ZDROWIE JAKO WARTOŚĆ.
ZASADY ZDROWEGO STYLU ŻYCIA
M E T O D Y H A RT O W A N I A O R G A N I Z M U
ZDROWIE I JEGO RODZAJE
Według definicji przyjętej w 1946 roku przez Światową Organizacje Zdrowia zdrowie to nie jedynie brak
choroby czy niepełnosprawności, ale stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego. Obejmuje więc wszystkie sfery życia człowieka i rzutuje na jego funkcjonowanie wśród innych ludzi.
RODZAJE ZDROWIA
ZDROWIE
FIZYCZNE PSYCHICZ
NE DUCHOWE SPOŁECZN E
Prawidłowe funkcjonowani e
poszczególnyc h narządów ludzkiego ciała
Umysłowe – umiejętność logicznego myślenia
Emocjonalne – zdolność do rozpoznawani a emocji, ich wyrażania
Stan
wewnętrznej równowagi, spokoju, harmonii, poczucie sensu i celu życia
Umiejętność nawiązywania i
podtrzymywan ia relacji z
innymi ludźmi
CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA ZDROWIE
Zdrowie w każdej ze sfer życia człowieka warunkowane jest przez wiele czynników, wśród których wyróżnia się cztery najważniejsze:
- styl życia,
- czynniki genetyczne i biologiczne, - środowisko życia,
- opieka zdrowotna.
W największym stopniu o stanie zdrowia decyduje styl życia oraz związane z nim zachowania:
• rodzaj wykonywanej pracy,
• podejmowane aktywności,
• sen,
• odpoczynek,
• umiejętność radzenia sobie ze stresem,
• stosowanie używek,
• sposób odżywiania ( ile i jak jemy, z czego składają się nasze posiłki, jakie mamy nawyki żywieniowe)
Znacznie mniejszy, choć nadal istotny wpływ na zdrowie mają uwarunkowania genetyczne i biologiczne (wiek, płeć) oraz środowisko fizyczne ( naturalne oraz
stworzone przez człowieka) i społeczne. Ostatni czynnik to opieka zdrowotna: sposób jej organizacji, dostępność i jakość.
50.00%
20.00%
20.00%
10.00%
Czynniki wpływające na zdrowie życie
styl życia środowisko życia
czynniki gene- tyczne i bio- logiczne
opieka zdrowotna
ZACHOWANIA PROZDROWOTNE I RYZYKOWNE
Codzienne zachowania, wynikające z naszego stylu życia, mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla zdrowia. Dlatego wyróżnia się wśród nich:
• zachowania prozdrowotne (korzystne dla zdrowia, służące zdrowiu)
• zachowania ryzykowne (narażające człowieka lub osoby w jego otoczeniu na utratę zdrowia w krótszej lub
dłuższej perspektywie).
PRZYKŁADY ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH I
RYZYKOWNYCH
Zachowania prozdrowotne
• Sen
(odpowiednio długo i w dobrych warunkach).
• Aktywność fizyczna
(sport, ruch, wysiłek fizyczny).
• Racjonalne żywienie
( zróżnicowane i regularne posiłki bogate w składniki odżywcze).
• Kontrola własnego zdrowia
(m.in. poddawanie się badaniom profilaktycznym)
• Dbanie o ciało i najbliższe otoczenie
(higiena osobista, troska o środowisko)
• Bezpieczne zachowania w życiu codziennym
(m.in. w szkole, w domu, na drodze)
• Radzenie sobie ze stresem
( unikanie stresujących sytuacji, korzystanie ze wsparcia psychologicznego, rozmowy z bliskimi)
Zachowania ryzykowne
• Używanie środków psychoaktywnych ( dopalacze, leki, narkotyki)
• Palenie papierosów
• Picie alkoholu
• Zachowania agresywne
• Nieodpowiedzialne zachowanie (m.in. w sporcie
i rekreacji)
KONTROLA WŁASNEGO STANU ZDROWIA I BADANIA PROFILAKTYCZNE
Prócz zachowań pomagających w utrzymaniu zdrowia fizycznego ważne są również działania mające na celu wczesne wykrycie chorób.
Kontrola własnego zdrowia oznacza m.in.
sprawdzenie podstawowych wyznaczników stanu
naszego organizmu
PODSTAWOWE WYZNACZNIKI STANU LUDZKIEGO ORGANIZMU
WYZNACZN IKI STANU ORGANIZM
U Oddech
Tętno
Temperatur a ciała
Ciśnienie krwi
Stan skóry i błon śluzowych (ust,
gardła, oczu)
Stan włosów i paznokci Wzrost
i waga
i moczKał
Oprócz samodzielnego monitorowania tych wyznaczników, dla pełnej, pogłębionej analizy stanu naszego organizmu
przeprowadza się wiele badań kontrolnych, dostarczających precyzyjnych danych.
Najczęściej stosowane są : laboratoryjne badanie krwi i moczu, zdjęcie rentgenowskie (RTG), badanie
ultrasonograficzne (USG), i elektrokardiograficzne (EKG).
