Sz. Ślaga
Kierunki pracy naukowej i
organizacyjno-dydaktycznej księdza
profesora Kazimierza Kłósaka
Studia Philosophiae Christianae 15/1, 9-26
R
О
Z
P
R
A
W
Y
S tu d ia P h ilo s o p h ia e C h r is tia n a e A T K
15/1979/1
KIERUNKI PRACY NAUKOWEJ I ORGANIZACYJNO-DYDAKTYCZNEJ
K SIĘD ZA PRO FESO RA K A ZIM IER ZA KŁÓ SA K A P ro b le m a ty k a badań specjalistycznych w zakresie filozofii przyro d o znaw stw a i filozofii p rzy ro d y czy też antropologii fi lozoficznej stanow i te dziedziny filozofii, k tó re ak tualność sw o ją zaw dzięczają w spółczesnem u rozkw itow i i postępom n auk przyrodniczych, w szczególności astronom icznych, kosm ologicz nych, fizykalnych, biologicznych i psychologicznych h N auki te, zm ierzające sukcesyw nie do coraz w iększej specjalizacji i w y od ręb n iania now ych dziedzin pochodnych, w ym agają nie tylko sy ntezy i uogólnień dokonyw anych z określonego p u n k tu w idzenia, ale także opracow ania w aspekcie m etodologicznym , epistem ologicznym oraz odpow iedniej in te rp re ta c ji filozoficz nej form ułow anych przez nie tw ierdzeń odnoszących się do rzeczyw istości m ate ria ln e j, św iata żywego i człow ieka.
Tego ty p u dociekania filozoficzne, w iążące się w nurcie fi lozofii neoscholastycznej z koniecznością u a k tu a ln ie n ia i rein - te rp re ta c ji sform ułow anych w cześniej przez tra d y c ję klasycz- no-tom istyczną zagadnień s tru k tu ry i genezy św iata, życia i człow ieka czy też poznaw alności istn ien ia P ierw szej P rz y
czyny p o d ejm u je na tere n ie polskim od ponad czterdziestu lat
1 N in ie js z y p rz e g lą d k ie r u n k ó w b a d a w c z y c h w r a z z bibliiogirafią p r z y g o to w a ł ks. S z c z e p a n W. S l a g a , w y k o r z y s tu ją c m a t e r i a ły z n a j d u ją c e się w te c z c e A k t p e rs o n a ln y c h R e k to r a t u A T K o ra z o trz y m a n e w p r o s t od K s. P ro f e s o ra K łósaika,
k s i ą d z p r o f e s o r d r K a z i m i e r z K ł ó s a k , w ielo letni dziekan W ydziału Filozofii C hrześcijańskiej i zarazem kierow nik K a te d ry Filozofii P rz y ro d y w A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszaw ie. Przez swe pu blikacje, organizację nauki i w ieloletnią pracę d y d aktyczną ks. prof. K łósak u g ru n to w ał sobie czołową pozycję w śród polskich filozofów, a jego im p on ujący dorobek n aukow y stanow i znaczny w k ład do k u l tu ry ogólnonarodow ej. Zobrazow ać to m a n iniejszy szkicowy p rzegląd głów nych k ieru n k ów p racy n au k ow o-dydaktycznej P rofeso ra K łósaka.
