Inżyniersko-geologiczne, środowiskowe i geotechniczne badania wałów przeciwpowodziowych w dolinach nizin środkowopolskich = Engineering-geological, environmental and geotechnical investigations of flood embankments in middle Poland lowland river valleys

(1)

POLITEC HNIKA Z IELONO GÓRSKA • ^ZESZY ^TY ^NAUKOWE ^NR ¹²⁵

NR 11 INŻYNIERIA ŚRODOWISKA 2001

Urszula KOŁODZIEJCZYK\ Witold Cezariusz KOW ALSKI ²

INŻYNIERSKO-GEOLOGICZNE, ŚRODOWISKOWE

I GEOTECHNICZNE BADANIAWAŁÓW

PRZECIWPOWODZIOWYCH W DOLINACH NIZIN

ŚRODKOWOPOLSKICH

ENGINEERING-GEOLOGICAL, ENVIRONMENTAL AND GEOTECHNICAL INVESTIGATIONS OF FLOOD

EMBANKMENTS IN MIDDLE POLAND LOWLAND RIVER V ALLEYS

1 Po litec hni ka Zie l onogórska; Zakład Odnowy Ś r odowiska

1 Techn i ca l University of Zie lona Gó ra; Departmen t o f Environment Rcstoration

2 Uni wersytet Warszawski

2 Univers ity o f Warsaw

Streszczenie

Przeprowad zone badania s tanu walów przeciwpowodziowych w cz as ie prz echodzenia wysokiej fali powodziowej i bezpo~:rednio po jej przejściu

w lipcu 199 7r. wykazały braki w ich konserwacji w długich okresach

międzypowodz iowych oraz niedociągnięcia w organizacji akcji przeciw- powodziowej. Badania te ujawniaj~ że m ożna znacznie zmniejszyć 1yzyko

zagrożeń wysokimi falami powodzio·wymi w dolinach Niziny Srodkowo- '

polskiej, okresowo kontrolując stan walóH' przeciwpowodziowych, jak to przedstawiono w t ym artykule i prowadząc roboty renowacyjne w okr e-

sach międzypowodziow ych

Summary

Passed investigations of jlood-embankments stale dur ingjlood high wave

passingand imm ediately after h er passage in July /99 7 showed lacks in

their preservation in long periods between .floods and shortcomings in

jlood- rescu e action o rgan ization. Th ese investigations bring to li g ht, that

one can considerably diminish risk o jjlood high waves threats in va/leys

of Middle-Poland Lowland, p eriodically inspecting o.fjlood-embankments

stale, as one r epresented in thi s article. and driving resto ration works in

period(j between jloods.

(2)

1 70 Ursz ula KOLODZIEJCZYK, Witold Cezariusz KOWALSKI

ypanic grob li i wal· ów przeciwpowodziowych na Nizini e S ' rodk owo polskiej , a póź-

ni ej ich nadbud owywa ni e, poszerzani c i wydłużanie roz p oczę ł o s i ę już w czasach przedhis torycznyc h [J. Kondracki , 1965 ; W. C. Kowal ski , 1975 ; 1984 ; 1988 ; 1994),

n as ilił o w ś red ni ow i ecz u o raz spo t~ gowa ło we wspókzesności. W czasach przedhisto- ryc z nych po szczegó lni ludzie i i c h s połec zno śc i osied l a ł i s i ę na stałe nad brze gami rzek

i n a ich tara sach . Zm ian y n as t ę p owa ły s ukce sy wnie wskutek rozwoju cz~owieka i jego pal eo litycznego spos obu bytowa nia , w tym zbi eractwa i m yś li s twa , a na s t ęp ni e - pry- mitywnyc h, neo litycznych upraw rolnych [Kowa l ski , 1994]. I stotnym czy nnikiem de-

cyd ującym o wybo rze lokali zacj i s iedli s k ludzkich nad brzega mi rze ki łub blisko niej (na jej tara sac h) byl ^l ^a ^twydo ^s ^t ^ę ^p do ⁿⁱ ^ez ^b ^ę ^dnej dla ^życia wody pitnej [Kowal ski, 1975;

