Organizacja i finansowanie
służby zdrowia w Republice Czeskiej
Albert Pol
Organisation and financing of health care in the Czech Republic
This article shows the legal basis for the provision of health care in the Czech Republic. It explains in detail the responsibilities of the components of the system of health services. Basic sources of financing are also discussed, particularly the system of health insurance, as well as the amounts and structure of health expenditure.
Wstęp
W artykule przedstawiono podstawy prawne organizacji służby zdrowia w Republice Czeskiej. Omówiono szczegółowo kompetencje poszczególnych podmiotów tworzących system ochrony zdrowia. Zaprezentowano także źródła finansowania służby zdrowia, przede wszystkim system ubezpieczenia spo- łecznego, a także wielkość i strukturę wydatków na ochronę zdrowia
1.
Czeski system ochrony zdrowia jest oparty na pięciu fila- rach:
1. solidarność
• solidarność między osobami zdrowymi a osobami chorymi jest realizowana w systemie ochrony zdro- wia poprzez oddzielenie świadczenia usług zdrowot- nych od ich finansowania,
• solidarność osób czynnych zawodowo z osobami za- wodowo nieczynnymi oznacza, że każda ubezpieczo- na osoba opłaca składkę ubezpieczeniową jako okre- ślony procent swojego dochodu niezależnie od tego jakie świadczenie uzyskuje lub będzie uzyskiwać, 2. wysoki poziom samorządności,
1
W artykule opracowaniu wykorzystano przede wszystkim infor- macje zamieszczone na stronie internetowej czeskiego Ministerstwa Zdrowia oraz akty prawne dotyczące służby zdrowia w aktualnym brzmieniu.
3. finansowanie oparte na wielu źródłach z głównym udziałem środków z publicznych ubezpieczeń zdrowot- nych. Służba zdrowia jest finansowana z ubezpieczeń zdrowotnych, bezpośrednich wpłat, budżetu centralne- go oraz budżetów regionalnych,
4. równość dostępu dla wszystkich ubezpieczonych. Sy- stem służby zdrowia dąży do stworzenia warunków, w których nie będzie zróżnicowania w dostępie do usług medycznych,
5. obowiązkowe szczepienia przeciw chorobom zakaź- nym.
System ten wyznaczają niżej wymienione akty prawne:
• Uchwała Czeskiej Rady Narodowej nr 2/1993 o Karcie Podstawowych Praw i Wolności,
• Ustawa nr 48/1997 o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym i zmianie innych ustaw, ze zmianami,
• Ustawa nr 592/1992 o składkach na powszechne ubez- pieczenie zdrowotne, ze zmianami,
• Ustawa nr 258/2000 o ochronie zdrowia publicznego i zmianie innych ustaw, ze zmianami,
• Ustawa nr 372/2011 o usługach zdrowotnych i warun- kach ich świadczenia zmieniona ustawą nr 167/2012,
• Ustawa nr 373/2011 o specjalnych usługach zdrowot- nych, ostatnio zmieniona ustawą nr 167/2012,
• Ustawa nr 374/2011 o medycznej służbie ratunkowej,
ostatnio zmieniona ustawą nr 385/2012,
• Ustawa nr 551/1991 o Zakładzie Powszechnych Ubez- pieczeń Zdrowotnych (Všeobecné zdravotní pojišťovně, VZP) Republiki Czeskiej, ze zmianami,
• Ustawa nr 280/1992 o resortowych, zawodowych, za- kładowych i innych instytucjach ubezpieczeń zdrowot- nych, ze zmianami,
• Ustawa nr 378/2007 o lekach i o zmianie innych ustaw, ze zmianami,
• Ustawa nr 123/2000 o środkach medycznych i o zmianie innych ustaw, ze zmianami.
Organizacja służby zdrowia
Organizacja służby zdrowia jest w znacznym stopniu zde- centralizowana. Na szczeblu centralnym Ministerstwo Zdro- wia odpowiada za politykę zdrowotną i legislację. Sprawuje również nadzór oraz kieruje bezpośrednio niektórymi instytu- cjami służby zdrowia. Województwa wykonują szereg powie- rzonych im zadań z zakresu ochrony zdrowia, w tym rejestro- wanie podmiotów świadczących usługi zdrowotne. Zostały im też przekazane niektóre szpitale i placówki medyczne (pomoc doraźna i paliatywna). W ramach decentralizacji niektóre małe szpitale zostały przekazane gminom. Innym ważnym elemen- tem systemu opieki zdrowotnej są fundusze ubezpieczeń zdrowotnych
2.
