Kiedy złomowanie będzie opłacalne*

SC etO tom entf, nr 4 lipiec-sierpień 1999 r. TOM 3

T o m a s z K o w a lik

Kiedy złomowanie będzie opłacalne*

When will scrapping be profitable

Budżetu państwa nie stać na wprowadzenie ulg dla nabywców nowych samochodów, nawet gdyby udo­

kumentowali ich złomowanie i odzyskanie wielu su­

rowców - stw ierdził m inister przem ysłu Janusz Stein- hoff. M ają być jedy n ie w prow adzone zm iany w usta­

wie o zam ów ieniach publicznych, które będą w spie­

rały i dawały pierw szeństw o polskim producentom sa­

m ochodów i części. Czy taka “polityka” będzie sku­

teczna, jeśli obecnie na polskich drogach jest ju ż po­

nad 13 min pojazdów, w tym 8 min sam ochodów oso­

bowych? Blisko połow a tych pojazdów ma więcej niż 10 lat, a ponad 20% jeździ nawet 20 lat. Tymczasem na profesjonalne złom ow iska trafia rocznie zaledwie 100 tys. naszych samochodów. W krajach Unii Euro­

pejskiej jeź d z i 340 m in sam ocho­

dów, a do recyklingu trafia rocznie około 10 m in wraków.

W raz z rozw ojem m otoryzacji problem usuwania z dróg przestarza­

łych sam ochodów nabiera now ych wymiarów. Są to m.in. w ym iar tech­

niczny, energetyczny, ekonomiczny, ekologiczny, organizacyjny. N ieste­

ty, ja k się okazało, problem ten prze­

rasta nie tylko wyobraźnię, ale i m oż­

liwości działania, przede w szystkim resortów ochrony środow iska, prze­

mysłu, finansów, a także funduszy i fundacji dysponujących pieniędzm i na ochronę środow iska przed odpa­

dami i skażeniam i. Ze w zględu na zagrożenia pochodzące od zużytych pojazdów sam ochodow ych, ich czę­

ści składowych i substancji w nich stosowanych, usta­

wa o odpadach uznała je za odpady niebezpieczne.

Składowiska wraków samochodowych obwarowane są przepisami kilku ustaw (o ochronie i kształtowaniu śro­

dowiska, o zachow aniu czystości i porządku w gm i­

nach, o odpadach, o ochronie gruntów rolnych i le­

śnych).

Nasz “w jazd” do krajów Unii Europejskiej może być po prostu przyham ow any, m.in. z powodu braku kom pleksow ego system u recyklingu zużytych pojaz­

dów. W ciągu całego 1998 r. sprzedano w Polsce po­

nad 515 tys. now ych sam ochodów osobowych. Z ło­

m owano zaledw ie nieco ponad 100 tys. Tymczasem ju ż w ciągu połow y 1999 r. sprzedano w Polsce ponad 380 tys. now ych sam ochodów . Prognozy rozw oju m otoryzacji sięgające 2010 r. m ów ią o 21 min pojaz­

dów na naszych drogach.

Ponad rok tem u na zam ów ienie resortu ochrony środow iska przy w spółpracy z Daewoo-Polska (FSO na Żeraniu) pow stał Program recyklingu w motory­

zacji. Zaplanow ano w nim utworzenie do 2002 r. sieci

firm w yspecjalizow anych w dem ontażu i recyklingu m ateriałów ze starych samochodów. Zaledwie 100-150 działających dziś auto-złom ów (z przeszło 400 istnie­

jących) będzie m ogło uzyskać zezwolenie na działa­

nie w tej sieci. A to dlatego, że zaledwie część z nich spełnia w ym agania w spom nianych wcześniej ustaw, przepisów i zezw oleń w ydaw anych w obecnej struk-

skrócona wersja artykułu zamieszczonego w czasopiśmie “Środowisko” nr 17(161 )/99 z dn. 15.09.1999

F o to 1. Auto-złom, czyli zasobnik wszelkiego dobra

38

TOM 3 lipiec-sierpień 1999 r. S te id to * tte * y nr 4

turze administracji przez w ładze lokalne. Ponadto za­

planow ano uruchom ienie sieci m łynów przem ysło­

wych, które u m ożliw ią recykling około 500 tys. sta­

rych pojazdów w latach 2000-2002.

