_________ZESZYTY1 NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ__________
Nr 59 ELEKTRYKA 13 1962
7/IESŁA17 GABRYŚ
K a te d ra N apędu E le k try c z n e g o
CZYNNIKI UBOCZNE 17 EKSPLOATACJI, KONSTRUKCJI I POMIARACH AMPLIDYN
S t r e s z c z e n i e » 17 p r a c y omówiono c z y n n ik i uboczne w p ły w ające u je m n ie n a w ła s n o ś c i e k s p lo a ta c y jn e o ra z n a d o k ła d n o ść i porów nyw alność pomiarów a m p lid y n . Wskazano n a p o w ią z a n ia m ięd zy czy n n ik am i ubocznym i i ro z w ią z a n ia m i n i e k t ó r y c h sz cze g ó łó w k o n s tru k c y jn y c h o r a z podano p r a k ty c z n e sp o so b y e l i m i n a c j i wpływu ty c h czynników n a p a r a m e tr y ruchow e i w y n ik i pom iarów .
1 . W s t ę p
Z a g a d n ie n ie czynników u b o czn y ch w k o n s t r u k c j i i e k s p lo a t a c j i m aszyn e le k tr y c z n y c h i a p a ra tó w b u d z i z a in te r e s o w a n ie zwykle w ted y , k ie d y c z y n n ik i t e w y w ie ra ją ujem ny wpływ na p ra c ę i w ła ś c iw o ś c i ruchow e danego u r z ą d z e n ia . Z a g a d n ie n ie to w y stę p u je ró w n ie ż w te c h n ic e p o m ia ro w e j, k ie d y c z y n n ik i t e u t r u d n i a j ą u z y s k a n ie popraw nych wyników lu b i c h w łaściw ą o cen ę .
U w z g lęd n ie n ie czynników u b o czn y c h w p o m ia ra c h z a le ż y w d u żej m ie rz e od i c h c h a r a k t e r u . Można by t u w prow adzić p e w ien p o d z i a ł n p . n a "p o m iary e k s p lo a t a c y j n e " i" p o m ia ry porów
nawcze" .
Zadaniem pomiarów e k s p lo a t a c y j n y c h b y ło b y d o ś w ia d c z a ln e u s t a l e n i e ro z m a ity c h w skaźników s łu ż ą c y c h z a p o dstaw ę do o ce
ny b a d a n e j m aszyny i u r z ą u z e n ia w o k r e ś lo n y c h w arunkach r u ch u . P om iary t a k i e n ie s ą o c z y w iś c ie pozbaw ione c h a r a k te r u porów nawczego, poniew aż z r e g u ł y z m ierz o n e p a r a m e tr y kon
f r o n t u j e s i ę z a n a lo g ic z n y m i w ie l k o ś c i a m i , p r z y ję ty m i ja k o k r y t e r i a oceny !,np. dane znam ionow e, wymagania p rz e p is ó w , w s k a ź n ik i in n e j m a szy n y ).
P om iary porównawcze m ia ły b y n a to m ia s t n a c e l u n ie ty lk o o k r e ś l e n i e w skaźników , l e c z ró w n ie ż m ożliw ie je d n o z n a c z n e
w sk a z a n ie p rz y c z y n u zy sk an y ch wyników0 E lim in a c ja czynników u b o c zn y c h w te g o r o d z a ju p o m iarach j e s t w ięc sp raw ą z a s a
d n ic z ą .
W o g ó ln o ś c i p rz y c z y n ą omawianych z ja w is k u b o czn y ch może być a lb o o b ie k t m ierzo n y ( n i e j e d n o k r o t n i e w łą c z n ie z w arunka
mi o t o c z e n i a ) , b ąd ź t e ż sam u k ła d pomiarowy« N i n i e j s z y r e f e r a t d o ty c z y ty lk o ty c h czynników , k tó r y c h ź ró d łe m może być b ad an y o b i e k t , w naszym p rz y p a d k u - am plidyna«
R e f e r a t n i e z a jm u je s i ę ty m i c z y n n ik am i ub oczny m i, d la k tó r y c h dysponujem y w zoram i a n a lity c z n y m i i k t ó r e s ą uw zglę
d n ia n e w to k u no rm aln y ch p r z e l i c z e ń p ro je k to w y c h n aró w n i z ta k im i c z y n n ik am i j a k p rz e p ły w s t e r u j ą c y , p rz e p ły w p o p rz e c z ny c z y t e ż s t r a t y w m ie d z i i t p . Z aliczy m y do n ię h t r z y n a s tę p u ją c e :
- o d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e 0 h is te r e z o w e i od prądów w irow ych ż e l a z a tw o m ik a e
- o d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e 6 . zezwojów k o m u tu jącach w o s i p o p r z e c z n e j
- o d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e 0* , spowodowane w ychyleniem s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h z o s i o b o ję tn e j o k ą t oc.
C z y n n ik i pow yższe s ą o b s z e rn ie omówione i u j ę t e ilo śc io w o w d o s tę p n e j l i t e r a t u r z e , np? [1 , 2 , 3 , 5» 6 , 7» 8 ] .
2 . C h a r a k te r y s ty k a n a jw a ż n ie js z y c h czynników ubocznych i sp o so b y i c h e l i m i n a c j i
W e k s p l o a t a c j i i p r z y p o m ia ra c h am p lid y n y napotykam y - w p o ró w n a n iu z n o rm a ln ą m aszyną p rą d u s t a ł e g o - n a zn aczn ie w ię k s z ą i l o ś ć ró ż n y c h czynników u b o c z n y c h . Z n ie k s z ta łc a ją c e
d z i a ł a n i e ty c h czynników u w y d a tn ia s i ę p r z y tym dużo w yraźniej i c z a sa m i bywa p rz y c z y n ą zn a c zn y ch błędów pom iarow ych rzęd u k i l k u d z i e s i ę c i u , a n ie k ie d y k i l k u s e t p ro c e n tó w . Wynika to z z a s a d y d z i a ł a n i a a m p lid y n y , a p rz e d e w sz y stk im z f a k t u , że wypadkowy p rz e p ły w m ag n esu jący w o s i p o d łu ż n e j j e s t b ard zo m ały w s to s u n k u do n i e k tó r y c h je g o sk ład o w y ch w t e j o s i
( n p . p rz e p ły w u tw o m ik a i u z w o je n ia k o m p en sacy jn eg o ) o ra z w s to s u n k u do p rz e p ły w u w o s i p o p r z e c z n e j. D la te g o t e ż b a r
dzo i s t o t n y wpływ n a w y n ik i pom iarów am p lid y n y b ęd ą m ia ły t e w s z y s tk ie c z y n n i k i, k t ó r e pow odują ja k ie k o lw ie k o d d z ia ły w a n ie m agnety czne w o s i p o d łu ż n e j.
D rugą p r z e s ła n k ą n a t u r y k o n s tr u k c y jn e j z w ię k s z a ją c ą po
d a tn o ś ć am p lidy ny n a d z i a ł a n i e czynników ubo czn ych j e s t i s t n i e n i e s ty k u szczotk ow eg o i z w ią z a n e j z nim n i e l i n i o w e j o p o r n o ś c i p r z e j ś c i a w n isk o n ap ięcio w y m obw odzie p o p rzeczn y m .