Podstawowe regulacje dotyczące organizacji służby zdro- wia w Republice Czeskiej zawarte są w ustawie nr 258/200 o ochronie zdrowia publicznego
3.
Zadania administracji państwowej w zakresie ochrony i promocji zdrowia publicznego wykonują:
a) Ministerstwo Zdrowia,
b) wojewódzkie stacje sanitarne (krajské hygienické stani- ce),
c) Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych,
d) Ministerstwo Transportu,
e) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, f) Ministerstwo Środowiska,
g) urzędy wojewódzkie (krajské úřady).
Organy wymienione w powyższym przepisie w lit. a do c tworzą system ochrony zdrowia publicznego (§ 78 ust. 1 i 2 ustawy).
Ministerstwo Zdrowia
Ministerstwo Zdrowia (Ministerstvo zdravotnictví České republiky) zostało utworzone na mocy ustawy nr 2/1969 Sb.
o powołaniu ministerstw i innych centralnych organów admi- nistracji państwowej Socjalistycznej Republiki Czeskiej.
Ministerstwo Zdrowia jest, zgodnie z § 10 tejże ustawy, naj- wyższym organem administracji państwowej do spraw:
2
The management of health systems in the EU Member States – The role of local and regional authorities. http://cor.europa.eu/en/
documentation/studies/Documents/health-systems/health-systems- -en.pdf.
3
Předpis č. 258/2000 Sb. Zákon o ochraně veřejného zdraví a o změně některých souvisejících zákonů.http://www.zakonyprolidi.
cz/cs/2000-258.
• służby zdrowia,
• ochrony zdrowia publicznego,
• działalności naukowo-badawczej dotyczącej problema- tyki zdrowia,
• podmiotów świadczących usługi zdrowotne bezpo- średnio podległych Ministerstwu,
• kontroli spożycia substancji uzależniających, prepara- tów i substancji pomocniczych,
• poszukiwania, ochrony i wykorzystania naturalnych za- sobów leczniczych, naturalnych kąpielisk leczniczych oraz naturalnych źródeł wód mineralnych,
• leków i wyrobów medycznych do celów prewencji, diagnozowania i leczenia ludzi,
• ubezpieczeń zdrowotnych i systemu informacji zdro- wotnej,
• stosowania produktów biobójczych i wprowadzania produktów biobójczych i substancji czynnych na rynek.
Częścią Ministerstwa Zdrowia jest Czeski Inspektorat Uzdrowisk i Źródeł. Częścią organizacyjną Ministerstwa Zdro- wia jest Inspektorat Środków Odurzających i Substancji Psy- chotropowych. Ponadto przy Ministerstwie Zdrowia działa – jako organ ochrony zdrowia publicznego – Główny Inspektor Sanitarny (hlavní hygienik) Czech w randze wiceministra zdro- wia ds. ochrony i promocji zdrowia publicznego.
Szczegółowe zadania Ministerstwa Zdrowia wymienione są w § 80 ustawy o zdrowiu publicznym, zgodnie z którym Ministerstwo działając na rzecz ochrony i promocji zdrowia publicznego:
a) kieruje działaniami rządu w zakresie ochrony i promocji zdrowia publicznego i sprawuje kontrolę nad nimi, jest odpowiedzialne za opracowanie i wdrożenie krajowej polityki ochrony i promocji zdrowia publicznego, w tym zapobiegania chorobom oraz kieruje i nadzoruje jej re- alizację; dokonuje – raz na 5 lat – oceny stanu zdrowia społeczeństwa i jego rozwoju w zakresie wszystkich aspektów mających wpływ na stan zdrowia ludności i na podstawie dokonanej oceny określa priorytety w zakresie rozwiązywania problemów i poprawy stanu zdrowia społeczeństwa,
b) kieruje wojewódzkimi stacjami sanitarnymi i sprawuje kontrolę nad ich działalnością,
c) podejmuje decyzje w sprawie odwołań od orzeczeń sta- cji sanitarnych,
d) zapewnia współpracę międzynarodową w zakresie swo- ich kompetencji i wykonuje zadania wynikające z umów międzynarodowych w zakresie ochrony i promocji zdro- wia publicznego,
e) ustala, na podstawie zaleceń Państwowej Komisji Szcze- pień, antygenowy skład szczepionek do regularnego, specjalnego i nadzwyczajnego podawania i publiku- je go w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym, zawsze do 28 lutego roku; w tym samym trybie Mini- sterstwo Zdrowia ustala i publikuje również zmiany w składzie antygenowym szczepionek do regularnego, specjalnego i nadzwyczajnego podawania,
f) rozstrzyga w sprawach, zgodnie z § 4 pkt 9, § 5 ust. 5,
§ 6e, § 72 ust. 1 i 2, § 73, § 83e ust. 5, a także skarg roz-
strzyganych na mocy niniejszej ustawy przez nadrzędny
organ ochrony zdrowia publicznego; jest upoważnione
do wyrażania zgody na przedłużenie łagodniejszego li-
