Jan Leszek Adamczyk
Historia i topografia Suomenlinny
Ochrona Zabytków 38/3-4 (150-151), 291-297
K O M U N I K A T Y D Y S K U S J E
TWIERDZA SUOMENLINNA - NAJWIĘKSZE PRZEDSIĘWZIĘCIE KONSERWATORSKIE
W FINLANDII
JAN LESZEK A D A M C Z Y K
HISTORIA I TOPOGRAFIA SUOMENLINNY
D la historyka zabytki stanow ią niezwykle cenny m a te ria ł poznawczy, który d a je w yobrażenie o kształcie i s to p n iu rozw oju kultury. D la społeczeństw, na ro d ó w sq one św iadectw em praw dy przekazywanych z p o k o le n ia na p o ko le n ie d zie jó w i w tym znaczeniu s ta ją się re g io n a ln y m i, narodow ym i lu b cyw ilizacyjnym i p o m nikam i. O b c o w a n ie z zabytkiem nie tylko bow iem za s p o ka ja ciekaw ość, lecz służy rów nież kształtow aniu p o czucia tożsam ości. Ta w ła śn ie e m o c jo n a ln a w ięź n a rodu z je g o p a m ią tka m i skła n ia do p o d e jm o w a n ia wy siłków d la ich o d b u d o w y czy konserw acji. Tak się rzecz m ia ła z o d b u d o w ą zniszczonego przez w o jn ę Zam ku Królew skiego w W arszaw ie. W takich w ypadkach racje za w ydatkow aniem pieniędzy na o d b u d o w ę lu b re w a lo ryzację zabytku nie są na o g ó ł kw estionow ane. Emo c jo n a ln e m u tra k to w a n iu w łasnej h is to rii przypisać n a leży nie kie d y o b o ję tn y lu b naw et n iechętny stosunek d o pow ierzonych naszej opiece św iadectw obcych k u l tu r czy m aterialnych pozostałości o bcego p a n o w a n ia . Tym b a rd z ie j w ięc — w ydaje się — na uw agę za s łu g u je je d n o z największych, jeżeli nie najw iększe przedsię w zięcie konserw atorskie F in la n d ii, ja kim je s t o b e cn ie rew aloryzacja szwedzkiej tw ierdzy w po b liżu H elsinek. F in la n d ia , począwszy od XII w., przez sześć stuleci była częścią Królestw a Szwecji. Budowa m ocarstw ow ej Szwe c ji w XVII w. oznaczała d la Finów wyrzeczenia n ie
w spółm ierne do ich sytuacji ekonom icznej. Słabo za lu d n io n y, u b o g i kraj o p ła c a ł p o d a tka m i efektow ną, ale i kosztowną politykę królów szwedzkich, raz po raz w ystaw iał kontyngenty żołnierzy, którzy g in ę li na polach b ite w w ojny trzyd zie sto le tn ie j, w p isa n e g o w naszą h i storię „p o to p u ” i w ielu innych ka m p a n ii w ojennych. Szwecja nie była je d n a k w stanie utrzymać zbyt d łu g o swej m ocarstw ow ej pozycji. Szczyt szwedzkiej m ocar- stwowości przypada na okres w o jn y trzydziestoletniej, zakończonej w 1648 r.
