Doctrina Nestorii de mysterio Incarnationis

Wł. Lohn

Doctrina Nestorii de mysterio

Incarnationis

Collectanea Theologica 14/1-2, 1-37

DO CTRINA NESTORIl D E MYSTERIO

INCARNATIONIS.

In multorum mentibus haec inveteravit opinio: Nestorium immerito ut haereticum reputari, cum ipsius doctrina prorsus orthodoxa fuisset, nihilque vel parum a fide Patrum Occidenta­ lium distaret. H a r n a c k ( f 1930) arbitratur: Nestorium definitioni concilii Chalcedonensis proxime accedere, placitaque infelicis Patriarchae Constantinopolitani cum his Patrum Occidentalium et speciatim S. Augustini valde concordare. Q uare Caelestinus 1. Nestorium condem nando, integerrimi hominis fidem injusta crimi­ natione v e x a v it1).

R. S e e b e r g , adductis pluribus Nestorii testimoniis (quae et nos infra adferemus), concludit: in christologia Nestorii nihil haeretici vel heterodoxi reperiri; adeoque contra omne fas et jus

') A. H a r n a c k , Lehrbuch der D o g m e n g e sc h ic h te , T ü b in g en II. 19094: N e sto r iu s hat in se in e n B riefen an den P a p s t d ie se m d ie F orm el vorgetra­ g e n : „utraque natura, q u a e per co n ju n ctio n em su m m a m et in co n fu sa m in una p erso n a u n ig en iti adoratur“. D a s w a r a b e r i m W e s e n t l i c h e n d i e a b e n d l ä n d i s c h e F o r m e l , a n d e r s w u s s t e e s C a e l e s t i n s e l b s t n i c h t . Er hat sic h aber um d ie F orm el n ich t gek ü m m ert, s e in e e ig e n e C h risto lo g ie b ei S e ite g e s te c k t und Cyrill R ech t g e g e b e n , in dem er A lles auf den e i n e n P u n k t &εοτόκος s te llte , um w e n ig s te n s e in en S c h ein der A b w eich u n g en zu e rzeu g en , o b g le ic h g era d e hier N e sto r iu s zu C o n ce ss io n en b ereit w ar. pp. 3 5 8 —360. Ja m an darf so g a r fragen , ob N e sto r iu s nich t dem C h a lc e d o n e n s e g a n z n ah e g e sta n d e n h at und ob er w irk lich ein „ N e sto r ia - n er“ w ar. p. 356.

supplicio addictum iuisse illum, cuius dicta et scripta cum „T om o“ S. Leonis M. et definitione Chalcedonensi mirifice co n g ru eb an t2). E. C a s p a r non solum S. Caelestino I. crassam ignorantiam christologiae antiochenae objectat, verum etiam asserit: doctrinam Nestorii a Romano Pontifice astute detortam atque deturpatam fuisse. Reapse nestoriana christologica minus a primitiva, traditionali et occidentali doctrina discrepabat, quam „mystica“ placita S. Cyrilli. Improbe ergo Nestorius ut haereticus usque hodie ca lu m n iatu r8).

F. H e i l e r censet: mirabilem divinamque unitatem utriusque naturae Christi gravi quidem periculo expositam fuisse per ratio- nalisticam explicationem mysterii incarnationis, cuius fautor Nesto­ rius fuerat, sed, qui praeconcepta, inquit, non ducitur opinione, nomen famam que Nestorii contra injustas obtrectationes defendet, necnon, ut huic innocenti victimae aequa existimatio restituatur, a d la b o r a b it4).

2) R. S e e b e r g , Lehrbuch der D ogm engeschich te, L eipzig II. 923°.

S ie h t man von den P ed an terien über ϋ-εοτόκος etc. ab, so hat N e sto r iu s die klarste, e in fa ch ste und d em kirchlichen V e rstä n d n is am m e isten a n gen äh erte D a r ste llu n g der a n tio c h e n isc h e n C h risto lo g ie g e b o te n , d ie w ir überhaupt b e sitz en . „H a eretisch “ is t n ic h ts an se in e n G ed an k en , s ie k ön nen nur als

ein d u rch a u s o rth o d o x e r V ersu ch , vom S tan d ort der H o m o u sie a u s d ie P erson

und d a s W irken C hristi zu v e rste h e n , b e z eich n e t w erd en . K e in e r u n ter den

g r o s s e n „K e tz e r n “ der D o g m e n g e s c h ic h te tr ä g t d iesen N a m e n s o zu U n rech t w ie N e sto riu s . pp. 219. 220. „ H a eretisch “ ist an d ie s e r L ehre in der T at

n ich ts. S ie k o m m t in dem R e s u lta t v ö llig m it L eo u n d C h a lced o n en se überein. p. 219 (in n ota). Z w ar ist N e sto r iu s n ich t restitu iert w o rd e n , aber d a s, w a s

er w o llte, i s t — w e n ig s te n s dem A n satz nach — du rch d a s C h alcedon en se f ü r im m er a n e rk a n n t und d a s, w a s er b ek äm p fte, für im m er verw orfen

w orden, p. 265.

J) E. C a s p a r , G e s c h ic h te d e s P a p sttu m s, T ü b in g en I. 1930: A ls ein

Erzketzer, der V ater ein er g r o sse n s c h ism a tisc h e n K irche d e s O rients, ist N e- sto r iu s, e ig e n tlich oh n e e s v erd ien t zu h ab en , in d ie G e s c h ic h te der Kirche e in g eg a n g en , p. 389. Im G runde stan d freilich d ie tra d itio n elle, prim itivere, a b en d lä n d isch e L ehrform el: C h ristu s w ahrer G ott und w ah rer M en sch, der a n tio c h e n isc h e n U n tersch eid u n g der g ö ttlic h e n und m e n sc h lich en N atur in der Inkarnation näher, a ls d ie m y stisc h gefärb te a lex a n d rin isch e Lehre, p. 393 (n o ta 3). W o C a elestin I. sic h dahin v o r w a g te, in dem P a ra llelsc h r eib e n an d en K on stan tin op ler K lerus, da kam sein M is s - und N ic h tv e rs te h e n offen zu ta g e ; w a s er hier über d ie „ g o ttlo se P red ig t der Irrlehre“ ausfüh rte, w a r

ein e K a r ik a tu r d e r n esto ria n isch en Leh ren, p. 397.

4) F. H e i l e r , La Madre di D io, R icerche R eligiose, Rom a (1931) VI.

p. 405. Chi c o n sid eri sp reg iu d ica ta m en te g li e v en ti di E feso , non potrà da una parte a s s o lv e r e C irillo da o g n i co lp a , e d ’altra parte d ovrà p r o te g g e r e

E. B u o n a i u t i credit hoc per T o m u m Leonis iam factum e s s e 6).

Quae intrepida fiducia, ne dicam audacia, qua cum Nestorius a Criticis Liberalibus ab haeresi absolvitur, necnon „orthodoxus“ declaratur, est-ne omni prorsus specie aut um bra veritatis desti­ tuta? Sin autem, concordat-ne explicatio mysterii incarnationis, quam Nestorius propugnavit, cum christologia S. Augustini, S. Leonis M. et cum definitione concilii Chalcedonensis, ut autumant quidam ? Ad quaesitum responsuri, considerabim us 1, qu id in

doctrina chrislologica nestoriana orthodoxum vel saltem form ulis, quae catholice sonabant, expressum et p ropu gnatum fu e r it? (P ro N estorio). Quibus praestitutis, quaerem us 2, utrum in explicatione

mysterii incarnationis N estorius a tram ite veritatis revelatae non

d eflex erit? (C ontra N estorium ).

I. PRO NESTORIO.

Argumenta, quae a Criticis, plusquam Liberalibus, in favorem Nestorii proferuntur, huc summatim redeunt. Non est haereticus, qui perfectam divinitatem Dei Verbi agnovit, quique Christum non hominem dumtaxat, sed hom inem a Deo assum ptum , Deo arctissime consociatum esse credidit. Non heterodoxe sensit, qui unum Chri­ stum i n d u o s u p p o s i t a n o n s c i d i t , sed in uno prosopo

unionis divinitatem et humanitatem integram inseparabiliter, incon­

fuse, divino, altissimo, inenarrabili modo conjunctam esse praedi­ cavit; B. Virginem Mariam, D eigenitricem sub quibusdam clausulis et quodam sano sensu appellandam concessit. Jamvero Nestorius, toto vitae suae decursu, pro his veritatibus, ut pro aris et focis

dei d om m i co n tr ib u isc o n o a riab ilitare il patriarcha a n tio ch en o (sic ). II B e t h u n e - B a k e r d ich ia ra : „ N esto rio non era un n e sto r ia n o “, e il S e e ­ b e r g d ic e con m a g g io r in sis te n z a : „ N e ss u n o fra i grandi „ e re tic i“ d e lla sto ria dei d om m i porta c o s i in g iu sta m e n te q u e sto n o m e c o m e N e s to r io “. In v ero vi è in q u e s t’- afferm azion e una certa u n ila tera lità : s i cerca d o p o una co n d a n n a durata per s e c o li, di lavare N e sto r io da o g n i a c cu sa ... P erö risulta, non s o lo d a lle a ss e r z io n i d i'N e s to r io , m a an ch e d a lio sv ilu p p o e c c le s ia s tic o s e c o la r e d el c r istia n e sim o n esto ria n o , che la c risto lo g ia d i N e s to r io non era

una e re sia a n a lo g a a lT eb io n itica , la g n o s tic a о 1’ariana.