mitu sanitarnego zgodnie z § 3a ust. 3; wykonuje zada- nia zgodnie z § 3a ust. 4, § 3b § 6 g, § 72 ust. 3, § 75a, § 79 ust. 5, § 83a ust. 2, § 83c ust. 3 i § 83e ust.6; na wniosek wojewódzkich stacji sanitarnych rozstrzyga na warun- kach określonych w § 37 o kategoryzacji prac wykony- wanych w ich pracowniach,
g) wprowadza środki nadzwyczajne podczas epidemii oraz w razie groźby jej wystąpienia oraz środki nadzwy- czajne mające na celu ochronę zdrowia osób fizycznych w przypadku produktów niebezpiecznych oraz stwarza- jących takie zagrożenie, a także produktów złej jakości lub w przypadku naruszenia jakości wód budzących po- dejrzenia, podczas klęsk żywiołowych i innych nadzwy- czajnych zagrożeń, jeśli mają być realizowane w całym kraju lub na terytorium kilku województw, i decyduje o ich odwołaniu, w tym dopuszczenia produktów do obrotu,
h) wprowadza środki ochronne zapobiegające rozpo- wszechnieniu chorób wysoce zakaźnych i decyduje o ich odwołaniu,
i) na wniosek wojewódzkich stacji sanitarnych wydaje po- zwolenie na przeprowadzenie nadzwyczajnych szcze- pień (zgodnie z § 69 ust. 1 lit. g),
j) publikuje infromacje o chorobie zakaźnej wywoływanej przez czynniki biologiczne i toksyny wysokiego ryzyka, która zgodnie z ustawą o grzebalnictwie została uznana za chorobę niebezpieczną, zamieszczając stosowne ogło- szenie w ogólnokrajowym programie telewizji i radia, k) wytycza kierunki wykonywania zadań administracji
państwowej w zakresie ochrony i promocji zdrowia publicznego przez Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych,
l) sporządza ogólnokrajowe programy ochrony i promocji zdrowia publicznego, w tym profilaktyki chorób i zagro- żeń dla zdrowia; sporządza programy szczepień i pro- gramy zapobiegania infekcji wywołanej przez ludzki wi- rus nabytego braku odporności i kieruje ich realizacją;
ustala zasady i procedury oceny i zarządzania ryzykiem dla zdrowia i zasady monitorowania relacji między sta- nem zdrowia społeczeństwa a czynnikami środowiska oraz warunków życia i pracy oraz kieruje ich realizacją;
kieruje edukacją na rzecz promowania i ochrony zdro- wia publicznego, w tym profilaktyki i zapobiegania czynnikom zagrażającym zdrowiu,
m) udziela i cofa uprawnienia do wydawania zezwoleń, organizowania i prowadzenia kursów w zakresie oceny zagrożeń dla zdrowia,
n) dokonuje przeglądu planów kontroli, sporządzanych przez wojewódzkie stacje sanitarne, które określają priorytety działania w dziedzinie nadzoru zdrowia pub- licznego,
o) koordynuje działania i współpracę z innymi organiza- cjami rządowymi i pozarządowymi agencjami i orga- nizacjami, w tym zarejestrowanymi stowarzyszeniami obywatelskimi, jak również z partnerami społecznymi w dziedzinach związanych z działalnością administracji publicznej w zakresie ochrony i promocji zdrowia pub- licznego,
p) podejmuje działania na podstawie i w granicach bez- pośrednio stosowanych przepisów Unii Europejskiej oraz wykonuje inne zadania państwa członkowskiego
które wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów Unii Europejskiej w zakresie prawa dotyczącego żywno- ści, przedmiotów powszechnego użytku określonych w § 25 lit. a) i b), a także produktów mających bezpo- średni kontakt z wodą, o ile ww. ustawa lub inny akt prawny nie powierza tych kompetencji wojewódzkim stacjom sanitarnym,
q) sporządza, a w przypadku znaczącego rozwoju wyraź- nie oddziałującego na istniejącą sytuację w zakresie hałasu – aktualizuje, nie rzadziej jednak niż raz na pięć lat, strategiczne mapy hałasu, które obejmują limity poziomu hałasu; przez które rozumie się takie wielko- ści wskaźników poziomu hałasu, których przekroczenie ma szkodliwy wpływ na środowisko naturalne, a w celu jego wyeliminowania lub ograniczenia opracowywane są plany działania,
r) ustala stanowisko w sprawie polityki rozwoju terytorial- nego w zakresie ochrony zdrowia publicznego, dotyczą- ce m.in. oceny i zarządzania ryzykiem dla zdrowia, r’) zapewnia publiczny dostęp do strategicznych map ha-
łasu sporządzonych zgodnie z lit. q,