Czynniki uboczne w eksploatacji,.. 19
Jak o t r z e c i ą p r z e s ła n k ę o an alo g icz n y m d z i a ł a n i u - rów
n ie ż n a t u r y k o n s tr u k c y jn e j - w ym ienić n a le ż y m ałą s z c z e l i n ę pod b ie g u n a m i, s p r z y j a j ą c ą p o w staw an iu zn aczn y ch a s y m e t r i i m ag netyczn y ch p r z y ja k ic h k o lw ie k n ie d o k ła d n o ś c ia c h w ob ró b ce i m o n tażu .
C z y n n ik i uboozne w y w ołujące o d d z ia ły w a n ia m agnetyczne w o s i p o d łu ż n e j można p o d z i e l i ć n a dwie z a s a d n ic z e g ru p y ,
Do p ie r w s z e j z n ic h z a lic z y m y w s z y s tk ie t e c z y n n i k i, k t ó r e w yw ołują o d d z ia ły w a n ia m ąg n ety czne o zw ro cie n ie z a le ż n y m od k ie ru n k u w iro w a n ia a m p lid y n y .
D ruga g ru p a o b ejm ie c z y n n i k i , k tó r y c h o d d z ia ły w a n ia zm ie
n i a j ą zw ro t ze zm ianą k ie r u n k u w iro w a n ia .
S c h a ra k te ry z u je m y n a j p ie r w c z y n n ik i g ru p y p i e r w s z e j , po
d a ją c zarazem n a j p r o s t s z e sp o so b y ip h zw alczan iu *
a ) O d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e n a s k u te k c a łk o w ity c h lu b ffzę- ćoiowych zw arć m i edz.vwycinkowych lu b mieftzyzwojowych tw o r- n ik a
N a le ż y t u b r a ć pod uwagę zarów no w ew nętrzne z w a rc ia m ię - dzyzwojowe w u z w o je n iu tw o ra ilc a k tó r y c h u s u n ię c i e wymaga wy
miany u szk o d zo n y c h zezw ojów , j a k ró w n ie ż , co z d a r z a s i ę c z ę ś c i e j , c a łk o w ite lu b c z ę śc io w e z w a rc ia m iędzy w ycinkam i k o m u ta to r a , n a s k u te k przypadkow ego zm ostkow ania i z o l a c j i m ię
dzy n ie k tó r y m i w ycinkam i ( k r o p l e cyny m iędzy ch o rąg iew k am i, z a d z io ry i zaw alco w a n ia m i e d z i, p rzew o dzący p y ł m ie d z io - węglowy i t p . ) .
O d d z iały w a n ie m ag n ety czn e p o je d y n c z e g o zw oju zw arte g o ma c h a r a k te r p u ls u ją c y ( p a t r z p .4 - p r z y p i s y ) i można w nim w yodrębnić dwie sk ła d o w ej je d n ą b ę d ą c ą w ynikiem w iro w a n ia w p o lu podłużnym i d ru g ą n a s k u te k w iro w a n ia w p o lu p o p rz e c z nym.
Zezwój z w a rty , w ir u ją c t y l k o w p o lu podłużnym am p lid y n y rn p 0 p r z y ro zw artym obw odzie p o p rzeczn y m ) d z i a ł a ro zm a g n eso - w ująco w o s i p o d łu ż n e j o r a z dom agnesow ującow o s i p o p r z e c z n e j.
W irowanie te g o zw oju w p o lu p o p rzeczn ym d a je n a to m ia s t e f e k t # rozm agnesow ujący w obu o s i a c h , P o n iew aż s tr u m ie ń p o p rz e c z n y j e s t o k o ło 20 dc: 40 r a z y w ię k s z y od p o d łu ż n e g o , w ięc decydu
ją c e z n a c z e n ie d l a za c h o w an ia s i ę am p lid y n y b ^ d 2 ie m ieć od
d z ia ły w a n ie n a s k u te k w iro w a n ia w p o lu p o p rzeczn ym .
P rz y zupełnym z w a rc iu ch o ćb y je d n e g o zezw o ju am p lid y n a p r a k ty c z n ie n ie w zbudza s i ę pomimo p r z y ł ą c z e n i a n a p i ę c i a s t e r u j ą c e g o . Z w arcia c z ę śc io w e ( zm ostkow anie i z o l a c j i m ię - dzywycinkowej c ie n k ą w a rs tw ą m a t e r i a ł u p rzew o dząceg o lu b p ó łp rz e w o d z ą c e g o ) mogą spowodować s p a d e k SEM w y jś c io w e j n p . o 50 lu b w ię c e j p ro c e n tó w . <
I s t n i e n i e p o je d y n c z y c h zw arć m iędzyzw ojow ych n a j ł a t w i e j s t w i e r d z i ć p r z e z p o m iar spadków n a p ię ć m iędzyw ycinkow ych na nieruchom ym k o m u ta to rz e , z a s ila n y m ze ź r ó d ł a p r ą d u s t a ł e g o .
Aby u s u n ą ć p r a k ty c z n ie o d d z ia ły w a n ia p o je d y n c z y c h zwojów n a l e ż y i z o l a c j ę m iędzyw ycinkow ą d o p ro w ad zić do ta k i e g o s t a n u , by r ó ż n ic e w p o m ierzo n y ch t ą m eto dą s p a d k a c h n a p ię ć n ie p r z e k r a c z a ł y 5‘/j i c h w a r to ś c i ś r e d n i e j .
b ) O d d z ia ły w a n ie n a s k u te k z a b r u d z e n ia i z o l a c j i międzywy- c in k o w ej n a p o w ie rz c h n i k o m u ta to ra
w ystępow aniu te g o z ja w is k a mogą s p r z y j a ć r o z m a ite czynni
k i n a t u r y k o n s tr u k c y j n e j, n p . z b y t c ie n k a i z o l a c j a międzywy- c in k o w a , z b y t g łę b o k o w y sk rob an a m ik a, " t ł u s t e ” szczotk i i t p .
V e f e k c i e p o w s ta ją ró w n ie ż c z ę śc io w e z w a r c ia zezwojów twór- n i k a , ty l k o w tym wypadku o p o r n o ś c i z w a r c ia s ą dużo w iększe
n iż p o p r z e d n io , a w ięc o d d z ia ły w a n ia m ag netyczne p o szcze g ó l
nych zezwpjów s ą dużo m n i e js z e . Tym razem n a to m ia s t w szy st
k ie zezw o je b i o r ą u d z i a ł w rczm agnesow yw aniu o s i p o d łu żn ej i to p r a k t y c z n i e w jednakowym s t o p n i u . Wypadkowe oddziaływ a
n i e j e s t w ię c a n a lo g ic z n e do o d d z ia ły w a n ia u z w o je n ia k la tk o wego [ 6 , 7 , 9] lu b prądów w irow ych w ż e l a z i e tw o rn ik a (moż
n a j e r o z p a try w a ć ja k o o d d z ia ły w a n ie ty p u u n ip o la rn e g o . Sposób w y k ry c ia : p o n iew aż z a b r u d z e n ie i z o l a c j i międzywy- c in k o w ej r o z k ła d a s i ę n a o g ó ł ró w n o m iern ie w zdłuż obwodu ko
m u t a to r a , w ię c n i e można go w ykryć p o p rz e z porównywanie spadków n a p ię ć m iędzy s ą s ie d n i m i w ycin k am i. Dobre w y n ik i da
j e n a t o m ia s t b e z p o ś r e d n ia o b s e rw a c ja n a p i ę c i a b ie g u jałowego a m p lid y n y u ru c h o m io n ej ze s t a r a n n i e w yczyszczonym kom utato
rem . J e ż e l i po u p ły w ie pewnego c z a s u s tw ie rd z im y o b n iż en ie s i ę n a p i ę c i a w yjściow ego n p . do 90 - 7 0 j w a r t o ś c i p o czątk o w e j, t o mamy do c z y n i e n i a z o d d ziały w an ie m od z a b ru d z e n ia .