1978; 1988 ; 1 994] , dopóki - w wyn iku zanie czyszczenia rze ki- ni e z mienił y s i ę one w

kanały śc i ekowe [Navon , 1996]. Stal em u osadn i c twu nad brzegami rz ek sp r zyja ła świa

domość ówczesnych lud zi, że rzeki są naj l a twiejszy mi drogami tran sportu l ud zi i towa- r ów. Z upł ywe m czasu i po s t ę pu techn icznego lud z i e zamieszkując y na brzegach rzek i bli sko tych brzegów (na ni s ki ch tara sac h rzecznych) ro z poczęli wykorzystywanie en e rg i i wod y s pl ywającej w korytach r zecz nych , budują c młyny i ham ernie, a współ

cześ nie- el ek trown i e wodne. Dl a ^spoiecz ⁿ ^ośc ⁱ lud zkich ^zamieszkuj ^ącyc ^h ta r asy rzeczne rzek i ^były dobr odzi ejs twem natury, ale jednocześnie - z dru g i ej strony - ^były on e po-

ważn y m zagroże ni e m. Niejednokrotnie kata strof aln e pow odz i e dolin rz ecznyc h powo- dowaly ś mi erć lu b utratę dorobk u całego życ i a wielu lud zi !Dubi cki , S ł o ta , Z ie l iń

ski , 1999; F a lk owsk i, 1 989; Granacki, 1989 ; K ołodziejczyk , H. Grei nc rt, A. Gre- in ert , l998 ; Kondrac ki , l9 65: Kowalski , 1 978 ; 1 988 ; Krauż li s, l9 79 ; Miku l ski,l990;

1 998: Mikul s ki. Bajkiewicz. 1 996; Sz umań sk i , 1979a; 19 79bj.

Na Ni z inie Sro ' dkowopol sk i ej ^ś ^wiadome lub ⁿⁱ êśw îad ôme, mi ejscowe, l okal ne i re- g i onaln e przec iwd z iałani e powodz i o m rzek i i ch s kutkom ro zpoczęł.o się ju ż w czasach

prehi sto rycz n yc h. Są one za akce ntowane usy pan ym i w różn yc h czasach, a póź niej mo - dernizowanymi groblami i walami przeciwpowodziowymi. Na s il eni e budowy nowych o ra z ro zb ud owa starych ob i e któw przec i wpowodziowych r ozpoczęła s i ę ju ż w ś rednio

wi ecz u, nv l a zeza na tyc h terenach, na których zwiększała s i <c trzebie ż lasów zw iązana

ze z więk sza ni e m area lu upraw rolnych (od gospodarki trójpol owej poc zy naj ąc) , jak też

na terenach gó rni czyc h i zw i ąza nych z nimi dymarkami, a pó ź ni ej hutami. B ez względu

na czy nniki naturaln e, prze de wszys tkim meteorologiczne i hydrologiczne , w s półczesne

ru chy skorupy zie m s ki ej [Bicrnacki, 19 68; 1975 ; Dietrich , 1976 ; Falkow ski , 1965;

1 967; 19 7 1 ; 1 972; 1975 ; 198 6; Karab on, 1980 ; Kowa lski , 1978 ; Kowalski, Drągowski,

f7alkows ki , Li sz kow ski , Loziti s ka-Stępień , Stoc hlak, 1975 ; Kraużlis , 1989 ; Laskowski, 1981 ; 1 986 ; 1 989; M ojski, 1980 ; Szu m ar isk i, 1972a; 1972b ; 1977] , a także trzebież

l asó w , z jedn e j strony zm ni ejsza ła s i ę retencja wód opadowych w la sac h i gruntach, a z dru g iej - zw i <cksza ł a s i ę masa wód opadowyc h s pt y wających bezpo średnio po opadzie po powierzchni terenu. Powodowa ło to wzro st ablacj i i w konse kwencji - wzrost delu - wi ó w na zboczach dolin [Stochlak, 1972, 19 75 ] i a luwi ów [Krau żl i s, 1989] w korytach rze k, wypełnianic koryt r zec znych nadmiare m donoszonego do koryta rozdrobnionego

materiału ska lnego , którego płynąca rzeka nic mogła przeni eść da lej oraz podnoszenie

s i ę den koryt rzecznych, rozl e wanie rzek na ^przy ^ległe tarasy i powstawanie co raz ^częst szych i groźniejszych powodzi [Falkowski , 1972 ; 1975 , La skowski , 1989; Dubicki,

