Przegląd Górniczy, 2014, nr 10

(1)

10/2014

OW ST AR ZY SZENIE

INŻYNIERÓW I TECHN IKÓ

W

GÓ

N R TW IC A

(2)

(3)

Katedra Górnictwa Odkrywkowego powstała dokład- nie pół wieku temu, w 1964 roku i jest częścią Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jest to tętniąca życiem jednostka organizacyjna, realizująca działalność dydaktyczną i naukowo-badawczą.

Przez te 50 lat przyczyniła się do znacznego rozwoju gór- nictwa odkrywkowego w Polsce i na świecie. Nasze mury opuściło wielu znakomitych absolwentów - specjalistów z górnictwa odkrywkowego, którzy dzisiaj kształcą następne pokolenia górników oraz pracują w przemyśle, w urzędach, w biurach projektowych i kopalniach, a także piastują zacne stanowiska kierowników, dyrektorów i prezesów poważnych spółek w Polsce i na świecie.

Nasza Katedra była pierwszą w Polsce specjalizującą się w problematyce odkrywkowej eksploatacji złóż, a w szcze- gólności złóż surowców skalnych i węgla brunatnego.

Jednak historia rozwoju górnictwa odkrywkowego na naszej Uczelni jest dużo starsza. Powołanie Zakładu Eksploatacji Złóż Skalnych nastąpiło już 65 lat temu, czyli w 1949 roku.

Natomiast specjalność dydaktyczna Eksploatacja Odkrywkowa uruchomiona została w roku akademickim 1951/52.

Nasza Katedra dzięki swoim wybitnym specjalistom z zakresu wybranych problemów górnictwa odkrywkowego, takich: jak geologia surowców skalnych, geologia węgla brunatnego, mechanika i stateczność wyrobisk odkrywkowych, ochrona środowiska, rekultywacja, technika strzelnicza, maszyny i urządzenia górnicze - zajmuje wysoką pozycję w kształceniu przyszłych pokoleń i dalszego rozwoju górnictwa.

Z inicjatywy pracowników naszej Katedry powstało i powstaje nadal wiele prac dla przemysłu górniczego, których większość została z powodzeniem wdrożona. Przykładem twórczej działalności pracowników są nasze liczne publikacje, książki i monografie, projekty badawcze krajowe i między- narodowe oraz prace zlecane z przemysłu, przedstawione w rozdziale poświęconym osiągnieciom Katedry. Jednocześnie chciałbym podziękować wszystkim zacnym osobom za ich upór i ambicję w tworzeniu naszej historii i wszystkich doko- nań na chwałę górniczego stanu i chwałę Akademii Górniczo- Hutniczej w Krakowie.

W pierwszej kolejności kolejności należy wspo- mnieć o zasługach założyciela i pierwszego Kierownika Katedry Górnictwa Odkrywkowego – prof. Juliana Sulima- Samujłło, a także pierwszego dyrektora Instytutu Górnictwa Odkrywkowego prof. Andrzeja Dunikowskiego oraz prof.

dr hab. inż. Adama Trembeckiego, dzięki którym powstało w 1975 roku Centralne Laboratorium Techniki Strzelniczej i Materiałów Wybuchowych wraz ze Stacją Badawczą w Regulicach. Serdeczne podziękowania należą się także, prof.

dr hab. inż. Ryszardowi Ubermanowi i Dziekanowi prof.

dr hab. inż. Jerzemu Klichowi za ich dokonania i wsparcie Katedry po dziś dzień. Wielkie podziękowania, kieruję także do naszego Jubilata, prof. dr hab. inż. Wiesława Kozioła, piastującego urząd Kierownika Katedry przez 16 lat, za wprowadzenie Katedry w XXI wiek. Dziękuje także wszystkim poprzednim kierownikom naszej Katedry za wkład w jej tworzenie i rozwój.

Nie możemy zapomnieć także o studentach, którym należą się szczególne podziękowania za wybranie naszej specjalno- ści – w celu rozwijania swoich aspiracji i poszerzania wiedzy o górnictwie odkrywkowym. Zespół Pracowników Katedry wykształcił 2400 absolwentów. Przez 50 lat na Naszym Wydziale, a pośrednio w Katedrze Górnictwa Odkrywkowego, 94 osoby uzyskały stopień doktora, a 16 otrzymało habilitacje.

Miłym obowiązkiem kierownika Katedry jest złożenie podziękowań wszystkim, którzy przyczynili się do opracowania materiałów oraz organizacji konferencji i jubileuszu.

Szczególnie gorąco pragnę podziękować J.M. Rektorowi prof. dr. hab. inż. Tadeuszowi Słomce i Dziekanowi Wydziału prof. dr. hab. inż. Piotrowi Czai za umożliwienie organizacji konferencji i wsparcie przy opracowaniu materiałów z zakresu historii rozwoju Katedry i górnictwa odkrywkowego w AGH jako cząstki historii naszej Uczelni.

Serdeczne podziękowania składam Kierownikom Pracowni w Katedrze Górnictwa Odkrywkowego za pomoc w przygotowaniu zagadnień dotyczących ich zespołów.

Wydawnictwo to nie ukazałoby się, gdyby nie włożona w jego przygotowanie praca wielu Pracowników Katedry, za co składam Im serdeczne podziękowania.

Prof. dr hab. inż. Zbigniew Kasztelewicz Kierownik Katedry Górnictwa Odkrywkowego

50-lat Katedry Górnictwa Odkrywkowego

(4)

(5)

MIESIĘCZNIK STOWARZYSZENIA INŻYNIERÓW I TECHNIKÓW GÓRNICTWA

PRZEGLĄD GÓRNICZY

założono 01.10.1903 r.

Nr 10 (1103) październik 2014 Tom 70 (LXX)

*⁾ Okręgowy Urząd Górniczy we Wrocławiu. **⁾AGH w Krakowie

UKD 622.33: 622.33(094.5.072): 622.333(094)

Treść: Uruchomienie odkrywkowej działalności górniczej poprzedzone jest wieloma procedurami administracyjnymi. Artykuł opi- suje poszczególne etapy procedury planowania przestrzennego, w szczególności zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, których celem jest wprowadzenie inwestycji górniczych do dokumentów planistycznych. W dalszej kolejności przedstawione zostały możli- we scenariusze postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko i uzyskania decyzji środowiskowej. Jak wynika z analizy, to właśnie zagospodarowanie przestrzenne i uwarunkowania środowiskowe powodują, że wiele planowanych inwestycji nie może być realizowanych lub czas ich rozpoczęcia znacznie się wydłuża. Ostatnie części artykułu dotyczą postępowania koncesyjnego oraz postępowania w sprawie decyzji zatwierdzającej plan ruchu.

Abstract: Start-up of mining activity is preceded by a lot of administrative procedures. This paper describes several stages of spatial planning procedures, especially the changes in the community land use planning and the local land management plan whose aim is to introduce mining investments to this documents. Then the possible proceeding scenarios for environmental impact assessment and obtaining the environmental decision. As shown in the analysis, it is land use planning and environmental conditions which cause that many mining investment can not be implemented or that the implementation time extends. The last part of the paper concerns the license for mining and proceedings on approving a decision of mining plant operation plan.

prof. dr hab. inż. Zbigniew Kasztelewicz**⁾ Dr Miranda Ptak*⁾

Jak rozpocząć odkrywkową działalność górniczą –

droga od koncesji do planu ruchu

How to start the surface mining activity – the roadmap from license

to mining operation plan

Słowa kluczowe:

górnictwo, prawo geologiczne i górnicze, procedury planistyczne, postępowanie w sprawie decyzji środowiskowej, plany ruchu Key words:

mining, mining and geological law, municipal planning, proceedings on environmental decision, mining plant operation plan

1. Wprowadzenie

Rozpoczęcie i prowadzenie odkrywkowej działalności górniczej jest zagadnieniem bardzo szerokim. Dlatego na potrzeby tego artykułu analizowana działalność górnicza dotyczy tylko złóż kopalin objętych własnością nieruchomości

gruntowej, gdzie organem koncesyjnym jest marszałek wo- jewództwa. Poza kręgiem zainteresowania znajdzie się więc eksploatacja kopalin, wymienionych w art. 10 ust 1 i 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (PGIG), stanowiących własność górniczą oraz działalność, gdzie organem koncesyjnym jest starosta. Przepisy prawa nakładają na przedsiębiorcę, który ma zamiar prowadzić działalność wydobywczą, obowiązek uzyskania koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż, a w dalszej kolejności decyzji zatwierdza-

(6)

jącej plan ruchu. Dopiero te dwie administracyjne decyzje, uprawniają do rozpoczęcia i prowadzenia działalności wydobywczej. Kompetentne organy administracyjne, realizując swoje konstytucyjne zadania, w sposób jednostronny określają prawa i obowiązki podmiotu, który wystąpił z określonym wnioskiem. Oczywiście nie są to prawa i obowiązki dowolne.