5) E. B u o n a i u t i , La „T ra g ed ia “ d i N estorio, Ricerche R elose,

Rom a (1931) VII. p. 199. D al fon d o dei su o e s ilio torm en tato, N e sto r io , d o p o la v e n te n n a le p ro scrizio n e, p o te v a salu tare, nel T om o di L eo n e, la su a

dimicavit. Ergo non est haereticus, quamvis a tot saeculis gregi haereticorum accenseatur; eo vel magis, quod non aliud quam Nestorius noverunt, non aliud praedicaverunt primores Patrum La­ tinorum : Augustinus et Leo M., non aliud definivit proscripsitque conc. Chalcedonense.

Etiamsi multa quoad maiorem praemissam observanda essent, hac interim data et non concessa, quibus argumentis minor pro­ betur, videamus.

1. Officii sui pastoralis memor Nestorius contra Arianos et M acedonianos frequenter consubstantialitatem et aeternitatem Dei Verbi confessus e s t 1). Exemplo sint: Erat quidem Deus Verbum et ante incarnationem filius et Deus et coëxistens Patri; assumpsit autem novissimis tem poribus formam servi. LN. 275, 1— 3. (Logos) est deitati Patris homousios. LN. 171, 14. Joannes quidem, Verbi et Patris ad invicem coaeternitatem describendo, utebatur his dictis:

in principio erat Verbum. LN. 253, 14— 16.

2. Contra Apollinarem Laodicensem strenue defendit existen-

iiam integrae naturae hum anae Christi, anima rationali vivificatae2).

Similis, inquit, fratribus per omnia, qui animae hum anae carnisque assum psit fraternitatem. Apostolus (est Jesus), qui consors nostrae naturae est. LN. 234, 18. 19; 235, 1. 2. S p iritu s carnem et ossa

non habet, sicu t me videtis habere, me scilicet, quem secundum

id, quod videtur, quod paret, videtis esse compositum et secundum corporis substantiam esse contrectabilem cernitis. Non enim, Apolli­ naris, ossa et caro est deitas Verbi paterni. LN. 268, 7 — 11. De­ ponam us aciem contentionis..; unum tamen prospicientes, ne creatum Verbum Deum quispiam dicat, ne humanitatem, quae suscepta est, imperfectam. LN. 313, 7 — 9. Utrumque enim vocatur homo et corpus et anima. Ita igitur de Christo decernit magna illa definitio (symboli nicaeni) LN. 358, 16— 18.

3. Iterum iterumque, non sine speciali emphasi inculcavit: Christum ét D eum ét hom inem esse. Adeoque saepissime hoc repetit, quod nomen „C hristus“ Deum simul cum homine, divini­

') Cf. F. L o o f s , N e sto ria n a . D ie F ra g m e n te d e s N e s to r iu s , H alle a. S. 1905. Ad h an c ed itio n em L ectorem rem ittim u s. Indicantur p a g in a e et v ersu s. A bbreviabitur: LN. 166, 25; 174, 25. 27; 175, 1; 217, 18; 270, 6. 7; 283, 9; 284, 17; 285, 7. 8. 19—22 ; 296, 3. 13; 320, 12 ; 328, 3. 4 ; 341, 10; 351, 2 0 —23; 352, 14.

!) LN. 166, 17. 18; 171, 15; 192, 16; 205, 18; 247, 19 ; 252, 10; 267, 1 5 - 1 9 ; 285, 8 - 1 3 ; 340, 6; 352, 1. 1 0 - 1 4 ; 361, 10.

tatem una cum humanitate d esig n at3). Similiter nomina: „F ilius“*),

„D om inus“ 5), „ U n ig en itu s“ (271, 2 1 — 23), „Jesus“ non Verbum

Dei solum, non humanitatem dumtaxat, sed utrum que (Deum simul cum homine), utram que naturam Christi notificant. E p istu la 22.

N estorii ad S. Cyrillum Alex, sic habet: Observa, quom odo „D o­

m inum “, et „Jesum“, et „Christum“, et „U nigenitum “ et „Filium“, nomina utique, quae hum anae divinaeque naturae ex aequo con­ veniunt, perinde ac fundamenta substernentes, incarnationis, mortis et resurrectionis traditionem illico subjungant superstruantque (Patres Nicaeni), com m unibus sci. quibusdam nominibus, utramque natu­ ram significantibus, propositis. LN. 175, 7 — 13. Vidisti, qu em ad ­ m odum „Christus“ et „filius“ et „dom inus“ , q uando de unigenito meminit, scriptura modo humanitatis, modo divinitatis, modo autem utriusque vult existere significativa vocabula. LN. 271, 20 — 23. „C hristus“ et „Jesus“ et „filius“ et „unigenitus“ et „dom inus“, am bo haec appellatio ista significat. Tam quam duarum naturarum, i. e., divinitatis et humanitatis significativum deigenitricis et hominis genitricis protulimus nomen (Christi-genitrix). LN. 192, 9 — 13e). 4. Cum igitur, juxta placita Nestorii, Christus nec

sit som

Verbum Dei, sine carne, nec solus homo sine Filio Patris, cumque insuper Nestorius quandoque concesserit, posse Christum, prout est homo, „ d e u m “ v o c a ri7); graviter molesteque ferebat, dum errores Pauli Samosateni et Photini in crimen ipsi vertebantur. Contra talem accusationem vehementissime reclamabat. „Non nu­ dus homo, inquit, in Serm one contra Proclum, non nudus homo Christus, о calumniator! sed simul homo et d e u s “. LN. 259, 16. 17. In stupore rem aneat dentium P aulus Samosatenus, qui nobis do­ minicam humanitatem nudam a deitate delirat. LN. 299, 2 — 4. In

„T rago edia“ conqueritur, suo nomini non levem infamiam penes

Caelestinum aspersam fuisse, „tamquam ego Christum purum ho­

3) S u fficit v e l h a ec te stim o n ia v id is s e : LN. 171, 12. 13; 175, 15—20; 196, 2 1 —23; 218, 17— 19; 254, 9 — 11; 270, 4 - 9 ; 275, 9 — 13; 295, 7 —9; 317, 1 - 1 2 ; 318, 9 - 1 2 ; 320, 2 0 - 2 1 ; 358, 9 - 1 8 . 4) LN. 197, 3 - 1 0 ; 269, 27. 28; 274, 7 - 1 7 ; 297, 4 - 7 ; 307, 20. 21; 308, 11. 18. 19; 320, 2 5 - 2 9 ; 335, 25; 336, 16— 24. 5) LN. 270, 10. 11; 271, 5 - 1 4 ; 356, 1 2 - 1 4 ; 357, 1 1 - 2 1 . 6) Cf. LN. 211, 3 —9 ; 269, 16— 20; 273, 13— 17 ; 274, 1—4; 278, 5 —7. ') LN. 205, 2 3 - 2 6 ; 248, 7 - 1 3 ; 254, 1 0 - 1 3 ; 262, 1 0 - 1 3 ; 320, 1 6 - 2 9 ; 321, 1 - 1 0 .

minem definirem, qui certe legem inter ipsa meae ordinationis initia contra eos, qui Christum purum hominem dicunt et contra reliquas haereses innovavi“. LN. 205, 2 — 5. Quid arguis eum tam quam Pauli doctrinam asserentem, qui, quae sunt Pauli, sub­ vertit? LN. 304, 10 — 12. Ego quibusdam mihi et illud renuntian­ tibus, cum laetitia saepius risi, quoniam, inquiunt, episcopus, quae Photini sunt, sapit, nescientes neque quae loquuntur, neque de quibus affirmant. Hoc enim, quod a me dicitur, Photini dogmatis eversio invenitur. LN. 341, 4 — 8 8).

5. Vindicis atque custodis depositi revelati gloriam captando, aliam quoque criminationem refellere et a se propulsare cogebatur. Ex iis enim, quibus aures omnium impleverat, ad satietatem usque repetendo, quod Christus ex homine et Deo constat, quod Verbum Dei Patris non est Christus, sed dominus et deus C hristi9), sponte sua fluebat: Christum non esse quid unum, Christum reapse scindi in duo. Ut acumen huius jaculi obtunderet, Nestorius contra statuit: C hristum nihilom inus esse u n u m 10). Confiteamur, inquit, duplicem et adorem us ut unum. Duplum enim naturarum unum est secundum unitatem. LN. 276, 14. 15. Sed unus ideo, quia ab illo, qui est natura, adscitus est in societatem seu conjunctionem, alter ab altero. LN. 360, 5. 6.

