Alicja Karłowska-Kamzowa
"Gotyckie malarstwo ścienne w
Europie środkowowschodniej"
-konferencja w Poznaniu i we
Wrocławiu
Ochrona Zabytków 29/2 (113), 139-140
teria i m e tc d y planowania ochrony z a b y tko w yc h centrów w miastach; A rtu r Löwe: Stare Miasto w S z t o k holmie;
Bengt Holtze: 'Z akłady hutnicze w Engelsberg ( X V I I I — X I X w.) jako wiodący szw edzk i projekt i realiza cja ko nserw ato rska w Europejskim R e k u Spuścizny Kulturalnej. Szwedzkie sym pozjum m iało ch a ra k te r otw artego spotkania w ąsk ie go grona specjalistów , nastaw ionego na robocze dyskusje i w spólne k o m entow anie zagadnień przy o b ie k tach. R eferaty zw iązane z zespołem k lasztornym i kościołem w V adste- nie, podobnie ja k sesja zw iązana z zam kiem i m iastem , odbyw ały się przy obiektach i łączyły sie z w y m ianą poglądów zw iązanych z k o n kretn y m i, czasam i n a w e t drobnym i szczegółami. W sztokholm skich o b ra
dach przew ażały te m aty ogólne,
rów nież jed n ak podkreślono p ry n c y
pia k o n serw ato rsk ie i p rze d staw ia no oceny do dyskusji. W końcow ej dyskusji w ystąpili zagraniczni ucze stnicy dzieląc się sw ym i poglądam i, podsum ow ania zaś dokonał przew o dniczący (sympozjum Torgny Säve- -Söderbergh. Była to zatem k o n fro n ta cja poglądów szw edzkich i za g ra nicznych kolegów.
U w agę polskiego uczestnika zw róciły pow ażnie zaaw ansow ane 'konserw a torskie studia p rzestrzenne w m a
łych m iastach i w Sztokholm ie,
o p arte na p recyzyjnym rozpoznaniu
w aru n k ó w praw nych, ekonom icz
nych, społecznych i politycznych.
W ielu z nich tow arzyszą w y d aw n i ctw a przygotow ane w form ie k s ią żek bądź tylko tom ów w ydanych tech n ik ą m ałej poligrafii. U znanie wzbudziły w yniki prac k o n se rw ato rskich zrealizow anych w S igtunie (zarów no w zespole kościołów, jak i w obrębie drew n ian ej zabudow y
m iasteczka w zniesionej głów nie w w ieku X IX , tr a f n a koncepcja u trz y m a n ia fu n k cji m ieszkalnej i ob słu gi turystycznej). U znanie w zbudzi ły także liczne w y daw nictw a fa chow e i propagandow e, w y dane z okazji E uropejskiego Roku S puści zny K u ltu ra ln e j i tra fn y d obór w io dących realizacji konserw atorskich przeznaczonych do szerokiego p ro pagowania..
W ydaje się, że sp o tk an ia i d y sk u sje, jakie m ia ły m iejsce z okazji szwedzkiego sym pozjum , w zbogaca jące uczestników o w iele sp o strz e żeń i przem yśleń, m ogłyby rów nież m ieć m iejsce i w Polsce. U czestni
ctw o zagranicznych kolegów m o
głoby odegrać isto tn ą rolę w d a l szym zacieśnieniu k o n tak tó w zaw o dowych, jakże potrzebnych w o k re sie o tw arte j p olityki zagranicznej naszego państw a.