W ramach posiadanego władztwa administracyjnego, organy koncesyjne i organ nadzoru górniczego, na podstawie upoważ- nienia zawartego w normach powszechnie obowiązującego prawa wydają decyzje administracyjne. Odbywać się to musi z jednoczesnym poszanowaniem takich zasad, jak równe traktowanie podmiotów gospodarczych, zachowanie zasady wolności gospodarczej czy zasada ochrony własności. Zanim jednak dojdzie do złożenia wniosku do organu koncesyjnego, działalność górnicza musi „zaistnieć” w dokumentach planistycznych. Nie można bowiem zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. (PGIG) podejmować i wykonywać działalności górniczej, która mogłaby naruszyć przeznaczenie nieruchomości określonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w odrębnych przepisach.

Analizując wnikliwie przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. (PGIG) sam proces wydobywania kopalin ze złóż, nie tylko ma nie naruszać przeznaczenia nieruchomości (art. 7), ale musi być zgodny z przeznaczeniem terenu określonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub zgodny ze sposobem korzystania z nieruchomości, który jest określany w studium uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego gminy (SUiKZPG) – art. 23 ust. 2 pkt 2 (PGIG). Dodatkowo, czego nie można pomijać, a co nie znajduje, jak dotychczas, podkreślenia w literaturze branżowej, niesprzeczność czyli nienaruszanie przeznaczenia nieruchomości, musi być zachowana z innymi przepisami.

Zadając pytanie – z jakimi innymi przepisami? – na pierwszy plan wyłaniają się przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r.

o ochronie gruntów rolnych i leśnych (oogril) oraz przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (OP).

Nie są to jednak jedyne przepisy, jakie mogą decydować o przeznaczeniu terenu. Równocześnie należy podkreślić, że ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. (PGIG) nie wskazuje wprost na obowiązek dołączenia do wniosku koncesyjnego decyzji środowiskowej. Decyzji, która jest podsumowaniem całego postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzię- cia na środowisko, a które to postępowanie jest przeprowadzane obligatoryjnie dla przedsięwzięć zawsze mogących znacząco oddziaływać na środowisko, planowanych przed- sięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 oraz przeprowadzane fakultatywnie dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.

Wydobywanie kopalin ze złóż może być przedsięwzięciem właśnie z powyższych grup. Zawsze jednak przedsięwzięcie takie wymaga uzyskania koncesji. A skoro wymaga uzyskania koncesji, to przed jej wydaniem musi być wydana decyzja środowiskowa zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostepnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (OOS). Procedura oceny od- działywania na środowisko składa się z trzech zasadniczych etapów: weryfikacji raportu o oddziaływaniu na środowisko, uzyskaniu opinii i uzgodnień organów współdziałających oraz zapewnieniu udziału społeczeństwa w postępowaniu.

Jeżeli postępowanie zakończy się wydaniem decyzji środo- wiskowej to do wniosku koncesyjnego dołącza się decyzję środowiskową. Oprócz decyzji środowiskowej, ubiegający się o koncesję dołącza dowody prawa korzystania z informacji geologicznej, kopię decyzji zatwierdzającej dokumentację geologiczną, projekt zagospodarowania złoża. Przedsiębiorca,

który uzyskał już koncesję od marszałka województwa, musi następnie, celem rozpoczęcia działalności górniczej, uzyskać decyzję zatwierdzającą plan ruch. Należy pamiętać, że plan ruchu jest specjalistycznym dokumentem (opracowaniem) sporządzanym z uwzględnieniem warunków określonych w koncesji oraz projekcie zagospodarowania złoża. Kiedy ta decyzja administracyjna staje się ostateczna, odkrywkowa działalność górnicza może być prowadzona.

2. Koncesja – szczególne uprawnienie (1)

Państwa w różny sposób mogą realizować swoje prawo do dóbr, jakimi są kopaliny. Zależy to od sposobu pojmowania roli państwa w życiu gospodarczym. Jednym z narzędzi polityki reglamentacji ściśle określonymi dobrami jest szczególne pozwolenie – KONCESJA. Taki system reglamentacji dóbr istnieje w Polsce. Działalność koncesjonowana ma szczególne znaczenie dla zaspokojenia potrzeb publicznych i to powoduje, że powierzenie jej realizacji podmiotom prywatnym musi być przedmiotem szczególnej regulacji prawnej. Koncesja jest decyzją administracyjną, która w rozpatrywanym przypadku uprawnia do wydobywania kopalin ze złóż. Wydobywanie kopaliny jest wprost zdefiniowane jako działalność gospodar- cza w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (OSDG). Decyzja ta wskazuje szczegółowo na uprawnienie. Dokonuje precyzyjnego określenia, w jakich granicach przestrzennych, a także w jaki sposób oraz w jakich warunkach prowadzona będzie działalność. Organ koncesyjny ma obowiązek udzielić koncesji na czas określony, nie krót- szy niż 3 lata i nie dłuższy niż 50 lat. W toku postępowania koncesyjnego, marszałek województwa bada m.in. takie elementy wniosku jak :

– stan prawny nieruchomości, potwierdzony dowodami z odpowiednich rejestrów,

– prawo wnioskodawcy do wskazanej nieruchomości, – wskazanie terminu rozpoczęcia i czas trwania przedsię-

wzięcia,

– środki finansowe.

3. Krok przed koncesją czyli dokumenty planistyczne i decyzja środowiskowa

Jak zostało to podkreślone we wcześniejszych rozdzia- łach, działalność górnicza musi „zaistnieć” w dokumentach planistycznych. Pod hasłem dokumenty planistyczne należy rozumieć studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (studium) i miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (mpzp). Przedsiębiorca najczęściej spotyka się z sytuacją, kiedy dokumenty planistyczne milczą na temat udokumentowanego złoża. Nie ma ani w studium sposobu zagospodarowania jako odkrywkowa działalność górnicza ani nie ma przeznaczenia gruntu w mpzp na odkrywkową działalność górniczą. Aby móc realizować inwestycje należy wnioskować o zmianę studium i mpzp.

Nowa ustawa przewidziała sytuację, gdy rady gmin nie podej- mują uchwał w zakresie ujawnienia udokumentowanych złóż.

W tych przypadkach zgodnie z art. 96 PGiG po upływie 2 lat od zatwierdzonej dokumentacji geologicznej, wojewoda wyda zarządzenie zastępcze, którym wprowadza obszar udokumentowanego złoża do studium. Jeżeli gmina sama przystąpi do zmian studium, to realizowana jest zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu prze- strzennym (uopizp).

(7)

3.1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowa- nia przestrzennego gminy (2)

Procedura uchwalania studium lub jego zmiany jest wieloetapowa i złożona, ale konieczna w sytuacji, kiedy ma być opracowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Obowiązek sporządzenia studium spoczywa na wójcie (burmistrzu, prezydencie miasta zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. – uopizp. Gminy miały wywiązać się z tego obowiązku do 11 lipca 2004 roku. Obecnie większość gmin posiada studium, ale nie jest to jednak 100 %. Skutkiem nie wykonania tego obowiązku jest niemożność uchwalenia mpzp, gdyż mpzp musi uwzględniać ustalenia studium (art.

17 ust 4 ustawy uopizp). Sankcje za taki stan rzeczy może ponieść gmina, jeżeli z tytułu nie uchwalenia planu, został naruszony interes prawny i uprawnienia osoby prawnej lub fizycznej. Studium jest przyjmowane w drodze uchwały przez radę gminy. Inicjatywę w podejmowaniu uchwały o uchwaleniu studium ma rada gminy art. 9 ust. 1 uopizp oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta) a w szczególnym przypadku wojewoda. Tym szczególnym przypadkiem jest zarządzenie zastępcze, kiedy np. rada gminy nie przystępuje do uchwały o studium. Rozwiązanie to znane pod rządami ustawy uopizp zostało powielone w nowej ustawie Prawo geologiczne i górnicze. Zgodnie z art. 95 PGIG gmina ma obowiązek ujawnienia udokumentowanych złóż kopalin w studium w terminie do 2 lat od dnia zatwierdzenia dokumentacji geologicznej.