W p a rę d z ie s ią t la t później kolejnym carem Rosji zo- ta ł P iotr I. Z b u d o w a ł on potęgę Rosji, która z czasem przerosła siły je j sąsiadów . Z a in te re so w a n ie Piotra I dostępem do Bałtyku oznaczało k o n flik t ze Szwecją, w szechw ładnie p a n u ją c ą na tym morzu. W o jo w n iczą w ypraw ę Karola XII do Polski wykorzystał P iotr I, zdo byw a ją c tw ierdzę Neva.nl in n a u ujścia Newy, gdzie założył nową sto licę sw ojego państw a. Krok ten z a p o w ia d a ł następne w ojny, w których Rosjanie z a in te re sow ani byli przesunięciem g ra n icy im perium na p ó ł noc, czyli ja k n a jd a le j od stolicy. M o g ło to zostać urze czyw istnione je d y n ie poprzez za b ó r części bądź ca łe g o terytorium n a jd a le j na wschód w ysuniętej p ro w in c ji szwedzkiej — F in la n d ii, toteż stała się ona na d łu g ie lata teatrem w yniszczających ten kraj w ojen. W 1713 r. w kolejnych zm aganiach w ojny p ó łn o cn e j, Rosjanie
za-1. W yspa Iso M ustasaari od stro ny zatoki Tykistolahti, widok w kie runku cerkwi Aleksandra Newskie go (obecnie la ta rn ia morska) (fot. W. Szczerba, 1983)
1. The Isle of Iso M utasaari from the bay of Tykistolahti, view over an orthodox church of Alexander Newski (a lighthouse a t present)
ję li p o łu d n io w o -w s c h o d n ią część F in la n d ii, a p róba je j o d b ic ia zakończyła się klęską Szwedów i u tra tą na blisko osiem la t ca łe j p ro w in c ji. D la Finów był to okres w yją tko w e g o chaosu, pow szechnej d e m o ra liz a c ji, p o n a w ia n ych ko n tryb u cji, zniszczeń i u padku g o s p o da rcze g o . Pokój zawarty w 1721 r. zw racał Królestwu Szwecji F in la n d ię , a le g ra n ic a p rze b ie g a ła teraz d a le ko od P etersburga. Klęska Szwedów w w o jn ie p ó łn o cn e j u ś w ia d o m iła im potę g ę ryw ala, a także znacze n ie F in la n d ii, ja k o terytorium b u fo ro w e g o w e w e n tu a l nych rozgrywkach.
W ów czas to g e n e ra ł Aksel Löwen o p ra co w a ł plan u m o c n ie n ia w schodniej p ro w in c ji dw om a tw ie rd z a m i: je d n ą przygraniczną, d ru g ą w pobliżu H elsinek. Po śm ierci K arola XII na tro n ie za sia d ła je g o siostra U lry- ka Eleonora. Za je j p a n o w a n ia u le g ły rozszerzeniu u p ra w n ie n ia p a rla m e n tu , bez którego udziału nie m o
gły te ra z zapaść najw ażniejsze decyzje, w tym rów nież dotyczące spraw w ojny i p o ko ju. Kiedy zaczęły w nim przeważać głosy d o m a g a ją c e się od w e tu , przystąpiono do fo rm o w a n ia na nowo w ojska w F in la n d ii i bud o w y p rzygranicznej tw ierdzy H a m in a . W 1741 r., licząc na odzyskaaie utraconych ziem, w yp o w ie d zia n o w o jn ę Ro sji. W o jn a ta przybrała je d n a k in n y od spo d ziew a n e g o o brót. Prowadzona przez Szwedów n ie u d o ln ie z a ko ń czyła się zwycięstwem Rosjan, którzy, z a jm u ją c p o n o w nie te ryto riu m F in la n d ii, re a lizo w a li p o litykę pozyski w a n ia ludności fiń s k ie j. T ra kta t p o ko jow y z 1743 r. zw racał Szwecji F in la n d ię , a le przesuw ał g ra n ic ę w g łą b kra ju , w stronę H elsinek. W n io ski w y c ią g n ię te z te j w o jn y d o p ro w a d ziły w 1747 r. do p o d ję c ia przez p a rla m e n t szwedzki decyzji o b u d o w ie systemu fo rty fi kacji w pobliżu H elsinek. Powrócono tym samym d o pomysłu Aksela Löiwena. R ealizację te g o
przedsię-2. W yspa Susisaari od strony za toki Tykistolahti, podejście do fortu centralnego (fot. W. Szczerba, 1983)
2. The Isle o f Susisaari seen from the bay of Tykistolahti, approach
to the central fo rt
3. W idok na zatokę Tykistolahti, w g łę b i fo rt na południowym cy plu Iso M ustasaari ( fo t W. Szczerba, 1983)
3. View on the bay o f Tykistolah ti; in the background — fo rt on the south prom ontory of Iso M u- tasaari
4. Zatoka Tykistolahti, na pierw szym plan ie zabytkowe żaglow ce — w przyszłości mieszkania (fot. W. Szczerba, 1983)
4. The Bay of Tykistolahti; in the foreground — o ld sailing ships, to be ad ap te d in future fo r a p a rt ments
5. Wyspa Susisaari, fragm ent zam ku (fot. W. Szczerba, 1983) 5. Susisaari Isle, p a rt of the castle
w z ię c ia p o w ie rz o n o A u g u s ty n o w i E h re n s v ä rd o w i, o fic e ro w i a r ty le r ii.
