Warmiński "pęcełek"

Maria Biolik, Jerzy Duma

Warmiński "pęcełek"

Prace Językoznawcze 8, 5-10

2006

2006

A R T Y K U Ł Y

Warmiński pęcełek

Warmian „pęcełek”

The word pęcełek has been appearing in the Warmian dialect and its meaning signifies: bundle, a sac fUll o f diverse things. This word does not appear in Polish dictionnaries. Słowa kluczowe: dialektologia, leksykologia, etymologia, słowotwórstwo

Key words: dialectology, lexicology, etymology, world building

W o k resie m ię d z y w o je n n y m w „G a z e cie O lsz ty ń sk ie j” d ru k o w an o fe lie to n y pt. „ K u b a sp o d W arte m b o rk a g a d a ” sty liz o w a n e n a g w a rę w a rm iń sk ą . A u to re m fe lie to n ó w b y ł w y d a w c a i re d a k to r g a z e ty S e w e ry n P ieniężny, u ro d z o n y i w y ­ c h o w a n y w O lsz ty n ie n a W arm ii. W nr. 197 „ G a z e ty O lsz ty ń sk ie j” z 1937 r. p o ja w ił się w y ra z p ę c e łe k : „ W te d y to m o ji ro d z ic e szli p ie c h to i b o so do Ł o lsty - na. Ł o jc z u le k zz io jz o ł k ro p ó w k i i p rz e ło ż u ł j e n a plecy, a m a tu lk a w ło ż u ła sw o je b u ty do k o sz a abo p ę c e łk a . D o p sie ro p rz e d ę ni as tam to so b zie n o g i ło b m y li, w c ią g n ę li b u ty i w e sz li do m n ia sta . A p o sp ra w u n k a c h w m n ie śc ie , g d y w y sz li za b ro m a , z n o w u śc ią g n ę li b u ty i b o so z a w ę d ro w ali do d o m u ” (G O 1937, 197).

W te k ś c ie w y ra z z o s ta ł z a p is a n y w fo rm ie d o p e łn ia c z a lic z b y p o je d y n c z e j z k o ń c ó w k ą -a (do c z e g o ? d o p ę c e łk a ). N a p o d s ta w ie fo rm y d o p e łn ia c z a m o ż ­ n a u tw o rz y ć fo rm ę m ia n o w n ik a , lic z b y p o je d y n c z e j ro d z a ju m ę sk ie g o : p ę c e łe k z k o ń c ó w k ą z e ro m o rfo lo g ic z n e . Z k o n te k s tu m o ż n a się d o m y śla ć , że w y ra z

p ę c e łe k b y ł o d p o w ie d n ik ie m k o sz a , o z n a c z a ł ja k iś p o je m n ik , p a k u n e k , sia tk ę

lu b to rb ę do p rz e n o s z e n ia z a k u p io n y c h w m ie ś c ie p ro d u k tó w . S p e łn ia ł w ię c tę s a m ą fu n k c ję , co ‘to rb a , to r e b k a ’, z k tó r ą k o b ie ty i d z iś c h o d z ą p o zakupy. N ie n o tu ją g o je d n a k p ra c e d o ty c z ą c e n a z w o d z ie ż y w a rm iń s k ie j1, j a k te ż in n e

1 Por. D. Barska-Antos: Słownictwo Warmii i Mazur. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. XIII.

Odzież. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1980 oraz W. Steffen: Odzież warmińska i jej nomenklatura. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1981, 2-4, s. 363-379.

6 Maria Biolik, Jerzy Duma

m o n o g ra fie p o ś w ię c o n e le k s y c e , w y d a n e w s e rii „ S tu d ia W a rm iń s k o -M a ­ z u rs k ie ” 2.

W y razu p ą c e łe k n ie n o tu je te ż S ło w n ik w a rm iń sk i W. S teffena. N ie p o d a je go ró w n ie ż sło w n ik W. D o ro sz e w sk ie g o o ra z in n e zn a n e sło w n ik i w sp ó łc z e sn e ­ go ję z y k a p o lsk ie g o ani sło w n ik i g w aro w e. W y raz je s t z u p e łn ie n iezn an y . N ie w ia d o m o , ja k to się stało , że u m k n ą ł u w a d z e w sz y stk ic h lek sy k o g rafó w .