Jeżeli tego nie zrobi, to na koszt gminy wojewoda ujawnia udokumentowane złoże kopaliny w studium i możliwe jest podejmowanie dalszych działań planistycznych. Następuje wówczas ogłoszenie o przyjęciu uchwały w sprawie przystą- pienia do sporządzania studium i 21-dniowy okres oczekiwań na ewentualne wnioski do studium, które to wnioski nie są wiążącymi dla organu uchwalającego studium. W ramach procedury odbywa się zawiadamianie instytucji i organów uzgadniających i opiniujących projekt studium o przystąpie- niu do jego sporządzania. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) zgodnie z art. 11 ust 3 ustawy – uopizp rozpatruje wszystkie wnioski i się do nich w sposób merytoryczny odnosi. Kolejny etap to sporządzenie projektu studium z zachowaniem prze- pisów prawa materialnego, czyli rozporządzenia w sprawie zakresu projektu studium tak w części graficznej, jak i tek- stowej. Projekt studium musi uwzględniać wymogi dotyczące materiałów planistycznych, skali opracowań kartograficznych, stosowanych oznaczeń, standardów oraz sposobów dokumen- towania prac planistycznych. Dalej w ramach współpracy z instytucjami i innymi organami, wójt (burmistrz, prezydent miasta) występuje o opinie i uzgodnienia. Zgromadzone w postępowaniu opinie i uzgodnienia mogą zmienić sporzą- dzony projekt studium. Zasadą powszechnie obowiązującą jest fakt, iż opinie nie wiążą organu w sprawie. Natomiast uzyskane uzgodnienia są bezwzględnie wiążące dla wójta (burmistrz, prezydent miasta), co oznacza, że stanowisko organu właściwego w przedmiocie uzgodnienia projektu studium musi być uwzględnione w praktyce. Ostatnim etapem przed uchwaleniem studium jest wyłożenie studium do publicznego wglądu oraz przeprowadzenie publicznej dyskusji nad przyjętymi rozwiązaniami w projekcie. Każdy ma prawo wglądu, przez 30 dni zapoznać się z projektem studium i wnieść uwagi. Po upływie wystawienia 30-dniowego projektu studium, wójt przystępuje do rozpatrzenia uwag do projektu studium. Należy zwrócić uwagę, że rozstrzyganie uwag przez wójta w zasadzie opiera się na ocenie swobody planistycznej gminy, jej autonomii planistycznej i obranych kierunkach polityki przestrzennej gminy. Przepisy nie nakładają na wój- ta obowiązku uzasadnienia przyjętego rozstrzygnięcia, ani też nie ma obowiązku poinformowania zainteresowanych

o sposobie wniesionych uwag. Dalsze działania polegają na wniesieniu do projektu studium uwag, które zostały zaakcep- towane przez wójta oraz przedstawienia radzie gminy uwag, które nie zostały uwzględnione w projekcie studium. Studium jest uchwalane w drodze uchwały podejmowanej przez radę gminy (art. 12 ust. 2 uopizp). Po uchwaleniu studium przez radę gminy, wójt (burmistrz, prezydent) przedkłada niniej- szą uchwałę wojewodzie wraz z załącznikami, tj. pracami planistycznymi precyzyjnie określonymi w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospo- darowania przestrzennego gminy (Dz.U. nr 118, poz.1233), celem dokonania oceny legalności tej uchwały z obowiązują- cymi przepisami prawa. Zakres badania legalności odnosi się do zasad, trybu sporządzania studium, kompetencji organów.

Badanie nie obejmuje natomiast przyjętych rozstrzygnięć czy poprawności merytorycznej. Studium jest dokumentem planistycznym, który ma za zadanie koordynować ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, określać politykę rozwoju przestrzennego dla całej gminy.

Jako dokumentu planistycznego jest podsumowaniem wszel- kich ustaleń planistycznych poczynionych dla terenu gminy przez organy wszystkich szczebli planowania przestrzennego.

Co należy podkreślić, nie jest aktem prawa miejscowego, powszechnie obowiązującym, na podstawie którego organ może wydawać decyzje administracyjne. Jednakże jego ustalenia są wiążące dla mpzp. To związanie spowodowane jest koniecznością ustalenia zgodności planowanych rozwiązań w mpzp z ustaleniami, jakie zawiera studium ( art. 15 ust.

1; 17 pkt 4 uopizp) oraz obowiązku stwierdzenia przez radę gminy przed uchwaleniem mpzp zgodności projektu planu z ustaleniami studium. W ten sposób inwestycja górnicza zaczyna „istnieć” w dokumentach planistycznych. Krytycznie należy ocenić zmianę przepisów, dotyczącą obligatoryjnych mpzp dla terenu górniczego. Rezygnacja z obowiązku spo- rządzania tych planów, jaki był zapisany w art. 53 u ustawie z 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze, powoduje, że nie można egzekwować od gminy obowiązku przystąpienia w terminie trzech miesięcy do sporządzenia mpzp na podstawie przepisów art. 10 ust 3 ustawy uopizp. W konsekwencji procedura planistyczna dla inwestycji górniczych, w tym zakresie się wydłużyła.

3.2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Cała procedura uchwalenia mpzp, tak jak i poprzednia procedura, jest bardzo sformalizowana i wieloetapowa.

Obowiązek sporządzenia planu może wynikać tylko z prze- pisów odrębnych (ale nowa ustawa Prawo geologiczne i gór- nicze nie zawiera już tej delegacji, jaka była w starym PGIG tj. art. 53 ust 1) lub z ustaleń studium. Mimo że tryb planów miejscowych w ustawie uopizp jest trybem pożądanym przez planistów, to ustawodawca nie zobowiązał gmin do ich spo- rządzania. Przedsiębiorcy nierzadko spotykają się z niechęcią lub brakiem działania władz gmin w przedmiocie sporządzania mpzp. Wówczas pozostaje do ich realizacji tryb sporządzanie miejscowego planu przez zarządzenie zastępcze wojewody (art. 12 ust. 3 uopizp) w sytuacji zaniechania działań przez radę gminy. Należy zauważyć, że z chwilą przystąpienia do uchwalania miejscowego planu, postępowania w sprawie wa- runków zabudowy (decyzje lokalizacyjne) zostają zawieszone, a po uchwaleniu planu postępowanie umorzone. Dotyczy to inwestycji celu publicznego, gdyż dla nich na podstawie art.

50 ustawy uopizp wydaje się decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Nowa ustawa Prawo geologiczne i górnicze jako inwestycje celu publicznego widzi tylko kopaliny objęte własnością górniczą, tym samym nie jest to

(8)

w kręgu zainteresowań tego artykułu. Etapy uchwalania bądź zmiany mpzp przebiegają podobnie, jak przy uchwalaniu studium, z tą różnicą , że sporządzony projekt mpzp musi być zrealizowany wraz z prognozą oddziaływania na środowisko.

W praktyce wójt powierza wykonanie takiego projektu mpzp osobom o odpowiednich kwalifikacjach. Projekt musi być zgodny z wymaganiami, jakie przewiduje rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 26 sierpnia 2003r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. 164, poz. 1587). W prognozie oddziaływania na środowisko obowiązkowo musi być zawarta warstwa informacyjna, jaka wynika z powiązanych z projektem opracowań, w tym wytycznych w zakresie planowania przestrzennego zawartych w prognozie oddziaływania planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz prognozie oddziaływania sporządzanej dla strategii rozwoju gminy.

Sporządzanie prognozy jest elementem przeprowadzanego postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowi- sko skutków realizacji mpzp, a jej ustalenia powinny znaleźć wyraz w opracowywanym projekcie mpzp . Projekt mpzp wraz z prognozą jest przedstawiany instytucjom i organom opiniującym i uzgadniającym oraz osobom zainteresowanym na zasadach dostępu do informacji o środowisku. W dalszym etapie wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany jest do sporządzenia prognozy skutków finansowych wynikają- cych z uchwalenia planu miejscowego (art. 17 pkt 5 uopizp).

Opracowanie to jest odrębnym opracowaniem „eksperckim”

o charakterze analizy ekonomicznej. Jej zakres, co powinna zawierać, precyzyjnie określa §11 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 26 sierpnia 2003r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. 164, poz. 1587). Opracowanie to ma znaczenie dla wartości nieruchomości, w granicach planu miejscowego, gdyż zazwyczaj po zmianach planu dochodzi również do bezpośredniej zmiany tych wartości. Taki stan rzeczy wiąże się często z koniecznością zaspokojenia roszczeń osób, które poniosły straty na skutek zmiany miejscowego planu. Pomimo wagi analizowanych elementów w prognozie finansowej, opracowanie to nie jest załącznikiem do uchwa- lonego mpzp. Jest on tylko przedkładany radzie gminy do uchwalenia projektu mpzp. Następny etap to współdziałanie z organami i instytucjami celem uzyskania opinii i uzgod- nień. W tym miejscu należy podkreślić, że w odniesieniu do gruntów rolnych i leśnych, aby móc je użytkować w inny sposób, to zmiana ich przeznaczenia musi nastąpić w mpzp.