P o d c z a s d o ś w ia d c z e n ia n a le ż y z w ro c ie uwagę n a s ta r a n n e d o t a r c i e s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h , t a k by w y k lu czy ć równoczesną zm ianę p o ło ż e n ia s z c z o te k w s to s u n k u do o s i o b o ję tn e j na s k u te k d o c i e r a n i a .
D la celó w pokazow ych można s z t u c z n i e p o w ięk szy ć i p rz y śp ieszy ć e f e k t rozm agnesow ujący p r z e z l e k k i e posm arow anie Ko
m u t a to r a p a r a f i n ą ( s z c z o t k i z a c z y n a ją mazać p o w ie rz c h n ię k o m u ta to ra i n a p i ę c ie w yjścio w e szybko m a l e j ę ).
Ś r o d k i z a r a d c z e . D oraźne usu w a n ie mostków p rzew odzących p o p rz e z m ech an iczn e c z y s z c z e n ie lu b " w y p a la n ie " dużym p r ą dem o b c i ą ż e n i a może dać popraw ę chw ilow ą i n i e usuw a wahań n a p i ę c i a p o d c z a s d łu ż e j tr w a ją c y c h pom iarów .
T rw ałą popraw ę można o s ią g n ą ć zm ianą g a tu n k u s z c z o t e k n a m n ie j m a ż ą c e ).
Czynniki uboczne w eksploatacji... 21
B ardzo d o b re w y n ik i d a je ró w n ie ż p ł y t s z e n iż w zw ykłych m aszynach w yskrobyw anie m ik a n itu międzyw ycinkow ego, n p . do g łę b o k o ś c i 0 ,3 - 0 ,4 mm o r a z p o g r u b ie n ie go do w a r to ś c i 1 - 1 , 5 mm. Ten o s t a t n i sp o só b l e ż y o c z y w iś c ie w g e s t i i k o n s tru k to ró w i n i e może m ieć z a s to s o w a n ia w t r a k c i e e k s p lo a t a c j i .
W b a d a n ia c h p ro to ty p ó w , a w s z c z e g ó ln o ś c i p r z y wykonywa
n iu n i e k tó r y c h pom iarów porów naw czych w skazane j e s t p r z e to c z e n ie i p r z e s z l i f o w a n i e kom utatorów bez p ó ź n ie js z e g o w yskrobyw ania m ik a n itu . Na u z y s k a n e j tym sposobem z u p e łn ie g ła d k ie j p o w ie rz c h n i ko m utatorów z a b ru d z e n ia s ą dużo m n ie j
s z e , o s a d z a ją s i ę w o ln ie j ( e f e k t s a m o o c z y sz c z a n ia ) i d a ją s i ę b a rd z o ła tw o u su n ą ć (g r u b o ś ć mostków przew odzących a w ięc i i c h p rzew o dn o ść j e s t w tym p rz y p ad k u t e o r e t y c z n i e równa z e r u ).
c ) Remanent m agnetyczny
J e ż e l i SELI re m a n e n tu m agn ety czneg o n i e j e s t z b y t duża (5 - 10/3 n a p i ę c i a znam ionow ego), t o j e j wpływ n a w y n ik i po
miarów n ie j e s t i s t o t n y w z a ł o ż e n i u , że i n t e r e s u j ą n a s p a ra m e try am p lid y n y , o d p o w ia d a ją c e n a p ię c io m b li s k i m znam io
nowego .
U trzy m a n ie n a p i ę c i a re m a n e n tu w pow yższych g r a n ic a c h u m o ż liw ia (w yjąw szy p r z y p a d k i s p e c j a l n e - p a t r z d a l e j ) uzwo
j e n i e d e m a g n e su ją c e .
D o k ła d n ie js z ą e l i m i n a c j ę wpływu re m a n e n tu n a w y n ik i uzyskujem y p r z y wykonywaniu odczytów n a p i ę c i a d l a dwóch
zwrotów m agnesow ania am p lid y n y p r z y czym d l a je d n e g o zw ro tu n a le ż y magnesować am p lid y n ę w ed łu g w z r a s t a j ą c e j , a d l a d ru g ieg o - w edług m a le ją c e j g a ł ę z i p ę t l i h i s t e r e z y . Jak o wynik pom iaru przyjm ujem y ś r e d n i ą a ry tm e ty c z n ą z obu o dczytów .
Po b a rd z o silnym i nam agnesow aniu a m p lid y n y ( n p . p r z y 6 -8 krotnym p r z e c i ą ż e n i u u z w o je n ia s t e r u j ą c e g o ) m ożliw e j e s t o trz y m a n ie n a p i ę c i a re m a n e n tu k i l k a k r o t n i e w ięk szeg o od n o r
m alnego. S tru m ie ń re m a n en tu w y k azu je p r z y tym z n a c z n ą trw a ło ś ć i n ie da s i ę z m n ie js z y ć p r z y pomocy p r ą d u d em ag n esu ją- oego n o rm a ln e j w i e l k o ś c i . P o w ię k s z a ją c sto p n io w o p r ą d w u zw o jen iu dem agnesująpym s tw ie rd z a m y s t a ł e z w ię k s z a n ie s i ę n a p i ę c ia re m a n e n tu . U zw o jenie d em a g n esu jące p r z y normalnym z a s i l a n i u d a je t u zatem e f e k t o d w ro tn y .
Tego r o d z a j u s t a n m ag n ety cz n y można by o k r e ś l i ć mianem
’’n a d r e n a n e n tu ’' . M ożliw ość je g o p o w sta w a n ia w a m p lid y n ie wy
n ik a z b a rd z o m a łe j s z c z e l i n y pod b ie g u n a m i.
S k u te c z n y sp osób z n i s z c z e n i a " n a d re m a n e n tu ” p o le g a na tym, że w w i r u j ą c e j m a sz y n ie , p r z y zerowym p r ą d z i e s te r u ją c y m i
zw artym obw odzie poprzecznym pow iększam y ra p to w n ie p r ą d d em ag n esu jący do o k . 5-6 k r o t n e j w a r t o ś c i znam ionowej i sto p n io w o zm niejszam y do z e r a . To samo p o s tę p o w a n ie p r z y ro zw arty m obw odzie poprzecznym n ie d a j e p r a k ty c z n ie e f e k t u ,
d.) O d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e przepływ ów tw o m ik a i u z w o je n ia kom pensacyjnego
O d d z ia ły w a n ie to u ja w n ia s i ę p o d c z a s o b c i ą ż e n i a obwodu w y jścio w eg o am plid y n y p r z y n ied o k ład n y m zrów now ażeniu p rze=
pływów u z w o je n ia kom pensacyjnego i tw o m ik a ,. D okładne n a s ta w ie n ie żąd an eg o s t o p n i a k o m p e n sa c ji obu przepływ ów u ż y s k u je s i ę p o p r z e z r e g u l a c j ę o p o r n ik a n a s ta w e z e g o , b o c z n ik u ją c e g o u z w o je n ie k o m p en sacy jn e, k tó r e g o l i c z b a zwojów j e s t d obrana z pewnym niezn aczn y m nadm iarem w s to s u n k u do l i c z b y zwojów tw o m i k a .