6. Quo nixus, fidenter monet: se duos C h ris to s 11), duos d o m in o s 12), duos filios13), non introducere, Christumque in duo minime scindere. Non habem us duos Christos neque duos filios- Non est nobis primus (Christus) et secundus, neque alius et alius, neque rursus alius filius et iterum alius; sed ipse unus duplex est, non secundum dignitatem, sed natura. LN. 281, 5 — 9. Unus enim filius, quod visibile est et invisibile, unus Christus et iste, qui utitur et id, quo utitur; natura duplex, sed filius singularis. Q uid sermonem in calumniam v o ca s? Quid me latenter sagittis aureis jacularis? Quid in me sagittas aureas absconditus mittis? LN. 29У, 19— 24. Non dixi alterum filium aut alterum Deum Verbum; sed dixi Deum Verbum naturaliter et templum naturaliter

8) Cf. LN. 192, 14. 15; 284, 5 - 8 ; 285, 1 2 - 1 8 ; 304 - 3 1 2 . 9) LN. 218, 18. 19; 291, 8 ; 292, 3 - 6 . 10) LN. 263, 15. 16 ; 283, 1 5 - 1 9 . ” ) LN. 280, 1 1 - 1 6 . 1!) LN. 280, 12. 13) LN. 275, 5; 283, 1 3 - 2 2 ; 336, 20; 352, 24.

aliud, filium conjunctione unum. Sic et alibi dixi sub principio. Prodito in medium et voces has argue! LN. 308, 8 — 12.

7. Animus roburque Nestorii exinde crescebat, quod non cujuscumque conjunctionis Verbi et hominis praeconem se esse arbitrabatur, sed convenientiae illorum sub et in uno prosopo

u n io n is1*). A d A lexa n d ru m H ierapolitanum scribens, ait: Oportet

manere naturas in suis proprietatibus et sic per mirabilem et omnem rationem excedentem unitatem unam intelligi gloriam et unum confiteri filium. Non duas personas unam personam facimus, sed una appellatione Christi duas naturas simul significamus. LN. 196, 18 — 23. Non alius erat Deus Logos et alius ille homo, in quo Logos natus. Etenim utriusque unum erat prosopon secundum dignitatem et honorem. LN. 224, 12— 14.

8. D o t e s atque proprietates u n i o n i s utriusque naturae in uno prosopo Christi, Filii, Domini, Unigeniti amplissimis ornabat verbis. Affirmabat illam esse: a r c ta m 16), s u m m a m 16), divinam , necnon in e ffa b ile m 11), non ad tempus, sed p e rp e tu a m 18), adeoque

in sep a ra b ilem 19). P ropter illud Dei Verbi cum homine insolubile

consortium, hum anitas Christi est splendidissimum divinitatis tem­

p lu m - 11). Conjunctio tamen Dei Verbi cum homine Jesu altior et p erfectio r est, quam quae angelis, vel sanctis hominibus per gra­

tiam contingit21). Natura hominis assumpti est Dei Verbi instru­

m entum , quod Deo assiduam fert operam in redimendo genere

h u m a n o 22). Homo assumptus, cooperando Deo, totamque possi­ dendo operationem divinam (290, 1. 2.), cum omnia possit, quae Deus (299, 6), factus est omnium dominus, Π α ντοχρά τω ρ*3), estque futurus ju d e x universi*-*). Quid am plius? Deus Verbum vincula suae ad naturam hum anam adhaesionis tam arcte constrinxit, ut

» ) LN. 171, 7. 8 ; 176, 6. 7. 17; 196, 1 5 - 1 7 ; 2 :0 , 5 - 1 1 , 7. 8. ,5> LN. 178, 21; 275, 12. ie) LN. 171, 7. ” ) LN. 178, 21; 192, 4; 197, 24; 198, 2; 316, 16. 17. 18) LN. 298, 24. 25. 19) LN. 177, 1; 192, 16; 205, 18; 262, 4 ; 276, 12; 280, 1 - 5 . 18 ; 281, 4 - 5 ; 289, 22; 290, 1 ; 298, 1 7 - 2 5 ; 299, 1. 2. =°) LN. 168, 3; 178, 2 0 - 2 2 ; 205, 24. 25; 252, 13; 289, 22; 290, 1 - 3 . 21) LN. 206, 1 0 - 1 8 ; 207, 1 5 - 1 7 ; 289, 1 6 - 2 0 ; 290. “ ) LN. 205, 18. 19; 247, 6; 252, 10. 11; 260. 261. 23) LN. 243, 2 3 - 2 5 ; 244, 1 - 4 ; 248, 9; 289, 21 ; 334, 27. =4) LN. 244, 1 ; 263, 1 - 4 ; 272, 3; 299, 1 ; 330, 11 ; 335, 7. 8.

homo divino, Deus vicissim hum ano prosopo u teretu r26). Nulli sanctorum Deus ita colligatus erat, ut homo cum Deo unam ha­ beret auctoritatem, gloriam, potentiam, dominationem et dignitatem26). 9. Arctiorem conjunctionem divinae et hum anae naturae in Christo Nestorius funditus repudiavit. Nam, ut recte argum entabatur: absonum et im possibile est, u t D eus e t hom o in unam essentiam ,

vel com munem naturam coalescant. Si ex humanitate et divinitate

nova aliqua essentia vel substantia exurgere supponeretur; au t humanitas evanesceret, quia in divinam essentiam transire nequit,

a u t divinitas mutari corrum pique deberet. De cetero, integrae,

necnon perfectae naturae unam aliquam essentiam efformare non valent, nisi invicem ordinentur ad sese mutuo c o m p len d a s27). In

Serm one contra P roclum sic adhortatur fideles: Volo igitur vos

perspicaces esse in examinandis dogmatibus et neque susceptam humanitatem cum Deo Verbo confundere, neque hominem nudum eum, qui natus est, dicere, sed nec Deum Verbum contemperatum, vel commixtum propriam essentiam amisisse. LN. 339, 3 — 7. In

L ibro H eraclidis, 1, 3 legimus, quae sequuntur: L’union est en

effet dans le prosôpon et non dans la nature ni dans l’essence, mais il y a union des essences, l’essence de Dieu le Verbe et l’essence de la chair qui sont unies non en une seule essence. Ratio clare indicatur L ibro II. 1; Les deux natures qui sont unies, ne sont pas devenues une nature. Car cette union qui cause conversion et changement, en ce qu’ elle est faite pour une nature et pour compléter une autre, n’ est pas de deux natures complètes, mais de deux natures incom plètes28).

10. Unionem naturae hum anae cum natura divina in ratione

h ypostasis seu secundum hypostasim divinam Verbi in flciatu s est,

prout videbimus infra. Ούσίαν enim, φ νσ ιν et ϋπό στα σιν idem omnino et significare et esse arbitrabatur. Tim ere ergo atque expavescere se fatetur, ne sub specie unionis hypostaticae utriusque naturae commixtio, aut confusio subdole introducatur.

Ad C aelestlnum Rom. Pontf. scribit: Unde et nos, non mo­ dicam corruptionem orthodoxiae apud quosdam hic reperientes et

25) Cf. N a u , L e L iv re d ’H éra clid e, P a ris 1910. p. 49, 61, 183, 194, 206, 2 1 2 —213.

26) LN. 196, 15. 16; 224, 13. 14; 247, 7. 8; 281, 1. 8 ; 336, 1 ; 354, 9 — 17. ” ) LN. 224, 5. 6; 229, 1 - 1 9 ; 329, 1 1 - 2 8 .

ira et lenitate circa aegros cotidie utimur. Est enim aegritudo non parva, sed affinis putredini Apollinaris et Arii. Dominicam enim in homine unionem ad cujusdam contemperationis confusionem passim commiscent, adeo ut et quidam apud nos clerici, tam quam haeretici aegrotent et aperte blasphem ent Deum Verbum Patri homousion, tam quam originis initium de Christotoco Virgine sumpsisset et cum templo suo aedificatus esset et carni consepul- tus. C arnem que dicunt post resurrectionem non mansisse carnem, sed in naturam transisse deitatis et deitatem unigeniti et ad ori­ ginem conjunctae carnis referunt et commortificant carni, carnem vero conjunctam deitati ad deitatem transisse blasphem ant ipso verbo deificationis. Q uod nihil aliud est nisi utrumque corrumpere. LN. 166, 16 — 30; 167, 1 — 3.

In 2Л Epist. a d Caelestinum ait: Nescio quem adm odum qui­ dam de ecclesiasticis q u an d a m contemperationis imaginem ex deitate et humanitate unigeniti accipientes, aegrotant aegritudine praedictorum haereticorum, dum et corporis passiones audent superfundere deitati unigeniti et immutabilitatem deitatis ad naturam corporis transisse confingunt et utram que naturam contem pera­ tionis mutabilitate confundunt, caeci! LN. 170, 30; 171, 1 — 9. In

Epist. a d Scholasticum , eunuchum Theodosii solemniter protesta­

tur: Testis enim est Deus, quia, si haec apud ecclesias obtinuerint, quae nunc ab immundissimis istis nescio quom odo (proferuntur), nihil aliud restat, nisi ut illa colant ecclesiae, quae Arius et Euno- mius et Apollinarius tradiderunt. LN. 194, 6 — 10.

11. Et haec sunt, quae F. L o o t s 29), A. H a r n B e -

t h u n e - B a k e r 31), S e e b e r g 32), aliique83) satis superque sufficere arbitrantur ad Nestorium a labe haereseos purgandum ; quem insuper et „orthodoxum “ declarant ideo, quia term inologia christo-

logica N esto rii et P a t r u m O c c i d e n t a l i u m simillima erat.