A. ŻYCIE I D ZIA Ł A L N O ŚĆ N A U K O W A
1. C U R R IC U L U M V IT A E
Ks. K azim ierz K łósak urodził się dnia 1 stycznia 1911 r. w Żółkw i w rodzinie robotnczej. W Żyw cu ukończył 4-kla- sową szkołę podstaw ow ą, a potem 8 4dasow e gim nazjum ogól nokształcące ty p u hum anistycznego, otrzy m ując św iadectw o dojrzałości w 1929 r. Od r. 1929 do 1934 odbyw ał studia filo zoficzno-teologiczne na W ydziale Teologicznym U n iw ersy tetu Jagiellońskiego, kończąc je d o k toratem na podstaw ie ro zpraw y
T o m iz m w ujęciu Jakuba Maritaina, przygotow anej pod k ie
ru n k iem ks. prof. K onstantego M ichalskiego. Po św ięceniach kapłańsk ich pracu je przez ro k (1934— 35) jako w ikariusz. N a stępnie zostaje w y słan y na studia filozoficzne n a jp ie rw na
A n g e lic u m do Rzym u (1935— 36), a potem do L ouvain na I n stitut S upérieur de Philosophie (1936— 39). U zyskuje tam li
cencjat; k o n ty n u o w an ie studiów sta je się niem ożliw e z chw ilą w y buchu drugiej w ojny św iatow ej. Po pow rocie do k ra ju , w czasie okupacji, b y l p refe k te m studiów w S em inariu m D u chow nym w K rakow ie, prow adząc jednocześnie w ykłady- z przedm iotów filozoficznych. Po uzyskaniu niepodległości zo staje zatru d n io n y na W ydziale Teologicznym U J n a jp ie rw jako w ykładow ca filozofii, a od 1947 r. jako k o n tra k to w y sam odziel n y p racow nik nau ki (tzw. zastępca profesora). W 1951 r. zo staje w spółpracow nikiem K om isji Filozoficznej Polskiej A ka dem ii U m iejętności. D nia 1 m aja 1954 r. o b ejm u je k iero w n i ctw o k a te d ry Filozofii C hrześcijańskiej II na W ydziale Teolo gicznym U J. R ada tegoż W ydziału pod koniec roku akad. 1953/54 zw róciła się do M in isterstw a Szkolnictw a Wyższego z dw om a w nioskam i: a) o nadanie ty tu łu docenta na podstaw ie studiów k ry ty czn y ch o kin ety czny m dowodzie istnien ia Boga,
recenzow anych przez ks. prof. P io tra C hojnackiego i ks. prof. Józefa Iw anickiego, oraz b) o n adan ie ty tu łu profesora n a d zw yczajnego za pozostały dorobek naukow y. W odpowiedzi C en traln a K om isja K w alifik acyjna dla P racow ników N auki pism em z dnia 15.X I.1954 nadała M u ty tu ł n aukow y p ro fe sora nadzw yczajnego.
Od ro k u akad. 1954/55 do 1956/57 prow adzi w y k ład y z filo zofii p rzy ro d y i teodycei na W ydziale Filozofii C hrześcijań skiej A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszaw ę. M inister Szkolnictw a W yższego pow ołuje ks. K łósaka z dniem 1 g ru d nia 1954 r. na prodziekana W ydziału Filozofii a w 1956/57 r. — na dziekana. W zw iązku z chw ilow ym i trudnościam i w u re g u low aniu sta tu su praw no-kośeielnego ATK w łipcu 1957 r. r e zygnuje z p racy w A kadem ii w raz z in n ym i profesoram i k ra kowskim i. 6 g ru d n ia tegoż roku ponaw ia sw oją rezygnację z pracy i fu n k cji zajm ow anych w ATK z zachow aniem stan o w iska w państw ow ym szkolnictw ie w yższym . M inister Szkol nictw a W yższego udziela Mu urlo p u bezpłatnego na rok akad. 1957/58. Ta decyzja o u rlopie tra c i moc przez rozw iązanie sto sunku służbow ego z dniem 31 sierp n ia 1958 r. Od 1957 r. w y kłada część przedm iotów filozoficznych w Arcyibis'kupim S e m in ariu m D uchow nym w K rakow ie i pełni przez kilka lat fu nk cje P rezesa Polskiego Tow arzystw a Teologicznego w K ra kowie oraz jego Sekcji Filozoficznej.
Od roku akad. 1959/60 do g ru d n ia 1971 r. w yk łada rów nież na W ydziale Filozoficznym KU L, n a jp ie rw jako prow adzący zajęcia zlecone, a później, od ro ku akad. 1964/65, w c h a ra k te rze profesora nadzw yczajnego. W drugim okresie swej pracy jest kierow nikiem S pecjalizacji Filozofii P rz y ro d y KUL.