Kompetencje w zakresie zmiany przeznaczenia gruntów w zależności od rodzaju gruntów mają odpowiednio: minister właściwy ds. środowiska – grunt leśny stanowiący własność Skarbu Państwa (art. 7 ust 2 pkt 2 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych); minister właściwy ds. rozwoju wsi – grunty rolne klasy I-III, o powierzchni przekraczającej 0,5 ha (art.

7 ust 2 pkt 1 uoogril); marszałek województwa – grunty rolne klasy IV, o powierzchni przekraczającej 1 ha lub grunty rolne pochodzenia organicznego i torfowisk klasy V i VI, o powierzchni przekraczającej 1 ha lub leśne, które nie są wła- snością Skarbu Państwa. Proces zmian przeznaczenia gruntów odbywa się wyłącznie na wniosek wójta. Szczegółową pro- cedurę ustawodawca określił w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych i jest ona wieloetapowa, a dla wyłączenia gruntów leśnych długa i często bardzo kosztowna z uwagi na opłaty związane z wylesieniem. Dalsze etapy, takie jak uwzględnienie opinii i uzgodnień, wyłożenie projektu mpzp do publicznej wiadomości, rozpatrzenie i uwzględnienie uwag do projektu mpzp, ponowne uzgadnianie i uzyskiwanie opinii, przedstawienie radzie gminy projektu mpzp wraz z listą uwag, które nie zostały uwzględnione, jak również uchwalenie mpzp odbywa się analogicznie jak do studium. Po uchwaleniu

miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 7 dni od uchwalenia przekazuje uchwałę podjęta przez radę gminy celem oceny jej zgodności z przepisami prawa. Oprócz uchwały przekazywana jest w całości dokumentacja prac planistycznych. Wojewoda w terminie 30 dni może stwierdzić nieważność w całości bądź w części przyjętej uchwały. Innym rozstrzygnięciem jakie może wojewoda podjąć to stwierdzenie wydania uchwały z naruszeniem prawa (art. 91 ust 4 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm). Kryteria jakie stanowią ramy oceny zapisane są w art. 28 ust 1 uopizp i dotyczą zarówno samego trybu procedury planistycznej jak i badania właściwości or- ganów. Całe postępowanie planistyczne kończy się z chwilą ogłoszenia uchwały w dzienniku urzędowym województwa.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest w systemie aktów kształtujących ład przestrzenny aktem powszechnie obowiązującym, który stanowi podstawę do wydawania indywidualnych rozstrzygnięć administracyjnych w drodze decyzji (np. decyzje koncesyjne, budowlane, wywłaszczeniowe na cele publiczne). Jest to podstawowy in- strument planowania przestrzennego. Ma on największą skalę szczegółowości i ma za zadanie ustalić: przeznaczenie terenu, lokalizację inwestycji, sposób zagospodarowania terenu i warunki jego zabudowy oraz określa jak na tym terenie będzie wykonywane prawo własności (art. 6 ust 1 ustawy uopizp).

Zawsze poprzedza go sporządzenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy.

3.3. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko i decyzja środowiskowa

Przed wydaniem każdej decyzji koncesyjnej na wydobywanie kopaliny ze złóż, konieczne jest przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.

Ale nie każde postępowanie będzie mieć taki sam przebieg.

Możliwych jest tu kilka scenariuszy. Najbardziej powszechna sytuacja jest taka, że dane przedsięwzięcie jest wymienione w § 2 ust 1 pkt 27 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko jest wymagane (Dz.U. nr 213, poz. 1397). 26). Taka będzie w przypadku, kiedy przed- sięwzięcie będzie polegać na wydobywaniu kopalin ze złoża metodą odkrywkową na powierzchni obszaru górniczego nie mniejszej niż 25 ha. W tym przypadku zawsze obligatoryjnie jest przeprowadzana ocena oddziaływania na środowisko, z wykonaniem pełnego raportu i z udziałem społeczeństwa.

Jeżeli dane przedsięwzięcie jest natomiast wymienione w § 3ust 1 pkt 40 ww. rozporządzenia to obowiązek ten jest fakultatywny. Taka sytuacja będzie mieć miejsce między innymi w przypadku odkrywkowej działalności górniczej :

– dotyczącej torfu lub kredy jeziornej,

– na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, a jeżeli została sporządzona mapa zagrożenia powodzio- wego, na obszarach szczegółowo określonych w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne,

– na terenie gruntów leśnych lub w odległości nie większej niż 100 m od nich,

– na obszarach objętych wyszczególnionymi formami ochrony przyrody, oraz w otulinach wybranych form ochrony przyrody,

– jeżeli działalność będzie prowadzona z użyciem materia- łów wybuchowych

– jeżeli w odległości do 0,5 km od planowanego wydobywania kopalin metodą odkrywkową znajduje się inny obszar

(9)

górniczy ustanowiony dla wydobywania kopalin metodą odkrywkową.

Fakultatywny obowiązek przeprowadzenia oceny oddzia- ływania przedsięwzięcia na środowisko może zostać nałożony również w przypadku inwestycji górniczych na powierzchni większej niż 2 ha obszaru górniczego lub o wydobyciu ponad 20 000 m ³, jeżeli taką decyzję podejmie organ wydający decyzję środowiskową, a nie znajduje się ona w katalogu wymienionym powyżej.

Jeżeli organ w oparciu o art. 63 ust 1. ustawy (OOŚ) wyda postanowienie na podstawie art. 63 ust 2 (OOŚ), że nie stwierdza się potrzeby oceny oddziaływania przed- sięwzięcia na środowisko, to postępowanie zakończy się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach bez przeprowadzania oceny i wykonywania raportu.

Zgodnie z art. 84 ustawy (OOŚ), organ stwierdza w tej decyzji, brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania, a charakterystyka przedsięwzięcia będzie stanowić załącz- nik do decyzji. Jeżeli natomiast organ stwierdzi, że taka ocena oddziaływania jest jednak potrzebna, to procedura jest analogiczna do przedsięwzięć, które zawsze znacząco oddziałują na środowisko. Tym samym przedsiębiorca spo- rządza raport oddziaływania na środowisko, organ uzyskuje opinie i uzgodnienia oraz zapewnia udział społeczeństwa.

W każdym z tych przypadków analizowana jest również zgodność przeznaczenia terenu z mpzp lub niesprzeczność z ustaleniami studium. W przypadku wystąpienia obszarów Natura 2000, jawi się jeszcze inny scenariusz. Zawsze jednak w sytuacji, kiedy dotyczy to inwestycji na tych szczególnych terenach, musi być przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na cele ochrony obszaru Natura 2000. Może zatem być sytuacja, kiedy inwestycja jest potencjalnie zna- cząco oddziałująca na środowisko i dla niej wójt nie widzi potrzeby przeprowadzenia oceny, i wyda postanowienie, ale w zakresie ochrony obszarów Natura 2000 musi być ona przeprowadzona. Po dokonaniu odpowiedniej kwalifikacji, przedsiębiorca, który nie musi sporządzać oceny, może konstruować wniosek koncesyjny. Natomiast, jeżeli wymagana jest ocena oddziaływania, to kolejnym krokiem jest wykonanie raportu oddziaływania na środowisko. Raport zgodnie z ustawą OOŚ może wykonać każdy. Ustawodawca odszedł od określania uprawnień osób do wykonania raportu.

Mimo tej pozornej otwartości, sporządzenie raportu wymaga bardzo specjalistycznej wiedzy. Często dochodzi do różnicy zdań między stroną a organem współdziałającym czy organem prowadzącym. W praktyce proces weryfikacji raportu wygląda jak „droga przez mękę”, gdzie organ zasypuje pytaniami, stwierdza braki lub nieścisłości, a strona pisze długie elaboraty, wyjaśnienia do wyjaśnień itp. Organ pro- wadzący postępowanie ma obowiązek zapewnić udział spo- łeczeństwa. Kiedy społeczeństwo się wypowie, jak również, gdy są pozytywne uzgodnienia, wówczas wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach. Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika, że przedsięwzięcie może znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia, o ile nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. – o ochronie przyrody (OP). Taka sytuacja w omawianym przypadku rzadko kiedy będzie miała miejsce, więc nie dojdzie do uruchomienia odkrywkowej działalności górniczej. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 86 ustawy (OOŚ) decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wiąże organ koncesyjny.