W o b e c b ra k u d o s ta te c z n y c h ś ro d k ó w b u d o w a tw ie rd z y S v e a b o rg (fiń s k ie V ia p o r i) c ią g n ę ła s ię d łu g ie la ta . O g o ło c o n a z fo r ty fik a c ji w s c h o d n ia g r a n ic a p a ń s tw a s ta n o w iła u s p ra w ie d liw ie n ie d la ta k w y s o k ic h kosztów . P ro w a d z e n ie w o jn y bez tw ie rd z , s ta n o w ią c y c h ba zy d la a rm ii, w y d a w a ło s ię n ie re a ln e . Z d r u g ie j s tro n y , od c z a s ó w P io tra I trz e b a b y ło d z ie lić z R o sją p a n o w a n ie w a k w e n ie Z a to k i F iń s k ie j. N a le ż a ło się lic z y ć z m o ż liw o ś c ią d e s a n tu , a w y b u d o w a n a przez R o s ja n tw ie r dza m orska K ro n s z ta d n a ru s z a ła — ja k to s ię dziś m ó w i — ró w n o w a g ę s ił w tym re jo n ie . N ie d a w n e w o j ny u ja w n iły s tra te g ic z n e z n a c z e n ie a r c h ip e la g u szkie - ró w — s k a lis ty c h w yse p e k w y g ła d z o n y c h przez lo d o w ie c , k tó ry m i są w p ro s t „ u p s tr z o n e ” w yb rzeża F in la d n d ii. Po m y ś la n o w ię c o s ttw o rz e n iu s p e c ja ln e j flo t y lii s ta tk ó w p rz e z n a c z o n y c h d o je g o o b ro n y . D la te g o tw ie rd z a z o s ta ła p o m y ś la n a ró w n ie ż ja k o b a z a m o rs k a d la w s p o m n ia n e j flo ty lii. P ro je k ta n t S v e a b o rg u s ta n ą ł p rz e d n ie
zwykle trudnym zadaniem . N a le ża ło u k ła d m ia sta - -tw ierdzy i bastionow ych um ocnień „w p is a ć ” w pejzaż szkierów. Zamysł był śm iały ze w zględu na skalę przedsięw zięcia p o d ję te g o w krańcow o tru d n ych w a runkach. M a te rią , z którą należało się u porać, były przecież w ystające z morza g ra n ito w e skały. P ierw o tny p ro je k t z 1747 r. przew idyw ał bud o w ę p o łą czo n e j tw ierdzy m orskiej i lą d o w e j. W tym celu zam ierzano u fo rtyfiko w a ć H e lsin ki, o ko liczn e wyspy w raz z w yspa mi Sus iłu od o t i przeobrazić odcinek rzeki K ru u n u vu o ri w p o rt w ojenny. Początkowo prow adzono p race zg o d n ie z tym projektem . W 1750 r. d o ko n a n o w nim pierwszej korekty. W strzym ano prace przy fo rty fik a c ji H elsinek, które p o sta n o w io n o zbudow ać w dalszej ko le jn o ści, a skoncentrow ano siły i środki na W yspach S u silu o d o t, gdzie przew idziano b u dow ę zam kniętych tw ierdz. W 1774 r., po śm ierci Ehrensvärda, n a stą p iła k o le jn a zm ia na p ro je ktu . Z rezygnow ano ostatecznie z u fo rty fik o w a n ia H elsinek, p o p rze sta ją c na przeobrażeniu wysp S u silu o d o t w sa m odzielną twierdzę. O znaczało to, że
б. Grób założyciela twierdzy Suo- menUnna, szwedzkiego kapitana artylerii Augustyna Ehrensvärda (fot. W. Szczerba, 1983)
6. The tom b of Augustine Ehren- svärd, a Swedish cap tain of a r tillery, founder of the fortress fof Suomenlinna
7. Elewacja południow o-zachodnia daw nej stoczni żaglowców w For cie Ehrensvärda na wyspie Iso M ustasaari (fot. W. Szczerba, 1983)
7. South-west elevation of the fo r mer shipyard of sailing ships in Ehrensvärd Fort on Iso M ustasaa ri
