Organy wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego w znaczeniu
procesowym
opr. Jakub Mrożek
ART. 78 KONSTYTUCJI RP
Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.
ART. 15 KPA
Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne
Art. 127 §1 i 2 KPA
§ 1. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji.
§ 2. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 lipca 2002r., sygn. akt P 13/01 (OTK-A 2002 nr 4, poz. 42)
Zgodnie z powołanym w pytaniu prawnym jako wzorzec art. 78 Konstytucji,
»każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji«.
Konstytucja w zdaniu drugim tego przepisu dopuszcza jednak wyjątki od tej zasady. Powinny być one ustalone w ustawie. Konstytucja nie precyzuje charakteru tych wyjątków, nie wskazuje bowiem ani zakresu podmiotowego, ani przedmiotowego, w jakim odstępstwo od tej zasady jest dopuszczalne. Nie oznacza to jednak, iż ustawodawca ma pełną, niczym nieskrępowaną swobodę w ustalaniu katalogu takich wyjątków. W pierwszym rzędzie należy liczyć się z tym, iż nie mogą one prowadzić do naruszenia innych norm konstytucyjnych.
Ponadto, nie mogą powodować przekreślenia samej zasady ogólnej, która na gruncie zwykłego ustawodawstwa stałaby się de facto wyjątkiem od wprowadzanej w różnych regulacjach procesowych reguły postępowania jednoinstancyjnego.
Należy zatem uznać, że odstępstwo od reguły wyznaczonej treścią normatywną art. 78 Konstytucji w każdym razie powinno być podyktowane szczególnymi okolicznościami, które usprawiedliwiałyby pozbawienie strony postępowania środka odwoławczego.
ART. 17 PKT 2-4 KPA
Organami wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu są:
2) w stosunku do wojewodów – właściwi w sprawie ministrowie;
3) w stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt 1 i 2 – odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku – organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością;
4) w stosunku do organów organizacji społecznych – odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku – organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.
ART. 22 §1 KPA
§1. Spory o właściwość rozstrzygają:
4) między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych
województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej;
ORGAN WYKONAWCZY W ZNACZENIU PROCESOWYM DANEJ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
ŚRODEK ZASKARŻENIA
ORGAN NADZORUJĄCY JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
ROZSTRZYGNIĘCIE ADMINISTRACYJNE
Art. 17 PKT 1 KPA
Organami wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu są:
1) w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego –
samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej;
ART. 1 USTAWY O SKO
1. Samorządowe kolegia odwoławcze, zwane dalej „kolegiami”, są organami wyższego stopnia, w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania
administracyjnego i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 i Nr 160, poz. 1083, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r.
Nr 11, poz. 95 i Nr 92, poz. 1062, z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, Nr 116, poz. 1216, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1315 oraz z 2001 r. Nr 16, poz. 166, Nr 39, poz.
459 i Nr 42, poz. 475), w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
2. Na zasadach określonych w odrębnych ustawach kolegia orzekają w innych sprawach niż wymienione w ust. 1.
ART. 2 USTAWY O SKO
W sprawach, o których mowa w art. 1 ust. 1, kolegia są organami właściwymi w szczególności do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub do stwierdzania nieważności decyzji.
ORGAN WYKONAWCZY
GMINY STAROSTA MARSZAŁEK
WOJEWÓDZTWA
ŚRODEK ZASKARŻENIA
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
ROZSTRZYGNIĘCIE ADMINISTRACYJNE
Art. 127 §3 KPA
§ 3. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.
