BADANIA CHEMICZNE GAZÓW ZIEMNYCH.

(1)

M E T A N

M I E S I Ę C Z N I K D L A S P R A W P R Z E M Y S Ł U G A Z U Z I E M N E G O , W Y D A W A N Y S T A R A N I E M „METANU", SP. Z. O . O . W E L W O W I E

NR. 5. LWÓW, MAJ 1918. ROCZNIK II.

R E D A K T O R : D * K A Z I M I E R Z K L I N G

T R E Ś Ć : Nr. 5.: Dr. K. Kun? i Z. Dobijanka: Badania chemiczne gazów ziemnych, str. 49. (Ciąg dalszy). — Dr. W . Leśniański: O przemyśle nattowym Stanów Zjednoczonych w okresie wojennym (referat), str. 55. — Produkcya gazu ziemnego w okręgu borysławsko-tustanowickim za miesiąc kwieciań 1918, str. 60.

DR. K. KLING I Z. DOBIJANKA.

BADANIA CHEMICZNE G A Z Ó W ZIEMNYCH.

(Die chemischen Untersuchungen der Erdgase. — Chemical analysis of natural gases).

(SPRAWOZDANIE Z LABORATORYUM DOŚWIADCZALNEGO „METANU").

(Ciąg dalszy).

Z szeregu analiz, których charakter ystyczniejsze wyniki zebrano w przy

toczone tablice, daje się wysnuć przypuszczenie, źe na stałość składu próby przechowywanej w naczyniach żelaznych wpływa przedewszystkiem z a w a r t o ś ć t l e n u w próbie, czyto wchodząca w pierwotny skład gazu, czyto pochodząca z wessania powietrza przy nieracyonalnem pobieraniu próby.

Gdy próba nie zawiera wcale tlenu, lub też tylko bardzo drobne jego ilości, wówczas nawet w wypadku niezupełnej szczelności naczyń żelaznych daje się w nich gaz ziemny przechowywać dosyć długo bez zbytniej zmiany swego składu. O ile jednak w składzie pobranego w ten, czy inny sposób gazu znalazł się tlen, wówczas utleniając wilgotne ściany żelazne bańki wy

wołuje on zniżkę ciśnienia w bańce poniżej ciśnienia barometrycznego i skutkiem tego przy lada jakiej nieszczelności armatury następuje wessanie dalszych ilości powietrza. Świeży tlen reaguje chemicznie nadal, powiększając w ten sposób odsetki azotu bez odpowiednio równoważnej ilości tlenu.

Tego rodzaju tłómaczenie rzeczy wyjaśnia niepomiernie wysokie ilości azotu, jakie spotykaliśmy w niektórych nadsyłanych nam próbach. Jak długo

(2)

<

u

t—t - j CQ

<

E—

o bo CU c J2

SI

G

>>

N O CD C o bo eu o

3

en -O O

'Si •c ca

eu

Ü 3

cd c

CS IM - O

O

O H

es _o

' O IM C L

>N c cs

O

S

"o N es -o bo

o (S

CA

>N

Sa

o

C Q

N N

a CB

'S o -a

'O

c

•5

c

CU

se

CS H-*

to

<U

M

S * to u 4)

C

c eu

eu Q.

CU

Q

; .s

o c c

IM

U

o o o o o o

o ~ O O o o

C O O O

C O O T ' o r »

o o o o o o O ^o ^o

o o o c o "o o - ^o

T-H o o CS ON 00 o

T ' o •CT ^<3N Os ^o ^o ^•O

o Ö Ö in _to ^{ero ó}_{co o} ^Co_CN ^Co

o o o o o _ o o o

O o m U") ^o T-H r> T-H

T ' T ' ep T T-H WO O T-H \p

ó <fjN ö ó Co CO © Cs Co

uo co o CN •TT

o o

o O

© ©

CN ^{O N} T-H uO Co Co CN

o o

bo cU-

$

-|

'S -V o

N V

C O

O) CJ O

-2

"bo

<u-

eu* eu*

3 G eU

3 O

- a o

3

. 5

a

eu

IM

-o O O

•5

-2³

bo bo N N P

£ S o

3 " O CM S « o O cs O ä

CJ

J

g bo CS K CS CU-

-rt S

>N >N bo

CU- o N

<

-a es G

CU co -a G

-a

o ö CN

+

T T CN

ó CN CN T-H

+

CN Co CN

0\ Co

oo co co CO T-H CO ON

Co Co Co <N CN (Ń Co

T T NO NO VO NO VO CO

ON C O

T-H

+

CN

©

CN CN^{t^.}

Ö T-H UO

<N

Co o

vo ^{C N} ^{C N} O O N

•er eb ćo ^CJN Ô N CVN ö C O

vo ^U") uo ^NT) ^{C O}

'O

IM

a.

3

"5 CO IM H Q o

a o

O H

O

N] CO

+

o

O H

CO O a

CU N

U

o CN

o

P M

H O C0

O

O .

