Warszawa, dnia 16. O? 2009
M I N I S T E R Z D R O W I A
GIS-EP-076-7-WE/O9
BIURO RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH WPfc.
ZAL jt
• r
2009 -02- 2 5
/
jmJMM RPO
Pan
Janusz KOCHANOWSKI Rzecznik Praw Obywatelskich
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 00-090 Warszawa, Al. Solidarności 77
W odpowiedzi na nadesłane w piśmie z dnia 3 lutego 2009 roku, znak RPO-606966- X/09/JS wystąpienie w sprawie wdrażania w Polsce zaleceń Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób dot zagadn^ń nadzoru epidemiologicznego, profilaktyki, diagnostyki i leczenia grypy i jej powikłań, pragnę przedstawić następujące stanowisko.
Jak słusznie stwierdzono w wystąpieniu, kwestie zgłaszania i rejestracji zachorowań na zakażenia i choroby zakaźne są obecnie regulowane w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U.
Nr 234 poz. 1570). Należy jednak zauważyć, że upoważnienie ustawowe zawarte w art. 27 ust.
9 ww. ustawy, obligujące Ministra Zdrowia do wydania rozporządzenia określającego min wykaz zakażeń i chorób zakaźnych podlegających takiemu obowiązkowi zgłoszenia, sposób finansowania z budżetu kosztów zgłoszeń oraz sposób dokumentowania wykonania ww.
obowiązku, nie zostało jeszcze wypełnione (zostanie zrealizowane do końca pierwszego półrocza br.). W zaistniałej sytuacji organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie dysponują jeszcze instrumentem prawnym do skutecznego egzekwowania od lekarzy i kierowników szpitali wypełnienia ww. obowiązku. Nie przesądzając o merytorycznej treści uregulowań nie wydanych jeszcze rozporządzeń Ministra Zdrowia należy zauważyć, że dopiero po ich wydaniu będzie możliwe skuteczne egzekwowanie wypełniania obowiązku dokonywania zgłoszeń określonych zakażeń i chorób zakaźnych, w tym karanie grzywną osób uchylających się od wypełnienia ww. obowiązku w oparciu o wymienione w wystąpieniu RPO przepisy karne zawarte w art. 52 ustawy. Dopiero po wydaniu ww. rozporządzenia, zostaną
bowiem stworzone pełne ramy prawne regulujące zgłaszanie zakażeń i chorób zakaźnych, a tym samym możliwa będzie poprawa zgłaszania zachorowań na choroby zakaźne.
Szczególnie cenną formą nadzoru epidemiologicznego nad grypą jest wybiórczy nadzór epidemiologiczny i wirusologiczny typu Senłinel, prowadzony przez laboratoria wojewódzkich stacji sanitamo-epidemiologicznych i wybranych lekarzy, dobrowolnie deklarujących udział w tym nadzorze. Jego istotą jest wykonywanie badań wirusologicznych z wymazów pobieranych z górnych dróg oddechowych osób z objawami wirusowych infekcji układu oddechowego trafiających do przychodni i praktyk lekarskich uczestniczących w programie. Ma to na celu potwierdzenie zakażenia wirusami grypy oraz określenia ich charakterystyki antygenowej. Całość programu dotyczącego nadzoru Senłinel nad grypąjest od wielu lat koordynowana przez Krajowy Ośrodek ds. Grypy w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego - Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. Dotychczasowe przepisy nie stwarzały ram prawnych prowadzenia takiej formy nadzoru, ani nie zapewniały wystarczających źródeł jego finansowania. Nadzór ten był prowadzony w istocie na zasadach wolontariatu lekarzy uczestniczących w programie, zaś finansowanie badań wirusologicznych wykonywanych w ramach nadzoru Sentinel było niewystarczające.
Wprowadzony przepis art. 45 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi umożliwia zinstytucjonalizowanie tej formy nadzoru w drodze zawarcia przez Ministra Zdrowia umów z ośrodkami referencyjnymi lub jednostkami badawczo rozwojowymi oraz przez państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych z lekarzami uczestniczącymi w nadzorze. Niezbędne na ten cel środki, zgodnie z zapisami cytowanej ustawy, pochodzić będą z budżetu Ministra Zdrowia.
