Lech Krzyżanowski
Polsko-Egipski Zespół Konserwacji
Zabytków Islamu
Ochrona Zabytków 26/1 (100), 69-70
K R O N I K A
R e d a k c j a „ O c h ro n y Z a b y t k ó w ” z w r a c a się tą drogą do w s z y s t k i c h p l a c ó w e k n a u k o w y c h , k o n s e r w a t o r s k i c h i m u z e a l n y c h o p o w i a d a m i a n i e n a s o o r g a n i z o w a n i u k o n f e r e n c j i , s y m p o z j ó w , s e m i n a r i ó w i z e b r a ń p o ś w i ę c o n y c h p r o b l e m a t y c e k o n s e r w a t o r s k i e j i o c h r o n y z a b y t k ó w . U ł a t w i to r e d a k c j i z a m i e s z c z a n i e na bie żąco i n f o r m a c j i o w y d a r z e n i a c h k o n s e r w a t o r s k i c h . R e d a k c j aP O L S K O - E G I P S K I Z E S P Ó Ł K O N S E R W A C J I Z A B Y T K Ó W I S L A M U
W d n iu 24 k w ie tn ia 1972 r. z o sta ło p o d p is a n e p o ro z u m ie n ie o p o w o ła n iu P o ls k o -E g ip - sk ie g o Z e s p o łu K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w Is la m u . Z e s tro n y e g ip s k ie j s y g n a ta riu s z a m i są p rz e d s ta w ic ie le D e p a r ta m e n tu S ta ro ż y tn o ś c i, s tro n ę p o ls k ą r e p r e z e n tu j ą : S ta c ja A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U n iw e r s y te tu W a rs z a w s k ie g o i Z a rz ą d u P P P r a c o w n ie K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w . P o w o ła n ie Z e sp o łu je s t w y ra z e m o b u s tro n n ie z g ła s z a n y c h in t e n c ji i p r a k ty c z n ą r e a liz a c ją je d n e g o z p u n k tó w u m o w y o w s p ó łp r a c y k u lt u r a l n e j, z a w a r te j m ię d z y r z ą d a m i E g ip tu i P o ls k i.
D o b re w y n ik i u z y s k a n e w tr a k c ie p ra c b a d a w c z y c h i k o n s e r w a to r s k ic h re a liz o w a n y c h p rz e z m is ję P K Z w D e ir e l B a h a ri p rz e k o n a ły e g ip s k i D e p a r ta m e n t S ta ro ż y tn o ś c i o k w a lif ik a c ja c h p o ls k ic h k o n s e r w a to ró w . Z k o le i p ię c io le tn i o k re s p r a c y w E g ip cie p o z w o lił n a sz y m s p e c ja lis to m p o z n a ć s z tu k ę I s la m u w s to p n iu u z a s a d n ia ją c y m m o ż li w o ść p o d ję c ia p r a c b a d a w c z y c h , d o k u m e n ta c y jn y c h i k o n s e r w a to rs k ic h . Z e sp ó ł d z ia ła w r a m a c h S ta c ji A rc h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rs k ie j U W k ie r o w a n e j p rz e z p ro f, d r K a z im ie rz a M ic h a ło w sk ie g o . K ie ro w n ik ie m je s t m g r in ż. a rc h . A n d rz e j M isio ro w s k i. a w s k ła d Z e sp o łu w c h o d z i p o n a d to d w ó ch a r c h ite k tó w , ta k ż e d e le g o w a n y c h p rz e2
P K Z , o ra z e g ip s k i p e rs o n e l p o m o c n ic z y (k re śla rz e ). W za le ż n o śc i od b ie ż ą c y c h p o tr z e b s k ła d Z e sp o łu b ę d z ie u le g a ł zm ia n o m .
P ie r w s z y m z a d a n ie m je s t p rz y g o to w a n ie in w e n ta r y z a c ji, d o k u m e n ta c ji n a u k o w o - h i- s to ry c z n e j, p r o j e k tu k o n s e r w a c ji i o d b u d o w y z a b y tk o w e g o k o m p le k s u „ A m ir K e - b i r - K u r k u m a s ” w K a irz e . K o m p le k s s k ła d a się z m e c z e tu , m a u z o le u m , b u d y n k u k la s z to rn e g o i re z y d e n c jo n a ln e g o z b u d o w a n e g o u s c h y łk u X V w . d la e m ir a K u r k u m a s a W ielk ieg o . J e s t to p o m n ik d z ia ła ln o ś c i je d n e g o z n a jw y b itn ie js z y c h k s ią ż ą t m a - m e lu c k ic h ; w ś ró d e g ip s k ic h z a b y tk ó w a r c h i te k t u r y I s la m u s ta n o w i w y ją tk o w o c e n n y o b ie k t. P o b u d o w a n y n ie g d y ś w d z ie ln ic y r e z y d e n c ji i o g ro d ó w dziś z n a jd u je się w c e n tr u m t a k z w a n e g o C m e n ta rz a K a lifó w , w ie lk ie j n e k ro p o li b ę d ą c e j je d n ą z p i e r w sz o p la n o w y c h a t r a k c j i tu r y s ty c z n y c h K a iru . C a ło ść w z n ie s io n a z w a p ie n ia p o c h o d ząceg o z lo k a ln y c h k a m ie n io ło m ó w p ła s k o w y ż u M o k k a ta m , z k tó r e g o k o rz y s ta n o ró w n ie ż p rz y b u d o w ie p ir a m id . O d p o ło w y X V II I w . u s ta ła o p ie k a n a d b u d y n k a m i, k tó r e z c z a se m u le g ły d e w a s ta c ji (d a c h y , stro p y , k la t k i sch o d o w e , częścio w o ś c ia n y , k o ro n a m u ró w ). P o z a tw ie rd z e n iu p r o j e k tu a rc h ite k to n ic z n e g o , co n a s tą p i w r. 1973, ro z p o c z n ą się p r a c e b u d o w la n e re a liz o w a n e p rz e z p rz e d s ię b io rs tw o e g ip s k ie p o d a u to r s k im n a d z o re m p o ls k ic h a rc h ite k tó w .