Projekty najnow szych przepisów Unii E uropej­

skiej dotyczące starych sam ochodów zm ierzają do obarczenia kosztam i złom ow ania i recyklingu m ate­

riałów ich producentów. D otyczy to rów nież w yko­

rzystania przydatnych jeszcze - po atestacji! - części, jako uzupełnienia bieżącej produkcji. W sposób oczy­

w isty w płynie to na oszczędzanie m ateriałów i ener­

gii. Przepisy, obarczające producentów sam ochodów kosztami odzysku, selekcji i przero­

bu m ateriałów , w ym agać b ę d ą od nich ponownego zużycia co najmniej 80% m asy k a ż d e g o sa m o c h o d u . Przepisy takie m ają obowiązywać co praw da dopiero od 2006 r., ale w wielu krajach problem ten je st ju ż obecnie rozw iązywany dość skutecz­

nie. Z tą sam ą datą w iązane s ą w na­

szym kraju nadzieje na pełne stow a­

rzyszenie europejskie.

Tymczasem nasze złom ow iska rosną wszerz, w zdłuż i w poprzek;

najchętniej odbierajne są elem enty stalowe, jako złom na wagę. Żadne z nich nie jest w yposażone w urzą­

dzenia do przerobu złom u sam ocho­

dowego. Tylko w trzech dużych m ia­

stach (Wrocław, Poznań i Częstocho­

wa) znajd ują się 3 kom bajny, tzw.

strzępiarki, do rozdrabniania i rozdzielania m ateria­

łów odzyskanych z w raków samochodów. Znacznie gorzej jest z odzyskiw aniem m etali kolorow ych, ole­

jów sam ochodow ych, ogum ienia, szkła, płynów ha­

m ulcow ych i kw asów z akumulatorów.

Jak daleko nam do uporania się z zużytym i sa­

m ochodam i, św iadczy m.in. nie rozw iązany problem starego ogum ienia. A ż 70% produkcji polskiego prze­

m ysłu gum owego to opony do sam ochodów i ciągni­

ków. Specjaliści od odpadów szacują, że corocznie wycofuje się z eksploatacji 100-125 tys. ton zużytych opon. Stare ogum ienie sam ochodów i ciągników zni­

ka nie w iadom o gdzie, ja k przysłow iow a kam fora, a wykorzystanie złom u gum owego jak o źródła cennych surowców u nas dopiero raczkuje. “ Stare kapcie” naj­

łatwiej znaleźć na w ysypiskach odpadów kom unal­

nych, placach zabaw dla dzieci, w lesie albo w rzece.

Przerobem starych opon na granulat zajm uje się

w Polsce tylko 5 przetwórni. M ogą w yprodukow ać rocznie 4,5-5 tys. ton granulatu ze złom u gumowego.

Jedna z nich, w Gliwicach, m oże - jeśli uzyska na ten cel odpowiednie środki inwestycyjne - zwiększyć pro­

dukcję granulatu gum owego o 100%, z 2 do 4 tys. ton rocznie. Dwie inne przetwórnie m ająbardzo duże luzy produkcyjne. Tylko 4% skupionych starych opon prze­

robiono ostatnio na regenerat, m ateriał, który m ożna w ykorzystać jak o częściow y zam iennik m ieszanek gum owych. Dopiero od niedaw na opony spalane są w... piecach cem entow ych; np. cem entow nia “ G ó­

rażdże” zam ierza spalać 12 tys. ton rocznie. Inne ce­

m entownie b ę d ą ją naśladować po uzyskaniu niezbęd­

nych zezw oleń od Inspekcji O chrony Środowiska. We w szystkich naszych cem entow niach 300 tys. ton sta­

rych opon m oże zastąpić 10% zużywanego węgla. W w ielu krajach zużyte opony to 20% paliw a stałego w piecach cem entow ych. Spalanie opon, w przystoso­

w anych do użycia tego m ateriału odpow iednich pie­

cach, może posłużyć do produkcji m ateriałów budow ­ lanych, energii elektrycznej i ciepła dla potrzeb ko­

munalnych.

Zaniedbane jest rów nież odzyskiw anie ołowiu oraz elektrolitu i obudów akum ulatorów z tw orzyw sztucznych. Do niedaw na jedynym w kraju zakładem odzyskującym ołów były Zakłady “O rzeł B iały” w Bytomiu. Zaledw ie przed rokiem uruchom iono - po zakupieniu linii technologicznej we W łoszech - no­

w oczesny zakład przerobu akum ulatorów i elektrolitu w Świętochłowicach. Zorganizowania wym aga spraw­

Foto 2. Zużyte opony często trafiają prosto do lasu

39

Sleui& M ientf, nr 4 lipiec-sierpień 1999 r. TOM 3

na sieć punktów odbioru zużytych akum ulatorów (za­

opatrzonych w kontenery na co najmniej kilkadziesiąt sztuk) w w ęzłow ych punktach w iększych miast.

