Trybunał Konstytucyjny
SNP I
iwona.dys@prawo.uni.wroc.pl
Charakter ustrojowy TK
• Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997r. art. 188-197
• Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 1 sierpnia 1997r., Dz U. Nr 102 poz. 643 ze zm.)
Trybunał jest organem władzy sądowniczej, powołanym do badania z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych i wykonywania innych zadań ( art. 1 ust. 1 TKU)
Jest organem niezależnym od innych władz i odrębnym ( art. 173 Konstytucji)
Cechy TK odróżniające go od sądu:
Tryb powoływania sędziów – zasada ich kadencyjności ( art. 194 Konstytucji )
Niepodleganie nadzorowi judykacyjnemu Sądu Najwyższego
Niewystępowanie związków między TK a KRS
Brak zasady dwuinstancyjności postępowania przed TK
Gwarancje niezawisłości sędziów TK:
Wymóg posiadania wyróżniającej się wiedzy prawniczej,
Materialna niezależność sędziów,
Immunitet sędziowski
Zasada incompatibilitias
• Immunitet sędziowski. Zgodę na pociągnięcie sędziego TK do odpowiedzialności karnej wyraża Zgromadzenie Ogólne większością 2/3 głosów. Sędzia TK nie może być pozbawiony wolności ,zatrzymany, aresztowany, z wyjątkiem ujęcia na
gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do
zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Niezwłocznie zawiadamia się o tym prezesa TK, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
• Kary dyscyplinarne: upomnienie, nagana, usunięcie ze stanowiska.
• Zasada wybieralności sędziów TK. Kandydatów przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu o wyborze bezwględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.
Ponowny wybór niedopuszczalny.
• Zasada kadencyjności. Wybierani przez Sejm na 9 letnią kadencję.
• Zasada kolegialności.
Struktura TK
Organy:
1. Zgromadzenie Ogólne
• Składa się z sędziów TK
• Zwołuje je Prezes i on lub wiceprezes przewodniczy Zgromadzeniu
• Zwoływane przynajmniej raz w roku w celu omówienia działalności TK oraz problemów wynikających z jego orzecznictwa
• Może być zwołane tez w razie konieczności rozpatrzenia innych spraw należących do kompetencji TK
• Prawo udziału przewodniczących komisji sejmowych i senackich, Prezes NIK, MS, PG, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, RPO, RPD. Natomiast Prezydent, marszałkowie obu izb i premier mogą wziąć udział osobiście lub delegować przedstawiciela
• Uchwalanie regulaminu, wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa, uchwalanie statutu Biura TK, uchwalanie projektu dochodów i wydatków, zatwierdzanie przedkładanych
Sejmowi i Senatowi dorocznych informacji o istotnych problemach wynikających z
działalności i orzecznictwa TK, stwierdzanie wygaśnięcia mandatu sędziego TK, wyrażanie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienia wolności sędziego TK, wykonywanie innych czynności z ustawy o TK lub z regulaminu.
2. Prezes Trybunału
• Nominuje go Prezydent spośród kandydatów (2) wskazanych przez ZO
• Reprezentuje TK na zewnątrz
• Zapewnia organizacyjne warunki pracy
• Przewodniczy obradom, zwołuje ZO
• Wyznacza składy orzekające
• W czasie nieobecności zastępuje go wiceprezes
• Uprawnienia administracyjne, organizacyjne, reprezentacyjne, nie ingeruje w orzecznictwo
Kompetencje TK
Konstytucja:
• Art. 188
Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1)zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2)zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3)zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4)zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, 5)skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.
• Art. 189
Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
• Art.193
Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
• Art. 122 ust. 3
Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.
• Art. 133 ust. 2
Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją
• Art.132 ust. 1
Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.
Ustawa TKU:
• Art. 2.1.
Trybunał orzeka w sprawach:
1)zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2)zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3)zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4)skargi konstytucyjnej,
5)sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, 6)zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
2.Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.
3.Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza
Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.
• Art. 3.
Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją,
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
Charakter kontroli głównie następczy:
• Art. 191 ust. 1 pkt. 1 Konstytucji - podmioty legitymowane generalnie
• Art. 191 ust. 1 pkt. 2 konstytucji - KRS
• Art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji - podmioty legitymowane indywidualnie, akt objęty och zakresem działania
• Forma wystąpienia - wniosek Kontrola prewencyjna:
• Art. 122 ust. 3 i 133 ust. 2 Konstytucji
Kontrola abstrakcyjna - wystarczy ocena kwestionowanej normy jako niezgodnej z konstytucją i dążenie do zlikwidowania tej niezgodności
Kontrola konkretna – pytania prawne art. 193 Konstytucji
Skutki prawne orzeczeń TK:
• Pozytywne, negatywne
• Ostateczne
• Ex nunc, pro futuro, ex tunc
• Pośrednie, bezpośrednie