Po u stan iu tru dn o ści zew n ętrzn y ch w dniu 29.IX.1964 r. o trzy m uje Ks. K łósak pism o M in isterstw a Szkolnictw a W yż szego pow ołujące go na stanow isko profesora nadzw yczajnego
na W ydziale Filozofii C hrześcijańskiej ATK. Z dniem
1.X.1964 r o.bejm uje kierow nictw o ta k k a te d ry jak i zakładu Filozofii P rzy ro d y , a w k ró tce — także obowiąźki dziekana W y działu, pełnione przez kilka k o lejny ch k adencji. U chw ałą R ady P a ń stw a z dnia 28 czerw ca 1968 r. o trzy m u je ty tu ł naukow y profesora zw yczajnego. Z fu n k cji dziekana W ydziału rezy gn u je 11.X.1976 r. w zw iązku z trudnościam i p erso naln ym i zaist niałym i na jed n ej ze specjalizacji. W szystkie pozostałe obo w iązki i fu n k cje w ATK spełnia nadal.
W r. 1965 w raz z Ks. prof. J. Iw anickim in ic ju je w ydaw anie półroeznika w ydziałow ego S tu dia Philosophiae C hristianae, jest
zastępcą red a k to ra naczelnego — a od r. 1972 — 1977 re d a k torem naczelnym . J e st rów nocześnie w spółzałożycielem (1969) i do chw ili obecnej red ak to rem naczelnym rocznika Polskiego T ow arzystw a Teologicznego Analecta Cracoviensia. K ieru jąc K a te d rą i Z akładem Filozofii P rz y ro d y red agu je w ATK w y daw nictw o ciągłe Z zagadnień filozofii przyro do zna w stw a i f i
lozofii przyrody.
2. K IE R U N K I P R A C B A D A W C Z Y C H
D orobek naukow y Ks. K. K łóska, w y rażający się pokaźną cyfrą blisko stu ro zp raw i m onografii, w tym k ilk u książko w ych, k o n c e n tru je się głów nie w okół problem ów : poznaw alno- ści istn ienia Eoga, filozofii przy ro d y i filozoficznych aspektów różnych n au k przyrodniczych, n a tu ry i pochodzenia człow ieka, oceny różnych kieru n k ó w filozoficznych, in te rp re ta c ji dzieła T eilhard a de C hardin itp.
2.1. P ro b lem aty k ą zw iązaną z p o z n a w l n o ś c i ą i s t n i e n i a B o g a K. K łósak zajm u je się w szeregu a rty k u łó w i zwłaszcza w sw ej dw utom ow ej p racy W p o szu kiw a niu P ie rw
szej P r z y c z y n y (36, 39) 2. P o d d aje k ry ty czn ej analizie tra d y
cyjne dowody i a rg u m e n ty za istnieniem Boga z przygodności rzeczy (39, 76, 91), z ru ch u (16, 30, 31, 39, 64), z przyczynow o ści spraw czej (47, 73), z zależności treściow ej poznaw anych przez nas p raw d (38, 39), z początku czasowego W szechśw iata (36, 37, 86, 89), z początku istn ien ia życia organicznego (5, 36), z porządku panującego w biokosm osie (39). U zasadniając, że w w ielu w ypadkach a rg u m en tacja św. Tom asza z A kw inu nie da się u trzy m ać bez zm iany i pogłębienia, dąży do k ryty cznego opracow ania p u n k tó w w yjścia i udoskonalenia form tak iej a r g u m en tacji p rzy jednoczesnym w y k o rzy stan iu w najszerszym zakresie w spółczesnej m etodologii nauk i now ych w yników przyrodoznaw stw a. P re cy z u je k ilk ak ro tn ie epistem ologiczne i m etodologiczne prob lem y filozofii Boga (33, 34, 77, 85, 90).
2.2. W ram ach sw ych zainteresow ań f i l o z o f i ą p r z y r o d y o o rien tacji neoscholastycznej i f i l o z o f i c z n y m i z a g a d n i e n i a m i fizyki, biologii i kosmologii Ks. K. K łó sak p o d ejm u je analizy k ry ty czn e odnośnie do tak ich m. in. p ro blem ów szczegółowych:
2 C y fry w n a w ia s a c h o d s y ła ją do z a m ie szczo n eg o p o n iż e j S p is u p ra c filo z o fic z n y c h ks. K a z im ie rz a K łó s a k a .