Lech K rzyża n o w ski
„G OTYCKIE M ALARSTW O ŚCIENNE W EU RO PIE ŚRODKOW O W SCHODNIEJ” K O NFERENCJA W POZNANIU I WE WROCŁAWIU
W dniach od 20 do 23 października
1975 r. In sty tu t H istorii S ztuki
zorganizow ał k onferencję pt. G o ty ckie m ala rstwo ścienne w Europie środkowow schodniej. Było to p ie r wsze sym pozjum pośw ięcone tem u tem ato w i w naszej części Europy. Na obrady przy b y li p rzedstaw icie le w szystkich ośrodków u n iw ersy teckich, k o n serw ato rsk ich i m uzel- nych (ponad 50 osób) z Polski i za granicy. W ygłoszono 14 referató w i 1 kom u n ik at. N iezw ykle żywa d y sk u sja toczyła się w P oznaniu, na
objeździe śląskim , a zakończona
została podsum ow aniem w e W ro cławiu.
Z agadnienia om ów ione w re f e r a tach i poruszone w dyskusji m oż na podzielić na cztery grupy. W stępne uw agi historyczne p rz e d staw ił prof. dr hab. G. L abuda (Poznań). Rozw inięcie te j p ro b le m a ty k i stanow ił re fe ra t dr V. Dvo- fakow ej (Praga), k tó ra na kanw ie
pow iązań dynastycznych ukazała
w ędrów kę m otyw ów literackich,
k ształto w an ie się typów ik onogra ficznych, a także przykłady zw iąz ków artystycznych m iędzy p a ń stw a
mi Przem yślidów , L uksem burgów
— A ndegaw enów — P iastów , a później Jagiellonów . P roblem atyka
fo rm a ln a została poruszona n a j
p ie rw w aspekcie in sp ira cji ita l skich.
O dnośnie do W ęgier problem ten om ów iła d r M. P ro k o p p (Budapeszt), p rez en tu ją c polichrom ię kaplicy w Estergom oraz k ilk a nowo o d k ry tych obiektów w kościołach p ro
w incjonalnych. Dr K. S tejskal
(Praga) p rze d staw ił analizę tw ó r czości czołowego a rty sty praskiego
trzeciej ćw ierci X IV stulecia — M i strza C yklu Em auskięgo. M alow id łom z Niepołom ic pośw ięcone były re fe ra ty dr B. D ąb-K alinow skiej (W arszawa) i d r E. S nieżyńskiej- -S tolot (Kraków) oraz liczne głosy w dyskusji.
O drębne problem y fo rm a ln e r e p re zentow ały dzieła z P om orza Lew o- odrzańskiego, M eklem burgii, S ak sonii i T uryngii, przedstaw ione w re fe ra ta c h dr. G. B aiera (Schw erin), dr. hab. M. K obera (Lipsk) i dir. J. Schulze (Halle). Zostały jednak
w yeksponow ane zw iązki między
S aksonią i Czecham i w czw artej ćw ierci XIV i pierw szej połowie XV w.
Trzeci zespół zagadnień obejm ow ał
zasady kształto w an ia m alarskich
d ekoracji ściennych w a rc h ite k tu rze om aw ianego regionu i p ro b le my tre śc i tych m alow ideł. Dr E. B acher (Wiedeń) na przy k ład ach z
te re n u A ustrii om ów ił rodzaje
m alow ideł w gotyckich w nętrzach architektonicznych; ich stosunek do
przestrzeni zdobionej, działanie
b arw n e i o rn am en taln e, nad aw an ie
treści arc h itek tu rz e. U zupełnienia
przyniosły w ypow iedzi dyskusyjne dr. T. C hrzanow skiego, dr. J. Frycza, dr. J. Gadom skiego. P roblem te n poruszyła rów nież w sw ym re fe racie doc. dr A. K am zow a (Poznań).
J e j w ystąpienie pośw ięcone było
p rogram om treściow ym gotyckich
m alow ideł ściennych na te re n ie
p ań stw a polskiego. P rzy czym w aż ne jest ukazanie m etod ilu stro w a n ia tych program ów oraz w prow adzenie w ątków aktualizujących. Dr hab.