P o d w z g lę d e m w sp ó łc z e sn e j m o ty w a c ji sło w o tw ó rcz ej w y ra z p ą c e łe k m o ż e b y ć d e ry w a te m u tw o rz o n y m su fik se m - e k o d p o d sta w y p ą ceł. F o rm a n t - e k m ó g ł p e łn ić fu n k c ję zd ra b n ia ją cą : p ą c e łe k to ‘m a ły p ę c e ł’. W y raz p ą c e ł n ie zo sta ł p o tw ie rd z o n y w te k śc ie fe lie to n ó w „ K u b a sp o d W artem b o rk a g a d a ” , j a k te ż n ie zo sta ł z a p isa n y w za so b ie le k se m ó w w a rm iń sk ich . W y stęp u je je d n a k d w u k ro tn ie w sło w n ik u w a rsz a w sk im , por. p ą c e ł, p ą c ła , l. m n. p ą c ły w z n a c z e n iu ‘w ę z e ł’ t akim sam y m , co i w y ra z y p ą te ł, p ą c o ł. W y raz p ą c e ł m a te ż z n a c z en ie ‘p e n d z e l’ (S W IV 125). W S ło w n ik u g w a r p o ls k ic h J. K a rło w ic z a in te re su ją c y n a s w y ra z

p ą c e ł a. p ą te ł ró w n ie ż o zn a c z a ‘w ę z e ł’ (S G P IV 78).

W S ło w n ik u w a rm iń sk im W. S teffen n ie n o tu je w y ra z u p ą c e ł, z a m ie sz c za je d y n ie w y ra z p ą c o n (p a n cu n ) ‘to b ó ł, tłu m o k ’ w p rzen . ‘d o b rze o d ży w io n e, ciężk e d z ie c k o ’ (S te ffe n W ., 1984, 108). B y ć m o ż e p ą c e łe k ‘m a ły p ę c e ł’ i p ą c e ł b y ły sy n o n im a m i w y ra z u p ą c o n u ż y w a n y m i w z n a c z e n iu ‘to b ó ł, tłu m o k ’, w te d y

p ą c e łe k to ‘to b o łe k , tłu m o c z e k ’. Je ż e li z a a k c e p tu je m y ta k ie p o w ią z a n ie e ty m o lo ­

g ic z n e i se m an ty cz n e, m u sim y p rz y ją ć , że o b a w y ra z y p ą c o n i p ą c e ł to d e ry w aty rz e c z o w n ik o w e, w k tó ry c h c z ą stk a p ą c - je s t te m a te m sło w o tw ó rc z y m , a su fik sa- m i o d p o w ie d n io : -on i -e ł. Je d n a k S ło w n ik w a rm iń sk i n ie n o tu je w y ra z u p ą c ani te ż in n e g o w y ra z u z a w ie ra jąc e g o ta k i m o rfe m leksykalny. W y raz p ą c o p a trz o n y

2 Por. B. Falińska: Badania dialektologiczne pod kierunkiem Profesora Witolda Doroszewskie­

go. [W:] Tradycje badań dialektologicznych w Polsce. Olsztyn 1997, s. 23-26. W serii ukazały się

prace: J. Siatkowski: Słownictwo Warmii i Mazur. Budownictwo i obróbka drewna. „Studia War­ mińsko-Mazurskie”. T. I. Wrocław 1958; J. Symoni-Sułkowska: Słownictwo Warmii i Mazur.

Transport i komunikacja. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. II. Wrocław 1958; H. Horodyska: Słownictwo Warmii i Mazur. Hodowla. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. III. Wrocław 1959;

B. Mocarska-Falińska: Słownictwo Warmii i Mazur. Uprawa i obróbka lnu. „Studia Warmińsko­ -Mazurskie”. T. IV. Wrocław 1959; E. Jurkowska, I. Łapiński, M. Szymczak: Słownictwo Warmii

i Mazur. Stopnie pokrewieństwa. Zycie społeczne i zawody. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. V.