s) reguluje – w drodze rozporządzenia – przepisy dotyczą- ce norm hałasu, ich limity, podstawowe wymogi doty- czące zawartości strategicznych map hałasu i planów działania, które obejmują propozycje obszarów ciszy, szczegóły dotyczące charakteru i zakresu informacji publicznej na temat strategicznych map hałasu, przy- gotowywanych projektów planów działania i udziału czynnika społecznego w tych przygotowaniach oraz o opracowanych planach działania,
t) koordynuje opracowywanie planów działania, a także sporządza kompleksowy plan działania na podstawie planów działania przedstawionych przez władze regio- nalne i Ministerstwo Transportu obejmujący ustanawia- nie obszarów ciszy w aglomeracjach oraz poza nimi we współpracy z Ministerstwem Środowiska,
u) współpracuje z właściwymi organami sąsiadujących państw członkowskich UE w zakresie sporządzania stra- tegicznych map hałasu na obszarach przygranicznych, v) kieruje zarządzaniem przez wojewódzkie stacje sanitar-
ne jakością wód powierzchniowych określonych w wy- kazie, o którym mowa w § 6g,
x) przyjmuje – zgodnie z bezpośrednio stosowanym ak- tem prawnym Unii Europejskiej w odniesieniu do ma- teriałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żyw- nością – wnioski o dopuszczenie nowych substancji nie ujętych w stosownym wykazie, a także wnioski o zmia- nę takiego zezwolenia,
x’) zapewnia i koordynuje opracowanie Pandemicznego Planu Republiki Czeskiej i opracowuje plan pandemicz- ny ochrony zdrowia,
y) podejmuje działania na podstawie i w granicach bez- pośrednio stosowanych aktów prawa Unii Europejskiej w zakresie zapobiegania chorobom zakaźnym i wyko- nuje w tym zakresie inne zadania wynikające dla pań- stwa członkowskiego z bezpośrednio stosowanego aktu prawa Unii Europejskiej.
(3) W celu wykonywania nadzoru zdrowotnego Minister-
stwo Zdrowia może ustalać dla organów zdrowia publiczne-
go, o których mowa w § 78 ust. 1 pkt b i c zakres i częstotliwość
kontroli oraz konkretyzować przebieg kontroli.
Wojewódzkie stacje sanitarne
Zadania wojewódzkich stacji sanitarnych, zgodnie z § 82 ust. 2 ustawy, obejmują:
a) wydawanie decyzji, zezwoleń, certyfikatów oraz wyko- nywanie innych zadań administracji rządowej w zakre- sie ochrony i promowania zdrowia publicznego, w tym państwowego nadzoru zdrowotnego, o ile nie zostały one powierzone Ministerstwu Zdrowia,
b) sprawowanie państwowego nadzoru zdrowotnego nad przestrzeganiem zakazów oraz pełnienie innych obo- wiązków określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawnych Unii Europejskiej, w ustawie ochronie zdrowia publicznego oraz innych aktach prawnych ma- jących na celu ochronę zdrowia publicznego,
c) podejmowanie decyzji w sprawach kategoryzacji pracy na wniosek pracodawcy lub z urzędu,
d) określanie, na podstawie § 37 i § 39, prac niebezpiecz- nych (rizikové prace) i wykonywanie zadań zgodnie z § 40 lit. c i d,
e) ustanawianie w odniesieniu do pracodawców badań le- karskich po zakończeniu prac wykonywanych w ich za- kładach, w odniesieniu do takich negatywnych skutków warunków wykonywania pracy, które mogą wystąpić nawet po długim czasie; badania lekarskie pracowni- ków na promieniowanie jonizujące w kategorii A pro- wadzi się na warunkach określonych specjalnym aktem prawnym,
f) ustanawianie w odniesieniu do pracodawców lub osób fizycznych wykonujących czynności lub świadczących usługi poza stosunkiem pracy – metod i minimalnej częstotliwości monitorowania obciążenia organizmu warunkami pracy, o ile nie reguluje ich inny szczególny akt prawny,
g) prowadzenie weryfikacji czynników warunkujących po- wstanie choroby w celu oceny choroby zawodowej lub zmiany w stanie zdrowia dla celów oceny ryzyka wystą- pienia choroby zawodowej,
h) powoływanie komisji w przypadkach określonych w ustawie,
i) wykonywanie zadań właściwego organu administracyj- nego zgodnie z § 77,
j) uzgadnianie opinii w sprawie dokumentacji zagospo- darowania przestrzennego w odniesieniu do ochrony zdrowia publicznego, w tym oceny i zarządzania ryzy- kiem zdrowotnym,
k) rozpatrywanie wykroczeń z zakresu ochrony zdrowia publicznego według szczególnych przepisów praw- nych,
l) podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania środ- ków mających na celu zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych i ich odwo- ływania; organizowanie, zarządzanie, a nawet podej- mowanie działań w celu zapobiegania i powstrzymania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, a także w tym zakresie regulowanie działalności podmiotów świad- czących usługi zdrowotne i kontrolowanie ich,