N ickel (Halle) zaprezentow ał po
*
>;ч ;
,«uLà
Л * - * i
>
'
‘
:
M
. - ¥ < -, ' •
* -
1
щ
m
«
1. Strz eln ik i koło B rze g u ,• k o ściół filialny, prezbiterium, ściana południowa, fragm ent sceny Pokłonu Trzech Króli: NM Panna i św. Józef w w a r sztacie stolarskim; stan po konserw acji w y k o n a n e j bez
uzupełnień
raz pierw szy p rzedstaw ienie po zornie groteskow e, k tó re ilu s tro w ały te m aty „nieoficjalne”, w yw o dzące się z lite ra tu ry i w idow isk m isteryjnych. Dr J. K ra sa (Praga) na w y b ran y ch p rzykładach ukazał
w prow adzenie form now ożytnych
w w ersji nid erlan d zk iej i w łoskiej, a także tre śc i proto h u m an isty cz- nych do m a larstw a ściennego w C zechach epoki jagiellońskiej. K o m u n ik a t m gr J. S kibińskiej p re
2. K r zyżo w ice koło Brzegu, kościół filialny, prezbiterium , ściana północna, f r a g m e n t sceny F oklonu Trzech Króli; stan po odsłonięciu i zabezpieczeniu m alow idła {zdjęcia Z. Czarnecki)
zentow ał nowo odk ry te m alow idło w Z iębicach, w y k o n an e w la ta c h osiem dziesiątych XV w., w fo rm ach w yw odzących się z nid erlan d zk ieg o
n u rtu m a la rstw a te j epoki.
R odzaje zależności m a low ideł ścien n ych od g ra fik i om ów iła doc. dr E. C hojecka (Kraków ).
Objazd, m ający na celu o b ejrz e
n ie wiielu nowo od k ry ty ch i nie
publik o w an y ch jeszcze m alow ideł
ściennych Śląską, w yw ołał żywą
d y sk u sję n a te m a t konserw acji
tego ty p u obiektów . P oruszono n a j
p ie rw p roblem d o kum entacji. Dr
E. B a ch e r p oinform ow ał zebranych, że w A u strii opracow ano schem at
k o rp u su średniow iecznego m a la r
stw a ściennego n a w zór korpusu
w itraży średniow iecznych. Koledzy czescy ośw iadczyli, że prace nad k o rpusem m alow ideł ściennych te j epoki w Słow acji są ju ż ukończo n e i tom zn a jd u je się w d ruku. W In sty tu c ie H istorii S ztu k i UAM jest gotowy katalog gotyckich m alow ideł
ściennych Ś ląska historycznego;
p rac e będą kontynuow ane. Dr J.
F rycz postulow ał w ykonyw anie
szczegółowej do k u m en tacji — łącz nie z teoretyczną re k o n stru k c ją 0- b iektów zaraz po zakończeniu prac ko n serw ato rsk ich , przed w y b la k
nięciem obiektów , któ re ostatnio
następ u je szczególnie szybko w o
bec zanieczyszczenia atm osfery,
zw łaszcza w m iastach. D rugim
problem em , k tó ry w yw ołał żywą
dyskusję była dopuszczalna in g e ren c ja ko n serw ato ró w w zakresie tzw. scalania, uzu p ełn ian ia i r e t u szow ania dzieł zachow anych szcząt kowo. Dr J. B aier, E. B acher, A. K am zow a uw ażali, źe każdy obiekt jest d o kum entem historycznym , a
uzupełnianie je st jego fałszow a
niem . Doc. d r J. K ębłow ski, d r J. F rycz, m gr W. Tom aszkiew icz p o stu lo w ali dostosow anie ty p u prac do fu n k cji społecznej, jak ie obiek ty p ełn ia obecnie.
Tezy re fe ra tó w oraz obszerne w y pow iedzi w d y sk u sji d r V. D vora- kow ej, doc. M. K u tzn e ra (Toruń), a także innych uczestników k o n fe re n c ji pozw oliły określić podobień stw o w zakresie treści i form y m a la rstw a ściennego w E uropie śro d kow o ws с h odn ie j.