Wrocław 1959; W. Kupiszewski, Z. Węgiełek-Januszewska: Słownictwo Warmii i Mazur. Astrono­

mia ludowa. Miary czasu i meteorologia. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. VI. Wrocław 1959;

H. Bień-Bielska: Słownictwo Warmii i Mazur. Wierzenia i obrządy. „Studia Warmińsko-Mazur­ skie”. T. VIII. Wrocław 1959; I. Judycka: Słownictwo z zakresu uprawy roli w gwarach Pomorza

mazowieckiego. Stan obecny, historia i związki z terenami przyległymi. „Studia Warmińsko-Mazur­

skie”. T. IX. Wrocław 1961; A. Mocarska-Kowalska: Słownictwo Warmii i Mazur. Rybołówstwo. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. X. Wrocław 1963; S. Dubisz: Nazwy roślin w gwarach

ostródzko-warmińsko-mazurskich. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. XI. Wrocław 1977; D. Bar-

ska-Antos: Słownictwo Warmii i Mazur. Odzież. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. XII. Wrocław 1980; A. Basara, J. Nasara, J. Wójtowicz, H. Zduńska: Studia fonetyczne z Warmii i Mazur. I: Konsonantyzm. „Studia Warmińsko-Mazurskie”. T. VII. Wrocław 1959.

k w a lifik a to re m : rz a d k i w y stę p u je ja k o ‘w y k rz y k n ik n a śla d u ją c y o d g ło s u d e rz e ­ n ia lu b u p a d k u czego, w y strz a łu , p ę k n ię c ia itp.; b ęc, b ach , p a c h ’ (S JP D or.). T akie z n a c z en ie d ź w ię k o n a śla d o w c ze ‘chlap, ch last, b ęc , trz ask , k lap , b a c h , p a c ’ w y stę p u je te ż w in n y c h sło w n ik a c h (por. S W IV, s. 125; SW il. 990). W ydaje się je d n a k , że w a rm iń sk ie g o sło w a p ę c e łe k n ie m o ż n a łą c z y ć ze z n a c z en ie m d źw ię- k o n a śla d o w c z y m w y r a z u p ę c . W sło w n ik ach n o to w a n y je s t ró w n ie ż rz e c z o w n ik ż e ń sk i p ę c a u ż y w a n y w ję z y k u ło w ie c k im ja k o ‘rz e m y k słu ż ą c y do p rz y trz y m y ­ w a n ia p ta k a ’ (S JP D or.), te ż p ę c a , p ę c z a , p ę tc a , l. m n . p ę c in y ‘p ę tk o , rz e m y k do p rz y trz y m y w a n ia p ta k a ło w c z e g o ’ (S W il. 990) o raz p ę c a ‘b rz u c h w z a p a d c e ’ (S W IV 125). F o rm y p o d a n e w sło w n ik u tzw . w ile ń sk im z n a jd u ją p o tw ie rd z e n ie w sło w n ik u L in d e g o , por. p ę c a , p ę c z c a , p e n c a , p ę tc a , plur. collect. p ę c in y te ż w z n a c z e n iu ‘rz e m ie ń do p rz y trz y m y w a n ia p ta k a ło w c z e g o ’ z ję z y k a ło w ie c k ie ­ go (L in d e IV 70).

Ł ą c z ą c w y ra z p ę c e łe k z w y ra z a m i p ę c e ł, p ę te l ‘w ę z e ł’, n a lę ż y p rz y ją ć , że o z n aczał o n ‘rzeczy, p rz e d m io ty z a w in ię te w k a w a łe k m a te ria łu z w ią z a n y ro g a ­ m i; to b o łe k z rz e c z am i, z a w in ią tk o ’ i b y ł sy n o n im e m w y razó w : w ęzełek, to b o ­

łek, n ie z n a n y c h n a W arm ii. N a jb liż e j z w ią z a n y z w a rm iń sk im p ę c e łe k i w y ra z a ­

m i p ę c e ł, p ę te l w y d a ją się b y ć p o d a n e p rz e z L in d e g o w y ra z y p ę c a , p ę c zc a ,

p e n c a , p ę tc a . F o rm y plur. co llect. p ę c in y i p ę c c e ‘w ęzły, r z e m y k i’ w ią ż ą p o d a n e

w y ra z y z rz e c z o w n ik ie m p ę c in a ‘p rz e g u b w n o d z e k o n ia ’ (g d zie się p ę ta z a k ła ­ d a ją Br. 404). Z a d o m o w ie n iu się n a W arm ii w y ra z u p ę c e łe k m ó g ł do X V I w ie k u sp rzy jać u ż y w a n y p rz e z P ru só w w y ra z p a n to ‘pęta, w ięzy, por. lit. p a n tis , scs.

p ą to , ros. p u to i p o l. p ę ta (F ra e n k e l 537).