S ł ota , Zieliń s ki , 1999]. Tak więc , jak to wynika z geologicznych i inżyniersko

geo l og iczn ych badań osadów de nnych koryt rze cznych i osadów powodziowyc h (mad

(3)

2M. K. "Ochrona i Rekultywacja Terenów Dorzecza Od1y ... " 171

ilastych, pylowych i piaszczystych), w miarę wzrostu populacji ludzkich zamieszkują

cych dorzecza rzek i ingerujących w zastane środowisko przyrodnicze (początkowo -

zupełnie naturalne, później zmienione przez działalność gospodarczą człowieka w

środowisko inżyniersko-geologiczne) zmieniał się bilans aluwiów w poszczególnych przekrojach koryt rzecznych i tarasów powodziowych: z ujemnego (rzeki początkowo erodującej) poprzez zerowy na dodatni (rzeki akumulującej). Akumulacja osadów w dnach koryt rzecznych i na tarasach zalewowych powodowala ich podnoszenie oraz

zwiększanie wielkości, częstotliwości i wysokości fali powodziowej, co z kolei zmusza- lo do sypania, podwyższania, poszerzania i przedłużania walów przeciwpowodziowych.

Każda wysoka fala powodziowa, przelewająca się przez uprzednio usypaną groblę i wal, powodująca wymierne straty, wywołuje emocje i niestety - krótkotrwale chęci

zapobiegania tym stratom. Procesy meteorologiczno-hydrologiczne cechuje różnego rzędu okresowość. Zwykle po okresie wzmożonych opadów i nie mieszczących się w korytach rzecznych przepływów wód występują okresy zmniejszonych opadów w ob- szarze dorzecza i przepływająca woda mieści si~ w korycie rzecznym stanów od niskich do wysokich, ale nie powodziowych. W okresach suchszych z rcguly szybko przerzuca

się środki przeznaczone na gospodarkę wodną i budownictwo hydrotechniczne na inne,

może nawet mniej ważne cele. Zwykle dopiero podczas następnej "vysokiej fali powodziowej zbiera się i organizuje ad hoc akcję przeciwpowodziową z wszelkimi nicdostat- kami i brakami towarzyszącymi takiej akcji. Różne rzeki i ich dorzecza w różnym stopniu reagują na mniej więcej te same ilości opadów przypadających na jcdnostk~ powierzchni. Ostatnie wielkie powodzie w dorzeczach Odry i Wisły na Nizinie Środko

wopolskiej miały zupełnie inny przebieg i natężenie. Zbudowane zbiorniki retencyjne na Wiśle i na jej dopływach, zwłaszcza w Czorsztynie (mimo protestów ekologów) , odpowiednio przygotowane na przyjście maksymalnej fali powodziowej i ich współ

działanie nie dopuściły do powstania tak olbrzymich strat jak w rejonie górnej i środ

kowej Odry. Przeciwpowodziowe obiekty hydrotechniczne (wały i zbiorniki retencyjne)

wzdłuż Odry i jej dopływów zostały zbudowane znacznie wcześniej niż tego typu obiekty w dorzeczu Wisły. Były one dostosowane do warunków panujących w okresie ich budowy i nie mogły spełnić w pełni swojej roli podczas wielkiej powodzi 1997 r.,

zwłaszcza wobec zaniedbar'1 w ich eksploatacji powstałych podczas wojen i bezpośred

nio po nich, a także odmiennej gospodarki wodnej i nieco różnych interesów regionalnych Czech, Polski i Niemiec. Mimo międzynarodowych porozumieri, być może nic za

szczegółowych, przy niedostatkach i opóźnieniach we wzajemnej, bezpośredniej infor- macji o stanach wód w rzekach dorzecza Odry wydaje się , że zawiodła planowana synchronizacja dzialari przeciwpowodziowych w poszczególnych krajach. Szereg zja- wisk, jak: zachowanic się przcplywającej wysokiej fali powodziowej w międzywalu

podczas powodzi w 1997 r., przelewanie się wody przez korony walów, przenikanie wody przez korpus walów oraz ich podłoże, uszkodzenia i zniszczenia tych obiektów

