Urbański, Marek
"Filozofia i myśl społeczna XVII wieku,
cz. 1-2", red. Zbigniew Ogonowski,
Warszawa 1979 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 71/2, 426
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
426 Z A P I S K I
wysiłku, nie mogła go następnie utrzym ać; dlaczego upadek był ta k gwałtowny i całkow ity oraz — w kraczając na (teren rozw ażań historiozoficznych - - czy jej k ariera jako w ielkiej potęgi m iała realn y wpływ n a późniejszą histoi ię kraju.
W końcowych partiach tych rozważań Roberts sięga aż po dzień dzisiejsz> odnotowując współczesne przejaw y szwedzkiej świetności i szukając śladów w pły w u okresu im perialnego n a obraz Szwecji dzisiejszej — Szwecji T horbjöm a Fäll- dina i Olafa Palme. D ostrzegając silne wpływy trad y cji historycznej m.in. w skła dzie panteonu narodowego, celebracji odpowiednich rocznic, poczesnym miejscu historyków wojskowości w historiografii szwedzkiej etc. autor w yraża przeko nanie, iż historyczne doświadczenia z okresu ’w ielkości wyraźnie, choć w trudny do zdefiniowania sposób w yróżniają Szwedów spośród ich skandynaw skich są siadów.
N iew ątpliw ą zaletą om aw ianej książki jest przejrzysta ilustracja k a rto g ra ficzna. Identycznie rozw iązane m apy pozwalają śledzić kolejne etapy ekspansji szwedzkiej w XVI i XVII w., przedstaw iają rejony konfliktów z Danią, Rosją, Polską i Niemcami zaznaczając kolejne szwedzkie sukcesy terytorialne — by w końcu naszkicować p u n k t docelowy — im perium z 1660 r.
Nie m a w książce oddzielnego zestaw ienia bibliograficznego — autor w yraża nadzieję, iż hrak te n uzupełnią odpowiednio rozbudow ane przypisy; niewielka objętość i nieco eseistyczna form a uzasadniają brak indeiksu.
Ja k a jest w ięc przydatność omawianej pozycji? W ydawca podkreśla szczupłość lite ra tu ry poświęcanej problem om nowożytnej historii Szwecji, dostępnej w języ ku angielskim nie mówiąc już o innych. Omawiana p raca ma w ypełniać tę lukę, dzięki swemu syntetycznem u ujęciu, stać się cenną pomocą zarówno dla stu d en tów, jak i zawodowych historyków. Mimo istnienia łatw o dostępnego polskiego przekładu „Dziejów Szw ecji” Ingvara A n d e r s s o n a (W arszawa 1967) oraz pol skiego opracow ania — autorstw a Adama K e r s t e n a (W arszawa 1973), praca R obertsa z pewnością zainteresuje iteż polskiego czytelnika ze w zględu na swe oryginalne, autorskie ujęcie najciekawszego chyba okresu historii Szwecji.
W. T.
Filozofia i m yśl społeczna X V I I wieku, cz. I—II, Ted. Zbigniew O g o n o w s k i , Państw ow e W ydawnictwo Naukowe, W arszawa 1979, s. 738, 468.
Bardzo obszerny (ponad 900 stron samych tekstów) tom najpełniej chyba z do tychczas w ydanych realizuje założenia, które przyśw iecały całości edycji. Autor sta ra ł się dać czytelnikom „panoram iczny” przekrój stan u umysłowości Polaków XVII wieku. Nie w ah ał się więc włączyć do antologii tekstów intelektualnie miernych, czy naw et swoistyoh a b e rra cji myślowych, o ile tylko były one współ
cześnie czytane i cieszyły się powodzeniem.
To socjologizujące założenie znalazło odbicie w sposobie klasyfikacji m ateria łu, który Z. O g o n o w s k i dzieli na 6 obszernych grup: I. Myśl społeczna i po lityczna. Świadomość stanow a, narodowa, historyczna; II. K w estia tolerancji; III. Filozofia religii. Więź relig ijn a i spory wyznaniowe; TV. Etyka, estetyka,
refleksja nad historią; V. Fizyka, kosmologia; VI. Logika, metafizyka.
Podziałowi publikow anych tekstów została podporządkow ana konstrukcja w stę pu, który obok uw ag o poszczególnych pism ach daje czytelnikow i minisyntezy zasadniczych problemów, wokół których zostały one zgrupowane. W przeciw ień stwie do tomów, poprzednich kom entarze m ają przede wszystkim charakter przy pisów rzeczowych, a nie źródłowych. Tom uzupełnia „Słowniczek wyrazów s ta ropolskich” i szczegółowy indeks osobow j.