m) wprowadzanie nadzwyczajnych środków podczas epi- demii lub zagrożenia jej wystąpieniem oraz nadzwyczaj- nych środków w celu ochrony zdrowia osób fizycznych w odniesieniu do produktów niebezpiecznych oraz
stwarzających takie zagrożenie, a także produktów złej jakości lub w przypadku podejrzenia naruszenia jakości wód, podczas klęsk żywiołowych i innych nadzwyczaj- nych zagrożeń, chyba że zostało to powierzone Minister- stwu Zdrowia, i decydowanie o ich odwołaniu, w tym dopuszczanie produktów na rynek lub do obrotu. Szcze- pienia interwencyjne zgodnie z § 69 ust. 1 pkt g ustala jedynie za uprzednią zgodą Ministerstwa Zdrowia, n) określanie granicznych warunków sanitarnych pracy
zawodowej oraz metod jej ustalenia; określanie zakresu i częstotliwości ich monitorowania oraz środków ochro- ny zdrowia pracowników,
o) wykonywanie państwowego nadzoru zdrowotnego nad wypełnianiem przez pracodawców obowiązku za- pewnienia usług medycyny pracy określonych w odręb- nym akcie prawnym,
p) ustanawianie środków zapobiegania epidemii, zgodnie z § 68 ust. 1,
q) nakazanie osobie kierującej zakładem przemysłu spo- żywczego prowadzącej działalność w zakresie gastrono- mii pobierania i przechowywania próbek podawanych posiłków, jeśli jest to konieczne dla zapewnienia bezpie- czeństwa podawanych posiłków, lub z powodu podej- rzenia o wystąpienie chorób zakaźnych pokarmowych, i określanie zakresu i czasu trwania tego obowiązku, r) prowadzenie dochodzenia epidemiologicznego, zgod-
nie z § 62a,
s) regulowanie działalności osób świadczących opiekę (§ 15 ust. 1) w zakresie higieny i zapobiegania zakaże- niom związanym z opieką zdrowotną i monitorowanie jej przebiegu, wdrażanie u podmiotu świadczącego doraźną, pooperacyjną lub długotrwałą opiekę szpital- ną badań występowania zakażeń związanych z opieką zdrowotną,
t) przeprowadzenie oceny i zarządzanie ryzykiem zdrowot- nym w zapobieganiu negatywnemu wpływowi na stan zdrowia społeczeństwa i przyczynianie się do monitoro- wania relacji stanu zdrowia społeczeństwa i czynników środowiskowych oraz warunków życia i pracy; inicjowa- nie i udział w tworzeniu, zarządzaniu i monitorowaniu programów ochrony i promocji zdrowia publicznego, w tym profilaktyki chorób i zagrożeń dla zdrowia, u) współpraca z urzędami administracyjnymi i organami
samorządowymi w zakresie rozwoju regionalnej polity- ki zdrowotnej oraz ochrony i promocji zdrowia publicz- nego oraz opracowywanie i wdrażanie środków w celu poprawy zdrowia i jakości życia mieszkańców danego regionu; zapewnianie oceny skuteczności wdrażanych polityk i programów w zakresie ochrony i promocji zdrowia publicznego, w tym profilaktyki i zagrożeń dla zdrowia, zapewnianie, co najmniej raz na 5 lat, oceny stanu zdrowia ludności danego regionu w zakresie wszystkich aspektów wpływających na stan zdrowia ludności i zgłaszanie priorytetów w zakresie rozwiązy- wania problemów i poprawy stanu zdrowia mieszkań- ców danego regionu,
v) udział w realizacji zadań zintegrowanego systemu
ratownictwa; opracowywanie we współpracy z woje-
wództwem oraz jednostkami zintegrowanego systemu
ratownictwa wojewódzkiego planu pandemicznego,
który określa środki mające na celu zmniejszenie skut-
ków pandemii chorób zakaźnych dla mieszkańców wo- jewództwa,
w) wydawanie poświadczeń – na formularzach wydanych przez zakłady ubezpieczenia zdrowotnego – do celów ubezpieczenia chorobowego, że została wprowadzona kwarantanna lub nadzwyczajne środki podczas epi- demii lub przy zagrożeniu jej powstaniem, o których mowa w § 69 ust. 1 lit. b i h, a także odwołanie kwaran- tanny lub ww. środków, na wniosek osób nimi objętych, x) prowadzenie transgranicznej współpracy w zakresie
nadzoru zdrowotnego państwa zgodnie z bezpośrednio obowiązującymi aktami prawa Unii Europejskiej w spra- wie współpracy w dziedzinie ochrony konsumenta, y) prowadzenie analizy ryzyka i systemu kontroli punktów
krytycznych na podstawie bezpośrednio stosowanych aktów prawa UE w zakresie kontroli w zakładach gastro- nomicznych.
Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Ministerstwo Obrony Narodowej wykonuje zadania admi- nistracji rządowej w zakresie ochrony i promocji zdrowia pub- licznego, w tym zadania państwowego nadzoru zdrowotnego nad siłami zbrojnymi i podległymi Ministerstwu Obrony Naro- dowej państwowymi jednostkami organizacyjnymi oraz przed- siębiorstwami użyteczności publicznej i używanymi przez nie obiektami. Specjalistyczne działania w zakresie państwowego nadzoru zdrowotnego publicznego w Ministerstwie Obrony prowadzi Centralny Wojskowy Instytut Medyczny.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wykonuje zadania ad- ministracji rządowej w zakresie ochrony i promocji zdrowia publicznego, w tym zadania państwowego nadzoru zdrowot- nego nad jednostkami służby bezpieczeństwa, z wyjątkiem czeskiej Służby Więziennej, Ministerstwem Spraw Wewnętrz- nych i podległymi mu państwowymi jednostkami organiza- cyjnymi oraz przedsiębiorstwami użyteczności publicznej, w tym nad wykorzystywanymi budynkami i urządzeniami.
Specjalistyczne działania w zakresie państwowego nadzoru zdrowotnego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych prowadzi ustanowiona przezeń państwowa jednostka organizacyjna.
Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Rozwoju Regional- nego i Ministerstwo Środowiska, a także urzędy wojewódz- kie wykonują w zakresie ochrony zdrowia zadania związane z opracowywaniem strategicznych map hałasu oraz planów działania dotyczących tworzenia stref ciszy itp.
Usługi zdrowotne
Ustawa nr 372/2011 o usługach zdrowotnych wyróżnia (w § 6) następujące formy opieki zdrowotnej: opieka ambula- toryjna, opieka jednodniowa, opieka szpitalna i opieka zdro- wotna realizowana w środowisku społecznym pacjenta.
Usługodawcą świadczącym usługi zdrowotne jest osoba fi- zyczna lub prawna mająca uprawnienia do świadczenia usług zdrowotnych zgodnie z ustawą. Usługi zdrowotne świadczo- ne są w placówkach służby zdrowia (zařízení poskytovatelů zdravotních služeb). Zgodnie z §§ 74 i 75 ustawy nr 372/2011 o usługach zdrowotnych prowadzony jest krajowy rejestr do-
stawców usług zdrowotnych (Národní registr poskytovatelů zdravotních služeb, NRPZS).
Na koniec 2013 r. było zarejestrowanych 29 218 placówek służby zdrowia, w tym 213 instytucji państwowych (utworzo- nych przez Ministerstwo zdrowia lub inne organy centralne).
Wśród placówek niepaństwowych 149 było utworzonych przez województwa, 156 przez miasto lub gminę, zaś 28 700 przez osobę fizyczną, kościół lub inną osobę prawną.
W tym czasie we wszystkich placówkach służby zdrowia pracowało (w przeliczeniu na pełne etaty) 47 459 lekarzy i 107 244 pracowników paramedycznych z kwalifikacjami zawodowymi. Jeden lekarz przypadał na 222 mieszkańców Czech.
Ponad 70% lekarzy pracowało w prywatnych placówkach służby zdrowia (utworzonych przez osoby fizyczne, kościoły lub inne osoby prawne, w tym spółki z większościowym udzia- łem województwa, miasta lub gminy). Prawie 20% lekarzy było zatrudnionych w placówkach państwowych i około 10%
w samorządowych.
W 2013 r. ponad 70% ogółu lekarzy pracowało w placów- kach świadczących opiekę ambulatoryjną, a prawie 82% usług w zakresie opieki ambulatoryjnej wykonano w placówkach prywatnych
4.