CO a co O a

o - s

H O

eO O a

co O H

ta

O a

o o.

IM O

_ Q co CS o o.

o N Cu

(3)

51

co

<

U M

CQ

<

E—

-o B O bo

N tu N

tu c

J2 _{• N}N tu

tu

Ü ' E

ta

O

E

ni

E -a

o

u tu N

ta 'O

>>

c es

>

.s o

"S

N CB bo

-a

• P-I

Ź ce)

>->

Va

O

oa

N CS Ü

•o

E

C (U

ta

tu M

eu c

c

tu E

>>l

h

eu O-l «

CU

ta

la

'5 o -a

o o O o o o o '

o O O o O ^o ^O

T-H CN o O t—1 oo CN co

I—1 CN p o vo o O ^CN

Ô Ó © ô CN r - Ó •śr cb

co ^vO © T—1

r - i

o o o o O o

o"~" O O o O o

T—1 1 ^VO ^CN ^O ^O ^"sT

CN CN r Û") Ô ô ^*<r

Ö Q CN t> Ö

CO ^o o ^r—:

!—1

o o o o o o o o o

o o O o ô Ô ô «

O CO O o ^VO ^{CO CN} ^VO ' n

o ^CN O o ^VO 1—1 O O O

ö Q Q Ö CN Ö •ip cb

CO VO o T—1 1-H

«.2

'CA O

E

>->

U N

o

bo tu-

ci 'e

o

N

CQ eu

O $ O

bo tu*

3

C

tu 3

in O

-o o

3

a

tu ' O k. o -o o

•s O

"So

tu*

3 o

bo

N CM N

-a ctf

c

-S' £

bo -o

* -S

OJ O O £

V j O ta bo

• N

>>

-a o S E cB

E

O

0 0

+

⁰¹

0 0

vb co

ib T—I

CO

p 0 Ov 0 0

ib

^ * vo ^VO vo

vo OS

f cb

T—I O

I

CN vb

+

^*<r

vo CN

7—1 vc VO I p Y—;

CN CN CN CN CN cb cb fv VO vo ^VO ^VO ^VO ^VO

_o 'O k.

a

3

o a

o

C L O N ta

+

o

C L

CB

O a

O

O C L

J3 CB

O a

o CN

O -a 3

' E __tU

CB C L O a

te eu N Ut

ci

O 3

L* 'S

o « w cB

X O C8 «

O

a o

C L

te

u

_o es

o a

o Cti

(4)

ygodni średni Cp up p CO Tj< cp

ó^{Ó N} Ó © uo

Wl CO

o oo Ö^{N "}

O CN

r H

M D

>J0

TT

iwana w naczyniu szklanem nad wodą przez 6 t

' O

c

>>

js

1)

o o o o o c o ©~ © ~" ©- © o co o co o

CN up p CN M D co

© O N ©^Ö^TJ<^iio

lO co

o o

O i O

o p Ö li")

O CN

Iri s

ÛS TT

' O

c

>>

js

1)

o o © o o c o o © © © o

M D r-- o^{M D} oo^{T j -}

•^r TT p TT CN CO

Ö O N Ö Ö Ù 0

ir> co

o © o o

1-H 1—1

O ö 4r

O CN i—i

O O CO

•o

W 0 TT

c «

-t-r

0

9

N 1 i 1

Bezwodnika węgl. (C02) Tlenu (02) Wodoru (//2) Tlenku węgla (CO) Węglowodorów Azotu (N9)

bo

N

o « o *

.31

• N Q

- o

(S

C nadwyżka C0 wzglę2 dem wodorów

Gaz z Borysławia (odgazolinowany). Próba przechc Daty eksperymentalne:

'c

>M 'O

CO r H CN r H

ÙS ©^TT ©^Ö

CN

+ 1 1¹

O p TP 1-1 CN

+ 1

f i T H

Gaz z Borysławia (odgazolinowany). Próba przechc Daty eksperymentalne: ^{s «}-2 § w^{. 5}_o

Ç > ( N T - I O N O N 0 0 0 0 0 0

c o Ó N O N ^ r - r r ^ r i ó o

T r v o v o M D N o v o t ^ ^

CO Ü 'c • N ' 0 u

•śT CN^H^CN

O N ö "Sr o ć>

i—i

+ 1 1 1

t-» uo

ö^cb

H CN

+ 1

cp

Ù 0 r-H

>>

^ i-,

—« .2 -_o

co u-> T T <

CO CN ÇN C O 0 0 c

T^{M D M D} i o u~> i

M O N

» K

O^{M D} CO

o

O c

c

>, H

CJ

po pobraniu próby + azot po absorpcyi w KOH po absorpcyi w fosforze po spaleniu w 270° po aosorpcyi w KUn pö spaleniu w żarze po absorpcyi w KOH azotu

(5)

53

S

CU U O

•4-f N O

%m

B

>>

B O U

>>

co cd

- a C es B Ê CL) B

25

N

E • -

> > E

ed B cd O

N E

^ C

_ E co <-)