było obserwowanych mniej łub bardziej starannie na wszystkich wałach Odry i Wisły

oraz ich dopływów. Bardzo wnikliwie te zjawiska analizowano na wałach Środkowego Nadodrza, gdzie prowadzono rejestr zniszczeń i wszelkich uszkodzer'l wałów spowodo- wanych przez wysoką falę powodziową, a także dokumentacj~ budowy wewnętrznej

usypanych walów i ich podłoża gruntowego, które musiało z wałami współpracować i z którego pobierany był materiał do ich usypania. Badania takie były przeprowadzone wzdłuż całego Środkowego Nadodrza [Pilccki, 1998; Zarębski, 1999; Reszka, 2000;

(4)

1 72 Ursz ul a KOŁODZ I EJ CZ YK , Wito l d Cezariu sz KOWALSKI

Kołodziejczyk , 1999; 2000]. Objęły one sze reg odcinków wałów o ł ącznej długości

240,5 km, zlokalizowanych wzdłuż fragmentu Odry od 409 ,0 do 6 l 4,2 km jej biegu rys. l.

._ ^. ^.

Russia

\

( 1 Szczeci n

4. -

o ~

(e ) Gorzó w Wielkopo l s ki K o strzyn

Poland

a ,. , )

Z i elona Góra A

Germany

Czech Republik

o 50 1 00 1 5 0 km

Brzeg D olny

~) Opole ' .

Kędzierzyn-Koźle

• odcinek Odry p łynącej w granic ac h województwa łu buskiego

A - A '- linia przekroju in ±yniersko-geologlcznego zap r ezentowanego na ryc. 2

R ys. l Schemat Odty

Slovakia

Lithuania

Ukraine

Były to badania nieinwazy jne, na które sk ładały się: kartowan i e geo l og i czne , bioin·

dykacja, badania geofizyczne (p rofilowanie ele ktrooporowe ), a także wiercenia ręczne,

sondowa ni e so nd ą lekką S L , badania makroskopowe oraz badania laboratoryjne. Wier·

cenia i sondo wani a przeprow adzono w przekrojach poprzecznych, których loka lizację

typowa no na pod stawie wyników badań bio indykacyjnych i geofizycznych. W łubu·

sk im odcinku Odry łącznic z interpreto wano budowę geo l og i czn ą wał ów przeciwpowo · dz iowych w 742 przekroj ach poprzecznych, po wykonan iu 2200 otworów badawczych . Dla przykładu podaje s i ę dwa spośród wykonanych przekrojów (rys.2). Lokalizację

wybranych przekrojów pokazano na r ys. Otwory badawcze zostały wykonane od strony

od powietrznej (otwór nr l ), w koronie walu (otwór nr 2) i od strony od wodnej (otwór nr

3 ).

(5)

2M. K . .. Ochrona i Reku ltywacja Teren ów Dor zecza Odry ... " ¹⁷³

mnpm

17 • 15.0,

l

mnpm

11 0

'

670~

• 150-

•

12 0-

11

o~

• eo o-

• PRZEKROJ A • -A '

Otwór 2

:! ' ^'"* ^• ~ -~'

• •

. l . .. . , ^,_,r'K:~

' 'L • v • ' ·'

_ .l;)~ -~ ^. ^{)O •} ^.: < "( ^\l.:t.':w

ODRA

/ l 0 .; .: .: ^Pd ^·

Otwór 1 _{A ··-'} _~:" _$11 _';; _F!';~· · · _·-~~ · ·· ^2.1 _ir.:'l;

.1 :\~,

gQ .

01 _ .tf'- :r.;'f.: .' 1t~ ~ ę.'.iij!j: \rl t' ł!.;t'!,'~•.E .... ~.

F f? . @ . ,: .. _ : . - ^: ^~~.:-:-s~ ^o

(: · · · l 2 '-:

¹ ^• ^{•• •}

^Pd ^•··

• ' · Pd l + •• • • • •

~ ~ ^. ^•. ^-: ¹ ^: ^.· ⁴ ^;, :. ~ l .· .. ·, Pd

.. ·. , ^~ --··- I . .. - - =® .· .