S ięg a jąc w p rz e sz ło ść , w y ró ż n ić m o ż n a w ty m w y ra z ie ps. rd z e ń *pęti ‘p ią ć ’, *pbno ‘p n ę ’, a n a sto p n iu a p o fo n ic z n y m o p o n a ‘coś o p ię te g o ’ (V asm er III 4 1 2 -3 ). W iąże się o n z k o le i z d aw n y m p .i.e. rd z e n ie m *(s)pen- / *(s)pon- /

*(s)pn-, por. te ż gr. n śv o p a i ‘p ra c u ję ’ i n ó v o ę ‘c ięż k i w y s iłe k ’ (B E R V I 58;

P o k o rn y I 9 8 8 )3.

W w y ra z a c h sło w iań sk ich p ią c , o p ię ty tk w ić m o ż e zaró w n o sto p ień p ełn y w o k a liz m u *pen-, ja k i sto p ień zan ik o w y *pn-, g d y ż p rz e d sp ó łg ło sk ą su fik sa ln ą

-t- zaró w n o p ierw sza form a, ja k i d ruga - p o p rzez sy lab ifik ację n w zgłoskotw ór-

cze *n, a n a stę p n ie je g o ro z p a d n a *in > bn - u leg n ie n azalizacji w *ę. N a to m ia st ro z ło ż o n y zg ło sk o tw ó rc zy so n an t *n > bn zach o w an y zostaje w p o zy cji p rzed sam o g ło sk ą w scs. *pbno ‘p n ę ’, a w po staci w zdłużonej i > i w opinam .

In te re su ją c y n as w y ra z p o c h o d z i o d p e łn e g o sto p n ia w o k a liz m u *pon-, ro z ­ sz erzo n eg o su fik sa ln y m *-to, tw o rz ą c y m m .in . n o m in a in stru m e n ti, por. pol.

w ro ta : *vbro, * v erti ‘z w ie ra ć ’, a w ię c *poto o z n a c z ało ‘n a rz ę d z ie do w iąz an ia,

z w iązy w a n ia, p ęta , w ię z y ’ (S P II 38-9).

3 U J. Pokornego pod hasłem *(s)pen-(d-) w znaczeniu ‘ziehen, spannen’, ‘spinnen’ (też EWD III 1661-2).

8 Maria Biolik, Jerzy Duma

W w y ra z ie p ą c e łe k d a lsz y ro zw ó j p o le g a ł n a ro z sz e rz e n iu fo rm y *pęto su- fik sem *-blb, n a co w sk a z y w a ły b y fo rm y por. p ą c e ł, p ą c ła z S W lu b z su fik sam i

*-el ’b, *-elb, tw o rz ą c y m i z w y k le w p ra sło w ia ń sz c z y ź n ie d e ry w a ty o d czaso w n i-

k o w e (np. *kvicelb ‘p ta k , k w ic z o ł’, c b m e l’b ‘trz m ie l’), ale ta k ż e o d rzeczo w n ik o - w e, por. *pelvelb ‘ch w ast, p le w a ’, * b r a te l’b ‘b r a t’ (S P I 108). S ufiks *-blb ró w n ie ż w y stę p u je w ty c h d w ó c h fu n k cjach , np. w b u ł. eb3e j (< *vęzblb B E R I

203 : *vązati ‘w ią z a ć ’ i *'-vQziti4 ‘z w ę z ić ’), a cz a sa m i p o ja w ia się w y m ie n n ie , por. p e tb lb i p e te lb ‘k o g u t’ : p e ti ‘p ia ć ’ (S P I 113)5. R e k o n stru o w a n a fo rm a

* p o tb h lu b * p o te l’b, *pętelb m o g ła o z n acz ać ‘za w in ią tk o , z w iąz an e, sp ą ta n e

rz e m y c z k iem , p ą ta m i’. M o ż liw e te ż, że n a stą p iła tu a d id eacja do fo rm a c ji ty ­ p u w ą zeł - w ązła zob. w y żej. P ó ź n ie jsz e ro z sz e rz e n ie su fik se m d e m in u ty w n y m

-e k < *-bkb p ro w a d z i do z a ta rc ia d aw n eg o w y g ło s u p o d sta w y sło w o tw ó rczej

w suf. -el- p o d w z g lę d e m p a la ta ln o śc i (-l- lub -l ’-) o ra z o k re śle n ia p o c h o d z e n ia sa m o g ło sk i e (z d aw n eg o e lu b - ja k w w y ra z a c h w ą zeł i w ą ze łe k - z w o k a liz a c ji j e r u w p o z y c ji m o c n e j), a p rz e z to do d o k ład n eg o o k re śle n ia p o p rz e d z a jąc e g o

su fik su , por. p o d o b n ą d e p a la ta liz ac ję w p o l. k u c h a r z - ku ch a rek.