n a le ż a ło je ró w n ie ż u m o c n ić o d p ó łn o c y , czyli o d s tro ny z a to k i, u b rz e g ó w k tó re j le ż a ły H e ls in k i, a c a ły sy stem fo r ty fik a c ji w z m o c n ić i p rz y s to s o w a ć d o n o w e j sy tu a c ji. T w ie rd z a m ie ś c iła d o k i p rz y s ta n ie d la ło d z i p rz y s to s o w a n y c h d o o p e r a c ji w re jo n ie a rc h ip e la g u s z k ie ró w o ra z m ia s to g a rn iz o n o w e . Było to w ó w czas d r u g ie co d o w ie lk o ś c i m ia s to F in la n d ii. C zęść b u d o w li fo rte c z n y c h s p e łn ia ło fu n k c je m ie s z k a ln e , np. k a z a m a ty u k ry te w b a rk a c h b a s tio n ó w i łą c z ą c y c h je k u r ty n a c h służyły ja k o koszary. N a p o z o s ta łą z a b u d o w ę tw ie rd z y s k ła d a ć się m ia ły b u d y n k i z g ru p o w a n e w o k ó ł o tw a rty c h p la c ó w . Z ta k ic h d z ie s ię c iu z a p la n o w a n y c h b lo k ó w z a b u d o w y z re a liz o w a n o ty lk o je d e n . W te j s y tu a c ji, w e w n ę trz u tw ie rd z y w y ro s ło m ia s to d r e w n ia nych d o m ó w , w z n ie s io n y c h p ry w a tn ie .
B u d o w a p o tę ż n e j tw ie rd z y S v e a b o rg , n a z y w a n e j G i b ra lta re m P ółno cy, n ie z m ie n iła z a s a d n ic z e g o s to s u n k u
sił. To kosztowne przedsięw zięcie było rozpaczliw ą p ró bą zażegnania groźby p o d ziału państw a. W 1772 r. król G u sta w III p rzeprow adził zamach stanu, z a p e w n ia ją c sobie p e łn ą w ładzę w ykonawczą, czemu nie była w s ta n ie przeszkodzić Rosja, zajęta rozbiorem Polski i w o j ną z Turcją. R ozbudow ał on flo tę w o je n n ą , licząc na odzyskanie przez Szwecję u tra co n e j pozycji m ocarstwa. W o jn ę rozpoczął w 1788 r., p la n u ją c o p a n o w a n ie Pe te rsb u rg a d ro g ą w odną. Plan ten u p a d ł, a ko le jn e d z ia ła n ia w o je n n e w ykazały niem ożność zre a lizo w a n ia za borczej polityki G ustaw a III. W F in la n d ii zw iązała się opozycja złożona z o fice ró w fiń skich prze ciw sta w ia jących się królew skiej polityce, która ru jn o w a ła ich kraj. N a p is a li oni na w e t list do Katarzyny II, w którym p ro sili o przyw rócenie pokoju. Ten dosyć nieśm iały bunt, w yrażający się pisaniem listów i petycji, został stłum iony, ale nie można było ju ż w m ów ić Finom, że
Szwecja je s t zd o ln a o b ro n ić ich kra j przed Rosją. O sta te czn ie za b ó r F in la n d ii d o k o n a ł się w okresie w o jen n a p o le o ń skich . S łaba m ilita rn ie Szwecja, za g ro żo na przez D a n ię , w yco fa ła w 1808 r. w ojsko z F in la n d ii. P ozostaw iono je d y n ie ob sa d ę dwóch tw ierdz, w tym S veaborgu, które m iały się b ro n ić do czasu na d e jścia pomocy. N ie tra c ą c o ka zji, R osjanie bez tru d u o p a n o w ali F in la n d ię . N ajw iększe w rażenie na Finach w ywo ła ła k a p itu la c ja tw ierdzy Sveaborg, uw ażanej za nie do zdobycia. Pokój zaw arty między Szwecją a Rosją w 1809 r. był form alnym uznaniem fa k tó w dokonanych. F in la n d ia stała się częścią im perium W szechrosji. W 1812 r. c a r A le k s a n d e r I, używ ający tytu łu w ie lk ie g o księcia fin la n d z k ie g o , nakazał prze n ie sie n ie stolicy księstwćf^z Turku do H elsinek. O d tą d w tw ierdzy s ta c jo n o w a ł stołeczny g a rn iz o n . Początkowo R osjanie nie zam ierzali u m a cn ia ć p rze ję te j przez nich tw ierdzy. N ie było ku tem u p ow odów w okresie p o ko ju u s ta n o w io nego na K ongresie W ie d e ń skim . Do budow y nowych um ocnień przystąpili d o p ie ro po w o jn ie krym skiej, p o d