,"-) ~ ' '• "'r •. " ..:.~r ~ ~ ~z "@ ~--: 5.7 ~ 2 · ~ ~ ~- Gnz -- c 1 .. . ... ¹ ^~ ^- ^••• ^.-:·. ^,a ^_

-,o -. ~ ..::::---:-t~ · -N -· - - CO -~. ~ · ~ - • i l = ^' ⁴ ⁹ R~ -:-r.:• ^e ^.,... ^! ^- 2-~"-z

~ ^- ^- ¹ ⁵ ^ll'Q ^- ^{- ·} ^- jl .. -:--- ·-- ... · .. -- r ^- ^1:-~.!.. ^~l ^-

- - - r- . . ... - · • •

--- : 7 •

-ł - ·

N

· ·· - -t , .n rro

~:~l- . > : ^Pd · . 11 ·.': ^Pd ^, •,:~- -- ^{- -}

• · : .~ -l i :; . @ ~ ' ; ^?d

GI 4 0 GI 4 0

GI 70

Otwór 3

- --

PRZEKROJ B • -B '

Otwór 2

. .. _••• ^O ^DR ^A

Otwór 3

o _{• •} .'J. _n

H . ^.

.

(: • ^.· ^.

GI 4 O

• • .

• . ^• . . _• ^. _•

^••

' .

'· _• .

^•

_Pd .

•

^'

. . ^•

•

• .

^l ^•

Pd

•

• . • ^•

@

• • . ^' .

^•

l ^. ^. ^. ^. ^. . ^•

^••

^. ^' • ^•

^•

^.

^•

^. ^. ^•• ^.

: .

GI 4 o ^.

' .

GI - _l _o

Rys.2. W ybrane poprzeczn e przekroje _, inżyniersko-geologi . czne

pr zez wa l przeciwpowodziowy Srodkowego Nadodrza

K orpus wal ów- grunty na sy pow e; NC3 - glin a (G) stanie twardoplastycznym ll t. ⁼ O.! OJ, Nl2 - piasek drobny(Pd) średniozagęszczony [1 ₀ = 0,45] , NII2 - piasek średni (Ps) ś redniozag~szczony llo = 0,45]

P od lote walów - gr un ty rodz im e; 12 ·piasek drobny (Pct) ś redni ozagęszczony l lo =O,SOJ , CO- namul gliniasty

(Nm~, CI- glina pylasta zw i ęzla (Gnt) i glina (G) w st an i e plastycznym fl L =0,45]. C2 - glina pylasta zwięzła

(0 ₁₁₎ na pograniczu stanu plastycznego i twardoplastycznego [I L=0,25]

(6)

2M. K. "Ochrona i Reku iL ywacja Terenów Dorzecza O dl) '· .. " ¹ ⁷⁵

4. W ały przeciwpowodziowe n a l eży poddawać bieżącej kon se rwacj i poprzez sys te-

maty czną ochro n<;: za darni e ni a na s karpach, dos i ewa ni e zni szczo nyc h traw oraz - skut eczny zakaz wypas u bydła.

Na l eży r ów ni eż k ont ro l ować, czy w o bw a ł owa ni ac h n ic ma zni szcze ń s powod o- wa nyc h przez g ryzon i e, a w przypadku i ch stwierd ze ni a zastosowa ć odpowiednie

środki za rad cze .

5. Powodzenie akcji przec iwp owodz iowej w s kali g min , powiatów , województw , r egionów i calego kraju uwa runkowane jest w znaczny m stopniu od s tałego, ni e

opóźnion ego wspó łd z iałani a ko mite tów przec iwpow odz i owyc h wszystkich szcze - bli : g minn yc h, pow i ato wych , woj ewó dzkich i cent ralny ch, tak w grani cac h Pol ski jak i kraj ów ośc i e nn y ch.

6. Badani a stanu wa lów przec iwpowodz i owyc h podcza s przechodze n i a wysokiej fa li powod zi owej w lip cu 1997 r. m ogą być wytycznymi do b a dań taki c h w a łów ni e tylko w zdłu ż ca ł ej Odry i jej dopływów , a l e t a k że w do lin ach innych rze k i ich do-

pł ywów na Nizini e Ś rodkowopol s ki e j.