W sytuacjach wątpliwych coraz częściej sięga się po zaawansowane technologie jak chociażby tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny.
Badania te zlecają lekarze rodzinni lub lekarze specjaliści.
WARTO WIEDZIEĆ:
PRAWIDŁOWE PARAMETRY ORGANIZMU ZDROWEGO CZŁOWIEKA W SPOCZYNKU:
• oddech -10 do 12 razy na minutę, głęboki, trwający 4-5 sekund, zawsze przez nos,
• tętno – ok. 72 uderzeń serca na minutę,
• temperatura ciała – ok. 36,6 ° C,
• ciśnienie tętnicze – 120/80 mm Hg.
HARTOWANIE ORGANIZMU – CO TO TAKIEGO?
Wg słownika języka polskiego PWN hartować to zwiększać wytrzymałość i odporność fizyczną na warunki zewnętrze (np.
zmienne, niekorzystne warunki pogody), czynić organizm odpornym na nie. W potocznym znaczeniu hartowanie to po prostu przyzwyczajanie organizmu do chłodu i zimna oraz zmian temperatury otoczenia. Dzieje się to na skutek wystawianie ciała w sposób kontrolowany i regularny na działanie niesprzyjających czynników termicznych. Mogą to być: niska i wysoka temperatura powietrza, wiatr, niska i wysoka temperatura wody. Dzięki temu organizm uczy się nie tylko jak w takich okolicznościach działać, ale również jak się przed nimi chronić.
ODPORNOŚĆ
Skoro wiemy już, czym jest hartowanie, to teraz pora odpowiedzieć sobie na pytanie: czym jest odporność?
Odporność to zdolność przeciwstawiania się czemuś,
wytrzymałość, niewrażliwość na coś. Np. odporność na choroby czy odporność na zimno (zmianę temperatury).
Poprzez właściwe wykorzystanie wody, powietrza i słońca możemy wyrobić sobie odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne. Działania te zwiększają naszą odporność na zimno, ciepło, silny wiatr czy słotę. Oczywiście, jeśli
wykonujemy je z zachowaniem podstawowych zasad oraz okoliczności stosowania.
Hartowanie wpływa korzystnie na:
• przemianę materii,
• poprawia krążenie krwi,
• działanie układu nerwowego,
• ułatwia oczyszczanie komórek z toksyn,
• opóźnia procesy starzenia i korzystnie wpływa na stan skóry,
• wydajność pracy.
Jego najważniejszą rolą jest wzmocnić odporność organizmu.
Efektem prawidłowego hartowania organizmu jest
zmniejszona podatność na choroby (gł. przeziębienie oraz infekcje dróg oddechowych).
PODSTAWOWE ZASADY HARTOWANIA
•Zabiegi hartowania rozpoczynamy, wtedy gdy jesteśmy zdrowi.
•W okresie choroby hartowanie przerywamy.
•Hartowanie to proces, a nie jednorazowe działanie. Należy więc wykonywać je systematycznie (codziennie lub co 2 dni), bez dłuższych przerw. Oczywiści przerywamy proces hartowania na czas trwania choroby.
•Zabiegi hartowania powinny być dostosowane do naszego obecnego stanu zahartowania organizmu
•Hartowanie ciała należy stopniować. Tzn. stopniowo zwiększać siłę bodźca. Zaczynamy od bodźców słabych, w miarę przyzwyczajania się organizmu zwiększamy ich siłę.
•Hartowanie warto rozpocząć jak najwcześniej (w młodości,
dzieciństwie) i systematycznie kontynuować je przez całe życie.
•Warto stosować kilka różnych metod hartujących. Tzn. łączyć
zabiegi wodne, kąpiele słoneczne i powietrzne, aktywność fizyczną
— ćwiczenia na świeżym powietrzu.
•Zawsze należy brać pod uwagę warunki indywidualne jak np.
budowę ciała — ilość masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej, płeć oraz stan zahartowania. Osoby bardzo szczupłe są bardziej wrażliwe na zimno ze względu na niewielką ilość tkanki tłuszczowej pod
skórą.
•Jeśli masz wątpliwości, to przed rozpoczęciem hartowania możesz skontaktować się z lekarzem. On pomoże Ci podjąć decyzję czy/i w jaki sposób możesz rozpocząć ten proces!
METODY I SPOSOBY HARTOWANIA ORGANIZMU
Spacer boso po rosie, sauna czy też natrysk na zmianę chłodną i ciepłą wodą. Co łączy wymienione elementy? Temperatura, a dokładniej jej zmiana. Wszystkie wymienione elementy uczą organizm szybkiego reagowania na zmianę temperatury, co stanowi ideę hartowania. Oczywiście najlepszym sposobem jest stopniowe przyzwyczajanie się do zimna.
Metod hartowania jest wiele. Jednak ogromna większość z nich opiera się na tej samej zasadzie. A mianowicie wystawiać organizm na działanie zmieniającej się temperatury w krótkich okresach.