N a le ż y p o d k r e ś l i ć , że c a ł y s z e r e g czynników ubocznych może spowodować m n ie js z e lu b w ię k sz e z a c h w ia n ie t e j równowa=
g i .
P o m ija ją c e w e n tu a ln e p r z y p a d k i aw a ry jn e spowodowane niet- s ta ra n n y m wykonaniem s ty k u o p o r n ik a n a sta w e z e g o , n a le ż y t u w ym ienić p r z e c i ą ż e n i a prądo w e, n a p ię c io w e (zm iany n asy ceń w r ó ż n y c h c z ę ś c ia c h obwodu m a g n ety cz n eg o ) i ja k o n a j i s t o t n i e j s z e w a h a n ia te m p e r a tu r y u z w o je n ia kom pensacyjnego (w sp ó ł
c z y n n ik te m p e ra tu ro w y o p o r n ik a n asta w e z eg o wykonanego z kon- s t a n t a n u lu b c h r o m o n ik ie lin y możemy p o m in ą ć ).
T a k ie zm iany w s t o p n i u skom pensow ania d a j ą s i ę odczuć tym d o t k l i w i e j , im w ię k s z a c z ę ś ć p r ą d u p ł y n i e p r z e z o p o rn ik na
staw o z y .
\7 z a s a d z ie p r ą d ter} n i e p o w in ie n p r z e k r a c z a ć 2 do 3%
p r ą d u znam ionow ego*
J e ż e l i chcemy s tw o rz y ć m o żliw o ść s t r o j e n i a k o m p e n sac ji w s z e rs z y m z a k r e s i e , możemy to u c z y n ić p r z e z w ykonanie je d n e
go lu b dwu zaczepów w s k r a j n e j cewce u z w o je n ia kom pensacyj
nego ( d z i ę k i m o ż liw o ś c i o d w ra c a n ia i w y łą c z a n ia zwojów o b ję ty c h za c zep am i u zyskujem y p r z y je d n e j p r z e ł ą c z a n e j cewce 3 s t o p n i e z g ru b n e j r e g u l a c j i } r e g u l a c j ę d o k ła d n ą r e a liz u je m y p r z y pomocy o p o r n ik a ) .
Można ró w n ie ż wykonać b o c z n ik k o m p e n sa c ji z d r u t u m ie
d z ia n e g o , a w ięc o tym samym w sp ó łc z y n n ik u tem peraturow ym co u z w o je n ie kom pensacyjne • K o n cep cja ta k a z d a je je d n a k eg zam in ty l k o w b a rd z o m ały ch a m p lid y n a c h , w k tó r y c h c i e p ln e s t a ł e czasow e u z w o je n ia i b o c z n ik a s ą m n iej w ię c e j jednakow e.
V/ ró ż n y c h p o m ia ra c h , a w s z c z e g ó ln o ś c i p r z y p o m ia ra c h po
rów naw czych ró ż n y c h odm ian k o n s tr u k c y jn y c h i uzw ójeniow y ch t e j sam ej m aszyny można z u p e łn ie w yelim inow ać wpływ o d d z ia
Czynniki uboczne w eksploatacji,., 23
ły w a n ia u z w o je n ia kom pensacyjnego p r z e z z a s t ą p i e n i e pom ia
rów pod o b c ią ż e n ie m p om iaram i b ie g u jało w eg o i zasto sow an iem od p o w ied n ich wzorów p rz e lic z e n io w y c h ® Np» d l a oceny porów
naw czej w sp ó łczy n n ik ó w w zm o cn ienia mocy K i K możemy s i ę w ta k im p rz y p a d k u p o s łu ż y ć z a l e ż n o ś c ią
(%iY
z )
g d zie U , 1 i Udo2 s ą t o n a p i ę c i a b ie g u jało w eg o zm ierzo ne p rz y t e j sam ej w a r t o ś c i p r ą d u s te r u j ą c e g o ( i « c o n s t ) ,
s
e ) S p r z ę ż e n ie e l e k t r y c z n e ( p o te n c jc m e tr y c z n e ) obwodu po
d łu ż n eg o i p o p rz e c z n e g o p ó d c z a s o b c ią ż e n ia
S p r z ę ż e n ia te g o n ie n a l e ż y u to ż s a m ia ć z o dd ziaływ an iem podłużnym 0« p r ą d u p o p rz e c z n e g o I , p o ja w iając y m s i ę ju ż p rzy b ie g u jałow ym n a s k u te k w y c h y la n ia s z c z o te k p o p rz e c z nych z o s i o b o ję tn e j ( p a t r z p u n k t 1 o r a z p u n k t 2 g ) .
O pisan e t u s p r z ę ż e n i e p o te n c jo m e try c z n e p o w s ta je ty lk o p rzy o b c ią ż e n iu , a m ia n o w ic ie w tedy gdy o d s tę p y m iędzy k r a w ędziam i p o s z c z e g ó ln y c h rzęd ó w s z c z o t e k , a w ięc i o p o r n o ś c i odcinków u z w o je n ia m iędzy s ą s ie d n i m i rz ę d a m i s z c z o te k n ie są s o b ie równe»
Na r y s .1 pokazan o zw ro t p rą d u dodatkow ego I p o ja w ia jąceg o s i ę w obw odzie poprzeczn y m n a s k u te k s p r z ę ż e n i a e l e k try c z n e g o p r z y w y s u n ię c iu s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h w k ie ru n k u w iro w an ia. Zwrot p rą d u dodatkow ego j e s t t u p rz e c iw n y do
zw rotu p r ą d u p o p rz e c z n e g o I . P r ą d dodatkow y z m n ie js z a w ięc o d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e spowodowane w ychyleniem s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h , n a to m ia s t w o s i p o p r z e c z n e j d z i a ł a ro zm ag n eso - w ująco.
P rz y w y c h y le n iu s z c z o t e k p rz e c iw k o w iro w an iu o b a s k ła d o we p rą d y I i i , m a ją z w ro ty zg o d n e, a zatem p r ą d do
datkowy domatgnesOwuje am p lid y n ę w obu o s i a c h .
P rz y n i e w i e lk ic h w y c h y le n ia c h s z c z o t e k z p o ło ż e n ia wza
jem nie p r o s to p a d łe g o wpływ p r ą d u I , można p o m in ąć, j e dnak p r z e d wykonaniem d o k ła d n ie js z y c h pom iarów porów nawczych pod o b c ią ż e n ie m w skazane j e s t z m ie rz y ć je g o w a r to ś ć i s t w i e r d z ić z w ro t. V/ tym c e l u obwód p o d łu ż n y n ieru cho m ego tw o m ik a z a sila m y prądem s ta ły m z obcego ź r ó d ł a i w zam kniętym obwo
d z ie m ierzym y p r ą d dodatkow y.