LITERATURA

(1 ] BIERNACK I Z .: Wiek oraz przeb ieg przyrost u mią=szości mad na tarasie ::ale- wowym Wis~\· ^H ^" rejonie Warszaw y w .{H ·ietle s tanowisk ar cheolog icznych. Prze-

gląd G eo l. , nr l ( 1 968 )

[2] BI ERNA C KI Z.: Holocene and late Pleistocene allu vial sedim ents o/ the Vis tu/a river nertr Warsaw. Biui.G eo l. Wydz.Geol. U niw. Warsz., t.19 , ( 1975)

(3] DIETRI C H .J .; Inżynier sko-geo logiczna analiza porównaw cza osadó w madowych p ow odzi 1 970 r. i s tarszych pld. czę§ci K o tlin y Plocki ej. Arch . W ydz. Gco l. Uniw.

Warsz., ( 1976)

[4] DU BI CKI A., SLOTA H., Z I ELIŃSKI J .: Dorzecze Od 1 y - monografia p owodzi li piec 1 997. I nstyt ut M e teoro l og ii i Gos poda rki Wodnej . W arszawa ( 1 999)

[5] F ALK OWSK I E.: Holoneltska historia i prognoza ro::: 111oju Wis/y , , : rodkowej. W : ., Geologiczne problem y zagospodarowania Wisły ś rodkowej i jej dop l ywóH· od Sandomierz a do Pulaw ". Sli TGór. Kat owice (1965)

[6] FALKOW KI E.: Ewolucja holoceńskiej Wis ł y na odcinku Zawichost-Salee i

inżynier sko-geologiczna prognoza jej dals:: ego ro:: wąju. Biul. lnst .G col., nr 1 98, ( 1967)

[7] FALK OWS KI E.: 1/istoria i p rogno::a ro::woju układu kOIJ' Ia wybranych odcin- ków rz ek nizinnych f> ols ki. B iul. Geol. W ydz. Geol. Uniw. W arsz., t.l 2, ( 1971)

[8] FALKO WS KI E.: Re gularillities o/ developmenl in l owiand riv e rs an d changes in river boll oms in t he fl ol ocene. W: Sy mp . IN Q U A, P o land, ( 1 972)

[ 9] FALK OWS K l E.: Variability of c hann el processes in l awland ri vers in Poland and changes of th e valley jloors during th e Hol or.:en e. Biul. Geo l. Wyd z. Geo l.

U niw. Warsz ., t.l9 , ( 1 975)

[ lO] FA LKOWSK I E.: Geologiczn e uwar unkowania obecnej m01j ólogii dna dol in y i

ko1 y ta Wisł y Sr ' odk o w ej oraz ki e runki z achodzących zmian. W: Informator Pro j e k-

tanta 2/ 86 , H ydroprojekt, ( l 986)

(7)

1 76 Urszula KOLODZ IEJCZYK , Wit o ld Cezariusz K OWA LSKI

[l l] FA LKOWSKJ E.: ln: yniersko -geo logiczne asp ekty ochrony .vrodmviska prz y rod - nic:ego na obs::ar cu. :h den d o linnyc h Ni: u Polskiego. W: In ży niers ko-geo logiczne

problem y ś r o dowi s ka czlow i eka. In st. H yrogeol. i I n ż. Geo l. Uniw. Warsz ., (1989) [ 1 2] GRANACKI W.: Pró ha oceny zmian procesów r:: ec::nych Od1y S • r odkowej pod

wplyH'eJII gospoda r czej d::ialalno.l;ci c ::::lowieka. W: I n żyn i ersko-geo log iczne pro- blemy ś rodowiska cz łowieka. Inst. H yrogeol. i G eo l. In ż. U niw. Wa rsz., ( 1989) [ 1 3] KARABON J .: lv!rnfogenetyc::na dzia lalno.l;ć wód wez hranimvych związanych z

::atorami lodmtymi na d o linie W isi) Srodkow • ej. Przeg ląd G eo l. nr 9 , ( 1980) [1 4) KOLOD Z IEJCZY K U. : Ocena geo t echnicz naji·ag m en tu walów pr zeci wpowo-

dz io ll~}'ch Oc !ly. V III Konf e renc ja " Tec hnic z na Kontrola Zapór", Zakopane (l 999) [ 1 5] KOLOD Z IE J CZ Y l ( U.: Geol ogi c-en g ineering inv esti g a ti ons as amethod of