czas której okręty a n g ie ls k ie i fra n cu skie ostrzelały tw ierdzę, w yrządzając je j pow ażne szkody. Rozmieszcze nie osiem nastow iecznych b u d o w li fortecznych zdaje się wskazywać, że n a jb a rd z ie j o b a w ia n o się a ta ku od strony zatoki i sąsiednich szkierów, czyli od strony lą d u . Rozwój a rty le rii w p łyn ą ł na w e ryfika cję p ie rw o t nych założeń. F ortyfikacje wznoszone w la ta ch 1856 -1 9 0 8 sytuow ano od strony morza, w zdłuż p o łu d n io wych i p o łu d n io w o -za ch o d n ich brzegów Sveaborgu, a naw et na od d a lo n ych od tw ierdzy szkierach.
Po uzyskaniu n ie p o d le g ło ś c i przez Finów zm ieniono nazwę tw ierdzy na S uom e n lin n a , pod któ rą je s t znana obecnie. Służyła ona a rm ii fiń s k ie j do 1972 r.
S uom enlinna — to ja k gdyby kilka o g n iw n a tu ra ln e g o ła ń c u c h a wysp, który zamyka w ejście do portu w H e l sinkach. W yspy w chodzące w skład zespołu d a w n ej tw ierdzy są sia d u ją ze sobą, rozdzielone w ąskim i prze smykami. G ru p u ją się w dwóch rów noległych szeregach na lin ii półnacnyzachód — p ołudniow yw schód. D w ie n a j większe z n ic h : Iso M u sta sa o ri i S usisaari, d zie li na
ca-8. 9. Fort Ehrensvärda, budynek flan kujący; główny magazyn na pierwszym piętrze (8) oraz korytarz na strychu (9) (fot. Suomenlinnan H oitokunta)
8. 9. The bu ild in g flan kin g the Fort of Ehrensvärd, the main m a gazine in the first floo r (8) and a corridor in the lo ft (9)
10. Fort Ehrensvärda, pomieszcze nia da w nej kuźni stoczniow ej (fot. Suom enlinnan H o itoku nta)
10. Ehrensvärd Fort, rooms of a form er shipyard forge
11. 12. Budynek w Forcie Ehrens värda obecnie użytkowany częścio wo na m ieszkania; elew acja p ó ł nocno-zachodnia (11) oraz zawa lone sklepienia w korytarzu na drugim piętrze (12) (fot. Suomen linnan H oitokunta)
11. 12. The b u ild in g in Ehrensvärd Fort, at present used p a rtia lly as living accom m odation; north-west elevation (11) and fallen ceiling in the corridor in the second floo r (12)
łe j ich d łu g ości przesmyk szeroki zaledw ie na k ilk a d z ie s ią t m etrów. O d p ó łn o c n e g o zachodu są s ia d u ją z nim i Pikku M u sta sa a ri i L ä n si-M u stasa a ri. D o le j z n a jd u je się o d d a la n a od pozostałych, n ie w ie lka Sörkkä. K ustaon- m iekka p o łą czon a 1 o b e cn ie z Susisaairi skraw kiem lądu, jeszcze w XVIII w. b yło o d rę b n ą wyspą. W sum ie je s t to oko ło 1,7 km2 lą d u . Z a lu d n ia go oko ło 900 stałych m ieszkańców. Liczba ta m o g ła b y w zrosnąć, o le od osie d le n ia się na wyspach odstrasza g łó w n ie klim at, któ re go surowość odczuw a się d o tk liw ie zimą.