ORGAN WYŻSZEGO STOPNIA NAD SAMORZĄDOWYM KOLEGIUM
ODWOŁAWCZYM
ŚRODEK ZASKARŻENIA
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
ROZSTRZYGNIĘCIE ADMINISTRACYJNE
W N I O S E K O P O N O W N E R O Z P A T R Z E N I E S P R A W Y
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
ROZSTRZYGNIĘCIE ADMINISTRACYJNE
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
ORGANY W ZNACZENIU PROCESOWYM W JEDNOSTKACH SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
ORGAN WYKONAWCZY GMINY
ORGAN WYKONAWCZY POWIATU
ORGAN WYKONAWCZY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA
ZARZĄD POWIATU ZARZĄD WOJEWÓDZTWA
STAROSTA MARSZAŁEK
WOJEWÓDZTWA WÓJT/BURMISTRZ
/PREZYDENT MIASTA
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
MIMO SWOJEJ NAZWY NIE WCHODZI W SKŁAD ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
NIE JEST TO RÓWNIEŻ ORGAN ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ SENSU LARGO
NIE JEST TO ORGAN NADZORU NAD JEDNOSTKAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO (GDYŻ TAKICH ORGANÓW NIE MA)
W ZNACZENIU PROCESOWYM JEST TO ORGAN WYŻSZEGO STOPNIA NAD JEDNOSTKAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, KTÓRY MA ZA ZADANIE
REALIZOWAĆ KONSTYTUCYJNĄ ZASADĘ DWUINSTANCYJNOŚCI (ART. 78 KONSTYTUCJI RP)
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
SAMORZĄDOWE KOLEGIA ODWOŁAWCZE SĄ PAŃSTWOWYMI JEDNOSTKAMI BUDŻETOWYMI
TYPOLOGIA SAMORZĄDOWYCH KOLEGIÓW ODWOŁAWCZYCH W RAMACH KONKRETNEGO RODZAJU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ JEST BARDZO KŁOPOTLIWA, I ALBO SIĘ JEJ UNIKA ALBO Z DUŻĄ DOZĄ OSTROŻNOŚCI PRZYJMUJE SIĘ, ŻE SĄ TO SUI GENERIS ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ
OWA SWOISTOŚĆ WIĄŻE SIĘ Z KWESTIĄ NADZORU NAD DZIAŁALNOŚCIĄ SAMORZĄDOWYCH KOLEGIÓW ODWOŁAWCZYCH
ART. 3a UST. 1 I 2 USTAWY O SKO
1. Nadzór nad działalnością administracyjną kolegiów sprawuje Prezes Rady Ministrów.
2. Prezes Rady Ministrów może powierzyć wykonywanie nadzoru, o którym mowa w ust. 1, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej.
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
PREZES RADY MINISTRÓW
NADZÓR
MINISTER WŁAŚCIWY DO SPRAW ADMINISTRACJI
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
PREZES RADY MINISTRÓW
POWIERZENIE WYKONYWANIA NADZORU NAD SAMORZĄDOWYMI
KOLEGIAMI ODWOŁAWCZYMI
MINISTER WŁAŚCIWY DO SPRAW ADMINISTRACJI WYKONYWANIE NADZORU
NIE CZYNI TO Z NIEGO ORGANU NADZORCZEGO!
BĘDZIE ON WYŁĄCZNIE ORGANEM
WYKONUJĄCYM NADZÓR
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
O R G A N Y S K O
ZGROMADZENIE OGÓLNE
KOLEGIUM PREZES KOLEGIUM
PREZES WICEPREZES POZOSTALI CZŁONKOWIE KOLEGIUM
PREZES KOLEGIUM
ART. 11 USTAWY O SKO
1. Prezes kolegium kieruje pracami kolegium, a w szczególności:
1) reprezentuje kolegium na zewnątrz,
2) przedkłada, po przyjęciu przez zgromadzenie ogólne kolegium, Prezesowi Rady Ministrów, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej i sejmikowi województwa roczną informację o działalności kolegium w terminie do końca I kwartału roku następującego po roku objętym informacją,
3) opracowuje projekt regulaminu organizacyjnego kolegium, 4) zgłasza wniosek o ustalenie liczby członków kolegium,
5) ogłasza konkurs na członków kolegium, 6) przewodniczy pracom komisji konkursowej,
7) przedstawia kandydatów na członków kolegium wyłonionych w drodze konkursu,
8) występuje z wnioskami o powołanie i o odwołanie wiceprezesa kolegium oraz członka kolegium,
9) czuwa nad jednolitością orzecznictwa oraz sprawnością pracy kolegium, 10) wyznacza przewodniczących składów orzekających.