Ut olim Antiocheni (Diodorus T arsensis et T heodorus

Mopsueste-29) F . L o o f s , N estorius, R ealencyklopädie für protestantische T heolgie

und K irche, L e ip zig 19033 1. 13 p. 739 se q .

3") A. H a r n a c k , L. d. D . II, op. cit. p. 3 3 5 —364.

31) B e t h u n e - B a k e r , N e sto r iu s and h is T e a ch in g , a fresh exam in ation of the e v id e n c e , C am b rid ge 1908, c. 6 pp. 8 2 — 100; c. 12 pp. 189— 196.

3!) S e e b e r g , L. d. D. II. op. cit. § 27. n. 2 pp. 2 1 4 —220.

33) Q uos v id e sis apud: C h. P e s c h , Zurneueren Literatur über N estoris, Freiburg 1914, 115 E rg ä n zu n g sh eft zu den „S tim m en a u s M aria L aach “ p. 1—30;

nus) eodem quoque modo duces christologiae latinae: 5. A u gu stinu s et 5. Leo M. Christum Dominum definiebant. Christus, ajunt, tam secundum Antiochenos, quam secundum Occidentales est Deus inseparabiliter, ineffabiliter junctus homini. Quoties S. Augustinus, necnon S. Leo M. locuti sunt de „homine“ assumpto, suscepto, a Sapientia Dei portato; de „filio h o m i n i s qui Filio Dei adhaesit, quem Verbum Dei sibi in socium indivulse adscivit, in templum, in quo habitaret, delegit, ut instrum entum sibi aptavit?! Neque Augustinus, nec Leo M. timuerunt susceptum a suscipiente, assu­ mentem ab assum pto, portantem a portato distinguere. Patribus illis nihil antiquius, nihil sacratius erat, quam om nem mutationem, commixtionem, confusionem naturarum in Christo rejicere, pro- culque e mentibus fidelium pellere! Jamvero id ipsum Nestorius d o cu it34). Ergo vel P atres Latini etiam sunt haeretici, vel doctrina Nestorii est orthodoxa S5).

II. CONTRA NESTORIUM.

Dilemma illud explodetur, inane atque cassum demonstrabitur, si constiterit, Nestorium non idipsum docuisse, quod P a t r e s L a t i n i , ut revelatum fidei dogm a credendum, proponebant. Porro Augustinum et Leonem M. terminis concretis: „h o m o “, „filius hominis“ hum anam naturam designare voluisse, inficiabitur n e m o . 4) Summi autem momenti res est, utrum S. Augustinus et Leo M., pariter ac T h eo d o ru s Mops, et D iodorus Tars., homini illi a s s u m p t o h u m a n a m p e r s o n a l i t a t e m tribuerint, nec ne. Neo-Protestantes, evidentia testimoniorum coacti, fatentur: in syste- mate praedictorum Antiochenorum homini, qui a Verbo in socie­

34) Cf. A. H a r n a c k , L. d. D. II. Op. cit. p. 358. 359 n o t a 3 a.

35) U ltim is d u o b u s d e c e n n iis doctrin am c h r is to lo g ic a m N esto r ii d ilig e n ­ tiu s ex p o su eru n t: M . J u g i e , N e s to r iu s e t la c o n tro verse n e sto rien n e, P a ris 1912, p. 9 0 — 135; F r . S. M u e l l e r , F u itn e N e s to r iu s re v e ra N e sto ria n u s, G regorian um t. 2 (1921) p. 2 6 6 —284; 3 5 2 — 386; P e s c h , N e s to r iu s a ls Irrleh rer, Paderborn 1921 ; A . D ’ A i e s , L e d o g m e d ’ E p h èse, P a ris 1931, p. 224— 275.

‘) S o llic ite ac cu ra teq u e te stim o n ia h u iu sm o d i c o lle g it P . G a l t i e r , D e In carn ation e a c R ed em p tio n e, P a r isiis 1926 p. 79. 80; F. D e o d a t d e B a s l y

OFM ., L ’ A s s u m p tu s H o m o , Extrait de la F ran ce F ra n cisc a in e ; T. 11 η. 3 —4

tatem adsciscitur, hum anam subsistentiam v in d ic a ri2). Itane S.

A u g u stin u s et Leo M. homini assum pto p e r s o n a l i t a t e m h u ­

m a n a m a d j u d i c a v e r u n t ? Id serio affimare praesum eret ille dumtaxat, qui ex sola similitudine verborum identitatem doctrinae insulse et illogice deduceret. Uterque enim S. Doctor evidenter u n i c a m tantum, d i v i n a m personalitatem in Christo noverat. Ne in re plana atque manifesta tem pus teramus, quaedam testi­ monia ex S. Augustino et S. Leone deprom em us, ad assertum com probandum .

Cum S. A u g u s t i n u s de „hom ine“ assum pto frequenter disseruit, hunc personalitate hum ana destitutum esse credidit, nam per „accessum “ „hom inis“ ad personam Verbi Dei num erus personarum S. Trinitatis non augetur.

E p . 140 a d H o n o ra tu m c. 4 n. 12; N ih il a liu d dictum e st, Verbum caro f a c tu m e s t, quam si diceretur, filiu s h o m in is fa c tu s est. V id e s q u em a d ­

m odu m eundem h om in em , qu em D eu m c o m m en d a t, ut p e r s o n a una s it; ne, non T rin ita s, se d q u a tern ita s ind ucatur. S ic u t e n im n o n a u g e t u r n u m e ­ r u s p e r s o n a r u m , cum a c c e d it caro an im a e , ut s it un us h om o, s ic non au getur n u m eru s person aru m , cum a c c e d it ho m o V erbo, ut s it u n u s C h ristus. L egitur ita q u e, V erbum caro fa c tu m e s t, ut in te llig a m u s h u i u s p e r s o n a e s i n g u l a r i t a t e m . M PL. 33, 543.

S erm o 186, 1, 1; Idem D e u s , qui h o m o et qui D e u s , idem h o m o ; non

co n fu s io n e natu rae, se d u n i t a t e p e r s o n a e . D e n iq u e, q u i f iliu s D e i g e ­ neranti e s t co a etern u s se m p e r ex P a tre , id em f i l i u s h o m i n i s e s s e c o ep it e x V irgin e. A c s ic et F ilii d iv in ita ti e s t a d d ita h u m an itas et tam en non

e s t p e rso n a ru m f a c ta q u a te rn ita s, se d p erm a n et T rin itas. M PL. 38, 999. C o n tra S erm . A ria n . 7 ; C h ristu s non tantum hom o verum etiam D e u s

erat. U n a m q u ip pe o s te n d it e s s e p e r s o n a m in u tra q u e n a tu ra , h oc e s t D e i et h o m in is, ne si d u a s faciat, q u a t e r n i t a s in c ip ia t e s s e , non T rin itas. Q u on iam itaqu e g e m in a q u idem s u b s ta n tia , s e d u n a p e r s o n a e s t , prop terea d ictum e st, d e sc e n d i de c a e lo . M PL. 42, 688.

Sexcenti sunt loci, in quibus S. Augustinus unicitatem divinae personae prem endo atque inculcando, saepenum ero recolit: eundem

ipsum esse D e u m et h o m i n e m , Deum perfectum hominemque

integrum.

2) Cf. A. H a r n a c k , L. d. D. II. op. cit. p. 343: D ie A ntiochenertten

z w e i P erso n e n in C h ristu s, e in e g ö ttlic h e und e in e m e n sc h lich e ('δύο υποστάσεις,

resp. π ρόσω πα ). D u rch d ie E in ig u n g kom m t im G runde d och k ein e E in h eit d e r

P e r so n zu S ta n d e; s ie ist b lo s s n o m i n e l l . W enn s ie trotzd em von ein er

sp rach en , s o w ar d a s im G runde eine d r itte od er v ielm eh r richtiger: nur in der

σ ννά φ εια , ja letzlich nur in der R e la tio n der G lä u b ig en auf J e su s C h ristu s ste llt

sic h d ie se r a ls E in h eit dar. Cf. etiam S e e b e r g , L. d. D. II. op. cit. § 26 n. 5 p. 1 8 6 - 1 9 8 .

In J oan . E v. T ra ct. 19 с. 5 η. 15; Iste C h ristu s et filiu s D ei et filiu s

h o m in is e st. S e d ip se e s t filiu s h o m in is, qui et F iliu s D ei. H aeren do e n im ad u n itatem p e r so n a e filiu s h o m in is F ilio D e i, f a c ta e s t un a p e r s o n a e a d e m q u e F iliu s D e i, q u ae et filiu s h o m in is. M PL. 35, 1552. 1553. —

E n ch irid. c. 35; C h ristu s J esu s D ei F iliu s e s t é t D e u s é t h om o. D e u s ,

q u ia V erbum ; h o m o autem , quia in un itatem p e r so n a e a c c e s s it V erb o an im a r a tio n a lis et caro. U n u s D e i F iliu s, id em q u e h o m in is filiu s ; u n u s h o m in is filiu s , idem qu e D e i F iliu s; non duo filii D e i D e u s et h o m o , se d un us D e i

F iliu s ; D e u s sin e in itio, h om o a certo in itio, D o m in u s n oster J e su s C h ristu s. Ibid. c. 36 n. 11; N e m p e e x quo e s s e h o m o c o e p it, non a liu d c o e p it e s s e

h o m o quam D e i F iliu s e t h o c un icus et propter V erb um , q u od, illo su sc e p to , caro factu m e s t, u tiqu e D e u s : ut q u em a d m o d u m e s t una p erso n a q u ilib et h o m o , a n im a sc i. r a tio n a lis et caro, ita C h ristu s e s t una perse na Verbum e t hom o. M PL. 40, 249. 250.