Finansowanie służby zdrowia
Zasady finansowania
Finansowanie służby zdrowia odbywa się z wykorzysta- niem wielu źródeł, w tym ubezpieczeń zdrowotnych, bezpo- średnich wpłat pacjentów, a także środków z budżetu central- nego oraz budżetów terytorialnych.
Główną rolę w finansowaniu służby zdrowia odgrywa sy- stem ubezpieczenia zdrowotnego regulowany przede wszyst- kim ustawą nr 48/1997 o ubezpieczeniu zdrowotnym
5. Zgod- nie z § 2 ustawy ubezpieczeniem zdrowotnym objęte są osoby mające miejsce stałego zamieszkania w Republice Czeskiej oraz osoby niemające miejsca stałego zamieszkania w Repub- lice Czeskiej, jeżeli są zatrudnione przez pracodawcę, który ma siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania w Republice Czeskiej.
Płatnikami składki na ubezpieczenie zdrowotne są: ubez- pieczeni zobowiązani do opłacania składki zdrowotnej, praco- dawcy oraz państwo (§ 4 ustawy).
Do ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne ustawa zalicza w § 5 pracowni- ków oraz osoby pracujące na własny rachunek (prowadzące działalność gospodarczą, rolnicy, przedstawiciele wolnych za- wodów i in.).
Państwo za pośrednictwem budżetu państwa opłaca składkę m. in. za dzieci pozostające na utrzymaniu rodziców lub opiekunów, osoby pobierające świadczenie emerytalne, osoby otrzymujące zasiłek wychowawczy, kobiety na urlopie macierzyńskim, osoby otrzymujące świadczenie rodzicielskie
4
Najbardziej aktualne dane dotyczące omawianej problematyki zawiera publikacja pt. Zdravotnická ročenka České republiky 2013.
Czech Health Statistics Yearbook 2013. http://www.uzis.cz/en/catalo- gue/czech-health-statistics-yearbook.
5
Předpis č. 48/1997 Sb. Zákon o veřejném zdravotním pojištění a o změně a doplnění některých souvisejících zákonů. http://www.
zakonyprolidi.cz/cs/1997-48.
lub inną pomoc pieniężną związaną z macierzyństwem, bez- robotnych poszukujących pracy, osoby ubogie lub niesamo- dzielne korzystające z pomocy społecznej, aresztowanych i odbywających karę pozbawienia wolności, osoby długookre- sowo wykonujące prace w formie wolontariatu.
Pracodawca odprowadza składkę za swojego pracownika i opłaca jej część (2/3), pozostałą część składki (1/3) opłaca pra- cownik (§ 9 ustawy).
Ustawa reguluje prawa i obowiązki ubezpieczonego.
Ubezpieczony ma przede wszystkim prawo do wyboru za- kładu ubezpieczeniowego, do którego będą odprowadzane składki. Największym zakładem ubezpieczeń zdrowotnych jest Powszechny Zakład Ubezpieczeń Zdrowotnych (111 – Všeobecná zdravotní pojišťovna ČR, VZP ČR). Pozostałe zakła- dy – branżowe kasy chorych (zaměstnanecké pojišťovny) to:
Wojskowy Zakład Ubezpieczeń Zdrowotnych (201 – Vojenská zdravotní pojišťovna České republiky, VoZP ČR), Przemysłowy Zakład Ubezpieczeń Zdrowotnych (205 – Česká průmyslová zdravotní pojišťovna, ČPZP), Zakład Ubezpieczeń Zdrowotnych Pracowników Bankowości, Ubezpieczeń i Budownictwa (207 – Oborová zdravotní pojišťovna zaměstnanců bank, pojišťoven a stavebnictví, OZP), Pracowniczy Zakład Ubezpieczeń „Škoda”
(209 – Zaměstnanecká pojišťovna Škoda, ZPŠ), Zakład Ubezpie- czeń Zdrowotnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (211 – Zdravotní pojišťovna ministerstva vnitra ČR, ZPMV ČR) i Regio- nalna Kasa Chorych (213 – Revírní bratrská pokladna, zdravotní pojišťovna, RBP).
Wśród pozostałych praw ubezpieczonego najważniejsze wydają się być: prawo do wyboru podmiotu świadczącego usługi zdrowotne oraz dostępność gwarantowanych usług w określonym miejscu i czasie.