2.2.1. O kreślenie p r z e d m i o t u i m e t o d y f i l o z o f i i p r z y r o d y . A naliza k ry ty c z n a neoscholastycznych ujęć (2, 32, 40, 44, 49, 57, 59, 66) doprow adza A utora do sprecyzo w ania specyficzności filozofii p rzy ro d y m ającej za przedm iot określony ty p b y tu , a więc jako n au k i „zrelatyw izow anej do asp ektu bycia czymś istn iejący m rea ln ie w obrębie p rz y ro d y ” (82; 66, 72, 88), w skazania jej odrębności od n auk p rzy ro d n i czych (84) zacieśnionych do opisu zjaw iskow ej stro n y rzeczy wistości m ate ria ln e j i w y k ry w an ia rządzących, nią p raw id ło wości oraz odrębności od m etafizyki zajm ującej się istnieniem b y tu jako takiego (57, 59, 85, 88). A nalizując poglądy M aritai na uw aża, że filozofia p rzy ro dy w sw ej m etodzie nie pow inna odryw ać się od fak tó w naukow ych, ale in te rp re to w a ć je filo zoficznie, tłum aczyć red u k cy jn ie (44, 66, 78, 88). W ychodząc z zaczątkow ych sugestii F. R e n o irte ’a w ysuw a w łasną k oncep cję filozofii p rzy ro d y jako autonom icznej d yscypliny filozo ficznej, k tó ra dla najogólniejszych tw ierdzeń o przyrodzie, pochodzących z poznania naukow ego i potocznego oraz opraco w an ych filozoficznie , po szukuje im p lik acji ontologicznych ty p u redukcyjnego, dających ostateczne w y tłum aczenie podstaw o wej s tru k tu ry ciał m ate ria ln y c h (88, 82). N ajp ełniejszy m w y razem dociekań w ty m k ieru n k u jest książka Z teorii i m e to
dologii filo zo fii p rzyro d y (88).
2.2.2. A u to r zajm u je się k o n s e k w e n c j a m i f i l o z o f i c z n y m i n iek tó ry ch t e o r i i f i z y c z n y c h , zasadam i nieoznaczoności H eisenberga (8, 9) i kom plem entarności Boh ra (9), koncepcjam i Bohm a, E insteina (87) oraz ich stosunkiem do fizycznej i m etafizycznej zasady przyczynow ości i do za gadnienia indyw iduów fizycznych czy ontycznej s tru k tu ry m ate rii (87), w ykazuje, że nie naru szają one w zasadzie tom i- stycznych ujęć w ty m przedm iocie. F o rm u łu je i k ilk ak ro tn ie uściśla w łasne ujęcie zasady przynow ości w płaszczyźnie nauk przyrodniczych, filozofii p rzy ro d y i m etafizyki (8, 48, 83).
2.2.3. W zakresie f i l o z o f i c z n y c h z a g a d n i e ń k o
s m o l o g i i o g ó l n e j Ks. K. K łósak w iele m iejsca po
św ięca rozm iarom p rzestrzen n y m i początkow i czasow em u W szechśw iata. O dnośnie pierw szego u trz y m u je , że w p ła szczyźnie poznania przyrodniczego i filozoficznego nie m ożna dowieść skończoności p rzestrzen n ej W szechśw iata (50, 53, 76). Nie rozstrzy g n ięte pozostaje rów nież zagadnienie początku trw a n ia czasowego W szechśw iata. A ni teo ria ekspansji p rze strzen nej (36, 37, 86), ani rozciągnięta na całość Kosm osu II
zasada term o d y n am iki (36, 37, 92) nie daje podstaw do w nio sku o jego końcu, z którego ew en tu alnie m ożna by wnosić o po czątku trw an ia w czasie zjaw isk i m aterii Kosm osu. Tak ro zum ianego początku W szechśw iata nie daje się rów nież dowieść przez a rg u m en tację czysto filozoficzną (53, 76, 89). Rozważa też poglądy P. T eilh arda de C hardin (61) na tem at stw orzenia W szechśw iata.
2.2.4. Do g ru p y zagadnień z zakresu filozofii przy ro d y za liczyć należy prace K. K łósaka dotyczące c e l o w o ś c i . P o d ejm uje k ilk ak ro tn ie p roblem teleologicznej in te rp re ta c ji p rz y ro dy we w spółczesnej neoscholastyce (39, 58) i sto su n k u tej in te rp re ta c ji do koncepcji b y tu (74). Dowodzi, że in te rp re ta cję taką w ścisłym sensie przeprow adzić m ożna nie w płasz czyźnie n a u k przyrodniczych, ale na tere n ie m etafizyki.