( 1 )
9
Rys 1 S p r z ę ż e n ie p o te n c jo m e try c z n e m iędzy obwodem poprzecznym i podłużnym w tu n p lid y n ie o b c ią ż o n e j:
a ) u z w o je n ie le w o k r ę tn e , b ) u z w o je n ie p ra w o k rę tn e
Czynniki uboczne w eksploatacji... 25
Dek ła d n y ;;pcsób e l i m i n a c j i wpływu I n a w y n ik i po
miarów wymaga u s ta w ie n i a rzędów s z c z o te k 'V łow nych o d s tę p a c h bądź t e ż w y k o n an ia z a s tę p c z y c h pom iarów p rz y b ie g u luzem i p r z e l i c z e n i a wyników o d po w iedn im i w zoram i ( p a t r z p . "d"
w zó r, 1 ) ,
f ) O porność p r z e j ś c i a s z c z o t e k p o p rze c zn y ch
n i e lin i o w o ś ć o p o r n o ś c i s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h może być p rzy cz y n ą z n a c z n e j r o z b i e ż n o ś c i m iędzy w ynikam i o b lic z e ń i pom iarów , Y/ynika to n i e t y l k o z wahań o p o rn o ś c i R w f u n k c j i p rą d u I 0 , l e c z ró w n ie ż może w w ię k s z e j m iern e - ze zm ian o d d z ia ły w a n ia p o d łu ż n e g o Q zezwojów k o m utują
cych, k t ó r e w z r a s ta p r z y m a le n iu o p o r n o ś c i p r z e j ś c i a s z c z o te k (o b a e f e k t y czę śc io w o p r z e c i w d z i a ł a j ą s o b i e ) .
P o d czas d o k ła d n ie js z y c h pom iarów porównawczych w skazane j e s t b e z u s ta n n a k o n t r o l a s p a d k u n a p i ę c i a n a s z c z o tk a c h po
p rz e c z n y c h , co ła tw o wykonać p o p rz e z p o m iar n a p i ę c i a m iędzy dwiema s z c z o tk a m i n a tym samym sw orzniu-, z k tó r y c h je d n a j e s t o d iz o lo w a n a i n ie p rz e w o d z i p r ą d u . P o m ierzony sp ad ek wprowadzamy do sp raw d za n y ch wzorów o b lic z e n io w y c h .
J e ż e l i w ah an ia p r ą d u p o p rz e c z n e g o n i e s ą z b y t duże (n p , 50;i w a r t o ś c i p r z e c i ę t n e j ) p r z y o c e n ie wyników pomiarów w y sta rc z y operow ać ś r e d n i ą w a r t o ś c i ą o p o r n o ś c i p r z e j ś c i a w danym p r z e d z i a l e p r ą d u .
C a łk o w ita e l i m i n a c j a n i e l i n i o w o ś c i o p o ru s z c z o te k wyma
g a ła b y w ykonywania w s z y s t k ic h pom iarów porów nawczych p rz y sta ły m 1 ^ , co może m ieć z a s to s o w a n ie ty lk o w b a rd z o s p e c ja ln y c h p a d a n ia c h (n p , p r z y b a d a n iu o d d z ia ły w a n ia zezwojów kom utujących w z a l e ż n o ś c i od g a tu n k u s z c z o t e k ) .
Radykalnym z a b ie g ie m k o n s tru k c y jn y m , z m n ie jsz a ją c y m wpływ omawianej n i e l i n i o w o ś c i n a p a r a m e tr y ruchow e am p lidy ny j e s t z a sto so w a n ie u z w o je n ia p o p rz e c z n e g o s t o j a n a ^ w s z y s tk ie am
p lid y n y k rajo w e s ą w t a k i e u z w o je n ia w y p o sażo n e) , P r o je k t o wanie te g o u z w o je n ia s ta n o w i o d rę b n e z a g a d n ie n ie [4, 5 , 6 , 10
] ,
Z p o ś ró d czynników u b o czn y c h g ru p y d r u g i e j , t z n wywołu
ją c y c h " o d d z ia ły w a n ia p o d łu ż n e , k tó r y c h zw rot z a l e ż y od k i e - runky. w iro w a n ia omówimy b l i ż e j t r z y n a s t ę p u j ą c e ,
g* Ge o m e try c z n ie n ie m ie r z a ln e w y c h y le n ie s z c z o te k , po
p rz e c z n y c h z o s i o b o ję tn e j
Y /ystępuje ono b ądź jalco s k u te k n ie d o k ła d n e g o d o t a r c i a s z c z o t e k , , b ąd ź te ż w w yniku lu zów m ięd zy opraw kam i i s z c z o t
kam i, Luzy t e s p r z y j a j ą skośnem u u s ta w ia n i u s i ę s z c z o te k w oprawkach* Y.f r e z u l t a c i e ob serw ujem y n i e j e d n o k r o t n i e znaczne
o d d z ia ły w a n ie p o d łu ż n e , n ie d a ją c e s i ę je d n a k w y lic z y ć , po
n iew aż p o w s ta ły w t e n spo só b k ą t w y c h y le n ia s z c z o te k j e s t G eo m etry czn ie n ie m ie r z a ln y . W ielk o ść i zw rot te g o o d d ziały w a
n i a można w p r z y b l i ż e n i u oszacow ać p r z e z dw ukrotny p o m iar n a p i ę c i a b ie g u jało w eg o z rów noczesnym odw róceniem p r z y j e dnym z pom iarów k ra w ę d z i s z c z o te k w opraw kach (k raw ęd ź z b ie g a j ą c a p r z y pierw szym p o m ia rze s t a j e s i ę n a b i e g a ją c ą p r z y po
m ia rz e d ru g im ).
Połow a r ó ż n ic y p o m ierzo n ych w t e n sp o só b n a p ię ć w y jś c io - Y/ych j e s t w p r z y b l i ż e n i u p r o p o r c jo n a ln a do omawiane go o d d zia
ły w a n ia .
L ik w id a c ja te g o " u ta jo n e g o " w y c h y le n ia s z c z o te k z a le ż y w d u ż e j m ie rz e od popraw nej k o n s t r u k c j i i s ta r a n n e g o wykonania opraw ek szczo tk o w y ch w o s i p o p r z e c z n e j.
h) S tru m ie ń sk o śn y w y n ik a ją c y z a s y m e t r i i obwodu magne
ty c z n e g o f4 . 111
S tru m ie ń sk o śn y p o w s ta je w w yniku n ie ró w n y ch o p o rn o ś c i m a g n ety czn y ch w zd łuż o s i s y m e t r i i połów ek biegunów , c z y l i w zd łu ż p r z e k ą tn y c h , n a c h y lo n y c h pod kątem 45 do głównych o s i m a g n aty czn y ch a m p lid y n y .
Sposób w y k r e ś la n ia u p ro s z c z o n e g o o b ra z u s tr u m i e n ia skośne
g o , w zbudzonego przepływ em poprzecznym tw o m ik a o b ja ś n i a r y s . 2 , n a k tó ry m p r z y j ę t o , ż e o p o rn o ść m ag n ety czna w zdłuż p r z e k ą t n e j a e- a , j e s t w ię k s z a od o p o r n o ś c i w zdłuż p r z e k ą t n e j b -r b .