4. Postępowanie koncesyjnej

Samo postępowanie koncesyjne, po wprowadzeniu zmian w mpzp czy przejściu postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej, wydaje się proste. Po pierwsze jest ono szczegółowo opisane w dwóch aktach prawnych – w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. (PGIG) i ustawie z 2 lipca 2004 r OSDG. Dział III (PGIG) określa, zasady koncesjono- wania wskazując prawa i obowiązki zarówno wnioskodawcy, jak i organu koncesyjnego – w tym przypadku marszałka województwa. Procedura przewiduje uzyskanie uzgodnienia koncesji z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) z zachowaniem kryterium zgodności z mpzp lub sposobem korzystania z nieruchomości ze studium. Kompletny wniosek, oprócz decyzji środowiskowej i projektu zagospodarowania złoża, musi sprostać wymaganiom określonym w art. 24 PGIG. Wymagania te częściowo przedstawiono na wstępie.

W tym miejscu należałoby podkreślić, że dobrze przygoto- wany wniosek, pozwala określić w decyzji koncesyjnej elementy obligatoryjne jakie wynikają z art. 30 PGIG, tj.: rodzaj i sposób wykonywania zamierzonej działalności, przestrzeń, w granicach której ma być wykonywania zamierzona dzia- łalność, czas obowiązywania koncesji, termin rozpoczęcia działalności. Do samodzielnej oceny marszałka województwa jako organu koncesyjnego należy stwierdzenie czy zasadne jest nałożenie innych wymagań dotyczących wykonywania działalności objętej koncesja, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska. Decyzja koncesyjna na wydobywanie ustala również granice obszaru i terenu górniczego w oparciu o dokumentację geologiczną i projekt zagospodarowania złoża. Elementem fakultatywnym w treści decyzji może być określenie minimalnego stopnia wy- korzystania zasobów. Postępowanie koncesyjne w porównaniu do wcześniej omówionych jest postępowaniem krótszym.

Przyczynia się do tego bardzo dobra regulacja z art. 33 PGIG, gdzie organ koncesyjny zwolniony jest z zapewnienia udziału w postepowaniu organizacji społecznych, jeżeli udział społe- czeństwa był na etapie decyzji środowiskowej.

5. Krok po koncesji – plan ruchu

Organ nadzoru górniczego, po otrzymaniu wniosku w sprawie decyzji zatwierdzającej plan ruchu, dokonuje badania pod względem formalnym i merytorycznym. Formalna ocena wniosku następuje miedzy innymi w oparciu o akt wykonawczy, tj. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lutego 2012 roku w sprawie planów ruchu zakładów gór- niczych (Dz. U. 2012 r. poz. 372) i ogólne przepisy stawiane wnioskowi przez kodeks postępowania administracyjnego.

Wniosek stanowi sporządzony plan ruchu zawierający treści szczegółowo określone w wyżej cytowanym rozporządze- niu. Jednocześnie wniosek jest zgodny z art. 108 PGIG oraz uwzględnia warunki określone w koncesji i w projekcie zagospodarowania złoża. Okres, na jaki sporządza się plan ruchu, może wynosić od 2 do 6 lat. Wniosek o zatwierdzenie planu ruchu najpóźniej przedkłada się na 30 dni przed zamierzonym rozpoczęciem wykonywania robót w dwóch egzemplarzach podpisanych przez przedsiębiorcę oraz kierownika ruchu zakładu górniczego. Do wniosku należy dołączyć odpis koncesji, do wglądu projekt zagospodarowania złoża, odpisy innych decyzji dla zamierzonych robót w tym szczególnie dotyczących ochrony środowiska. Organem współdziałają- cym jest wójt (burmistrz, prezydent miasta), który opiniuje decyzję w sprawie zatwierdzenia planu ruchu. Postępowanie przy prawidłowo przygotowanym wniosku nie trwa długo.

Do najczęstszych błędów formalnych, które wydłużają

(10)

procedurę należy wymienić np. brak podpisów zgodnych z reprezentacją przedsiębiorcy, brak odpisów koncesji – całej historii koncesyjnej, brak dołączenia decyzji środowiskowej, brak podpisów na załączonych mapach. Przy eliminacji tych błędów, procedura wydania decyzji zatwierdzającej trwa do jednego miesiąca wraz z opinią organu współdziałającego. Po zatwierdzeniu planu ruchu, dopełnione są wszelkie procedury i odkrywkowa działalność górnicza może być prowadzona.

6. Podsumowanie

Przedstawione powyżej procedury postępowania, można ująć w następujący schemat , gdzie w sposób syntetyczny,

„krok po kroku” zobrazowano jak rozpocząć odkrywkową działalności górniczą.

KROK 1. ETAP PLANISTYCZNY

– STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

– MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Na tym etapie w dwóch wymienionych dokumentach planistycznych ujawnia się i wprowadza udokumentowane złoża kopalin zgodnie z art. 95 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r.

– Prawo geologiczne i górnicze. Jest to podstawa i pierwszy krok do ubiegania się o koncesję. Ustawa nie precyzuje stopnia szczegółowości udokumentowania złoża kopalny.

KROK 2. ETAP ŚRODOWISKOWY



/OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO/

– RAPORT ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO

– WERYFIKACJA RAPORTU – UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA – OPINIE I UZGODNIENIA

Etap drugi to przeprowadzenie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Efektem tego postępowania jest wydanie decyzji środowiskowej, która jest konieczna do wniosku koncesyjnego.

KROK 3. ETAP KONCESYJNY



– DOKUMENTACJA GEOLOGICZNA – PROJEKT ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA

– WNIOSEK KONCESYJNY WRAZ Z DECYZJĄ ŚRODOWISKOWĄ

Efektem trzeciego etapu jest wydanie decyzji admini- stracyjnej – KONCESJI, która zezwala na prowadzenie

działalności górniczej, zgodnie z ustaleniami wynikającymi z uwarunkowań planistycznych i środowiskowych

KROK 4. ETAP DZIAŁALNOŚCI GÓRNICZEJ



– PLAN RUCHU wraz z wymaganymi dokumentami Ostatni etap, jaki poprzedza przysłowiowe „wbicie łopa- ty”, to postępowanie w sprawie uzyskania decyzji zatwierdza- jącej plan ruchu. Plan ruchu w sposób szczegółowy i ukierun- kowany na techniczne i prawne aspekty bezpieczeństwa pracy, określa jak będzie odbywać się ruch zakładu górniczego.

Literatura

1. Ptak M.: Uwarunkowania środowiskowe dla prowadzenia odkrywko- wej działalności górniczej; materiały konferencja WUG (Katowice) kwiecień 2014, Bezpieczeństwo i Ochrona Środowiska w Górnictwie 2. Kasztelewicz Z., Ptak M.: Procedury przedkoncesyjne : Bezpieczeństwo

Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie; WUG (Katowice);

ISSN 1505-0440.2010 nr 1 s. 8÷13 Akty prawne

3. ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (jednolity tekst z 2005 r. Dz.U Nr 228, poz. 1947 ze zm.).

4. ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U.

Nr 163, poz. 981). PGIG

5. ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ustawa ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( OOŚ) (Dz.

U. t.j. z 2013 r. poz.1235),

6. ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (uopizp) (Dz.U. t.j. z 2012 r.,poz. 647),

7. ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

(oogril) (Dz.U. t.j. z 2013 r., poz. 1205),

8. ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (OP)(Dz.U. t.j.

z 2013 r., poz. 627),

9. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarcze- j(OSDG) (Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz.1447 z późn. zm.)

10. rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r.

w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz.U. nr 118, poz.1233), 11. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 26 sierpnia 2003r. w sprawie

wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. 164, poz. 1587)

12. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko jest wymagane (Dz.U. nr 213, poz. 1397)

13. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko jest wymagane (Dz.U. nr 213, poz. 1397).

(11)

*⁾ Kancelaria Prawnicza Amadeus. **⁾AGH w Krakowie

UKD 622.33: 622.33(094.5.072): 622.333.(094)

Treść: Działalność górnicza jest jednym z najbardziej skomplikowanych rodzajów aktywności gospodarczej – i to w wielu wymia- rach. Wymusza to na ustawodawcy unormowanie zasad wykonywania takiej działalności. Łatwo jednak przekroczyć granice potrzeb regulacji, tworząc niepotrzebne przepisy, których funkcjonowanie może wywoływać skutki odwrotne od zamierzonych.

W artykule poruszono wybrane problemy prawne z zakresu prawa geologiczno-górniczego, ukazując zarówno ich wpływ na bieżącą działalność przedsiębiorców górniczych, jak również podano propozycje de lege ferenda. Obejmują one zagadnienia z zakresu kwalifikacji górniczych, postępowania w sprawie zatwierdzenia planu ruchu zakładu górniczego oraz dodatków do planu, procedur planistycznych szczebla gminnego, praw do informacji geologicznej, projektów zagospodarowania złóż, danin publicznych związanych z wykonywaniem działalności górniczej, zabezpieczenia złóż, a także synchronizacji przepisów tzw.

ustawy o ocenach oddziaływania na środowisko z ustawą – Prawo geologiczne i górnicze.