2.2.5. Poczesne m iejsce w tw órczości K. K łósaka zajm u ją analizy z zak resu f i l o z o f i i b i o l o g i i i f i l o z o f i i p r z y r o d y o ż y w i o n e j . M. in. sp raw ie genezy życia o r ganicznego na Ziemi pośw ięca pracę Myśl katolicka wobec
teorii samorodztwa (5), 2-ą część I tom u W poszukiw aniu Pierwszej p r z y c z y n y (36) o raz an alizu je k ry ty czn ie m. in. po
glądy O parina (24) i T eilhard a de C hard in (41, 45) w tym przedm iocie. W zw iązku z ty m tem atem ocenia także k ry ty c z nie a k tu a ln e swego czasu (1955— 1957) udane dośw iadczenia nad resy n tezą w irusów i ich kon sek w en cje (por. a rty k u ły w T ygodniku P ow szechnym z tego okresu). B adania biologicz ne nie w skazują na żaden fak t sam orodztw a, niem niej nie może to być a rg u m e n t za bezw zględną jego niem ożliwością w w a ru n k a ch p ierw otnej pow ierzchni Ziem i (5). A u tor zajm u je się także — poza w spom nianą w yżej p ro b lem aty k ą celowo- ściową — teo rią ew olucji (12), głów nie w zw iążku z zagadnie niem pochodzenia człow ieka (41, 46, 48, 54, 55, 65, 83).
2.3. O drębną dziedzinę badań filozoficznych K. K łósaka s ta
now i a n t r o p o l o g i a f i l o z o f i c z n a (63, 75, 81), w ty m problem y isto ty człow ieka i jego m iejsca w przyrodzie (20, 43, 54, 63, 75), w szczególności zaś zagadnienie n a tu ry i pocho dzenia duszy ludzkiej.
2.3.1. O dnośnie n a t u r y d u s z y l u d z k i e j tra k tu je o m etodzie jej bad an ia (26, 60), o substan cjalności duszy ze stanow iska dośw iadczenia bezpośredniego (25, 80). W p ó źniej szym okresie p recyzu je osobno „przy ro dn icze” oraz m e ta fi zyczne pojęcie duszy ludzkiej (62, 63), a także p o dejm u je
pro-by bardziej k rytycznego rozpatrzenia klasycznej teorii du chowości duszy (69, 70, 71). Tu zaliczyć też m ożna rozw ażania dotyczące przygodności człow ieka (78, 91).
2.3.2. W k ilk u obszernych rozp raw ach w nikliw e analizy do tyczą pro b lem u g e n e z y d u s z y l u d z k i e j , głów nie w zw iązku ze w spółczesnym ew olucjonizm em (46, 48, 55, 65, 83). Od stro n y m etodologiczno-epistem ologicznej A u to r w yróżnia możliwość potrójnego ujęcia zagadnienia: w płaszczyźnie n auk przyrodniczych, filozofii p rzy ro d y i m etafizyk i (48, 83). W op ar ciu o w szechstronne analizy i ocenę danych m. in. z zoopsy- chologii na tem a t uzdolnień psychicznych zw ierząt w yższych dochodzi do w niosku, że dusza ludzka nie w yw odzi się z m a terii na drodze ew olucji, że została stw orzona przez Boga. Spo sób tego stw orzenia oraz rolę P rzy czy n y P ierw szej i p rzy czyn n a tu ra ln y c h w ty m procesie p recy zuje w sw ych o sta t nich p racach (65, 83).
2.4. P rz y lek tu rze dzieł P rofeso ra zdum iew a otw artość
i z n a j o m o ś ć różnych k i e r u n k ó w f i l o z o f i c z
n y c h i p o g l ą d ó w w ielu m y ś l i c i e l i daw nych
i współczesnych. W spom nijm y jed y nie o analizach filozofii m arksistow skiej oraz o stu d iach n ad dziełem M aritaina i T eil- h a rd a de C hardin.