Odra-riv e rJ!ood - - e111hankm e nt condition es tim ation. W: "Geo logie i s t Grenzen- l os' ·. 9 Jahre s ta gu ng FrankfurUO 20 -25.09.2000. Gc s cll sc haft flir Geowisse n s chaf · ten , (2000)

[16) KOL ODZ IEJ CZ YK U., G RE I NERT H ., GRE IN ERT A.: The co urse and ejfects uf the Middle - Odra. In: Int ernational Od ra Rcsca rch Konfere nce. 16- 1 9 J u ne

1998. Krak ów ( 1998)

(17 j KOND RAC KI J.: G eogrąfia.fizyc::na Po ls ki. PW N. Warszawa (1965)

[18) KOWAL KI W.C.: Th e e ,·olulion o.f man ' s e n virnnm enl inthe H olocen e in Po- ^J land. f3 iui.Gcol. W y dz.Geo ł. Uniw. Warsz. ,t. l9 , ( 1 975)

l1 9l KOWAL K l W.C.: N aturaln e i quasinaturalne s t adia r o::woju rze k (na przykła

d:: i e Oc!ly ijej dopźl'\FÓw). Metody dokumentowania geolog i cz n o- in żynie rs kiego

obsza rów dolin rzecz nyc h dla potrzeb budowni ctw a hydrotechnicznego. Geopro- jckt. Warszawa ( 1 978)

[ 20] KOWAL S KI W. C .: l lis! ()ly ofchanges qj'geo log ic al environment u n der t h e influ·

e n ce ąl m ankind w. :tivity. 25 -th lnt. Geol. Co ngr. Vo l.17. E n g in eer in g Geology.

Moscov ( 1 984)

[21] KOWA L S KI W. C .: Geol ogia inżynierska . Wydawni ctwa Geologiczne , Warsza·

wa(l988)

[ 22 ) KOW/\LSKI W.C. : Origin and d e velopm e nt ofengineering-Keolog i c althinking.

Proc. 7- th IA EG Congress L i s bona. Balkoma, VI. Ro tterdam ( 1 994 )

[23 ] KOWALSK _LOZ _I _NSKA-S . I W.C _T _Ę _P .. _I _EN DRĄGO ^' W SK f A. , FALKOWSK I E., LI Z KOWSKI J .,

H. , STOC l-ILAK J.: Plejstoceńska e w o lu cja przeło m owe-

go odc inka JVisly , ~r odk o wej, ^jej dopływów ^a ^ra ^:: uyż yn ^przyleglyc ^h. Geo l ogiczne problemy zagos podarowania Wisły Środkowej od Sandomierza do Pul aw. SiiT- Gó r. Katowice ( 1 965)

(24 ) KR AUŻLIS K.: Influ ence ofman ekonomie activity on e r os ive-acc umulative processes in t h e Warta Valley from Kon opnica t o U niejó H t. Changes ofthe geo -

logical c nvironrn en t u n der ^t he influ ence o f m an ' s activity. Warszawa ( 1979)

[25 ] KRAU Ż LI S K.: Tr ansport boczny rum owiska a typ m01 fo m e t1 ycz ny odcinka doli- ny rzeczn ej. In ży ni e r s ko-ge o l ogiczne prob l emy śro dowi s ka człow i eka. Inst. H y -

clro gco l. i G co l. I nż . U niw. Warsz. Warszawa ( 1989)

(26] LA S KOW S KI K.: Wplyw wydm i procesów eo licz nyc h n a k ształtowanie się do lin rzek ni z innyc h u s c hylku plejslocenu i w h o locenie. Kwart . Geo ł. , t.25.2, (19 8 1) [2 7] LA SKO WS KI K.: Przebi eg e r ozji w do linie Wisły na odcinku Pulawy- Warszawa.

Biul. Geoł. Wydz. Geo ł. Uniw . Warsz. , t.30 , (1986)

(8)

2 M K. ., Ochrona i Rekultywacja Terenów Dorzecza Odty .. " 177

(28) LASKOWSKI K.: Związek pomiędzy przeplywem i litologią aluwiów w k01ycie rzeki jako podstawa metody wydzieleń litogenetycznych i stratygraficznych osa- dów w dolinie r::ecznej. Inżyniersko-geologiczne problemy środowiska człowieka.