S erm o 293 n. 7; Ip se D e u s , D e u s m a n et: a c ce d it h om o, se d t o t u s

D e u s e t t o t u s h o m o et fit una p e r so n a , ut s it non se m i-d e u s , q u asi parte D e i D e u s et parte h o m in is h om o, s e d to tu s D e u s e t to tu s h om o. M PL. 38, 1332.

Praesupposita unicitate divinae personae Verbi, quacum hu­ manitas substantialiter unitur, sicut anim a conjungitur corpori, Augustinus cohaerenter docet: D eum Verbum, aeternaliter a Deo Patre generatum, i t e r u m n a s c i in carne, p a t i , c r u c i a f f i g i , s e p e l i r i in assum pta carne.

C o n tra Serm . A ria n . 8 \ N e c qu ia d ix it (S . P a u lu s „p e r o b o ed ien tia m u n iu s“) „ h o m i n i s “, sep a ra v it D eu m , qui h o m in em a ss u m p s it; qui, sic u t

d ix i, una e s t p erso n a . Ip se n am q ue u n u s C h r i s t u s ét D e i F iliu s s e m p e r

n a tu ra ét h o m in is F iliu s, qui ex te m p o re a ss u m p tu s e s t g ra tia ; n ec s ic

a ss u m p tu s e st, ut prius crearetur p o s t assum eretu r, se d ut ip sa a ss u m p tio n e crearetur. A c p r o p t e r i s t a m u n i t a t e m p e r s o n a e in utraque natura in tellig en d a m et F iliu s h o m in is dicitu r d e sc e n d is se d e c a e lis , q u a m v is s it ex ea, q u ae in terra fuerat V irgin e a ss u m p tu s, e t F iliu s D e i dicitu r cru cifix u s et se p u ltu s , q u a m v is h a ec non in d iv in ita te ip sa , qua e s t U n ig e n itu s Patri c o a ete rn u s, s e d in naturae hum anae s it in firm itate p e r p e ssu s. PML. 42, 688.

S erm . 185 с. 1 in N a ta li D o m in i pulcherrim e d o c e t: D e i V erbum , D e i

S a p ien tia m h y p o sta tica m e B. V irgin e in lu cem e d i; N a ta lis D o m in i dicitur, q u an d o D e i S a p ie n tia s e d e m o n stra v it in fa n te m et D ei Verbum sin e v erb is v o c e m carn is e m isit. V eritas, q u ae e s t in sin u P a tris, de terra orta e st, ut e s s e t etia m in sin u m a tr is . V erita s, qua m u n d u s con tin etu r, d e terra orta e st, ut fe m in e is m an ib u s portaretur. V e rita s, qu a b ea titu d o A n gelorum alitur, de terra orta e s t, u t ca rn a lib u s u b erib u s la cta re tu r. E xp er g iscere, h om o! pro te D e u s fa c tu s e s t hom o. PML. 38, 997.

S erm . 213 c. 2 et 3 ; „ C red o “, d ic is in Jesu m C hristum , F ilium eius unicum , D o m in u m nostrum . Si F ilium u n icu m , erg o Patri aeq u a lem . S i F i­

l i um unicum ergo eju sd em su b sta n tia e, cu ju s e s t P ater. Si F iliu m u n icu m , e rg o Patri coaetern u m . H oc in s e e t apu d s e et apud Patrem . P rop ter n o s

q u id ? Ad n o s q u id ? Qui c o n c ep tu s e s t d e Sp iritu S a n cto ; n a tu s e x M a ria

V irgine. E cce q u a v e n it, q u is, ad q u os. P er V irgin em M ariam . S ic ergo

carne ind utus e s t D o m in u s C hristus, s ic f a c tu s e s t hom o, q u i f e c i t hom inem , a ssu m e n d o , q u o d non erat, non p erden do, qu od erat. Verbum enim ca ro

fa c tu m e s t e t h a b ita v it in n o b is. N on V erbum in carnem versum e st, sed Verbum m a n en s, carne a c ce p ta , in v is ib ilis se m p er, ta c tu s e s t v is ib ilis , qu and o

v o lu it. F a ctu s e s t u n u s e x hom inu m nu m ero, u n u s et u n i c u s .

Jam q u id pro n o b is ? P a s s u s e s t, seq u itu r, su b P o n tio P ila to , m ortu us et se p u ltu s. Q u i F iliu s D e i unicus, D o m in u s n o ster, c r u c i f i x u s , F iliu s D e i

unicus, D o m in u s n o ster s e p u l t u s e s t . D e u s non e s t m u tatu s, D e u s non

e s t o c c is u s , et tam en secu n d u m h om in em o c c i s u s . PML. 38, 1061. 1062.

S. L e о M. eodem, quo Augustinus, modo, totidemque co­ ceptis verbis de mysterio incarnationis Dom inicae nos erudit atque instituit. Unigenitum, aeternaliter a Patre generatum Filium Dei

secunda vice a Beata Virgine generari, in carne assum pta cru cifig i

et sepeliri edicit et illius articuli fidei hanc in medium profert rationem; quia, videlicet, unus idemque, una eadem que persona est D e u s e t h o m o ; quia in unica Dei Filii personalitate integra hu­ manitas et divinitas convenere in unum. Disertissima testimonia e celebri „ T o m o “, seu 28 ep. ad Flavianum, depromimus, nam per hoc documentum Nestorio dicitur nomen famaque „orthodoxi“ restituta, et, quod „ T o m u s “ credendum injungit, Nestorius credi­ disse asseritur.

C ap. 2 ep. a d F lav. h a e c le g im u s : I d e m sem p itern i G e n i t o r i s

(F iliu s) u n i g e n i t u s , se m p ite rn u s n a tu s e s t d e S p iritu S a n cto e t M a r ia

virgin e. Q u ae n a tiv ita s te m p o ra lis illi navitati d iv in a e et sem p ite rn a e nihil

m inuit, nih il con tulit. M PL. 54, 759,

(C a p . 3 ). S a lv a igitu r p rop rietate u triu sq u e naturae et su b sta n tia e, et in unam coëu nte p e rso n a m , su sc e p ta e s t a m a jesta te h u m ilita s, a virtute

infirm itas, ab aetern itate m ortalitas, natura in v io la b ilis natu rae e s t unita p a ssib ili, ut un us a tq u e idem m ed iator D e i et h om inu m , h om o J e su s C h ristu s et m ori p o s s e t e x u n o, e t m ori non p o s s e t e x altero. In in teg ra erg o veri

h om inis p erfectaq u e n a tu ra v e r u s n a t u s e s t D e u s , to tu s in s u is , to tu s

in n o stris. M. 54, 763.

(C a p . 4). Ingreditur ergo h a ec m undi in fim a F iliu s D e i, d e c a ele s ti

se d e d e s c e n d e n s , et a paterna g lo ria non r e c ed en s, n o v o o rd in e, n o v a n a t i v i t a t e g e n e r a t u s . A nte tem p ora m a n e n s e s s e c o e p it ex tem p ore; u n iv ersita tis D o m in u s se r v ile m form am s u s c e p it; im p a s s ib ilis D e u s non d ed ig n a tu s e s t h om o e s s e p a s s ib ilis , et im m o rta lis m ortis le g ib u s su b jacere.

U nus en im id em q u e e s t, q u o d s a e p e d i c e n d u m e s t , v ere D e i F iliu s et

vere h o m in is filiu s, D e u s per id, qu od in p r in c ip io e r a t Verbum , e t Verbum

e ra t a p u d D eu m e t D e u s e r a t Verbum (Joan. 1; 1), h o m o per id, qu od Ver­ bum ca ro fa c tu m e st. (Joan. 1, 14). M. 54, 765. 767.

tel-lig e n d a m , et f i l i u s h o m i n i s leg itu r d e sc e n d is se de c a e lo , cum f i l i u s D e i carnem d e e a V irg in e, d e qua n a tu s e st, a ssu m p ser it. Et rursus f iliu s

D e i c r u c i f i x u s dicitu r a c s e p u l t u s , cum h a e c non in D iv in ita te ip sa ,

q ua U n ig en itu s co n se m p ite rn u s et c o n su b s ta n tia lis e s t Patri, se d in naturae hu m an ae s it infirm itate p e r p e ssu s. U n d e u n igen itu m F ilium D e i c r u c i f i x u m e t s e p u l t u m o m n e s etiam in S y m b o lo con fitem u r. (B e a tu s P etru s) per r ev ela tio n em P a tris e u n d e m ét F iliu m D ei e s t c o n fe s s u s ét C h ristu m . M. 54, 771. 7 7 3 3).