2.4.1. Znaczna liczba rozpraw Ks. K łósaka dotyczy m a t e r i a l i z m u d i a l e k t y c z n e g o (7), różnych k ieru n k ó w tej filozofii (28), jej stosunku do fizyki (4), biologii (12, 24). A n a lizuje k ry ty czn ie głów ne praw a d ialek ty k i (6, 21, 22, 23, 27) oraz niektóre rozw iązania kosmologiczne, np. problem u od- wieczności W szechśw iata (52).
2.4.2. Od pierw szych swoich prac A u to r przy rozw iązyw aniu różnych zagadnień poddaje k ry ty ce, k o rek tu ro m i uzu p ełnie niom p o g l ą d y J. M a r i t a i n a , m. in. na p rob lem aty kę filozofii przy ro d y (2, 49, 66, 82, 88), jej stosunek do fizyki (19, 40, 87) i m etafizy k i (32, 44, 57, 59, 72, 88). P o n adto a n a lizuje M aritainow e rozw iązania odnośnie in ny ch zagadnień filozoficznych (1, 67, 68).
2.4.3. Pokaźną ilość studiów k ry ty czn y ch dotyczących d o- r o b k u T e i l h a r d a d e C h a r d i n zapoczątkow ują roz p raw y odnoszące się do sporu o w ielkość i znaczenie (41) oraz w łaściw ą in te rp re ta c ję jego spuścizny pisarsk iej (42). K olejno m ożna w ym ienić prace dotyczące poglądów T eilh ard a de C h ar din na tem a t filozofii p rzy ro d y (45), pojm ow ania nauk p rz y
rodniczych (56, 81, 84), stw orzenia W szechśw iata (61), n a tu ry człow ieka (43, 81), pochodzenia duszy ludzkiej (54, 55, 65, 83) i inne.
2.5. Do g ru p y r ó ż n o t e m a t y c z n y c h p rac Ks. K. K łó saka zaliczyć m ożna przykładow o ro zpraw y dotyczące: stosu n k u ety k i do teologii w ujęciu M aritain a (1), dorobku nauk o wego ks. K onstantego M ichalskiego (3, 13, 14) i o. Jack a Wo- ronieckiego (15); prog ram u i m etody nauczania filozofii p rz y ro d y (51); teorii sztu ki (67) i filozofii h isto rii (68) w edług M ari taina; poglądów kar. K arola W o jty ły na tem a t dośw iadczenia człow ieka (75); ogólnej teo rii stosunku n auk przyrodniczych do filozofii (84).
2.6. W skazana lista zagadnień, daleka od kom pletności, o rien tu jąca jed y n ie ogólnie w k ie ru n k a ch zainteresow ań badaw czych Ks. P ro feso ra K. K łósaka w inna być uzupełniona p o d k reśle niem , że w s z y s t k i e p r a c e A u t o r a nacechow ane są kryty cy zm em , niezw ykłą eru d y cją i w nikliw ą analitycznością, a zarazem obiektyw izm em i sum iennością. Dzięki ogrom nej pracow itości i g ru n to w n y m przem yśleniom za jm u je Ks. K łósak w łasne stanow isko p rzy rozw iązyw aniu p o d jęty ch problem ów z różnorakich dziedzin wiedzy. Jego p asja badaw cza w yraża się rów nież w n ieu stan n ej gotowości poddaw ania k o rek tu ro m a n a w e t rew izji swoich w cześniejszych tw ierd zeń czy rozw iązań. Zm ierza stale do coraz bardziej precyzyjnego opracow yw ania poruszanej pro b lem aty k i. L e k tu ra Jego rozpraw , zm uszających do dy skusji i m yślenia, u tw ierd za w przeko naniu , że P ro fe sor jest znakom icie obeznany nie ty lk o z tom izm em , ale i in nym i k ie ru n k a m i filozoficznym i i różnym i dziedzinam i nau k h u m an isty czny ch, m .in. z estety k ą i filozofią k u ltu ry ; jest znaw cą w dziedzinie astronom ii i kosmologii, fizyki, różnych dyscyplin biologicznych, zwłaszcza g enetyki, ew olucjonizm u, nau k psychologicznych i antropologicznych. Nazwisko P ro fe sora spotyka się często w p u b lik acjach nie tylko polskich, ale i zagranicznych. P rzy taczając obszerny fra g m en t jed nej z Jego p rac (36) w w ypisach G łów ne zagadnienia filozo fii, t. O ntolo-
gia (W arszaw a 1967, PW N, s 14) nazw ano Ks. K łósaka „ n a j
w ybitniejszym filozofem p rzyrodoznaw stw a w śród polskich to- m istów ”.