Z w yjątkiem Särkki, wyspy są ze sobą spięte m ostami. Na Iso M u sta sa a ri z n a jd u je się przystań d la prom ów, utrzym ujących re g u la rn ą k o m u n ik a c ję z H e lsin ka m i. W yspa ta, d łu g a na 860 m, liczy w najszerszym m ie j scu 440 m. Jej północny, p ó łn ocn o -w sch o d n i oraz w schodni brzeg obrysow any je s t lin ią um ocnień. Dwa osiem nastow ieczne fo rty (E hrensvärda i H essensteina) o s ła n ia ją przesmyk o d d z ie la ją c y wyspę od są sie d nie j S usisaari. P odobnie ja k pozostałe osiem nastow ieczne b u d o w le forteczne S uom enlinny, są to w zniesione z ka m ie n ia fo rty fik a c je o narysie bastionow ym z kaza m atam i. Środek dość obszernego pla cu , z a b u d o w a n e go po części osiem nastow iecznym i budynkam i, wy znacza d aw na ce rkie w A le ksa n d ra N ew skiego, prze b u d o w a n a w la ta ch 1922-1928 na kościół. Z placem tym s ą sia d uje od w schodu kw a rta ł budynków miesz kalnych z pierw szej połow y XIX w., p rze ciw le g łe zaś krańce wyspy z a jm u ją kw a rta ły d re w n ia n e j zabudowy. Są tu również d w ie zabytkow e przystanie d la łodzi. B ardziej zwarta w kształcie S usisaari ma o ko ło 760 m d łu g o ści. Jej pow ie rzch n ię z a jm u je w p o ło w ie potęż ny osiem nastow ieczny fo rt, którego elem entem je s t nie zrealizow any do końca zamek. Fort ten o sła n ia prze ciw le g ły brzeg przesmyku oraz basen dokow y. Roz bud o w a n y plan te j fortecy, z licznym i b a stio n a m i, ra- w elinem i cią g ie m kazam atów , w skazuje na ważną fu n k c ję , ja k ą s p e łn ia ł on w systemie obronnym S uo m enlinny. Z te g o sam ego okresu pochodzi fo rt na w schodnim wybrzeżu Ku sta an m iękki, wyspy w kształ cie zbliżonej do kw a d ra tu o bokach mierzących około
330 m. Fort ten strzegł przesmyku d zie lą c e g o ją od s ą sie d nie j wyspy w ła ń c u c h u szkierów. Pozostałe wy spy są znacznie mniejsze. Ich d łu g o ś ć w a h a się od 260 do 440 m, szerokość zaś — od 100 d o 240 m. W o b rę b ie osiem nastow iecznych fo rty fik a c ji Pikku M u s ta saari mieści się fu n k c jo n u ją c a do d n ia dzisiejszego szkoła m arynarki w o je n n e j, pod trzym u jąca m ilita rn e tra d y c je S uom enlinny. Z prze w id zia n e j oryg in a ln ym projektem zabudow y Lä n si-M u stasa a ri zre a lizo w a n o je dynie kilka budynków . U sytuow anie u fo rty fik o w a n e j wy sepki Särkkä pośrodku przejścia do po rtu w H e ls in kach zdaje się tłum aczyć je j p ie rw o tn ą fu n k c ję . W zdłuż p o łudniow ych i p o łu d n io w o -z a c h o d n ic h brze g ó w wysp K ustaanm iekka, Susisaari i L ä n si-M u stasa a ri c ią g n ą się fo rty fik a c je zb u d o w a n e przez Rosjan w d ru g ie j p o ło w ie XIX w. Z decydow ana większość historycznych o b ie któ w S uom enlinny d o trw a ła do d n ia d zisiejsze go.