F ides ergo catholica, cujus fidelis imago atque repercussa

vox fuit doctrina S. Augustini et S. Leonis M. nonnisi u n i c a m ,

divinam p e r s o n a m V e r b i in Christo admittit, in qua duplex,

integra, inconfusa natura substantialiter conjuncta esse creditur. C o n e . C h a l c e d o n e n s e , veluti splendens pharus, quae in tenebris serenam profundit lucem, idipsum , quod apostolica tenuit traditio, solemniter sanxit definivitque.

S e q u e n te s igitur sa n c to s P a tr e s, unum eu n d em q u e confiteri F ilium et d om in u m n ostru m Jesum C hristum c o n so n a n te r o m n e s d o c e m u s, eundem que p e r f e c t u m i n d e i t a t e , et eundem p e r f e c t u m i n h u m a n i t a t e , D eu m veru m e t h o m in em veru m , eu n d em e x anim a ration ali et corp ore, c o n s u b ­ sta n tia lem Patri secu n d u m d eita tem , c o n su b sta n tia le m n o b is eu n d em s e c u n ­ dum h u m an itatem , p e r om n ia n o b is sim ilem a b sq u e p e c c a to (H ebr. 4, 15); a n te sa e c u la q u id em d e P a tr e g e n itu m secu n d u m d eita tem , in n o v is s im is autem d ie b u s e u n d e m propter n o s et propter nostram sa lu tem ex M a ria

v ir g in e D e ig e n itr ic e secu n d u m h u m a n ita tem : unum eu n d em q u e C hristum

F iliu m D o m in u m u n igen itu m , in d u a b u s natu ris in c o n fu se, im m u tab iliter, in d iv ise , in sep a ra b iliter a g n o sc e n d u m , nu sq uam su b la ta d ifferen tia naturarum propter u n itio n em m a g isq u e sa lv a prop rietate u triu sq u e naturae, et in u n a m p e r s o n a m atq u e s u b s i s t e n t i a m c o n c u r r e n t e , non in d u a s p e r so n a s partitum aut d iv isu m , se d u n u m e u n d e m q u e F ilium e t u n igen itu m D eu m

V erbum , D o m in u m Jesum C hristum . D e n z . - U m b . , E nchir. S ym b ., n. 148.

Ad propositum redeundo, quaerimus, idem ne Nestorius docuit et credidit? Proh dolor! Q uod Patres illi et concilium C halcedo­ nense affirmant, Nestorius palam et praecise negat; quod illi credendum injungunt, utpote revelatum et traditum, Nestorius admittere recusat, putatque arianum vel apollinaristicum esse.

A ) NESTORIUS DUAS PERSON AS IN CHRISTO SU BSISTEN TES

INDUBIE AGNOVIT.

1. Quantumvis, sexcentis vicibus, asseveranter testificatus se unum subjectum attributionis, „C hristum “ videlicet, „D o m in u m “,

:l) Cf. S. L eo n is M ., Serm o 22, 2 M. 54, 195; S erm o 30, 6. M. 54, 233; S erm o 68, 1. M. 54, 372.

„Filium“, „Jesum“, statuere, nihilominus in hoc uno subjecto duas perfectas personas, in ra tio n e , subsistentiae' divinae et hum anae distinctas, coexistere fecit, illasque adm odum tenui velamine „per­ sonae unionis“ vix aegre contegit. Habet haec doctrina altas radices in illo principio, quod olim Theodorus M opsuestenus sua auctori­ tate sanxerat, nempe: non posse in rerum ordine reali substantiam integram, perfectamque degere, quae connaturali personalitate d estitu ere tu r1). A u t igitur quaevis natura realis per propriam personalitatem subsistit, a u t non est integra in ratione naturae. Cum autem fides catholica pro comperto habeat, divinam et hum anam naturam Christi integerrimam esse, Nestorius utrique naturae suum connaturale prosopon adjudicavit, ideoque duas personas in uno Christo adesse, persuasum habuit.

In 2 Libro H eraclidis, c. 1 ita scribit sine ullis ambagibus: N o n e s t c o n c i p i e n d a e s s e n t i a s i n e h y p o s t a s i , quasi essentiae unitae essent in una essentia et adesset unius essentiae

πρόσωπον. At naturae su b sistu n t in suis προσώποις et in προσώπορ unionis. Q uod ad naturale πρόσωπον unius attinet, altera utitur eodem vi unionis et sic unum est πρόσωπον duarum naturarum. Unius essentiae πρόσωπον utitur ipso alterius προσοΊπορ. (N au, L. d. H., p. 193). L. 1 c. 1 n. 76 haec legimus; Itaque Deus incarnatus est in homine in suo proprio προσώπορ et fecit ejus πρόσοοπον suum ipsius πρόσωπον. Nequit ita obsecundari, ut πρόσωπον ho­

minis sit suum, utque ipse det homini suum πρόσωπον. Ideo suo

προσώπορ usus est, quia id sibi cepit. (N a u , L. d. H. p. 6 6 2). A conclusione eruenda Nestorius non exhorruit, nam clarissime eam ipse disertis verbis deduxit; Dico duas naturas, et alius est ille, qui induit, alius, qui induitur, et duo s u n tp r o s o p a : illius, qui induit et illius, qui induitur. (N au, L. d. H. p. 193).

2. In hoc praesupposito, veluti in lapide quadro et ang totum aedificium doctrinae Nestorianae in altum erigitur, ab illo robur et consistendam mutuatur. Quare, cum Nestorius censuerit: Verbum neque personalitatem divinam, neque ipsam deitatem amittere, etiamsi cum hum ana natura uniatur; praeterea, cum

hu-') Cf. Theod. M o p s., Ineam.VIII. ' Ό τ α ν μ ε ν γ ά ρ τάς φύσεις διαχρίνωμ εν ,

τελεία ν τι)ν φ ν σ ι ν του θ ε ο ϋ Λ ό γ ο υ φ α μ έ ν , χ α ϊ τ έ λειο ν το π ρ ό σ ω π ο ν ούόε γά ρ απρόσωπόν έστιν νπόστααιν ε ί π ε ΐ ν τ ελ εία ν όε ν.α'ι τήν του άν&ρώπον φνσιν, χαϊ το πρόσ ωπ ον όμοίωζ. M PG . 66, 981 B. Cf. 981 С.

manitas Christi vi principii Mopsuestiani suo connaturali prosopo non careat, Nestorius exinde intrepide infert: D eum Verbum non

esse C hristum , sed deum Christi et dom inatorem hominis assumpti

Θεός τοϋ χριστού ό έκ τον βεοϋ Λόγος „Deus est Christi Verbum, quod e Deo procedit“. LN. 291, 8. Hoc autem dico, ut noveritis, quam superexcellens et sum m a quaedam deitatis conjunctio exis- tebat etiam in infante ipso, cum dominica caro conspiceretur; erat enim ipse et infans et in fantis ipsius D om inus. Laudastis vocem, sed nolite eam parum curiose laudare: dixi enim, quod idem erat infans et inhabitator infantis. LN. 292, 1— 6. Ού καβ’ εαυτό βεός

το πλασβ'εν έπ'ι μήτρας, ού καβ’ εαυτό βεός το κτισβέν έκ τοϋ πνεύματος. LN. 262, 7 3). Idipsum ita demonstrare praesumebat: Si Christus esset Deus, tunc non posset non esse tota Trinitas, nam Trinitas est Deus. Atqui Christus non est tota Trinitas. Ergo Christus non est Deus. Insuper, si Christus esset Deus, nullum miraculum cerneretur in hoc prodigio, quod super undas, quin mergeretur, ambularet, vel in coenaculum januis clausis intraret4).

3. Cum igitur Nestorius personam Dei Verbi a prosopo C distingueret ut partem a toto, ut continens a contento, totum ingenii sui acumen in id contendit, ut probaret: Verbum Dei in carne hum ana natum non esse, differreque et natura et hypostasi ab illo homine, quem ut templum inhabitavit, quo administro ad redimendum genus hum anum utebatur. Taedio opprimeremur, si omnia huius tenoris effata congerere vellemus. Nihil enim Nestorio solemnius, nil frequentius, quam n e g a t i o s e c u n d a e n a t i v i ­ t a t i s D e i V e r b i i n c a r n e . Satius igitur fuerit, speciem argu­ mentorum, quibus hoc capitale intentum dem onstrare studuit, collegisse

3) Cf. LN. 234, 15. 16.