3. D Z IA Ł A L N O Ś Ć D Y D A K T Y C Z N O - O R G A N IZ A C Y J N A
3.1. P ra ca d y d a k t y c z n a zyskuje Ks. Prof. K łósakow i
S em inaria i w ykłady, głów nie o c h a ra k te rz e m onograficznym , układ a Ks. K łósak w te n sposób, ab y w m iarę potrzeb i ro ta cji zapoznać stu d en tó w z głów nym i pro b lem am i filozofii i a n tropologii filozoficznej oraz w drażać ich do sam odzielnej p ra cy badaw czej. Poza zajęciam i dla filozofów p rzy ro d y prow adzi w ykład z filozoficznych zagadnień kosmologii ogólnej dła in n ych specjalizacji filozoficznych. Oto w a ż n i e j s z e t y t u ł y Jego w y k ł a d ó w m onograficznych: Z teorii i m etodologii
filo zo fii p rzyro d y inspiracji to m istyczn ej; Epistom ologiczne i m etodologiczne zróżnicow anie p ro b le m a ty k i dotyczącej po chodzenia ży c ia ; Epistem ologiczne i m etodologiczne zróżnico w anie zagadnienia antropogenezy, M etodologiczna analiza f i lozofii p rzyro d y inspiracji to m istyczn ej; Z zagadnień w spó ł czesnej filo zo fii fiz y k i; Zagadnienie pochodzenia d u szy lu d z k ie j a w sp ó łczesn y ew olucjonizm ; Zagadnienie teleologicznej in terp reta cji p rzyro d y w e w spółczesnej neoscholastyce; S e m i n a riu m z za kresu badań m etakosm ologicznych; S em in a riu m z epistem ologii i m etodologii teorii ew olucji. N adto stałe sem i
naria m agistran ck ie i doktoranckie. Jego stałą tro sk ą jako k ie row nik a K a te d ry Filozofii P rz y ro d y i przez w iele la t dziekana W ydziału jest p rzygotow yw anie now ych k a d r naukow ych, kie row anie pracam i m agisterskim i oraz opieka nad przep ro w a dzaniem przew odów doktoranckich i h a b ilita c y jn y c h swoich uczniów i w spółpracow ników .
3.2. Ściśle zw iązana z p racą d y d ak tyczn ą d z i a ł a l n o ś ć o r g a n i z a c y j n a i s p o ł e c z n a R s. K. K łósaka p rz e ja wia się w czynnym udziale w życiu filozoficznym naszego k ra ju , w życiu U czelni i pracach W ydziału. A ktyw ność ta p rze jaw ia się poprzez organizow anie różno tem atyczny ch sym pozjów i zjazdów n aukow ych ta k ogólnouczelnianych, często o zasięgu ogólnopolskim (m. in. sym pozja naukow e profesorów filozofii p rzy ro d y w sem in ariach duchow nych i in sty tu ta c h teologicz nych w ram ach P o d sekcji F ilozoficznej K o m isji E piskopatu
do spraw N auki), jak też w ram ach specjalizacji filozofii p rz y
ro dy ATK, a przez pew ien czas i K U L. Szczególne uznanie zyskały sobie organizow ane przezeń sym pozja teilhardow skie, antropologiczne, psychologiczne i ogólnofilozoficzne. Inn ym p rzejaw em działalności społecznej jest p raca red ak to rsk a, o k tó rej w spom niano w życiorysie.
B. S P IS PR A C K S. K A Z IM IE R ZA K Ł Ó SA K A
1938
1. M aritainow a analiza sto su n k u filozofii m oralnej do teolo g i i 3, C ollectanea Theologica, X IX (1938) 177— 220.
1939
2. Filozofia p rzy ro d y w ujęciu Ja k u b a M aritain a, P olski
Przegląd T o m isty c zn y , I (1939) 154— 170.