V)

eu N

- i . E

S CU

cd

eu M

un ô

O O

N — '

o bo eu

S: o

T»

eu*

2i« cd B

-a o

N CU

03 r» r- às

o o Ö

>T)

O Q o o o

o o o c O

oo ^{C O} ^{0 0} ^O ^{C O}

N O O O N <DN N O

Cn cb _{C O} C3N _C3N >b _{C M} cb co

O

o c

CU

s o

O

cd

"bo eu*

3

C eu

• O u

-a O _o

-2 3 P ^ P

bo eu* o

N

<

? *

bo S £ S eu

^*jr %

•bo_N ^{^ - O}

> E

> > O

r^{- a}

CM « g

88|

cd cd M.

• N - N

> N > >

- a - a

cd cd E E

cb

C M +

C M

Ö co ^{( M}

Ö 5¹

C M

co 4r

+

CD h 3

o r> ^en ^{C M} ^{C M} o ^"NT >n

-*5r cb cb cb cb

•sr ^{N O} ^{N O} ^{N O} ^{N O} ^{N O} l> co

>>

c ed

£ o

J

"3

N cd

- O bo es cd ca

>>

O

ca

N N

a

cd

c3

•4-t C CU

S

> N |

t» eu

ai

ca

I - *

eu cd Û

o -V) O E E

N

U

' O

'S 3

cd ki

O

a o a

+

8

CJ

O .

ed O

a

a)

V) o

CJ Q.

O - S

_o

ed O

a o

C M

a ed

O

a

8

> N CJ

a o

_a V) cd o a

eu

cd

o o.

8

3 CJ

• E a

28 o ,3

ed O

a

o N cd

(6)

gazy jako anormalne, posiadające nadmiernie wysoki procent azotu rodzi

mego. Dopiero powtarzanie analiz tej samej próby w różnych okresach czasu i obserwacya zależności składu od szczelności baniek żelaznych na

prowadziły nas na wyjaśnienie, że nadmierna ilość azotu nie jest zazwyczaj składową gazu rodzimego, a jest raczej pochodzenia wtórnego.

Porównywując procenty azotu w przytoczonych analizach (vide tabele) widzimy, że tak w gazie z „Kałusza" jak z „Zagórza" i z „Borysławia" na

stąpiło znaczne wzbogacenie się azotu po przechowaniu go czas jakiś w wilgotnej bańce żelaznej. Gaz z Kałusza wykazywał przy pierwszej analizie 2'32% azotu (str. 43). Po dziewięciu tygodniach wzrosła ilość azotu do 3'14%, podczas gdy ilość tlenu z 0'20/o wzrosła do 0'45%. W gazie z Zagórza (str. 45) widzimy wzrost azotu z 1'94% do 2"66/ć> przy niezmienionej prawie ilości tlenu.

Najbardziej jaskrawym przykładem są analizy gazu z Borysławia (str. 50). Tam już pierwsza analiza wykazała 33'77% azotu, podczas gdy w tej samej pró

bie po 2 miesiącach przechowania w bańce wilgotnej znaleziono 67'08% (!) azotu ; zawartość tlenu natomiast spadła z 9'40% do 0'22%. Okazało się jednak, że bańka ta była w wybitnym stopniu nieszczelną, skutkiem czego proces napływania nowego powietrza na miejsce zużywającego się tlenu był ułatwiony. Pewna część węglowodorów zdołała też wydyfundować.

Drugi wniosek ogólniejszej natury, jaki daje się wysnuć z dotychcza

sowych naszych analiz jest ten, że przechowywanie gazów nad w o d ą — nawet o ile odbywa się w naczyniach szklanych — prowadzi do zmiennych wyników (vide tabele), co pozostaje w związku z rozpuszczalnością niektó

rych gazów w wodzie, ewentualnie oddawaniem gazów poprzednio w niej rozpuszczonych. Przypuszczenie to popierają wyniki analiz prób przechowy

wanych ponad nasyconym roztworem soli kuchennej, który ze względu na niskie współczynniki absorpcyi gazów w nasyconych roztworach solnych umożliwia przez czas dłuższy operowanie gazami o względnie stałym skła

dzie (vide tabele).

Jedyną idealną cieczą zamykającą gazy pozostanie zawsze tylko rtęć, jedynym materyałem do pobierania, przechowywania i analizowania gazów pozostanie tylko szkło w formie naczyń o szczelnie szlifowanych kurkach.

Te dwa materyały t. j. r t ę ć i s z k ł o uznajemy za konieczne przy pracach nad gazami ziemnymi nietylko w analizie ścisłej, ale również i technicznej, jeżeli chcemy cyfrom analitycznym przyznać objektywną i trwałą wartość.

Tymi też tylko materyałami posługiwać się będziemy w naszem laboratoryum przy pracach z gazami.

(Ciąg dalszy nastąpi).