Już w 1919 r. K ustaanm iekka i S usisaari zostały o fi c ja ln ie zaliczone do zabytków. D o p ie ro je d n a k w 1969 r. po w o ła n o kom itet, którego zadaniem było przy g o to w a n ie w stępnego p ro je k tu za g o s p o d a ro w a n ia Su om enlinny. P rojekt ten ukończono w 1972 r. N a s tę p n ie p o d p o rzą d ko w a n e M in iste rstw u O św ia ty M useovi- rasto (o d p o w ie d n ik naszego Z arządu M uzeów i O c h ro n y Z abytków ) p o w o ła ło zespół p ro je k ta n tó w pod kierow nictw em Erkki Kairam o, który m ia ł się za ją ć o p racow aniem szczegółow ego p ro je k tu re w a lo ryza cji c a łe g o zespołu oraz każdego o b ie ktu z oso b n a . Przy stę p u ją c do o p ra c o w a n ia p ro je ktu sfo rm u ło w a n o za łoże n ia w yjściowe. U znano w ięc, że S u o m e n lin n a je s t w całości obiektem historycznym , który p o w in ie n być zachow any d la przyszłych pokoleń. Ponieważ d o ty c h czasowe środki przeznaczane na rem onty są zbyt m a łe, by zaham ow ać proces p o p a d a n ia b u d y n k ó w w ruinę, stw ierdzono, iż podstawowym kryterium uza sa d n ia ją cym p o d ję c ie prac rem ontow ych p o w in n a być h i storyczna w artość o b ie ktu .
mgr Jan Leszek Adamczyk PP PKZ - O d d zia ł w Kielcach
THE HISTORY AND TOPOGRAPHY OF SUOMENLINNA
The rehabilitation of a seaside fortress of Suomenlinna (Sveaborg in Swedish) is now one of the biggest conserva tion undertakings in Finland. For centuries Finland was a province of the Kingdom of Sweden. The forcing out of the Swedes and the invasion of Finland by Russia was one of the most dramatic periods in the history of the country. Most probably it is for that reason that a fortress built by the Swedes, a witness of those events, is considered by the Finns as a monument of their own history.
The history of Suomenlinna began in 1747, when the Swe dish Parliament decided to build a seaside fortress near Helsinki. Its task was to stop Russian expansion deep into Finland. A powerful seaside fortress comprising the port, dockyard and garrison town was built under direction of Au gustyn Ehrensvärd, with great expenditure of labour and mate
rial. It was situated on several rocky islets, in an archipela go of skerries near Helsinki. A gradual weakening of Swe den went along with a continuous strengthening of Russia’s might. Power ambitions of the two rivals brought about nu merous conflicts and an inescable victory of the stronger could not by stopped by constructing even the biggest for tress. In 1808 Russia finally annexed Finland. The fortress of Sveaborg, regarded as unconquered, surrended also. Helsin ki, situated in its vicinity, became the capital of a new province of the empire. After Finland had regained its independence the fortress of Sveaborg got renamed into Suomenlinna and it was used by the army until 1978. Plans for the rehabilitation of Suomenlinna islands worked out in the seventies are aimed at transforming them into a cultural and recreational centre.