2. Prezes kolegium wykonuje również czynności przewidziane przepisami prawa dla organów administracji publicznej, niezastrzeżone dla składu orzekającego.
CZŁONKOWIE SAMORZĄDOWEGO KOLEGIUM ODWOŁAWCZEGO
CZŁONKOWSTWO W KOLEGIUM MOŻE MIEĆ CHARAKTER ETATOWY LUB POZAETATOWY
ETATOWYM CZŁONKIEM KOLEGIUM MOŻE ZOSTAĆ OSOBA, KTÓRA:
1) MA OBYWATELSTWO POLSKIE I KORZYSTA Z PEŁNI PRAW PUBLICZNYCH;
2) MA UKOŃCZONE WYŻSZE STUDIA MAGISTERSKIE Z PRAWA LUB ADMINISTRACJI;
3) WYKAZUJE SIĘ WYSOKIM POZIOMEM WIEDZY PRAWNICZEJ W ZAKRESIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I MA DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE
4) NIE BYŁA SKAZANA PRAWOMOCNYM WYROKIEM, ORZECZONYM ZA PRZESTĘPSTWO UMYŚLNE
ETATOWY CZŁONEK KOLEGIUM WYKONUJE SWOJĄ PRACĘ NA PODSTAWIE POWOŁANIA
CZŁONKOWIE SAMORZĄDOWEGO KOLEGIUM ODWOŁAWCZEGO
POZAETATOWYM CZŁONKIEM KOLEGIUM MOŻE ZOSTAĆ OSOBA, KTÓRA:
1) MA OBYWATELSTWO POLSKIE I KORZYSTA Z PEŁNI PRAW PUBLICZNYCH;
2) MA UKOŃCZONE STUDIA WYŻSZE;
3) WYKAZUJE SIĘ WYSOKIM POZIOMEM WIEDZY PRAWNICZEJ W ZAKRESIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I MA DOŚWIADCZENIE ZAWODOWE
4) NIE BYŁA SKAZANA PRAWOMOCNYM WYROKIEM, ORZECZONYM ZA PRZESTĘPSTWO UMYŚLNE
POZAETATOWI CZŁONKOWIE KOLEGIUM NIE WYKONUJĄ SWOJEJ PRACY NA PODSTAWIE UMOWY O PRACĘ. OTRZYMUJĄ ONI WYNAGRODZENIE ZA UDZIAŁ
W POSIEDZENIACH ORAZ ZWROT KOSZTÓW PODRÓŻY
POZAETATOWI CZŁONKOWIE KOLEGIUM WYBIERANI SĄ NA OKRES 6 LAT, Z TYM, ŻE CO 3 LATA NASTĘPUJE WYBÓR POŁOWY ICH SKŁADU
ART. 12 UST. 3 i 4 USTAWY O SKO 3. Do właściwości zgromadzenia ogólnego kolegium należy:
1) uchwalanie regulaminu organizacyjnego kolegium,
2) wybór członków komisji konkursowej zgodnie z art. 8 ust. 3, 3) przyjmowanie rocznej informacji o działalności kolegium, 3a) wybór kandydatów na prezesa kolegium,
4) podejmowanie uchwał w innych sprawach przewidzianych przepisami prawa lub przedstawionych przez prezesa kolegium.
4. Z zastrzeżeniem przepisu art. 5 ust. 2, uchwały zgromadzenia ogólnego
kolegium zapadają większością głosów, w obecności co najmniej połowy składu kolegium. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos prezesa kolegium.