W fo rm ie p ą c e łe k p e w n e g o ro d z a ju tru d n o ść sp ra w ia ró w n ie ż stw ard n iałe

c < *ć < * t ’. M o ż e się to w ią z a ć z o d d z ia ły w a n ie m n a d ia le k ty w a rm iń sk ie

fo n e ty k i n ie m ie c k ie j, k tó ra n ie ro z ró ż n ia fo n e m u ć o d c (niem . tz, z). M o że to b y ć ró w n ie ż p ro c e s ro d zim y , w y n ik a ją c y z m ie sz a n ia sz e re g ó w sp ó łg ło se k c , ć ,

c. C zęść d ia le k tó w w a rm iń sk ic h o b jęta b y ła z m ia n a m i u p ra sz c z a ją c y m i g ru p y s, z, c, 3 > s, z, c, 3 lu b - w k ie ru n k u p n .-zach . ty c h g w a r n a s, z, c, 3 (D ejna, m a p a 11). W p rz y to c z o n y m fra g m e n c ie te k s tu „ K u b a sp o d W artem b o rg a g a d a ” p o d o b n a z m ia n a z d a rz a się sp o rad y c zn ie, por. Ł o lsty n a ‘O ls z ty n a ’, ale Ł o jc z u le k ‘o jc z u le k ’, sz li itp .6 O b ecn o ść g ło sk i c z a m ia st sp o d z ie w a n e g o *ć (z afry k aty za- cji * t ’ p rz e d s a m o g ło s k ą p rz e d n ią *b lu b *e) w w y ra z ie p ą c e łe k m o ż e w ięc w y n ik a ć z e stw a rd n ie n ia ć n a c p o d w p ły w e m ję z y k a n ie m ie c k ie g o lu b b y ć re z u lta te m m ie sz a n ia sz e re g u sy c z ą c y c h p o d w p ły w e m są sie d n ic h g w a r m a z u ­ rz ą c y c h . M o ż n a się te ż z a sta n a w ia ć n a d e w e n tu a ln y m sk o ja rz e n ie m te g o w y ra z u z p ą c z e k w z n a c z e n iu ‘coś n a b rz m ia łe g o , w ią z k a , k ę p k a ’ : p ą k < *pęk-bkb. W te d y z m ia n a *c > c p o d w p ły w e m m a z u rz e n ia b y ła b y re g u la rn a . C zasam i ta k ie n ie w y ja śn io n e do k o ń c a stw a rd n ie n ie p a lataln e j sp ó łg ło sk i sy czącej n a s tę ­

4 Por. niem. eng ‘wąski’ i p.i.e. rdzeń na stopniu pełnym *H2eng’h- /*H2ng’h- ‘wąski’, ‘krępo­

wać’, por. EWD I 358-9; Vasmer I 374, IV 154; BER I 129. 5 Por. oboczne *dątblb i *dątelb ‘dzięcioł’ SP I 113.

6 W dialekcie warmińskim nie występuje mazurzenie. Są zachowane trzy szeregi głosek: przednio- językowo-zębowe: s z c 3, przedniojęzykowo-dziąsłowe: s Z c i 3 środkowojęzykowe: ś Z ć 3 Były one jednak realizowane w różny sposób i w różny sposób zapisywane przez S. Pieniężnego, por. M. Biolik:

Fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej w felietonach Seweryna Pieniążnego Kuba spod Wartem- borka gada. „Prace Językoznawcze” I, 1999, s. 7-16, tu s. 14.

p u je np. w n a z w a c h te re n o w y c h n o to w a n y c h w g ó rn ej N arw i, np. n a z w a łą k i w sta ro rz e c zu K o s e c e : ap. k o sie c ‘k o s ia rz ’ w pl. S łS E V 2 2 7.