4) LN. 218, 13— 19: S ie sa g e n , d a s s der C h ristu s G ott a lle in ist. Und sie h e , G o t t i s t d i e D r e i e i n i g k e i t . A lso i s t C h ristu s D r e ie in ig k e it. W enn aber C hristus G ott a llein ist, d er V ater aber n ich t der C h ristu s ist, so trennen s ie s ie in der Natur. U nd der C h ristu s ist G ott, G o tt a b e r n ic h t d e r C h ristu s. LN. 218, 20. 21; 2 1 9 ,1 —9 : D e m , w e lch e r fragt: „W er ist e s, der auf d em M eere w a n d e lte ? “ an tw orten w ir: D ie F ü ss e w aren e s , w e lc h e w a n d e lte n und der kon krete L eib durch d ie Kraft, w e lc h e in ihm w o h n te. D a s ist ein W under! D en n , w e n n G o t t a u f d e m W a s s e r w a n d e l t , d a s i s t n ic h t verw u n d er­

lich, w ie auch n ich t in betreff der Luft. U nd ferner, d a s s er durch v e r s c h lo s s e n e

Türen g in g — der kon krete L eib ist es. U nd d a s ist e tw a s W u n d erb ares. W enn aber die g ö ttlic h e Natur h in d u rch gin g, s o w ar d a s du rchau s n ich t e tw a s, bei dem ich abtrete von d em , w a s dem U n en d lich en zukom m t.

a) Verbum Dei non est natum in carne, quia sym bolum fid e i nicaenae non illius generationem, sed „Christi“, sed „Domini“,

sed „Filii“, „Jesu“ , „Unigeniti“, credendam proponit. Jam vero Christus est Deus Verbum cum homine inseparabiliter s o c ia tu m 5). Oportet (quia nunc venit in mentem) nosse: Nicaenam synodum num quam audere dicere, Deum Verbum natum esse e Maria Vir­ gine, ait enim: Credimus in unum deum p atrem om nipotentem et

in unum dom inum J e su m C hristum . Attendite, quia prius cum

patres posuissent, „Christum“, quod duarum naturarum est signi­ ficativum, non dixerunt: „credimus in Deum V erbum “ . Hoc retinete, quoniam praetermittentes dicere: „credimus in Deum Verbum, filium eius unigenitum “, dixerunt: „credimus in unum D o m in u m “. Nusquam dixerunt: (Logos) natus est. C ur? Putamus, ut non duas nativitates introducerent deitatis. LN. 295, 1— 9; 296, 10— 12; 297, 1— 3.

b) 5. Scripturae, ut de generatione Verbi altum tenent silen­

tium, ita e contra n a t i v i t a t e m Christi, Jesu , D o m in i frequenter

edisseru n t6). Non Dei Verbi genealogia a S. Matthaeo delineatur,

sed C hristi7). S. Joannes non Dei Verbi in carne nativitatem enarrat, sed eiusdem „inhum anationem “, i. e. cum homine con­ junctionem a n n u n tia t8). "Αλλο γάρ Ιστι το σννεΐναι τώ γεγεννημ ένφ

καί αλλά το γεννάσ&αι. LN. 286, 4. S. P aulus formam servi non a Verbo, sed a Christo assum ptam esse te sta tu r9). Qui Verbum Dei in natura hum ana natum esse affirmat, S. Paulo adversatur. Gentium Apostolus deitatem Christi sine patre, sine matre, sine genealogia esse asseverat. P aulus ergo mendax, de Christi deitate dicens: άπάτωρ, άμήτωρ, ανεν γενεαλογίας

; —

c) Si Verbum in carne nasceretur, coaeternus Deo Patri Logos tem poralis fieret, ju n io r quam Deus Pater foret.10) Verbum a Spi­

ritu Sancto crearetur“ ). Unius Patris unicus Filius duos haberet

5) LN. 171, 9 - 1 3 ; 174, 27. 28; 175, 5 - 1 5 ; 176, 1 0 - 1 2 ; 284, 1 5 - 1 8 ; 285, 1 - 2 3 ; 286, 8 - 1 1 ; 287, 1 - 5 ; 288, 2 - 4 . e) LN. 167, 10. 11; 177, 8 — 15; 179, 1 3 - 1 5 ; 278, 1. 2. 5 - 1 0 ; 285, 2 4 - 2 5 ; 286, 1 - 4 ; 287, 10— 15. ■) LN. 177, 13— 15; 317, 12—23; 318, 1 — 12. 8) LN. 287, 5 —21 ; 288, 5 —9. °) LN. 254, 5 — 10. LN. 252, 8 ; 245, 1 0 - 1 6 . ‘0 LN. 177, 2 1 - 2 3 ; 246, 1 1 - 1 3 ; 247, 1 0 - 1 6 ; 252, 1 1 - 1 3 ; 262, 8; 286, 7 — 10; 340, 18—24 ; 353, 4. 5. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a — P rz e g lą d T e o lo g ic z n y — 1933 , 2

patres, idem bis generaretur. Jam vero eandem personam bis in lucem edi, quis umquam credet? Et rursus, ubi duae nativitates, ibi quoque duo filii. Ecclesia autem catholica unum novit Filium 12).

r Ω ν γάρ δύο γεννήσεις, τούτων δύο νΐά ή δε εκκλησία εν a οιδεν

υιόν. LN. 352, 24. 25. Μή έγχω ρεΐ τον προ πάντω ν των αιώνων

γεννηάέντα a λ λ. ο άπας γεννηΟ-ήναι, καί τούτο τή 9-εότητι. LN. 351, 23. 24.

d) Etiam quod pejus est, inevitabiliter sequitur! Si Verbum

in carne gigneretur, ipsa divinitas non generari non posset, tunc Deus secundum deitatem ex semine esset Abrahae et e lumbis David; Jacobus divinitatis esset frater. „Num sem en Abrahami deitas est? Num secundum deitatem habuit Deus Filius fratres similes? Vivificans hunc, qui passus est, non D eus proles Abrahami est ille, qui heri hodieque est, secundum Pauli verba (Hebr. 13, 8), non is, qui dicit: antequam Abraham esset, fui ego. (Joan. 8, 58).

LN. 234, 8— 18“ ).

/ ) Denique, qui credit, Deum Verbum in carne iterum nasci, fabulosas paganorum theogonias insulse recoquit, fidei mysteria risui exponit. In sermone Contra Proclum ait: Qui Deum simpli­ citer dicit de Maria natum, primo omnium nobilitatem gentilibus prostituit dogmatis atque exponens in medium, vituperandum id ridendum que proponit. Statim enim paganus eum reprehensione accipiens, quia de Maria Deus natus est, infert adversus Christia­ num. Necessario enim, qui dicit simpliciter de Maria natum Deum et non illum conjunctione duarum naturarum, divinae sci. et hu­ manae, esse reputaverit, audiet: ego natum et m ortuum et sepultum Deum adorare non queo. LN. 337, 16— 23; 338, 1. Mortalem enim vivificatricem deitatem appellant et in theandricas fabulas Deum Verbum audent deducere, tamquam idem sit pannis involutus et mortuus. Proh nefas! LN. 266, 4— 6.

4. Quibus praestitutis, Nestorius largam sibi viam stravit debellandam divinam m aternitatem B. V. Mariae. Contra „theoto­ co s “ fere easdem machinas bellicas produxit, quas contra nativi­ tatem in carne Verbi movit.

a) Definitio nicaena et 5. Scripturarum effata semper testa­

tur: Christum Dominum, Jesum, i. e. hominem, Deo Verbo con­ sociatum, e Maria originem ducere. Logos nullibi filius Mariae

esse dicitur. In Ep. 1. a d Caelestinum scribit: Hanc (sci. Mariam) „theotocon“ vocantes non perhorrescunt, cum sancti illi et supra omnem praedicationem patres per Nicaeam nihil amplius de sancta Virgine dixissent, nisi quia Dominus noster Jesus Christus incarnatus est ex Spiritu sancto et Maria Virgine. Et taceo scripturas, quae ubique Virginem m atrem Christi, non D e i Verbi et per angelos et per apostolos praedicaverunt. LN. 167, 5— 11. Ad S. Cyrillum

ep. 2. ait: Ubicum que igitur divinae Scripturae dispensationis

Dominicae mentionem faciunt, ortus ipse et mors non divinae, sed hum anae Christi naturae sem per tribuitur; quapropter, si rem diligentius consideremus, sacra Virgo non D eipara, sed Christipara appellanda erit. Audi, quom odo Evangelia istud proclament: Liber, inquiunt, generation is Jesu Christi, f i l i i D avid, f i li i A braham (Matth. 1, 1). Atqui perspicuum est Deum Verbum non extitisse Davidis filium. LN. 177, 8— 1 5 14).

b) Si Maria Deum Verbum peperisset, eo ipso naturam d­

nam genuisset. Porro luce meridiana clarius est, deitatem non posse

e Maria ortum ducere. Nam dumtaxat similem in natura, seu sibi consubstantialem, mater procreare valet. Jam vero Deus Verbum in deitate non est Mariae consubstantialis. Logos ab aevo, unice a Patre generatus, in sinu Patris degens, Mariam sua aeterna existentia praecedit. Sibi anteriorem nemo parit. Evidens ergo est: creatorem universi non esse generatum a sua creatura.