Abstract: Mining business is one of the most complicated economic activity – in many dimensions. It enforces the legislature to nor- malize the rules for conducting this kind of business. It is easy to exceed the limits of regulations and create unnecessary counterproductive law. This paper presents selected legal problems focusing on geological and mining law, showing their influence on the current activity of mining entities, but also gives proposals de lege ferenda. These include the following issues: mining qualification, proceedings on mining plant operation plan approval and additions to the plan, municipal planning, rights to geological information, deposit development plan, public levies connected with mining activity, but also the synchronization of the so called EIA Act with the Geological and Mining Act.

prof. dr hab. inż. Zbigniew Kasztelewicz**⁾ mgr Hubert Schwarz*⁾

Wybrane problemy prawne w praktyce

przedsiębiorców górniczych

Selected legal problems in mining entrepreneurs’ practice

Słowa kluczowe:

górnictwo odkrywkowe, prawo, działalność przedsiębiorców górniczych Key words:

surface mining, law, activity of mining entrepreneurs

1. Nadregulacja

Już w I wieku n.e. Tacyt przestrzegał: „im większy nie- ład w państwie, tym liczniejsze ustawy”. Od kilku lat coraz wyraźniejsze są w Polsce głosy o nadregulacji w prawie.

Nadregulacja, nazywana także inflacją prawa, dotyka wielu dziedzin życia. Wydaje się, że z tym zjawiskiem mamy także do czynienia w przypadku działalności geologiczno-górniczej.

2. Zawody regulowane

Jednym z efektów nadregulacji jest mnożenie liczby zawodów regulowanych, a więc zawodów, których wyko-

nywanie jest możliwe po spełnieniu określonych wymogów prawa, najczęściej – potwierdzonych pozytywnym wynikiem z egzaminu. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze również zawiera listę takich zawodów i czynności, których wykonywanie wymaga posiadania okre- ślonych kwalifikacji. Wymienić tutaj należy kierownictwo i dozór ruchu, osoby kierujące, dozorujące i wykonujące prace geologiczne, geologów górniczych, mierniczych górniczych, geofizyków oraz osoby kierownictwa i specjalistów w pod- miotach zawodowo trudniących się ratownictwem górniczym.

Listę zamykają osoby wykonujące czynności specjalistyczne w ruchu zakładu górniczego. Kolejna transza przepisów dere- gulacyjnych¹ przynosi zmiany dotyczące branży geologicznej

1 Projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, druk sejmowy nr 2331

(12)

i górniczej. Rada Ministrów zaproponowała skrócenie „dra- binki” hierarchii dozoru ruchu zakładów górniczych z trzech szczebli obecnie (wyższy, średni, niższy) do dwóch (wyższy dozór górniczy, dozór ruchu zakładu górniczego). Warto od- notować, że zmiana ta obejmie wszystkie rodzaje górnictwa (podziemne, otworowe, odkrywkowe). Dotychczasowe kwa- lifikacje osób kierujących, dozorujących lub wykonujących prace geologiczne zostaną ujęte w ramy zawodu geologa.

Dotychczasowa lista zostanie skrócona, dojdzie bowiem do połączenia kilku kategorii. Wreszcie, gdy chodzi o osoby wykonujące czynności specjalistyczne w ruchu zakładu gór- niczego, to lista ta obejmie tylko dwa stanowiska: strzałowego oraz wydawcy środków strzałowych. Planowane zmiany są jednak szersze, a ich dogłębnej analizie zostanie poświęcone odrębne opracowanie.

3. Opiniowanie planów ruchu zakładów górniczych Plan ruchu zakładu górniczego to podstawowy dokument określający zasady prowadzenia ruchu. Jego treść unormowana jest zarówno w ustawie (art. 108 PGG), jak i w rozporządzeniu². Obecnie procedura zatwierdzenia planu obejmuje obowiązek pozyskania przez właściwego dyrektora OUG opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, którego obszar jest objęty planem. Jakkolwiek opinia nie jest wiążąca – i nawet w przypadku negatywnej dla przedsiębiorcy opinii wójta możliwym jest zatwierdzenie planu ruchu – to jednak w praktyce nierzadko zdanie organu gminy ma znaczny wpływ na to zatwierdzenie. Planowane przez ustawodawcę nowe regulacje obejmują zmianę sposobu procedowania, przywracając zasady sprzed lat. Chodzi o to, by opinię wójta, burmistrza lub prezydenta miasta pozyskiwał przedsiębiorca samodzielnie, jeszcze przed złożeniem planu do zatwierdzenia przez dyrektora OUG. Opiniowanie przez wójta miałoby na- stąpić w ciągu 14 dni od daty wpłynięcia wniosku, a jedynym kryterium opinii byłaby niesprzeczność planu ruchu z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a braku mpzp – ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Bezskuteczny upływ 14 dniowego terminu oznaczałby, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) uwag do planu nie zgłosił. Składając wniosek o zatwierdzenie planu do właściwego dyrektora OUG, przedsiębiorca winien dołączyć opinię wójta, a w przypadku jej braku – stosowną informację w tym przedmiocie. Takie reguły postępowania mogą jednak doprowadzić do wydłużenia czasu potrzebnego do zatwierdzenia planu ruchu, który obecnie często przekracza ustawowe 30 dni. Nikłe zainteresowanie gmin opiniowaniem planów ruchu odkrywkowych zakładów górniczych może doprowadzić do tego, że gros planów nie zostanie zaopinio- wanych, a przedsiębiorcy będą przedkładać dyrektorom OUG informację o braku opinii wójta. Praktyka w poprzednim stanie prawnym zmierzała ku temu, by badać prawdziwość informacji złożonej przez przedsiębiorcę, co oznaczało wystąpienie przez dyrektora OUG do właściwego wójta z zapytaniem, czy aby na pewno w terminie nie wyraził opinii do przedłożonego planu ruchu. Nawet, jeśli taka praktyka nie miała umocowa- nia prawnego, to jednak ustawodawca winien ją odnotować i przyjąć regulacje, które będą przeciwdziałać niepotrzebnemu wydłużaniu postępowań administracyjnych.

Idąc dalej można zastanawiać się nad potrzebą opiniowania planów ruchu zakładów górniczych. Ankiety wypełnione przez kilkanaście gmin wskazują, że wykazują one zainteresowanie jedynie postępowaniami w zakresie zatwierdzania pla-

nów ruchu podziemnych zakładów górniczych. W przypadku górnictwa odkrywkowego, aktywność gmin w tym zakresie znacząco spada. Zarówno przedsiębiorcy, jak i same gminy wskazują na fakt, iż z punktu widzenia społeczności lokalnych kluczowymi dokumentami dotyczącymi zakładów górniczych będą przede wszystkim akty planistyczne (studia uwarun- kowań, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalane przez rady gmin) oraz uzgadnianie koncesji na wydobycie. Jeśli gmina wyrazi zgodę na zlokalizowanie na jej obszarze kopalni – a czyni to w decyzji środowiskowej, aktach planistycznych oraz uzgadniając koncesję – to ewentualne warunki takiej działalności określa w mpzp czy też we wspomnianej decyzji środowiskowej. Wszak opinia wyrażona do przedłożonego planu jest niewiążąca i nie stanowi dla gmin istotnego instrumentu kształtowania środowiska czy też planowania przestrzennego w gminie. Z tych względów należałoby postulować ograniczenie opiniowania planów ruchu do przypadków, gdy udział gmin wnosi faktycznie istotny wkład do postępowania w sprawie zatwierdzenia planu. Obejmie to – jak wspomniano – wyłącznie plany ruchu podziemnych zakładów górniczych i dlatego należałoby postulować wprowadzenie stosownych zmian do art. 108 PGG prowadzących do wyłączenia z opiniowania planów innych kopalń niż podziemne.

Należy pamiętać, że ewentualne zmiany przepisów re- gulujących zatwierdzanie planu ruchu zakładów górniczych obejmie również plany ruchu likwidowanych zakładów górniczych lub ich oznaczonych części, a to na mocy art.

129 ust. 3 PGG. Zgodnie z tą normą, „do likwidacji zakładu górniczego stosuje się odpowiednio przepisy o ruchu zakładu górniczego”. Wartym odnotowania jest nakaz „odpowied- niego” stosowania przepisów, co mogłoby sugerować, że na etapie likwidacji zakład górniczy – według ustawodawcy – nie znajduje się w ruchu³.

