. et Kr., 1956, Dictyotriletes' mediareticularis Is ch., "1956, Euryzo.notriletes sp. N a u m., 1957, Raistrickia rubida Ko s., 1950;

402 . Krystyna KrU8zewska

Ib) new species: Dictyotriletes pseudomediareticulatus 'Ill. sp., Kuhlensisporites laevigatus n. sp., Lycospora raistrickii n. sp~, Lycospora spinosa n. sp., 'Anulati- sporites appendices CL u ·b.) n. nom., Anulatisporites ameboides n. sp., Cingulizona-.

tes quasiradiatus n. sp.

From the 0 rz e s z e 'b e ds the. following species were reported:

a) Lycospora noctuina But t. et W i 1 [., 1958, Leiotriletes adnatoides P of, et K r., 1956, Dictyotriletes mediareticulatus Is c h.~ 1956, Lophotriletes primitivus Is ch., 1956, Callisporite.s nu.:,c But t. et Will., 1958, Hymenozonotriletes sub";

strictus I s ch., 1956, Retusotriletes osp. N a u m., 1953;

. ib) Dictyotriletes pseudomediareticulatus n. sp., Lycospora raistrickii n. sp., Cingulizonates quasiradiatus n. sp., Kuhlensisporites verrucosus n. sp. K. spaero- triangulus 71; •. sp., Hymenozonotrilete.s formosus n. sp.

From the L a Z i s k a bed s the following spedes were descrLbed:

a) Dictyotriletes mediareticulatus I s ch., 1956, Callisporites nux But t.

et Will., 1958, Raistrickia rubida Ko s., 1950, Knoxisporites cf. polygonalis Pot. et IK r., 1956, Lycospora noctuina But t. et W i 1 I, 195'8, nlinites' sp.

Ko S., 1950;

b) Kuhlensisporites sphaerotriangulus n. sp., K. verrucosus n. sp., K. laevi- gatus !!l .. ap., Cirratriradttes antiquus n .• sp., Jachowiczisporites laevigatus n. sp.

·In the . Lib i q Z bed's Only two new -species were :Ilound: Lycospora novtuina But t. et W:i 11., 1958 and Jachowiczisrporites laevigatus 'D. 'Slp.

In her Clonclus~on;s the authQreIlllphasi::z;E!S thestraUgl'a!Phka!l useftLlinJeJSIS of the species deSlClI'ibed. In thei'I" majo:ritythey are short'Jliveid and !may be Ulse1d for a more accurate definition of coal seams.