Podobne punkty pow inny ułatwić zbieranie szyb sam ochodow ych, piankow ych części foteli i uszcze­

lek, elem entów z tw orzyw sztucznych (zderzaki, obu­

dow y tablic rozdzielczy ch ). Tem po starzenia się i

“śmierci technicznej” znacznej ilości sam ochodów na naszych fatalnych drogach przyspiesza ich pochodze­

nie. Z naczną liczbę sam ochodów stanow ią tzw. skła­

daki, przyw ożone na law etach “pojazdy do kapitalne­

go rem ontu” . Tylko w 1996 r. zw ieziono do kraju pra­

wie 60 tys. takich półwraków , a łącznie w latach 1991- 1998 trafiło na nasze drogi około 400 tys. takich “po­

jazd ów ” .

U staw a z 27 czerw ca 1997 r. m ówi, że unieszko­

dliwianie odpadów polega na poddaw aniu ich proce­

som przekształcania, m.in. fizycznym i chem icznym , w celu zniesienia zagrożeń dla życia i zdrow ia ludzi oraz środowiska. U staw a zezwala, aby unieszkodliwia­

niem było rów nież składow anie odpadów. W przypad­

ku tak specyficznych odpadów, jakim i są zużyte sa­

m ochody i ich elem enty konstrukcyjne, składow anie

pow inno być jedynie krótkotrw ałą fazą przejściową.

Stary samochód powinien ja k najprędzej trafić do m iej­

sca, w którym oddzielone będąposzczególne m ateria­

ły z których go zbudow ano. N iektóre najbardziej zna­

ne światow e firm y sam ochodow e ju ż obecnie prom u­

j ą swoje w yroby, jak o w yprodukow ane (bo zm usza je do tego polityka cenowa i podatkow a oraz rygorystycz­

ne przepisy o ochronie środow iska) w znacznej części z m ateriałów odzyskanych ze starych samochodów.

Zgodnie ze w spom nianym wcześniej projektem ustaw y o obow iązku ponow nego przerobu 80%, a za kilkanaście lat naw et 85% m asy m ateriałów użytych do produkcji sam ochodu będzie ponow nie w ykorzy­

sta n e . M y ś lą p r z e w o d n ią teg o z a m ie rz e n ia j e s t oszczędność m ateriałów , energii, czystsza produkcja i ochrona środow iska. Sam ochód, który “skończył ży­

cie” zarazem jest jednym z głównych źródeł (ze wzglę­

du na liczbę używ anych w E uropie sam ochodów) od­

padów w ym agających dokładnego odzyskania i w y ­ dajnego przetw orzenia. Jeśli sam ochód w aży średnio 600-1000 kg, to odzyskanie 480-800 kg m ateriałów m a zasadnicze znaczenie dla uznania recyklingu w ra­

ków sam ochodow ych za znakom ity interes.

Punkt Konsultacyjny

W Instytucie Przemysłu Gumowego „Stomil” w Piastowie działa Punkt Konsultacyjny, w którym zainteresowane osoby, poszukujące nowych rozwiązań, mogą uzyskać od­

płatnie fachowe porady w zakresie technologii i stosowania wyrobów gumowych.

J e ś li c h c e s z :

• uruchomić produkcję wyrobów gumowych

• zasięgnąć rady w sprawie stosowanych surowców i receptury mieszanek gumowych oraz konstrukcji oprzyrządowania

• poprawić jakość swoich wyrobów

• zwiększyć efektywność swojej produkcji

• uzyskać informacje kto, gdzie i co produkuje z gumy z w ró ć s ię d o n as

Ceny świadczonych usług są umowne, negocjowane z klientem.

Termin konsultacji najlepiej uzgodnić telefoniczne.

N a s z a d re s :

In s ty tu t P rz e m y s łu G u m o w e g o „ S to m il”

ul. H a rc e rs k a 30 0 5 -8 2 0 P ia s tó w

telefon: (0-22) 723-60-25 do 29 w. 247 mgr inż. Beata Jaśkiewicz lub (0-22) 723-60-20 i 723-60-21 sekretariat

telefax: (0-22) 723-71-96, e-mail ipgum@pol.pl

40