ZGROMADZENIE OGÓLNE KOLEGIUM
OBECNA POZYCJA USTROJOWO PRAWNA SKO W DUŻYM ZAKRESIE CZERPIE Z PRUSKIEGO (TRÓJINSTANCYJNEGO) MODELU SĄDOWNICTWA
ADMINISTRACYJNEGO
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
WARTO RÓWNIEŻ DODAĆ, ŻE W PREZYDENCKIM PROJEKCIE USTAWY DOSTOSOWUJĄCEJ SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE DO
KONSTYTUCYJNYCH WYMOGÓW SAMORZĄDOWE KOLEGIA ODWOŁAWCZE MIAŁY STAĆ SIĘ SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI I INSTANCJI
POMIMO OSTATECZNEGO ODRZUCENIA PRZEZ SEJM POWYŻSZEGO PROJEKTU USTAWY O USTROJU SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH SAMORZĄDOWE KOLEGIA ODWOŁAWCZE ZACHOWAŁY DALEKO AUTONOMIĘ W DZIAŁANIU I
DALEKO IDĄCĄ NIEZALEŻNOŚCIĄ WZGLĘDEM ORGANÓW JE NADZORUJĄCYCH
PRZYKŁADEM ZBLIŻENIA USTROJOWEGO SAMORZĄDOWYCH KOLEGIÓW ODWOŁAWCZYCH DO SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH JEST M.IN.
PROCEDURA NABORU „NOWYCH” CZŁONKÓW KOLEGIÓW JAK RÓWNIEŻ SAM STOSUNEK PRACY NA PODSTAWIE KTÓREGO ETATOWI CZŁONKOWIE
KOLEGIUM WYKONUJĄ SWOJĄ PRACĘ - POWOŁANIE
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
CO PRAWDA „NOWEGO” CZŁONKA KOLEGIUM POWOŁUJE PREZES RADY MINISTRÓW, JEDNAK DOKONUJE TEGO NA WNIOSEK PREZESA KOLEGIUM
UZYSKANY PO OPINII ZGROMADZENIA OGÓLNEGO KOLEGIUM (WYRAŻONEJ W TAJNYM GŁOSOWANIU)
PODOBNIE WYGLĄDA PROCEDURA POWOŁANIA SĘDZIEGO CZŁONKOWIE KOLEGIUM (ETATOWI I POZAETATOWI) W ZAKRESIE
WYKONYWANIA SWOICH CZYNNOŚCI KORZYSTAJĄ Z OCHRONY PRAWNEJ PRZYZNANEJ FUNKCJONARIUSZOM PUBLICZNYM
Z KOLEI ODWOŁANIE CZŁONKA KOLEGIUM ODBYWA SIĘ WYŁĄCZNIE:
1) REZYGNACJI Z ZAJMOWANEGO STANOWISKA;
2) SKAZANIA PRAWOMOCNYM WYROKIEM ZA PRZESTĘPSTWO UMYŚLNE;
3) UTRATY OBYWATELSTWA POLSKIEGO
4) PRAWOMOCNEGO ORZECZENIA DYSCYPLINARNEJ KARY WYKLUCZENIA ZE SKŁADU KOLEGIUM
(PODOBNIE WYGLĄDA SYTUACJA Z SĘDZIAMI)
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
TYM SAMYM RÓWNIEŻ ORGAN NADZORUJĄCY SAMORZĄDOWE KOLEGIA ODWOŁAWCZE – PREZES RADY MINISTRÓW NIE MA MOŻLIWOŚCI
„SWOBODNEGO” ODWOŁANIA CZŁONKA SKO
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
RÓWNIEŻ POSTĘPOWANIE DYSCYPLINARNE TOCZY SIĘ (PODOBNIE JAK W WYPADKU SĘDZIÓW) BEZ UDZIAŁU ORGANU NADZORUJĄCEGO
POSTĘPOWANIE DYSCYPLINARNE JEST DWUINSTANCYJNE
W I INSTANCJI ORZEKA KOMISJA DYSCYPLINARNA DANEGO KOLEGIUM W II INSTANCJI KOMISJA DYSCYPLINARNA PRZY KRAJOWEJ REPREZENTACJI
SAMORZĄDOWYCH KOLEGIÓW ODWOŁAWCZYCH
KRAJOWA REPREZENTACJA SAMORZĄDOWYCH KOLEGIÓW ODWOŁAWCZYCH JEST TWORZONA Z MOCY PRAWA PRZEZ (WSZYSTKICH) PREZESÓW
SAMORZĄDOWYCH KOLEGIÓW ODWOŁAWCZYCH
USTAWODAWCA WPROWADZIŁ RÓWNIEŻ INCOMPATIBILITAS W STOSUNKU DO CZŁONKÓW KOLEGIUM (ETATOWYCH I POZAETATOWYCH)