4. Zmiana planów ruchu zakładów górniczych

Jednym z ułatwień proceduralnych, jakie przynieść miała nowa ustawa z 2011 r., miało być umożliwienie szerokiego stosowania uproszczonego trybu zatwierdzania dodatków do planów ruchu zg w sprawach, w których zmieniane dodatkiem treści planu nie dotyczyły kwestii bezpieczeństwa, ochrony środowiska, spraw budowlanych czy też szkód górniczych.

Wskazuje na to wprost art. 109 ust. 1 PGG, ustanawiający dwa tryby zatwierdzania dodatków:

1) podstawowy, tj. przebiegający analogicznie, jak zatwierdzanie planu ruchu zg przez właściwego dyrektora OUG, 2) uproszczony.

W trybie uproszczonym zatwierdzenia dokonuje sam przedsiębiorca, bez udziału organów nadzoru górniczego.

Stosowny dodatek podpisuje kierownik ruchu tego zakładu górniczego, którego dodatek dotyczy. Wzmiankę o tak za- twierdzonym dodatku do planu zamieszcza się w tzw. karcie zmian, którą przechowuje przedsiębiorca. Jest to lista wszystkich dodatków zatwierdzonych w tym trybie. Obowiązkiem przedsiębiorcy jest przekazać właściwemu dyrektorowi OUG aktualną kartę zmian oraz zatwierdzone dodatki, przy czym winno to nastąpić nie rzadziej niż raz na kwartał.

Wprowadzenie omawianego przepisu (art. 109 ust. 1 PGG) było oceniane jako milowy krok w stronę przyspiesze- nia zatwierdzania dodatków do podstawowego dokumentu regulującego zasady prowadzenia ruchu – tj. do planu ruchu zg. Zarówno strona rządowa, jak i przedsiębiorcy pokładali

2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lutego 2012 r. w sprawie planów ruchu zakładów górniczych (Dz.U. poz. 372)

3 Szerzej H. Schwarz – Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. Tom II, Wrocław 2014, komentarz do art. 129, teza 7 i nast.

(13)

nadzieje, że planowane regulacje przyniosą znaczące uła- twienia podmiotom prowadzącym działalność górniczą. Tak się jednak nie stało, a to za sprawą rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 16 lutego 2012 r. w sprawie planów ruchu zakładów górniczych. Otóż rozporządzenie to ustala szczegółowo treść poszczególnych rodzajów planów ruchu zg, odrębnie dla każdego rodzaju górnictwa. Jednocześnie przepisy tego aktu wskazują, które z informacji zawartych w planach ruchu mogą być zmieniane w trybie uproszczonym (tj. poprzez zatwierdzenie dodatku do planu przez przedsię- biorcę, bez udziału dyrektora OUG). Informacje, których zmiana może nastąpić w tym trybie, oznaczone są w rozpo- rządzeniu gwiazdkami („*”). Niestety, Minister Środowiska wybrał niewielki obszar zagadnień dopuszczonych do zmiany w trybie uproszczonym, przez co szumnie zapowiadane uła- twienia proceduralne okazały się być jedynie symbolicznymi.

W większości przypadków obejmują one wyłącznie (lub głównie) dane teleadresowe przedsiębiorcy, co wydaje się być o tyle oczywistym, że trudno sobie wyobrazić, by dyrektor OUG odmówił zatwierdzenia dodatku do planu ruchu dotyczącego zmiany np. numeru telefonu danego zakładu górniczego. Inną rzeczą jest wątpliwość, czy tego typu dane winny być w ogóle wymagane jako składniki planów ruchu.

Uwaga ta dotyczy również innych informacji, przepisywa- nych z dokumentacji geologicznych złoża kopaliny oraz projektów zagospodarowania złoża, raportów oddziaływania na środowisko itp.

5. Dostosowywanie gminnych aktów planistycznych Stosownie do przepisów art. 7 PGG, działalność górnicza nie może naruszać przepisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu – postanowień studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Oznacza to, że w wielu przypadkach przed pozyskaniem koncesji koniecznym jest zmiana planu i studium tak, by umożliwić prowadzenie na danym terenie wydobycia. Obecnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2012 r., poz. 647 – ze zm.) pozwalają jedynie na sekwencyjną zmianę, tj. najpierw na uchwalenie stosownej nowelizacji studium, a dopiero w dalszej kolejności – na dostosowanie treści mpzp. Nawet, jeśli zmiana dotyczy niewielkiego obszaru gminy, to nie ma prawnych możliwości jednoczesnej zmiany obu aktów planistycznych. Stanowi to dla przedsiębiorców dość duże utrudnienie w podjęciu dzia- łalności, spowalnia bowiem tempo procesu inwestycyjnego.

A przecież dopiero zmiana planu (jeśli taki został w ogóle uchwalony) otwiera drogę do oceny oddziaływania na środo- wisko, a dalej – do postępowania koncesyjnego! Próbowano problem ten rozwiązać podejmując jednocześnie uchwały o zmianie studium oraz o zmianie mpzp, prowadząc rów- nolegle obydwa postępowania planistyczne, jednakże nie spotkało się to z aprobatą sądów administracyjnych. Uznano w orzecznictwie, że jednoczesne prowadzenie postępowań w przedmiocie zmiany studium oraz zmiany mpzp jest obar- czone wadą i winno skutkować uchylaniem miejscowych planów. Abstrahując od uwarunkowań prawnych, należy stwierdzić, że dla praktyki sekwencyjne prowadzenie obu postępowań planistycznych (w sprawie zmiany studium, dopiero później – w sprawie zmiany mpzp) jest kłopotliwe.

Warto przy tym zaznaczyć, iż problem dotyczy nie tylko branży górniczej, lecz również inwestorów z innych gałęzi gospodarki (np. farm wiatrowych). Należałoby postulować zmianę przepisów wspomnianej wyżej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w taki sposób, by umoż-

liwić jednoczesną zmianę studium i mpzp. Zmiana powinna objąć co najmniej następujące przepisy: art. 9 ust. 4, art. 15 ust. 1, art. 27 ustawy.

6. Art. 80 ustawy o ocenach oddziaływania na środowisko Jedną ze zmian, jakie wprowadziło nowe PGG, było poszerzenie granic możliwości podejmowania działalności geologicznej lub górniczej poprzez zmianę kryterium oceny planowanej działalności. Dotychczasowy wymóg zgodności planowanej działalności z ustaleniami mpzp (a w przypadku jego braku – ze studium) zastąpiono kryterium nienaruszania ustaleń planu (a w przypadku jego braku – studium). Stanowi o tym art. 7 PGG. W ślad za tą zmianą nie nastąpiło dostosowanie brzmienia art. 80 ust. 2 ustawy o ocenach oddziaływania na środowisko⁴. Jest to o tyle istotne, że w wielu przypadkach postępowanie koncesyjne, prowadzone w oparciu o przepisy PGG, będzie wymagało poprzedzenia oceną oddziaływania na środowisko, uregulowaną w przywołanej ustawie OOŚ.

W takich przypadkach niemożliwym będzie skorzystanie z dobrodziejstw zmiany, jaką wprowadza art. 7 PGG, bowiem art. 80 ust. 2 ustawy o ocenach oddziaływania na środowisko wciąż wymaga zgodności zamierzonej działalności z ustaleniami miejscowego planu, a nie – jedynie nienaruszania tych ustaleń, jak stanowi art. 7 ust. 1 PGG (jedyny wyjątek stanowi przedsięwzięcie polegające na koncesjonowanym poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin, do którego nie stosuje się art. 80 ust. 2 ustawy o ocenach). W związku z tym należałoby postulować o zmianę, polegająca na dodaniu do art.

80 ustawy o ocenach przepisu pozwalającego na przeprowa- dzanie ocen oddziaływania na środowisko także tych przed- sięwzięć górniczych, które są nie tyle zgodne z mpzp, lecz są także z planem niesprzeczne. Dzięki temu zsynchronizowane zostałyby przepisy PGG z ustawą o ocenach oddziaływania na środowisko, w kierunku określonym przez ustawodawcę w art. 7 nowego PGG.

7. Okres wyłączności na korzystanie z informacji geolo- gicznej

Podmiotowi, który sfinansował wytworzenie informacji geologicznej, przysługuje prawo wyłączności do korzystania z tej informacji w terminie 5 lat od dnia, w którym utraciła moc koncesja na poszukiwanie lub rozpoznawanie złoża kopaliny (w przypadku kopalin objętych własnością górni- czą) lub decyzja zatwierdzająca projekt robót geologicznych (w przypadku pozostałych kopalin). Jest to okres, w którym żadna inna osoba nie może np. zakupić od Skarbu Państwa wytworzonej informacji. Czas ten ma służyć m.in. dostosowa- niu gminnych aktów planistycznych (studium uwarunkowań i mpzp) do planowanego przedsięwzięcia, przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko (jeśli jest to konieczne) oraz pozyskaniu koncesji na wydobycie kopaliny ze złoża. Tzw. nowela węglowodorowa, a więc projektowana nowelizacja PGG, wniesie skrócenie okresu wyłączności na korzystanie z informacji geologicznej z 5 lat (obecnie) do 3 lat. Rada Ministrów uzasadnia postulowane skrócenie terminu koniecznością mobilizowania przedsiębiorców węglowodoro- wych do działania – w taki sposób, by unikać „blokowania”

złóż. Wiele koncesji zostało bowiem wydanych podmiotom,

4 Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o śro- dowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227 – ze zm.)