R o zp o częcie p ra c y Z e sp o łu , d ru g ie j z k o le i s ta łe j m is ji z a g ra n ic z n e j P K Z o tw ie r a i n te r e s u ją c e , s z e ro k ie p e r s p e k ty w y d la o b y d w u stro n . O b ecn o ść k o n s e r w a to ró w p o l s k ic h p o z w o li e g ip s k ie m u D e p a r ta m e n to w i S ta ro ż y tn o ś c i p o d ją ć d z ia ła ln o ś ć w z a k re s ie o c h ro n y z a b y tk ó w Is la m u , d z ie d z in y n ie b ę d ą c e j do te j p o ry p rz e d m io te m w ię k sz e g o z a in te re s o w a n ia . N a si a r c h ite k c i p o d e jm ą w p rz y s z ło śc i in n e p r a c e d o k u m e n ta c y jn e i n a d z o ry a u to r s k ie w z a k re s ie w y k o n a w s tw a p r a c b u d o w la n o - k o n s e r w a - to r s k ic h d o ty c z ą c y c h z a b y tk ó w Is la m u . M o żn a o c z e k iw a ć , że n o w o p o w s ta ła m is ja ro z w in ie się z g o d n ie z in t e n c ja m i o b u s tro n . D z ia ła ln o ść ta stw o rz y p o ls k im k o n s e r
w a to ro m a r c h i te k t u r y m o ż liw o ść ro z w ią z y w a n ia n o w y c h p ro b le m ó w te o r e ty c z n y c h i p ra k ty c z n y c h . K r a je a r a b s k ie o c z e k u ją n a w s p ó łp r a c ę s p e c ja lis tó w w z a k re s ie k o n s e r w a c ji z a b y tk ó w ; f a k t te n b y ł b r a n y p o d u w a g ę w p rz y g o to w y w a n iu z a ło ż e ń P o l- sk o -E g ip sk ie g o Z e s p o łu K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w Is la m u . L e c h K r z y ż a n o w s k i
„M I K R O K L I M A T W M U Z E U M ” — K O N F E R E N C J A , R Z E S Z Ó W ,
21 S I E R P N I A 1972
Z a p e w n ie n ie n a le ż y ty c h w a r u n k ó w d la p r z e c h o w y w a n ia z b io ró w s z tu k i, s tw o r z e n ie o d p o w ie d n ie g o m ik r o k lim a tu w p o m ie sz c z e n ia c h m u z e a ln y c h je s t s ta ły m te m a te m lic z n y c h k o n fe r e n c ji k o n s e r w a to r s k ic h n a św iecie. Z a g a d n ie n ie to ró w n ie ż sz e ro k o b y ło o m a w ia n e w r. 1972 n a o g ó ln o p o lsk ie j k o n f e r e n c ji k o n s e r w a to ró w m u z e a ln y c h w T o ru n iu 1. P o d o b n y p ro b le m — a m ia n o w ic ie : n a d m ie r n e z a w ilg o c e n ie p o m ie sz c z e ń w y s ta w o w y c h m u z e u m w R zeszo w ie, m ie sz c z ą c y c h się n a p a r te r z e z a b y tk o w e g o b u d y n k u o ra z w y tw a rz a n ie się w ty c h p o m ie sz c z e n ia c h n ie w ła ś c iw e g o m ik r o k lim a tu n a s k u te k b r a k u n a le ż y te j w y m ia n y p o w ie tr z a — s ta n o w ił te m a t k o n fe r e n c ji, k tó r a o d b y ła się 21 s ie rp n ia 1972 r. w R zeszo w ie, a je j u c z e s tn ik a m i b y li p ra c o w n ic y m u z e a ln i i k o n se r w a to rz y z te r e n u w o je w ó d z tw a rzeszo w sk ieg o . O tw a rc ia k o n f e r e n c ji d o k o n a ł d r F. B ło ń sk i, d y r e k to r M u z e u m O k rę g o w e g o w R zeszo w ie, a je j p ro w a d z e n ie o b ją ł m g r W. D z iu ra w ie c , k ie r o w n ik P ra c o w n i K o n s e rw a to rs k ie j.M g r W. D z iu ra w ie c n a p o d s ta w ie o b s e rw o w a n y c h w o k re s ie k ilk u la t z a p is ó w t e r - m o h ig ro g ra fic z n y c h , p r z e d s ta w ił s ta n z a w ilg o c e n ia b u d y n k u m u z e a ln e g o . N a d m ie r n e z a w ilg o c e n ie p o m ie sz c z e ń (95% ) w sezo n ie le tn im r. 1972 je s t z ja w is k ie m n ie ty p o w y m , p o w s ta ły m p r a w d o p o d o b n ie w s k u te k d łu g o trw a łe g o , n ie k o n tr o lo w a n e g o w ie tr z e n ia w p o rz e n a jm n ie j w ła ś c iw e j, tj. w m a ju . B u d y n e k w y su sz o n y z im ą (c e n tr a ln e o g rz e w a n ie ) w c h ło n ą ł n a d m ie r n ą ilo ść w ilg o ci. D o d a tk o w ą je j ilo ść w p r o w a d z o n o w s k u te k w ie tr z e n ia w n ę trz w czasie u p a łó w w g o d z in a c h p o p o łu d n io w y c h , g d y la to b y ło u p a l ne i deszczow e.