Inst. Hydrog. i Geol.łnż. Uniw.Warsz. Warszawa (1989)

[29] MłKULSKl Z.: Water resourcer and management in Poland. lntergrated Water Management International Experiences and Perspectives. Belhaven Press. London and New York ( 1990)

[30] MIKULSKI Z.: Gospodarka wodna. PWN. Warszawa (1998)

[31] MłKULSKI Z., BAJKIEWJCZ E.: Ekologiczne podstawy zagospodarowania dolin rzecznych na przykładzie Wisły pod Plockiem. TWN-UW Wydz. Geografii i Studiów Regionalnych. Warszawa ( 1996)

(32) MOJSKI J.: !Judowa geologiczna i tendencje rozwoju doliny Wisły. Przegląd Geol.

nr 6, ( 1980)

(33] NA VON L. (Proc. Coord.): Third International Symposium and Exhihition in Environmental Contaminarion in Central and Eastern Europe. Symp. Proc., flor- ida State Univcrsity, I-XLV, 1-1019, (1996)

(34] PILECKI K. (red.): !Jadania i ocena stanu technic::nego ok 35 km walów prze- ciwpowodziowych prawostronnych rzeki Odty na odcinku od km rzeki 433,3 do km 469,5 od stanów do G/uchowa, włącznie z walami na wę::le hydrotechnic::nym w Sadowej. ARCADIS-EKOKONREM Sp. z o.o. Wrocław ( 1998)

[35] RESZKA T. (red.): Nieinwazyjne badania geologiczne i ocena stanu technic::nego prawostronnego obwałowania rzeki Oc/ty w km 57 3. 0-614.2 na dlugo,\:ci 38 87 5 m w granicach 1vojewód::rwa lubuskiego. Ekspertyza stanu technicznego". IMGW

Oddział w Krakowie- amodzielna Pracownia Technicznej Kontroli Zapór. Kra- ków (2000)

[36] STOCHLAK J.: Wykształcenie i charakte1ystyka inżyniersko-geologic::na osadów deluwialnych na ohs::ar:;e międ::y dolinami Kamiennej i Zwolenki. Symp. IN Q U A, Poland ( 1972)

[37) STOCHLAK J.: Klasyfikacja osadów zboczowych z inżynierskiego punktu widze- nia. Aktualne problemy geologii inżynierskiej. Uniw. Warsz. Warszawa ( 1975) [38] SZUMAŃSKI A.: Ewolucja układu poziomego i pionowego k01yta rzek Kotliny

Sandomierskiej w holocenie. Arch. Wydz. G eol. Uniw. Warsz., ( 1972a) (39) SZUMAŃSKI A.: Changes in the developmenl ofthe Lower San 's channet pat-

tern in t he lale Pleistocene and Holocene. Symp. INQUA, Poland ( 1972b) (40) SZUMAŃSKI A.: Zmiany układu k01yta dolnego Sanu w XIX i XX wieku ara:: ich

wpływ na mOtjogene::ę tarasu lęgowego. Stud. Geomorph. Carp.-Balt. V.Xl, (1977)

[41] SZUMAŃSKI A.: Zmiany ro:;winięcia k01yta Wisloka w ostatnich stuleciachjako

przykład skutków gospodarczej dzialalno~~ci człowieka. "Zmiany środowiska geologicznego pod wpływem działalności człowieka". T.l, Symp. IAEG. Warszawa ( 1979a)

(42) SZUMAŃSKI A.: Wpływ czynników antropogenicznych na zmiany .\:rodowiska w dolinie dolnego Sanu. "Zmiany środowiska geologicznego pod wpływem działal

ności człowieka". T.l, Symp. IAEG. Warszawa (1979b)

(9)

1 78 Urszula KOŁODZ I EJCZ YK , Witold Cezariu sz KOWALS KI

[43] ZARĘBSK I M. (red.): Dokumentacja z nieinwazyjnych badań geologicznych oraz stanu technicznego walów przeciwpowodziowych rzeki Od r y w km 409.0-567.5.