Z u w agi n a o d d z ia ły w a n ie o p is a n e w p . g ) w y k ry cie i o sza
cow anie s t r u m i e n i a sk o śn e g o , spowodowanego a s y m e tr ią magne
ty c z n ą , n a t r a f i a n a t r u d n o ś c i . Oba z ja w is k a mogą w sp ó łd z ia ł a ć lu b p r z e c iw d z ia ł a ć s o b ie w m agnesow aniu o s i p o d łu ż n e j, p r z y czym o b a z m ie n ia ją zw ro t p r z y z m ia n ie k ie ru n k u wirowa
n i a .
S tosunkow o n a jp e w n ie j można w y o d ręb n ić s tr u m ie ń skośny w am p lid y n a c h p o s ia d a ją c y c h u z w o je n ie p o p rz e c z n e s t o j a n a . V/ tym c e l u wykonujemy dwa p o m iary porów naw cze. P ie rw sz y po
l e g a n a tym , że w a m p lid y n ie z obwodem poprzecznym zwartym 'u z w o je n ie p o p rz e c z n e s t o j a n a n ie c z y n n e ) u staw iam y s z c z o t k i p o p rz e c z n e t a k , by u z y sk a ć jednakow e n a p i ę c i a w y jścio w e d la obu k ie ru n k ó w w iro w a n ia . S tru m ie ń sk o śn y j e s t w ted y skompen
sowany d z i ę k i odpow iedniem u w y c h y le n iu s z c z o t e k ; pom iarze drugim w łączam y u z w o je n ie p o p rz e c z n e i ponow nie m ierzym y w a r t o ś c i n a p i ę c i a p r z y obu k ie ru n k a c h w iro w a n ia . S tw ie r d z e n ie n ie ró w n o ś c i n a p ię ć w y jścio w y ch s ta n o w i dowód i s t n i e n i a ' s t r u m i e n i a sk o śn e g o , poniew aż można p r z y j ą ć , że w y c h y le n ia
Czynniki uboczne w eksploatacji...
R y s .2. P ow staw anie s t r u m i e n i a sk o śn e g o w a m p lid y n ie : ) l i n i e i n d u k c j i s t r u m i e n i sk ła d o w y c h , b ) l i n i e i n d u k c j i w
s z c z e l i n i e , c ) l i n i e s t r u m i e n i a wypadkowego
s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h w sk u tek przypadkow ych zm ian w u s ta w ia n i u s i ę s ą p r a k ty c z n ie t a k i e same w obu porów naw czych pomia
r a c h . 3 i ł ą m agnetornotoryczną d l a u ja w n io n eg o w te n sp o só b s t r u m i e n i a sk o śn eg o j e s t p rz e p ły w u z w o je n ia p o p rz e c z n e g o s to -
j a n a . \
Prn.w dopodobieństw o w y stęp o w a n ia s tr u m i e n ia sk o śn e g o ro ś n ie p r z y z m n ie js z a n iu g r u b o ś c i s z c z e l i n y pod b ie g u n a m i. S tru m ień
t e n j e s t jednym z czynników w y z n a c z a ją c y c h d o ln ą g r a n ic ę
■grubości s z c z e l i n y .
i ) '■>pływ zm ian w ie l k o ś c i p rą d u p o p rz e c z n e g o n a o d d z ia ły w a n ia w o s i podłużne.! o z w ro c ie zależn y m od w irow ania Z jaw isk o to może z u p e łn ie z n i e k s z t a ł c i ć w y n ik i pomiarów w pew nych s p e c ja ln y c h p rz y p a d k a c h .
Ja k o p r z y k ła d mogą p o s łu ż y ć p o m ia ry , m ające n a c e l u zba
d a n ie z a l e ż n o ś c i w sp ó łc z y n n ik a w zm o cn ien ia od o p o r n o ś c i w trą
c o n e j w obwód p o p rz e c z n y am p lid y n y . J e ż e l i p o d c z a s pom iaru s z c z o t k i p o p rz e c z n e b ęd ą w ychylone w k ie ru n k u w iro w a n ia , to w tr ą c e n iu o p o r n o ś c i to w a rz y s z y z m n ie js z e n ie o d d z ia ły w a n ia ro zrnagnesow ującego w o s i p o d łu ż n e j, a w ięc w z ro s t s tr u m ie n ia s t e r u j ą c e g o . V/ r e z u l t a c i e w zm ocnienie z m a le je n ie z n a c z n ie .
P rz y s z c z o tk a c h w ychylonych w k ie ru n k u przeciw nym uby tek w zm o cn ie n ia , wywołany w trą c e n ie m te g o samego o p o ru b ę d z ie
dużo w ię k s z y ( s tr u m i e ń s t e r u j ą c y z m a le je ) .
A n a lo g ic z n e b łę d y pom iarow e można p o p e łn ić p r z y doświad
czaln y m b a d a n iu wpływu l i c z b y zwojów lu b o b j ę t o ś c i uzw oje
n i a p o p rz e c z n e g o n a w sp ó łc z y n n ik w zm o cn ien ia.
P r a k ty c z n ą e l i m i n a c j ę w s z y s tk ic h o d d z ia ły w a ń o zw ro cie zależn y m od k ie r u n k u w iro w a n ia w ym ienionych w p u n k ta c h g , h , i możemy o s ią g n ą ć w t e n s p o s ó b , że p r z e d wykonaniem każ
dego p o m iaru porównawczego u staw iam y s z c z o t k i p o p rz e c z n e t a k , by d l a obu k ieru n k ó w w iro w a n ia am p lid y n y o trzy m ać j e dnakowe w a r t o ś c i n a p ię ć w y jścio w y c h .
P r z y n ie d u ż y c h a s y m e tr ia c h n a p ię ć w y jścio w y ch ( r z ę d u 10-1 5/ i ) można zrezygnow ać z p rz e s u w a n ia s z c z o t e k p o p rz e c z n y c h , je d n a k ja k o w y n ik i pom iarów n a le ż y przyjm ow ać ś r e d n ie a ry tm e ty c z n e z obu w a r to ś c i n a p ię ć zm ierzo n y ch p r z y dwóch k ie r u n k a c h w iro w a n ia ; O p isan e p o s tę p o w a n ie nazwiemy sym e- t r y z a c j ą s t a t y c z n ą am p lid y n y w zględem k ie ru n k u w iro w a n ia .
lla le ż y d o d a ć , że s y m e tr y z a c ja s t a t y c z n a p o z w a la w w iększo
ś c i przypadków n a u z y s k a n ie p raw id ło w y ch wyników pomiarowych ró w n ie ż w s ta n a c h n i e u s t a lo n y c h ( n p . p r z y s p ra w d z a n iu wzorów n a z a s tę p c z ą s t a ł ą c z a so w ą ), i / y j ą t e k s ta n o w i b a d a n ie wpływu prądów w irow ych s t o j a n a n a p a r a m e tr y dynam iczne a m p lid y n y .