Wysokość składki oraz kary za nieterminowe jej opłace- nie, a także sposób jej opłacania reguluje odrębna ustawa o składce na ubezpieczenie zdrowotne
6. Przepis § 2 ustawy ustala wysokość składki na poziomie 13,5% wielkości bazowej (w przypadku pracowników jest to wynagrodzenie brutto) za okres rozliczeniowy (zasadniczo jest to miesiąc, natomiast w odniesieniu do osób pracujących na własny rachunek – rok kalendarzowy). Nie ma limitu rocznego – czyli kwoty powy- żej której nie pobiera się składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Płatnik składki powinien sam obliczyć wysokość składki.
Osoby których dochód nie podlega opodatkowaniu (osoby bez zdanitelných příjmů) powinny w 2016 r. opłacać miesięcz- ną składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 1337 ko- ron (13,5% płacy minimalnej wynoszącej 9900 koron). Osoby pracujące na własny rachunek muszą przekazać zaliczkowo miesięczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne co najmniej w wysokości 1823 koron.
System ubezpieczeń zdrowotnych zapewnia finansowanie (chociaż nie zawsze w całości) następujących usług zdrowot- nych:
• opieka zdrowotna, profilaktyka, opieka ambulatoryjna, diagnostyka, leczenie, rehabilitacja, rehabilitacja uzdro- wiskowa, opieka pielęgnacyjna, opieka paliatywna oraz opieka zdrowotna dawców krwi, tkanek i komórek lub narządów związana z ich pobieraniem, we wszystkich formach określonych w ustawie o usługach zdrowotnych,
6
Zákon ČNR č. 592/1992 Sb., o pojistném na všeobecné zdravotní pojištění, ve znění pozdějších předpisů. http://www.zakonyprolidi.cz/
cs/1997-48.
• dostarczanie leków, środków spożywczych specjalne- go przeznaczenia medycznego, wyrobów medycznych i produktów stomatologicznych,
• transport ubezpieczonego i zwrot kosztów podróży,
• pobieranie krwi i tkanek, komórek i narządów do prze- szczepu oraz niezbędna obsługa (składowanie, prze- chowywanie i badanie),
• przewóz żywego dawcy do punktu pobierania i z tego punktu do miejsca świadczenia opieki zdrowotnej zwią- zanej z pobieraniem oraz z tego miejsca, także na zwrot kosztów podróży,
• przewóz zmarłego dawcy do punktu pobierania próbek i z tego miejsca,
• transport pobranych tkanek, komórek i narządów,
• badanie i sekcja zwłok zmarłego ubezpieczonego, wraz z przewozem,
• pobyt ubezpieczonego w placówce medycznej opieki szpitalnej,
• opieka zdrowotna związana z ciążą i porodem.
Usługi te są świadczone przez służbę zdrowia w zakładach opieki zdrowotnej na podstawie umowy między podmiotem świadczącym usługę a zakładem ubezpieczeń zdrowotnych, który refunduje daną usługę. W przypadku braku takiej umo- wy refundacja kosztów usługi jest możliwa w wyjątkowych sytuacjach.
Ustawa o ubezpieczeniu zdrowotnym przewiduje możli- wość obciążenia ubezpieczonego lub jego przedstawiciela prawnego częścią kosztów świadczenia usług zdrowotnych w formie tzw. opłaty regulacyjnej (regulační poplatek). Obec- nie obowiązuje jedna opłata w wysokości 90 koron za korzy- stanie z usług dyżuru medycznego lub stomatologicznego.
Pacjent pokrywa również część ceny niektórych leków. Leki są podzielone na grupy, a w każdej grupie musi być co naj- mniej jeden, który jest w pełni objęty ubezpieczeniem zdro- wotnym.
W czasie hospitalizacji, ubezpieczony nie ponosi kosz- tów leków i wyrobów medycznych, są one pokryte w całości z ubezpieczenia zdrowotnego.
Wielkość i struktura wydatków na ochronę zdrowia
Na podstawie najbardziej aktualnych danych
7można stwierdzić, że w latach 2009–2013 całkowite wydatki na ochro- nę zdrowia pozostawały na poziomie zbliżonym do 290 mld koron i wynosiły w 2013 r. 290,9 mld koron. Wydatki publicz- ne (wydatki systemu ubezpieczeń zdrowotnych oraz budżetu państwa i budżetów lokalnych) stanowiły 84,7% ogółu wydat- ków na zdrowie. Najwięcej środków wydatkowanych w 2013 r.
(229,9 mld koron) pochodziło z systemu ubezpieczeń zdro- wotnych. Udział wydatków budżetu państwa i budżetów lo- kalnych w ogólnej kwocie wydatków był niewielki i zmniejszył się z 8,9% w 2009 r. do około 5,7% w 2013 r.
Wydatki publiczne na 1 mieszkańca wynosiły w 2013 r.
23 458 koron. Wydatki prywatne średnio na jednego członka
7