(14)

które nie prowadzą prac geologicznych lub wydobycia, a jedynie blokują w ten sposób możliwość pozyskania koncesji przez innych zainteresowanych przedsiębiorców. Wydaje się jednak, że należy odróżnić sytuację prawną przedsiębiorców węglowodorowych od sytuacji innych przedsiębiorców gór- niczych. Różnica dotyczy przede wszystkim postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko – w przypadku węglowodorów taką ocenę przeprowadza Minister Środowiska z urzędu, jeszcze przed wszczęciem postępowania koncesyjnego. W przypadku złóż innych kopalin niż węglo- wodory – ocenę tę przeprowadza przedsiębiorca samodzielnie, co oznacza, że czas potrzebny na przeprowadzenie tej oceny winien być uwzględniony przez ustawodawcę w przepisie art.

99 ust. 3 PGG, ustanawiającym wspomniany wyżej okres na wyłączne korzystanie z informacji geologicznej. Biorąc pod uwagę powyższe różnice należałoby postulować, by „okres wyłączności” skrócić wyłącznie względem przedsiębiorców węglowodorowych, pozostawiając 5-letni okres dla pozosta- łych branż. Warto pamiętać o tym, że przedsiębiorca ponosi koszt prac geologicznych, które mogą sięgać milionów zło- tych. Dopiero po udokumentowaniu złoża możliwym jest w praktyce wprowadzenie złoża do studium uwarunkowań i mpzp. Z kolei dopiero po zmianie mpzp możliwym jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).

Wnioskowanie o koncesję wydobywczą może nastąpić dopiero po zakończeniu postępowania OOŚ – a to z tej przyczyny, że decyzja środowiskowa stanowi obligatoryjny załącznik do wniosku koncesyjnego. Łączny czas trwania opisanych wyżej postępowań może zająć nawet kilka lat, szczególnie w przypadkach, gdy poszczególne decyzje są zaskarżane (np.

przez organizacje ekologiczne). Skrócenie okresu wyłączności może spowodować, że przedsiębiorca, który wydał miliony na udokumentowanie złoża, nie pozyska koncesji wydobywczej, bowiem w tym czasie konkurencyjny przedsiębiorca zakupi informację geologiczną od Skarbu Państwa i zawnioskuje o udzielenie koncesji wydobywczej.

8. Projekty zagospodarowania złóż

W obecnym stanie prawnym załącznikiem do wniosku o koncesję na wydobycie jest projekt zagospodarowania złoża, przy czym warunek ten nie dotyczy jedynie wnio- sków składanych do starosty (art. 26 ust. 3 PGG). Treść PZZ regulowana jest odrębnym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegóło- wych wymagań dotyczących projektów zagospodarowania złóż. Pierwotny projekt ustawy z 2011 r. nie zawierał w ogóle przepisów normujących PZZ – takie dokumenty nie były przez ustawodawcę wymagane. Projekty zostały przywrócone dopiero w toku prac sejmowych, na wniosek przedstawicieli górnictwa węgla kamiennego. O tym, że PZZ przywrócono w „awaryjnym” trybie, świadczyć może mocno niedoskonała konstrukcja przepisów PGG z 2011 r., regulujących materię projektów zagospodarowania złóż. Przepisy te nie dają od- powiedzi na podstawowe pytanie, jakim jest: moc prawna PZZ, w tym obowiązek prowadzenia wydobycia zgodnie z warunkami określonymi w PZZ. Przy braku stosownych regulacji powstały poglądy, wedle których PZZ nie podlega zatwierdzeniu w formie decyzji przez organ koncesyjny⁵, a nawet – iż PZZ nie jest wiążący przy prowadzeniu eksploatacji. Nie podejmując polemiki w tym zakresie należałoby jednak stwierdzić, że enigmatyczne przepisy PGG czynią

z PZZ dokument o niewielkiej przydatności w górnictwie odkrywkowym. Wszak podstawowym dokumentem, w oparciu o który ustalane są zasady prowadzenia ruchu zakładu gór- niczego, jest plan ruchu. Istotna część informacji zawartych w PZZ jest powielana następnie w planie ruchu. Przewagą planu ruchu nad PZZ jest niewątpliwie aktualność treści planu.

PZZ jest opracowywany raz – w chwili składania wniosku o koncesję wydobywczą – a więc powinien przewidywać zasady i skutki prowadzenia eksploatacji w całym okresie obo- wiązywania koncesji. Nietrudno zauważyć, iż choćby z uwagi na zmienność warunków geologicznych (o innych nawet nie wspominamy), treść PZZ może się szybko zdezaktualizować.

Uwaga ta nie dotyczy planów ruchu zakładów górniczych, te bowiem są przyjmowane na okres od 2 do 6 lat, a z treści art.

105 ust. 1 PGG należy wyprowadzić obowiązek aktualizacji planu ruchu zawsze, gdy tylko zasady prowadzenia ruchu określone w tym planie ulegną dezaktualizacji.

Biorąc powyższe pod uwagę należałoby postulować znie- sienie obowiązku opracowywania PZZ dla wszystkich innych kopalin niż kopaliny objęte własnością górniczą. Wydaje się, że celowość tego poglądu została podzielona przez Radę Ministrów w odniesieniu do węglowodorów, bowiem nowela węglowodorowa uchyla obowiązek sporządzania PZZ dla złóż węglowodorów⁶. Skoro zatem najmniej rozpoznana część górnictwa (przynajmniej jeśli chodzi o wpływ eksploatacji na środowisko) oraz najtrudniejsza technologicznie w ocenie Rządu nie wymaga obciążania dodatkowymi warunkami w postaci opracowywania PZZ, to wydaje się, że te same argumenty winny być uwzględnione dla najprostszej technologicznie gałęzi górnictwa, jaką jest górnictwo odkrywkowe.

9. Opłaty i daniny

Górnictwo spośród innych działów gospodarki wyróżnia się większą liczbą opłat i danin publicznych. Poza podatkami dochodowymi i VAT, istotną rolę odgrywają również inne opłaty: eksploatacyjne, opłaty za korzystanie ze środowiska (np. za korzystanie z wód) czy wreszcie podatki od nierucho- mości. W przypadku górnictwa miedzi oraz węglowodorów, dochodzą jeszcze specjalne podatki od wydobycia. Listę za- mykają jeszcze opłaty i należności za przeznaczenie gruntów rolnych lub leśnych na inne cele. Wszystkie te opłaty i daniny mają decydujący wpływ na konkurencyjność górnictwa, co już dziś widać, np. w udziale w rynku surowców pochodzą- cych z importu. Jest to niezwykle dotkliwe, np. dla polskich producentów węgla kamiennego, choć nie tylko.

Jak wspomniano wyżej, ogromnym obciążeniem dla odkrywkowych zakładów górniczych są podatki od nierucho- mości. Z uwagi na duży areał terenów zajęty pod eksploatację, podatki te stanowią znaczną pozycję w budżetach gmin, na obszarze których prowadzona jest eksploatacja. Podatki te – wedle najwyższej stawki naliczanej od gruntów zajętych pod działalność gospodarczą – są naliczane aż do momentu zakoń- czenia rekultywacji, a ściślej – do chwili, w której gruntom tym zostanie nadane w ewidencji gruntów i budynków inne oznaczenie, np. „użytki rolne”, „wody stojące” (wg odpowiednich symboli) itp. Często postępowania takie toczą się dość długo, co służy budżetom lokalnych gmin – są one cały czas zasilane wyższymi podatkami od nieruchomości. Brak precyzyjnych przepisów regulujących zagadnienia rekultywacji powinien skłonić ustawodawcę do opracowania nowych norm, wedle których na etapie rekultywacji możliwym byłoby płacenie niższych danin od nieruchomości. Wszak są to grunty

5 A. Lipiński, R. Mikosz – Ustawa Prawo geologiczne i górnicze.

Komentarz, Warszawa 2003; H. Schwarz – Prawo geologiczne i górnicze.

Komentarz. Tom I, Wrocław 2013 ⁶ Wg stanu prac legislacyjnych na czerwiec 2014 r.