Obecnie w Głównym Inspektoracie Sanitarnym, we współpracy z Krajowym Ośrodkiem ds. Grypy, trwają prace nad przygotowaniem stosownych dokumentów dotyczących zapewnienia finansowania omawianego nadzoru nad grypą i zawarcie przez Ministra Zdrowia stosownej umowy z Krajowym Ośrodkiem ds. Grypy w NIZP-PZH w Warszawie na koordynowanie całości podejmowanych w tym zakresie działań. Konieczne jest bowiem wcześniejsze ustalenie jednolitych form nadzoru Sentinel nad grypą doprecyzowanie zadań podmiotów w nim uczestniczących i oszacowanie przewidywanych kosztów jego wdrożenia.
Należy bezwzględnie zgodzić się z zawartą w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich tezą, że szczepienia ochronne przeciw grypie są skuteczną i społecznie akceptowaną metodą zapobiegania zachorowaniom. W chwili obecnej są to szczepienia zalecane, tzn. koszt zakupu preparatów i wykonania szczepienia ponosi osoba zainteresowana. Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym nie jest to także szczepienie wymagane przy wykonywaniu czynności zawodowych przez pracowników w sposób szczególny narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych,
2
o których to szczepieniach mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Szczególnie cenne są więc inicjatywy lokalnych samorządów, które w miarę posiadanych środków finansują zakup szczepionek oraz wykonanie szczepień ochronnych u osób starszych, w sposób szczególny narażonych na ciężki i powikłany przebieg grypy, których nie stać na zakup szczepionki z uwagi na sytuację materialną. Również wielu pracodawców finansuje pracownikom szczepienia przeciw grypie, mając na względzie możliwe straty ekonomiczne związane z absencją chorobową w przypadku wystąpienia zwiększonej liczby zachorowań na grypę.
Należy podkreślić, że zgodnie z art. 17 ust. 9 ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi informowanie pacjentów oraz opiekunów o dostępnych szczepieniach zalecanych jest obowiązkiem lekarzy sprawujących profilaktyczną opiekę zdrowotną. Uchylanie się lekarza od tego obowiązku zgodnie z art. 51 pkt 3 ustawy podlega karze grzywny. Egzekwowanie tego obowiązku pozwoli zapewne na dotarcie do dużych grup społecznych z informacją na temat pozytywnych skutków zdrowotnych szczepień p/grypowych.
Odnośnie działań promocyjnych należy stwierdzić, że stosowne informacje, w tym rekomendacje Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób na temat konieczności szczepień przeciwko grypie sezonowej u osób z grup podwyższonego ryzyka i pracowników służby zdrowia w krajach UE, wspomniane w wystąpieniu RPO, zostały zamieszczone na stronie internetowej Głównego Inspektoratu Sanitarnego oraz Krajowego Ośrodka ds. Grypy i są powszechnie dostępne. Ogłaszany corocznie Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie zasad przeprowadzania szczepień ochronnych zawiera m.in. wytyczne dotyczące przeprowadzania szczepień ochronnych przeciw grypie (patrz Program Szczepień Ochronnych na 2008 rok - Dz.Urz.MZ z dnia 1 października 2008 r. Nr 11, poz.
76). Stanowi on jasną wskazówkę dla lekarzy, opisującą sposób przeprowadzania obowiązkowych i zalecanych szczepień ochronnych. Przed każdym sezonem grypowym podejmowane są przez przedstawicieli Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym, liczne akcje informacyjne, w tym także medialne, promujące szczepienia przeciwko grypie. Działania takie podejmowane są także przez przedstawicieli Krajowego Ośrodka ds. Grypy. Państwowi inspektorzy sanitarni udostępniają wszelkie informacje dotyczące szczepień ochronnych przeciw grypie i korzyści płynące z corocznego poddawania się im.
Informuję uprzejmie, że tygodniowe dane epidemiologiczne publikowane przez Krajowy Ośrodek ds. Grypy wskazują na wystąpienie w roku bieżącym w Polsce sezonowego, epidemicznego wzrostu liczby zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne.
Dane te w poszczególnych okresach roku bieżącego przedstawiają się następująco: 8 - 1 5
3
stycznia br. - 14 715 zachorowania, 16 - 22 stycznia br. - 47 325 zachorowania, 23 -31 stycznia br. - 119 395 zachorowania, 1 - 7 lutego br. - 93 385 zachorowania. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w lutym obserwowany jest spadek liczby zachorowań. Sytuacja epidemiologiczna w kraju jest monitorowana i analizowana.
(^aroa^iaui^ soctejuLE^kiL
4