W y raz p ę c e łe k n o to w a n y n a W arm ii je s t re g io n a liz m e m c h a ra k te ry sty cz n y m dla d ia le k tu w a rm iń sk ie g o , k tó ry n ie ro z p o w sz e c h n ił się n a sąsie d n ie o b szary g w aro w e , co m o g ło b y ć zw ią z a n e z iz o la c ją h is to ry c z n ą ję z y k a p o lsk ic h m ie s z ­ k a ń c ó w te g o te ren u . P o d o b n a sy tu a c ja g w a ro w a b y ła n a K asz u b a c h , g d z ie z a ­ ch o w ał się rz a d k i k a sz u b sk i w y ra z w ią za re k ‘p o d a re k , z w y k le p ien iężn y , w ło ż o ­ n y p rz e z ro d z ic ó w c h rz e stn y c h w p o d u sz k ę , w k tó rej p o d a je się d zieck o do c h rz tu ’8. W o b u d ia le k ta c h z a c h o w a ły się tzw . p e ry fe ry jn e arc h a iz m y le k sy k a ln e zw ią z a n e z u trz y m y w a n ie m się d a w n y c h fo rm g ra m a ty c z n y c h i lek sy k aln y ch , k tó re w in n y c h d ia le k ta c h i g w a ra c h lu d o w y c h w y sz ły z u ż y c ia 9. R e g io n a liz m y le k s y k a ln e , c z ę sto o c h a ra k te rz e tzw . a rc h a iz m ó w p e ry fe ry jn y c h , z a p is a n e w d a w n y c h te k sta c h i sło w n ik a ch , św ia d c z ą o arc h a ic zn y m ch a ra k te rz e d ia le k tu w a rm iń sk ie g o , k tó ry p o d o b n ie j a k d ia le k t k a sz u b sk i, b y ł dialek tem p o ło żo n y m p e ry fe ry c zn ie w sto su n k u do o b sz a ru ję z y k a p o lsk ie g o i ca ło ści te ry to riu m sło ­ w ia ń sk ie g o . N a le ż y ró w n ie ż p o d k re ślić , że d ia le k t te n u ż y w a n y b y ł n a te ren ie iz o lo w a n y m o d in n y c h g w a r p o lsk ic h i p o lsk ie g o ję z y k a lite ra c k ie g o . M o g ły tu te ż p o w sta w a ć sp e c y fic z n e n eo lo g izm y , k tó re z p o w o d u o g ra n ic z o n e g o o b ieg u n ie w y d o sta w a ły się p o z a o b rę b g w a ry w arm iń sk iej.

Wykaz stosowanych skrótów

Br. - A. Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa 1974.

EWD - Etymologisches Wörterbuch des Deutschen. Bd. 1-3. Akademie-Verlag. Berlin 1989. Fraenkel - E. Fraenkel: Litauisches Etymologisches Wörterbuch. T. I. Göttingen 1962.

Linde - Linde S. B.: Słownik języka polskiego. T. 1-6. Lwów 1854-1860 [reprint wyd. w 1995 r.].

Pokorny - J. Pokorny: Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bd 1-2. Francke Verlag Bern und München. 1959-1969.

SGP. - J. Karłowicz: Słownik gwar polskich. T. IV. Kraków 1906.

SJPDor. - Słownik języka polskiego. Pod red. W. Doroszewskiego. T. 1-11. Warszawa 1958-1969) [wersja multymedialna].

SłSE - F. Sławski: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 1952-1982. Steffen W., 1984, Słownik warmiński. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1984.

7 D. K. Rembiszewska: Mikrotoponimia górnej Narwi. [W:] Onomastyka regionalna ze szcze­

gólnym uwzglądnieniem Warmii i Mazur. Red. Jerzy Duma (w druku).

8 Zob. H. Popowska-Taborska: (We)wiązarek uszczkniąty z ostatniego tomu „Słownika etymolo­

gicznego kaszubszczyzny”. [W:] Slavisticki Studii, Br. 10, Skopje 2002, s. 395-396.

9 Por. zachowany na Warmii zaimek: wciórek, wciórko, wciórka - M. Biolik: Wciórko, wciórcy,

wciórkie w tekstach stylizowanych na gwarą warmińską. [W:] Dialektologia jako dziedzina jązyko- znawstwa i przedmiot dydaktyki. Pod red. S. Gali. Łódź 2002, s. 49-56.

10 Maria Biolik, Jerzy Duma

SW. - Słownik języka polskiego. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiecki. T. IV. War­ szawa 1908.

SWil. - Słownik języka polskiego, T. 1-2. Wydany staraniem i kosztem M. Orgelbranda. Wilno 1861.

Summary

The word pęcełek has been appearing in the Warmian dialect and its meaning signifies: bundle, a sac full of diverse things. This word does not appear in Polish dictionnaries. Its occuren­ ce in Warmia may be due to the fact that the Prussians used the word panto - „bonds, fetters”, lit. pantis. The word may also be joined with scs. pąto, ros. puto and pol. pęta.