W om aw ianej epoce stanow iły te ziem ie, ja k m niem am y, w dużym stopniu sam odzielny region a r ty styczny.
Alicja K a r ło w sk a -K a m zo w a
„z a b y t k i i Śr o d o w i s k o n a t u r a l n e p r a g i” — m i ę d z y n a r o d o w e s y m p o z j u m w p r a d z e
Z ad a n iem sym pozjum , k tó re o d b y
ło się w dniach 21—24.Х.1975 r.
było podsum ow anie trz y d z ie s to le t nich p rac i dośw iadczeń w dzie dzinie k o n se rw ac ji zab y tk ó w i o
ch rony n a tu ra ln e g o środow iska.
W obec w iodącego znaczenia p r a s kich k o n se rw ato ró w w Czechosło w acji sp o tk a n ie to fak ty czn ie d o
konało podsum ow ania całej p ro
b le m aty k i k o n se rw a to rsk ie j n a szych południow ych sąsiadów . U d ział 250 u czestników (w ty m 16 zagranicznych — z Polski, NRD, R um unii, W ęgier i ZSRR), bogata te m a ty k a w ygłoszonych re fe ra tó w oraz d y sk u sja n ad a ły p rask ie m u sp o tk a n iu w ysoką rangę. Był to w ielki sukces P rask ieg o P a ń stw o wego In s ty tu tu O chrony Z ab y tk ó w i P rz y ro d y (P rażske S tre d isk o S tś t-
ni P a m a tk o v é P eće a O chrany
P rirody) i jego d y re k to ra Z dzislava
B urivala. Języ k iem o b rad b ył
czeski, ale na bieżąco w szystkie
w ypow iedzi były tłum aczone na
fra n c u sk i, niem iecki i rosyjski.
Pozw oliło to gościom zagranicznym dokonyw ać w ygodnego w y b o ru ję
zyka in te resu ją cy c h referató w .
U dział w ysoko postaw ionych osobi stości w uroczystym o tw arciu, sp o t k an ie części uczestników z b u rm i
strze m P ra g i oraz w K om itecie
P ra sk im KPC były dodatkow ym i,
w ażkim i akcentam i. Zjazd u chw alił rezo lu cję w sp raw ie oceny d orob ku. i w ytyczenia dalszych k ie ru n ków działań. Z am ierzona p u b lik a cja
m a te ria łó w k o n feren c ji w krótce n a stą p i i czytelnicy polscy będą m ogli się zapoznać z pełną do k u m en tacją. A oto ty tu ły re fe ra tó w w kolejności w ygłaszania:
Z dzislav B urival: T rzydzieści lat
ochrony z a b y tk ó w Pragi i je j z n a czenie w ochronie środowiska, Jo se f P ro k û p e k : Udział działań k o n se rwato rskic h na pra sk im z a m k u w ochronie środowiska,
V lad im ir N ovotny: P a ń stw o w a o chrona za b y tk ó w a Praga,
Blahomiir B oroviöka: Przyszłość z a b y t k ó w w środowisku na tu ra ln ym Pragi,
D obroslav Libal: Praga — archite ktoniczny fe n o m e n Europy, K o n sta n tin V ukov (Budapeszt): B a dania historycznych kon s tru k c ji w z w ią z k u z konserwacją z a b y tk ó w X I X i X X wieku,
S tan isław B rzostow ski (W arszawa): Problemy adaptacji z a b y tk ó w na potrzeby współczesne,
Ja ro m ir S trejćek: Ochrona k r a jo brazu i terenów zielonych w as pekcie ochrony środowiska natu ral nego,
Lech K rzyżanow ski (W arszawa):
Z a b y tk i a świadomość społeczeń
stwa, '
M arie Beneśovś: W p ły w za b y tk ó w na psychikę,
Jc se f M ayer; Społeczne w y k o r z y s ta nie za by tków ,
E m anuel Poche: Dorobek trz y d zie stoletnich badań historii sztu ki w historyc znym obrazie Pragi,