Najprostszym sposobem hartowania jest po prostu codzienna aktywność na świeżym powietrzu. Bez względu na porę roku czy też temperaturę panującą na zewnątrz zawsze znajdź kilka minut, aby pobyć na świeżym powietrzu. Mogą to być spacery, ale możne to być marsz, bieganie czy jazda na rowerze.
W przypadku dzieci formą hartowania są po prostu gry i zabawy na świeżym powietrzu. Nawet w przypadku małych dzieci
zaleca się sen na powietrzu o każdej porze roku. Oczywiście dziecko musi być odpowiednio ubrane do panujących na
zewnątrz warunków.
Ważny elementem hartowania powietrzem jest wietrzenie domu/mieszkania. Wietrzenie powinno trwać kilka minut i odbywać się każdego dnia niezależnie od pogody i panującej na zewnątrz temperatury. Nie zapominaj o przewietrzeniu swoich pokoi czy sypialni przed snem.
Kolejnym elementem w procesie hartowania jest utrzymanie właściwej temperatury w domu/mieszkaniu. W ciągu dnia temperatura powinna wynosić ok 20°C. Natomiast w nocy ok 18°C - taka temperatura powietrza jest najlepsza do spania.
Ważne jest także, aby nie przegrzewać się ubiorem. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza przy wysiłku fizycznym (ćwiczeniach, grach, zabawach, aktywności ruchowej), Aktywność fizyczna w zbyt ciepłym ubraniu powoduje pocenie i zmianę temperatury, co sprzyja rozwojowi infekcji.
Jednym ze sposobów hartowania jest chodzenie boso. Po czym? Dowolnie, po trawie (rosie), podłodze w domu, a nawet po puszystym śniegu. Oczywiście przy chodzeniu boso po śniegu reszta ciała jest ciepło ubrana. Ta forma zalecana jest osobom już w miarę zahartowanym. Do wyboru mamy też spacer boso po kamieniach, brzegiem morza czy jeziora itp.
To, co najważniejsze w tej metodzie to aby cały czas być w ruchu. W domu możemy rozpocząć tego rodzaju hartowanie od chodzenia bez kapci — w skarpetkach przez np. 30 min dziennie, następnie wydłużamy czas, a kolejno rezygnujemy z zakładania skarpet i chodzimy po domu boso.
Hartowanie słońcem - kąpiele słoneczne
Ten rodzaj hartowania w naszym klimacie jest dostępny jedynie okresowo i silnie uzależniony od pogody. W czasie kąpieli słonecznych ma miejsce wytworzenie barwnika skóry i witaminy D (która ma duży wpływ na odporność), a także wzrost liczby ciał odpornościowych oraz lepsze samopoczucie psychiczne. Ważne jest jednak umiejętne korzystanie z tego typu kąpieli.
SPOSOBY HARTOWANIA ZABIEGAMI WODNYMI
Jedną z metod hartowania jest polewanie wodą, czyli
wykorzystanie strumienia wody o niskim ciśnieniu. W celu zahartowania, wzmocnienia odporności, poprawy ukrwienia tkanek oraz zwiększenia przemiany materii stosuje się polewanie zimną lub bardzo zimną wodą.
Polewanie może być częściowe (miejscowe np.
kończyny czy pleców) lub całkowite (całego ciała).
Oczywiście metoda ta może być stosowana tylko u osób, które nie mają do tego przeciwwskazań.
Hartowanie przez zimne natryski rozpoczynamy od temperatury 28-31°C przez bardzo krótki czas ok. 30 s. Z czasem
obniżamy temperaturę i wydłużamy czas trwania zabiegu.
Bodźce zimne działają szczególnie mocno o poranku. Dlatego też zimny prysznic najlepiej brać rano. Wzięty o tej porze
pobudza oraz wspomaga procesy zachodzące o tej porze w organizmie.
Innym sposobem hartowania może być stosowanie na przemian ciepłych i zimnych natrysków pod prysznicem. Polewanie ciała na przemian ciepłą i zimną wodą nie tylko hartuje
organizm, ale również poprawia krążenie oraz uelastycznia skórę.
Można również stosować kąpiele w ciepłej i zimnej wodzie.
Innym sposobem może być masaż kostkami lodu. Zabiegi te poprawiają znacznie krążenie krwi.
W określonych warunkach także wysokie temperatury mogą hartować organizm. Przykładem takiego zabiegu jest… sauna.
Działając na gruczoły dokrewne, pobudza pracę układu krążenia.
Oczywiście w przypadku sauny istotne znaczenie ma naprzemienne ogrzewanie i ochładzanie ciała.
Sauna to klasyczne pomieszczenie do pocenia się, w którym panuje wysoka temperatura i niska lub wysoka wilgotność. Prawidłowo przebyte saunowanie składa się z kąpieli w saunie trwających od 5 do 12 minut każda. Jest to tzw. faza nagrzewania. Kąpiel w saunie przeplatana są zimnym prysznicem lub zanurzeniem w zimnej wodzie (tzw. faza ochładzania) oraz odpoczynkiem.