Jam in 1 Serm one contra „Theotocos“ fere omnia argumenta Nestorius congessit; Audiant haec, qui, in dispensationem domi­ nicae incarnationis coecati, non intelligunt, neque quae loquuntur, neque de quibus affirmant, qui, sicut modo cognovimus, in nobis invicem frequenter sciscitantur: ϋ-εοτόκος inquiunt, i. e. puerpera Dei, sive genitrix Dei, Maria, an autem άν&ρωποτόκος, i. e. ho­ minis genitrix? Habet matrem D e u s? Inclytum Graecum! matres deis affingentem! Non peperit creatura eum, qui est increabilis. Non recentem de Virgine Deum Verbum genuit Pater (in p rincipio

erat enim Verbum, sicut Joannes ait), non peperit creatura crea­

torem, sed g e n u i t h o m i n e m , divinitatis instrumentum. LN. 251, 21— 25; 252, 1— 11 10). 14) Cf. LN. 181, 2 0 — 22; 1 8 2 ,4 . 5; 273, 18; 274, 1 — 18 ; 296, 10— 16 ; 297, 1—3; 351, 18— 22. 15) Cf. LN. 166, 29. 30; 167, 1 - 3 . 1 6 - 1 9 . 22. 23; 168, 4; 191, 2 0 - 2 2 ; 205, 1 5 - 2 6 ; 245, 18—27 ; 246, 11 — 13; 247, 4. 5; 304, 9 — 15 ; 338, 8. 13. 14 ; 351, 17. 25 ; 352, 13. 14; 353, 4. 5. 9 - 1 2 .

Thesim quoque suam illustrat Nestorius exemplis. Sicut mater hum ana non est animae genitrix, quam vis corpori, quod in utero illius formatur, Deus animam infundat; ita pariter Maria non est Deigenitrix eo, quod hominem Deo Verbo sociatum pepererit. Pari jure Elisabeth esset Spiritus Sancti mater, quia in lucem edidit Joannem, cui ab utero materno Paraclitus adhaesit.

In 8 serm one sic populum alloquitur: Si Deus est Christus,

inquiunt, et Christus e Beata Maria ortus est, cur Virgo non est Deigenitrix? Nihil occulto, quod ab illis objicitur. Formatur in utero infans, sed, quoad figuram acceperit, nondum habet anim am ; at ubi figuratus fuerit, jam anima a Deo infunditur. Ut igitur mulier corpus parit, sed Deus animam tribuit, neque ideo mulier dicetur animae genitrix, quia peperit animatum, sed potius hominis genitrix; sic quoque Beata Virgo, etsi g en u erit hominem , sim ul cum illo

pertranseunte D eo Verbo, non ideo est Deigenitrix: non enim

divinitas Verbi a Beata Virgine initium cepit, sed erat natura Deus. De beato Joanne Baptista praedicatur a sanctis Angelis, implendum esse infantem Spiritu Sancto, adhuc ex utero matris suae; atque ita beatus Joannes Baptista, Spiritum Sanctum habens, editus est. Appellabisne ipsam Elisabeth Spiritus genitricem? LN. 352, 2— 19.

Nonnisi Arii, Eunomii et Apollinaris sequaces credunt et vocant Mariam Dei Verbi genitricem ie).

5. Opponet forsitan aliquis: Nestorium ante omnia sollic fuisse, ut utriusque naturae Christi proprietates inconfusae, imper­ mixtae, distinctae servarentur et non tantam diligentiam adhibuisse, ut person alitas divina Verbi a personalitate hominis assumpti numerice distingueretur. Subsistentia divina a personalitate humana, conceptis terminis, formaliter distinguitur in Libro Heraclidis, (qui a discipulis Nestorii interpolari potuit); in reliquis vero Patriarchae Contpli genuinis operibus non videtur clare distingui utraque subsistentia.

Hunc scrupulum incutienti perpendere rimarique suademus, quae Nestorius docet de illo homine, quem Maria peperit. Nonne implicite et aequivalentibus fo rm u lis inculcat toties: istum homi­ nem aliquod subjectum, aliquod suppositum esse, cui ejusmodi proprietates conveniant, quae nullo pacto tum naturae tum subsi­

stentiae Verbi convenire possunt? Ille homo, quem Maria in lucem emittit, est creatura Spiritus Sancti, decursu temporis crescit, evolvitur, perficitur, pannis involvitur, modico lacte pascitur, cir­ cumciditur. Jam vero, ut Nestorius credidit, haec nulla ratione h y p o s t a s i d i v i n a e V e r b i tribui et convenire poterant. Ergo ille h o m o , quocum unitus Filius Patris per Mariae uterum dum ­ taxat pertransiit, s u p p o n i t u r e t e x h i b e t u r a Nestorio u t

aliud subjectum attributionis seu p e r s o n a distincta ab aeterna

personalitate Verbi.

En verba ipsius; Quis secundum substantiam eius (i. e. Ma­ riae) erit similis? Is sine dubio, qui Spiritus Sancti opificio extitit, cum quo erat indesinenter (ab initio) V e r b u m D e u s , n o n ut n a t u s ex Maria, sed in illo, qu i e x ea natus (est), m a n e n s , non ex Virgine initium habens, sed illi, qui, crescendo per menses, paulatim compositus in utero Virginis est, inseparabiliter omni tempore sociatus. Aliud autem est dicere, illi, qui natus est, c o m ­ m a n e r e et aliud, illum, qui nato commanet, hunc e s s e , cui, ut nasceretur, mensium opus fuisset curriculo. Deus enim mensium et creator est, non mensium partus est, fabricator sanctae Mariae, non postea ex Spiritu Sancto in ipsa fabricatus. Peperit (Maria) filium suum primogenitum, illum quem pannis involvit et reclinavit in praesepio. Ecce habes, cujus mater fuit Christipara; i. e., pueri mater, quem peperit Maria, non deitatis, quae omnia circumstringit. LN. 246, 1— 21. In Serm one contra Proclum ita personat; Liquida divisio dogmatis ista est: Q ui natus est et per partes incremento­ rum temporibus eguit, mensibus legitimis portatus in ventre est,

hic h u m a n a m h a b e t n a t u r a m , sed D eo sane conjunctam. A liu d est dicere, quia nato de M aria c o n j u n c t u s e r a t D eus ille, qui est Verbum Patris, et aliud, quia deitas indiguit nativitate,

mensibus decurrente. Verbum enim Deus tem porum est opifex, non in tempore fabricatus. Si u t c u m q u e n a t u m D e u m V e r b u m et s i m p l i c i t e r n o m i n e m u s , vide, ex hoc quid conficiatur? Dicis simpliciter: „D eus est, qui natus est de M aria“. Statim haereticus infert, reprehendens: „Ergo apud vos etiam hoc in confessione est, inquiens, Verbum Deum esse, qui natus est de M aria“ ? Audi, quae idem D eus Verbum de seipso testatur: euntes, renuntiate

fra trib u s m eis: vado ad P atrem m eum (Joan. 20, 17). Sed, cum

nobis consubstantialis erat; in eo autem, quod conjunctus Deo a nostra erat longe, quia Deus substantia melior.

T u n c ab illorum (Arianorum) blasphem ia liberaberis et facile et breviter sacram entum religionis edices hoc m odo: alius quidem D e u s V e r b u m est, qui erat in templo, quod operatus est Spi­ ritus et a liu d t e m p l u m praeter habitantem Deum. Conjunctionis igitur confiteamur dignitatem (unam), naturarum autem substantias duplices. Alioquin invenietur Verbum Deus esse Sancti Spiritus creatura. Quid enim ait evangelista de eo, qui in ventre creatus e s t? Quod in ea natum est, de Spiritu Sancto est. Q uod si Ver­ bum Deus nudus ac solus erat, qui natus erat, creatus est. LN. 338, 1 — 10; 339, 22— 25; 340, 1— 2 2 1T).

W enn er sagte: W e r ist es, der von Maria geboren ist? So gebe ich ihm alsbald Antwort: D e r M e n s c h , der m it G o tt

verbunden ist, der Mensch, der höher als der Mensch geehrt ist

wegen Gottes, der mit ihm verbunden ist. LN. 335, 20— 24.

6. Non latuit Nestorium, quod illa dualitas personarum Christo, quam aequivalentibus formulis inculcabat et ubique sup­ ponebat, a catholicis sibi in crimen vocaretur. In sermone, quem

12 Decembris 430 habuit, inquit: Statim ex imperitia cum clamore insiliunt, dicentes; „quomodo alterum esse dixit D e u m V e r b u m et alterum f i l i u m , qui m i s s u s e s t ? ! “ LN. 308, 6— 8. Solutio difficultatis a Nestorio data, ut ex una parte orthodoxe sonat, ita ex altera parte subdolam cavillationem Nestorii, velit, nolit, manifeste prodit. Orthodoxe quidem respondet; non propugno dualitatem personae unius Filii, sed dualitatem naturae in Filio. Cum emphasi autem dixit „in F ilio “, quia per „Filium“ intellexit non Verbum in carne hum ana a Patre m i s s u m (quod catholicum esset), sed

é t Deum Verbum ét hominem. Ipse Nestorius audiatur: Non dixi

alterum filium et alterum Deum Verbum, sed dixi: Deum Verbum

naturaliter et templum naturaliter aliud, „ F ilium “ conjunctione

unum. Sic et alibi dixi sub principio. Dico ego ad te beati Petri verbis: aurum e t argentum non est m ihi, sed quod habeo, do tibi:

in nom ine D o m in i nostri Jesu C hristi N aza ren i, disce h o m i n e m

e t D e u m . LN. 308, 8— 16.

Quia vero hic homo, utique per se subsistens, cum Verbo erat conjunctus, ideo „Filius“ appellatur. Hic igitur homo a Deo est in mundum missus; Verbum Dei in carne ab aeterno P atre