Czynniki uboczne w eksploatacji,.. 29
Na p r z y k ła d n ie s y m e t r i a oporów m agnetycznych w zdłuż p r z e k ą t n i a + a i b t b ( r y s . 2 ) j e s t p rz y c z y n ą o d d ziały w ań tra n sfo rm a to ro w y c h p o d łu ż n y c h od prądów wirow ych s t o j a n a indukow anych n a s k u te k zm ian s tr u m i e n ia p o p rzeczn eg o ( s p r z ę że n ie zw ro tn e wg p o ch o d n ej m ięd zy obwodem poprzecznym i po
dłużnym ). O d d z ia ły w a n ia t e z m ie n ia ją zw rot p rz y zm ian ie k i e runku w iro w a n ia i n i e d ad zą s i ę skompensować w ychylaniem s z c z o te k p o p rz e c z n y c h . V/ ta k im p rz y p a d k u n ie z b ę d n e j e s t za
sto so w a n ie d odatkow ej s y m e t r y z a c j i d y n a m iczn e j, k t ó r ą można o siąg n ąć p r z e z u m ie s z c z e n ie n a połów kach biegunów zezwojów zw arty ch i p r z e z w y re g u lo w a n ie i c h o p o r n o ś c i t a k , aby fu n k c j a p r z e j ś c i a am plid yn y b y ł a id e n ty c z n a d l a obu kierunków w iro w a n ia.
il p rz y p a d k u am p lid y n p r o d u k c j i k ra jo w e j ( s t o j a n y b la c h o - wane) b a d a n ia prądów w irow ych s t o j a n a i z a g a d n ie n ie sy m etry
z a c j i dy nam iczn ej m ają z n a c z e n ie d ru g o rz ę d n e i d la te g o n ie będziem y i c h t u b l i ż e j a n a liz o w a ć .
3. Vi n i o s k i
Z w rócenie uw agi n a c z y n n ik i u b o czn e z n i e k s z t a ł c a j ą c e wy
n i k i pom iarowe i s to s o w a n ie sp o so b ó w e l i m i n a c j i ty c h c z y n n i
ków w edług z a l e c e ń omówionych w p u n k c ie 2 j e s t b a rd z o i s t o t ne w b a d a n ia c h p ro to ty p o w y c h a m p lid y n , p o zw ala bowiem n a po
prawną ocenę ró ż n y c h zm ian k o n s tr u k c y jn y c h , b ąd ź t e ż n a p r a widłowe porów nyw anie am p lid y n r ó ż n y c h typów i s e r i i .
P o w ią z a n ie m ięd zy z ja w is k a m i ubocznym i i ro z w ią z a n ia m i n ie k tó r y c h sz c z e g ó łó w k o n s tr u k c y jn y c h w skazanych w r e f e r a c i e powinny być przedm iotem s k r u p u l a t n e j a n a l i z y k o n s tr u k c y j n e j.
V/ e k s p l o a t a c j i am p lid y n mogą omówione c z y n n ik i uboczne dać znać o s o b ie w r o z m a ity sp o só b ( n p . z a n ik n a p i ę c i a , s a - raowzbudzenie s i ę , n i e s y m e t r i a n a p i ę ć , k o ły s a n i a i t p . ) m ają one p rz y tym n a o g ó ł odm ienny c h a r a k t e r n i ż w no rm alnych m aszynach p rą d u s t a ł e g o i mogą s i ę o b ja w ia ć w sp o só b n i e zro z u m ia ły naw et d l a in ż y n ie ró w o dużym d o ś w ia d c z e n iu w d z ie d z in i e m aszyn p rą d u s t a ł e g o .
4 . P r z y p i s y
U p ro szczo n e p r z e d s ta w i e n ie w ektorow e o d d z ia ły w a n ia zwoju zw artego w iru ją c e g o w p o lu s ta ły m .
Z a k ła d a ją c chw ilow o, że n i e ma s t r u m i e n i a p o p rz e c z n e g o ($ o ) a p o le nieruchom ego s t r u m i e n i a p o d łu ż n e g o j e s t
je d n o ro d n e , możemy ( p r z y o z n a c z e n ia c h i n a ło ż e n iu o s i x , jy d * d , q * q j a k n a r y s . 3 ) n a p is a ć n a s tę p u j ą c a fu n k c ę d la p r z e b ie g u c z a s o w o -p rz e s trz e n n e g o s t r u m i e n ia $ ( t ) zw oju z w a rte g o :
$ ( t ) = - j # m. s i n (cu t •* oc-p),e^W *+oC^ ( i )
g d z ie o z n a c z a j ą ; ^ « p r z e s u n i ę c i e fazow e m iędzy SEM r o t a c j i i prądem zw oju ( t g ^ = X /R ) , <* - k ą t o d p o w ia d a ją c y c h w ili t = 0 , uj = 2Jl f =*Jin/3$ p rę d k o ś ć kątov/a w ir n ik a i zarazem ( p r z y p o 1 ) p u l s a c j a p r ą d u , $ - m aksym alna w a r to ś ć s t r u m ie n ia o d d z ia ły w a n ia .
Czynniki uboczne w eksploatacji,. 31
D la u p r o s z c z e n i a p r z y j ę t o p r z y tym $ , » 0 , t a k że wpływ o d d z ia ły w a n ia n a z n i e k s z t a ł c e n i e p o la . j e s t . p o m ija ln y .
S to s ti^ ą c p o d s ta w ie n ie s i n o / t = -j j - e ^ ) możemy f u n k c ję 1 ) p r z e d s ta w ić w " c z y s t e j ” p o s t a c i z e s p o lo n e j:
i ( t > = 0 , 5 V ^ + 0 . 5 # n . e j ( 2 a , t ł J r +
P ie rw s z y c z ł o n Y /y rażen ia ( 2 ) odpow iada s ta łe m u w ektorow i ś r e d n i e j w a r t o ś c i s t r u m i e n ia o d d z ia ły w a n ia , a d r u g i c z ło n sk ład o w ej z m ie n n e j, w i r u j ą c e j z podw ójną p r ę d k o ś c ią 2cu.
W ektor s t a ł y § , = 0 , 5 $ ..e3^ w yznacza zarazem ś ro d e k k o ła , po którym w ę d ru je g r o t Y /ektora Y/ypadkowego $ ( t ) , Wzajemne u s y tu o r/a n ie k i l k u p o ło ż e ń te g o w e k to ra o r a z o d p ov /iad ających im p o ło ż e ń zv/oju zw arte g o d l a wt = 0 , o,5cc, oc, +<pt 2u t 2,5t*
i 3cc pok azano n a r y s ,4 ( n a k o le Ii. p o ło ż e n ia zv/oju, na k o le K? - p o ło ż e n ia w e k to r a , p r z y j ę-co cc = 4 5 ° ) .