O k a z a ło się, że teg o r o d z a ju p ro b le m y is tn ie ją n ie ty lk o w m u z e u m rz e s z o w s k im , a le i w in n y c h p la c ó w k a c h m u z e a ln y c h , k tó r e m ieszczą się w b u d y n k a c h p o s ia d a ją c y c h c e n tr a ln e o g rz e w a n ie . B a rd z o is to tn e b y ły u w a g i u c z e s tn ik ó w k o n f e r e n c ji n a te m a t u tr z y m a n ia w s a la c h w y s ta w o w y c h i w m a g a z y n a c h m o ż liw ie s ta łe g o m ik r o k lim a tu , sta n o w ią c e g o w a ż n y e le m e n t p r o f ila k ty k i k o n s e r w a to rs k ie j w p rz e c h o w y w a n iu z b io ró w . K o n s e rw a to rz y z M u z e u m O k rę g o w e g o w R zeszo w ie od l a t p rz e s tr z e g a ją te j z a sa d y , w y c h o d z ą c z z a ło ż e n ia , że z m ie n n e w a r u n k i k lim a ty c z n e w p ły w a ją u je m n ie n a s ta n z a b y tk ó w . N ie je d n o k r o tn ie p o m ie sz c z e n ia w y s ta w o w e m u s z ą b y ć w ie tr z o n e ze w z g lę d u n a o g ro m n y p r z e p ły w z w ie d z a ją c y c h , ja k n p . n a Z a m k u w Ł a ń c u c ie (w y c ie cz k a co 3 m in u ty ), a le k o n s e r w a to r z y te j p la c ó w k i m a ją p e łn e rę c e r o b o ty p rz y z a b e z p ie c z a n iu i k o n s e r w o w a n iu e k s p o n a tó w .
O d c z y ta n a w czasie s p o tk a n ia I n s tr u k c j a w s p r a w ie w ie tr z e n ia m u z e u m , o p ra c o w a n a d la m u z e u m rz e sz o w sk ie g o , s t a ła się p u n k te m w y jś c ia d o s z e ro k ie j d y s k u s ji. P o w y ja ś n ie n iu , że k ry z y s z a w ilg o c e n ia p o m ie sz c z e ń w y s ta w o w y c h m u z e u m w R z e szow ie m in ą ł w ra z z u p a ła m i s k o n s ta to w a n o , iż o b n iż e n ie te m p e r a tu r y p o w ie tr z a n a z e w n ą trz b u d y n k u p o z w a la n a o tw ie r a n ie i w ie tr z e n ie sal, co p o w o d u je je d n o c z e ś n ie ic h o su s z a n ie bez szk o d y d la e k s p o n a tó w . Z a w s z e je d n a k w ie tr z e n ie p o w in n o b y ć k o n tr o lo w a n e i o d b y w a ć się w y łą c z n ie w te d y , g d y t e m p e r a t u r a n a z e w n ą tr z b u d y n k u je s t z b liż o n a do te m p e r a t u r y p a n u ją c e j w je g o w n ę trz u . W in s tr u k c j i p o d a n e z o s ta ły szk o d y , ja k ie w y n ik a ją z g w a łto w n y c h z m ia n te m p e r a t u r y w p o m ie s z c z e n ia c h m u z e a ln y c h . Z a w a r to w n ie j ta k ż e w y ja ś n ie n ie , ja k n ie w ła ś c iw ie w p ły w a n a w ilg o t
1 B . B i e l a w s k i , K u r s s z k o l e n i o w y dla k o n s e r w a t o r ó w p r a c u j ą c y c h w m u ze a c h , „ O c h r o n a Z a b y t k ó w ” , X X V (1972) n r 3, S. 235.