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
ART. 9 ust. 1. USTAWY O SKO
1. Członkostwa w kolegium nie można łączyć z:
1) mandatem posła lub senatora,
2) mandatem radnego lub członkostwem w organie wykonawczym jednostki samorządu terytorialnego,
3) zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie lub urzędzie marszałkowskim, 4) członkostwem w kolegium regionalnej izby obrachunkowej.
ART. 9 UST. 2 USTAWY O SKO
2. Etatowego członkostwa kolegium nie można łączyć również z zatrudnieniem na stanowisku sędziego, asesora sądowego i prokuratora oraz
zatrudnieniem w tym samym województwie w administracji państwowej
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
RÓWNIEŻ SPOSÓB PROCEDOWANIA KOLEGIUM JEST ZBLIŻONY DO PROCEDOWANIA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH
ART. 17 UST. 1 USTAWY O SKO
1. Orzeczenia kolegium zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym. (…).
2. Kolegium wydaje orzeczenia po odbyciu niejawnej narady składu orzekającego, obejmującej dyskusję oraz głosowanie nad orzeczeniem i
zasadniczymi motywami rozstrzygnięcia. Sprawę przedstawia członek kolegium wyznaczony jako jej sprawozdawca.
3. Orzeczenia zapadają większością głosów. Członek składu orzekającego nie może wstrzymać się od głosu.
4. Członek składu orzekającego, który został przegłosowany, ma prawo zgłosić przy podpisywaniu orzeczenia zdanie odrębne, uzasadniając je na piśmie w terminie 7 dni od dnia odbycia narady.
5. Orzeczenia kolegium podpisują wszyscy członkowie składu nie wyłączając przegłosowanego.
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
Art. 18. USTAWY O SKO
1. Kolegium orzeka w składzie trzyosobowym, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Składowi orzekającemu przewodniczy prezes lub etatowy członek kolegium.
2. Zasady wyznaczania składów orzekających określa regulamin, o którym mowa w art. 12 ust. 3 pkt 1.
3. Członkowie kolegium nieposiadający wykształcenia prawniczego lub
administracyjnego są wyznaczani do składów orzekających z uwzględnieniem ich kwalifikacji zawodowych.
Art. 21. USTAWY O SKO
1. Przy orzekaniu członkowie składów orzekających kolegium są związani wyłącznie przepisami powszechnie obowiązującego prawa.
2. Kontrolę orzecznictwa kolegiów sprawuje sąd administracyjny.
W ANALOGICZNY SPOSÓB ORZEKAJĄ SĄDY ADMINISTRACYJNE:
1) KOLEGIALNY – 3 OSOBOWY – SKŁAD ORZEKAJĄCY
2) TRYB PROCEDOWANIA – ROZPRAWA BĄDŹ POSIEDZENIE NIEJAWNE 3) PRAWO DO SKŁADANIA ZDAŃ ODRĘBNYCH
4) NIEZALEŻNOŚĆ W ORZECZENIU (PODLEGŁOŚĆ WYŁĄCZNIE PRZEPISOM PRAWA)
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