E f e k t m a g n e su ją c y am p lid y n ę d a je składo w a s t a ł a § Na p o d sta w ie r y s , 3 i 4 stv /ierd za m y rozm agnesow anie w o s i p o d łu ż n ej i dom agnesow anie v/ o s i p o p r z e c z n e j ,
J e ż e l i o s i e q f q i d d obrócim y n a r y s , 3 w prav/o o 9 0 °, t a k , że q ■? q p a d n ie na. o ś j y (p rz e ry w a n e s t r z a ł k i
i $ ) , p r z y czym założym y chv/ilowo # * 0 , t o d la s t r u m ie n ia iw o ju w ir u ją c e g o w p o lu s ta ły m ę o b o w ią z u ją n a d a l wzory %1 ) i %2 ) , a w ięc y /e k to r $ j e s $ u sy tu o w an y ja k p o p rz e d n io « O becnie je d n a k s tr u m ie ń o d d z ia ły w a n ia r o z - magnesowuje am plid yn ę w obu o s ia c h o
W arto ść chw ilow a skład o v/e j zm n ien n ej z a le ż y od k ą t a <x , J e ż e l i n a obw odzie y /ir n ik a ro z m ie śc im y s y m e try c z n ie dow olną li c z b ę jednakov/ych zwojów z w a rty c h , to suma składoy/ych zm ien - nych s t r u m i e n i o d d z ia ły w a n ia b ę d z ie róv/na z e r u i p o z o s ta n ie
y lk o n ie ru c h o m a sk ła d o w a s t a ł a , d l a k t ó r e j można n a p is a ć w y rażen ie = 0 ,5 z* 0 , p r z y czym z j e s t l i c z b ą ze zwojów z w a rty c h (n p . p r z y z = 2 podstav/iam y k o le jn o do wzoru ( 2 ) oq i (oC| + 0 ,5 ,# ) o trz y m u ją c po ze sumowaniu ¿ j ) t ) =
= ^m, e ^ , a p rz y z = 3 k ła d z ie m y <x , ^ ^ o trz y m u ją c po zesumov/aniu § ( t ) s 1 , 5
P rz y ro zv /a ż an iu o d d z ia ły ,.a r i a p o cho d ząceg o od częścio v /eg o z w a rc ia w s z y s tk ic h zezv/ojóv/ n a obv/odzic tv /o rn ik a lu b od p r ą dów v/irov/ych ż e l a z a ( z - —00) można w ięc p r a k ty c z n ie pom inąć składov/ą zm ienną w ir u ją c ą (z a k ła d a m y p r a k ty c z n ą s y m e t r i ę ) .
jy
R y s .4 . P r z y b liż o n y w ektorow y o b ra z s t r u m i e n i a o d d z ia ły w a n ia zezw oju zw arteg o w ir u ją c e g o w p o lu podłużnym
*,7 ro z w a ż a n ia c h u ś c iś lo n y c h s tr u m i e n ie $ i $ n a le ż y tr a k to w a ć ja k o wypadkowe ( t z n z a w ie r a ją c e s k ła d o w e qod s t r u m ie n ia o d d z ia ły w a n ia ) . P rzep ro w ad zo n e pow yżej ro z w a ż a n ia p r z y b li ż o n e w y s t a r c z a j ą w z u p e łn o ś c i do ja k o śc io w e g o u j ę c i a z ja w is k a .
Czynniki uboczne w eksploatacji... 32
LITERATURA
1. A 1 a b i e w l î . I - C p y tr.o je o p r ic d ie le n .ie k c c u ta c jo n - n o j r i e a k c j i w e le k tr o m a s z in n y c h u s i l i t i e l a c h s p o p ie -
recznom po lem i w m a sz in a c h p o sto ja n n o w o to k a . E l e k t r i - czestw o '.952, l i r 2
2. A n d r z e j e w s k i P . - Dwustopniowy w zm acniacz .a n p lid y n a ) ze s to s u n k ie m biegunów I j 1 >v obu s to p n ia c h w zm o cn ien ia. Z e s z y ty Naukowe P o l . ’W ro cław sk iej 1954, N r 3 .
3. E p s t e i n I . S . - O s o b ie n n o s ti p r o je k t ir o w a n ia nm- p lid y n o w . E l e k tr ic z e s tw o 1945, n r 12.
4 . G a b r y ś 17. - Y/pływ n i e k t ó r y c h danych uzw ójeniow ych n a p a r a m e tr y m aszyn p r ą d u s t a ł e g o z polem poprzecznym . Rozprawa d o k to r s k a . G liw ic e , c z e rw ie c 1961. S w ia tło k o - p ie w B i b l i o t e c e Głównej P o l i t e c h n i k i Ś l .
5. G o g o 1 e w s k i Z ., G a b r y ś 7/. - Maszyny p rą d u s t a ł e g o , r o z d z . 1 ^ .3 . W arszaw a, PUT, 1960.
6. P a s z e k '7. - A n a liz a i p o m iary o d d z ia ły w a n ia po
d łu żn eg o zezwojów k o m u tu ją c y c h tw o m ik a w m aszy n ie p r ą du s t a ł e g o ze szczególnym i u w z g lę d n ie n ie m am p lid y n y . S e
s j a llaukowa P o l i t e c h n i k i ś l ą s k i e j , G liw ic e 1955.
7 . P a s z e k 17. - A n a liz a s ta n ó w n ie u s t a lo n y c h am plid y
n y . Z e s z y ty Naukowe P o l i t e c h n i k i Ś l . E l e k tr y k a N r 4.
8 . P e ł c z e w s k i 17. - W zm acniacze e lek tro m a sz y n o w e, w arszaw a 1959.
9 . G o g o l e w s k i Z. , G a b r y ś 17. - B ad an ie o d d z ia ły w a n ia m ag n ety czn eg o w ir u ją c e g o u z w o je n ia k l a t kowego p r z y pomocy u z w o je n ia p r ą d u s t a ł e g o . Z e s z y ty Naukowe P o l i t e c h n i k i Ś l ą s k i e j 1962, E l e k tr y k a Nr 12 . 10, G o r i a i n o w P .A . - E l e k tr o m a s z in r y je u s i l i t i e l i
b o ls z o j m o s z c z n o s ti. E l e k t r o p r i v o d i a w to m a tiz a c ja p r o - m yszlen ny ch u stan o w o k . GEI, Moskwa 1960.
1 1 . L o o c k e G. - E l e k t r i s c h e M a s c h in e n v e r s ta r k e r . B er
l i n 1958.
BJIMHHME nOCTOPOHHLIX c&AKTOPOB HA KOHCTPYK- DjMK), 3KCI1JIYATAIJMK) H M3MEPEHMH AMIUIM^HHA
*
C o f l e p s c a H M e
Abtopom paccMâTpMBaioTCH nocTopoHHbie HBJieHMH MMeK>mne OTpMU;aTeJIbHOe BJIHHHMe Ha paÔOTy aMIUIM^HH H TOHHOCTb H X M3- MepeHMii. Oh noxasbreaeT CBH3b sthx cjaaKTopoB c kohctpykthb- HbiMH pemeHMHMM HeKOTopbix fleTajibHbix BonpocoB m ^aeT npax- TMHecKwe cnocoôbi ycTpaHeHMH 9tmx bjihhhhh Ha napaMeTpw pa- ÔOTbl H Ha H3MepeHHH.
LES FACTEURS SECONDAIRES DANS LA CONSTRUCTION, EXPLOITATION ET LES MESURES DES AMPLIDINES
R é s u m é
L’auteur décrit les phénomènes secondaires, qui ont des effets néga
tifs sur les qualités du régime des amplidines et sur la précision de leurs mesures. Il démontré les conséquences de ces effets pour la construc
tion et donne procédés de leurs éliminations.