1947
3. Ks. K o n sta n ty M ichalski CM, A te n e u m K apłańskie, X LVII (1947) 313— 316.
4. M aterializm dialek ty czn y a fizyka współczesna, Z n ak, II (1947) 719— 732.
1948
5. M yśl k atolicka wobec teo rii sam orodztw a, K rak ów 1948, ss. 34.
6. D ialektyczna in te rp re ta c ja ru ch u , A te n e u m K apłańskie, X L V III (1948) 1— 13.
7. M aterializm dialektyczny, K rak ó w 1948, ss. 106.
8. M etafizyczna i fizyczna zasada przyczynow ości wobec re - lacyj niedokładności W. H eisenbergera, R o czniki Filozo
ficzn e, I (1948) 198— 213.
9. Zasada „k o m plem en tarno ści” N. B ohra i rela cje niedo kładności W. H eisenberga a zagadnienie indyw iduów fizy k a ln y ch , Polonia Sacra, I (1948) 311— 314.
10. N ow y ty p cyw ilizacji ch rześcijań sk iej w ujęciu J. M ari ta in a , P rzegląd P o w szech n y, CCXXVI (1948) 213— 222. 11. T eoria in d eterm in izm u ontologicznego a tró jw arto ścio w a
logika zdań prof. J a n a Ł ukasiew icza, A te n e u m K apłań
skie, X L I X (1948) 209— 230.
12. D ialek tyk a a tra d y c y jn a teo ria ew olucji, Z n a k , III (1948) 316— 325.
1949
13. A naliza tw órczości naukow ej ks. K onstantego M ichalskie go, CM., A nalecta H istorica Congregationis M issionis Prov,
Polonorum , III, K rakó w 1949, 131— 212.
3 S p is .m n iejszy n ie u w z g lę d n ia a r ty k u łó w p rz e z n a c z o n y c h d la s z e r sz e g o k rę g u c z y te ln ik ó w .
14. B ibliografia ks. K onstantego M ichalskiego, CM w spólnie z ks. A. Usowiczem, CM), ta m że, 213— 241.
15. O. Ja ce k W oroniecki, P rzegląd P o w szech n y, X L IV (1949) 437—440.
16. K in ety czn y dowód istn ien ia Boga wobec now ych zarzutów ,
Z n a k, IV (1949) 392— 401.
17. K onieczność w yjścia poza logikę dw u w artościow ą, A te
n e u m K apła ń skie, L (1949) 105— 116.
18. Rec.: Roczniki Filozoficzne I 1948, A te n e u m K apłańskie, L (1949) 378— 386.
19. K o n flik t now ożytnej fizyki teo rety cznej z p ery p a tety c k ą filozofią p rzyro dy w u jęciu Ja k u b a M aritain a, Przegląd
P ow szech n y, CCXX VII (1949) 24— 39.
20. Życie psychiczne a synteza białek w neuronach, P rze
gląd P ow szech n y, CCXX VII (1949) 115— 123.
21. D ialektyczne praw o przechodzenia ilości w jakość, P rze
gląd P ow szech n y, C C X X V III (1949) 69— 79.
22. D ialektyczne praw o jedności i w alki p rzeciw ieństw , P rze
gląd P ow szech n y, C C X X V III (1949) 161— 168.
23. D ialektyczne praw o w szechzależności rzeczy i zjaw isk,
Przegląd P ow szech n y, CC X X V III (1949) 203— 213.
1950
24. H ipoteza O parina o pow stan iu życia, Przegląd P ow szech
n y , CC X X IX (1940) 45— 56.
25. Suibstancjalność duszy ludzkiej ze stanow iska dośw iad czenia bezpośredniego, P rzegląd P o w szech n y, CCXX IX (1950) 1— 20.
26. M etoda b adań n a tu ry ludzkiej, Z n a k, V (1950) 13— 26. 27. D ialektyczne praw o ru ch u m aterii, Z n a k , V (1950) 296—
308.
1951
28. P odział k ierun k ów filozoficznych u diam atyków , Z n a k, VI (1951) 126— 140.
29. Zagadnienie początku trw an ia czasowego W szechśw iata,
Polonia Sacra, IV (1951) 1— 25.
A r ty k u ł s ta n o w i te k s t p r e le k c ji w y g ło sz o n e j w a u li K a to lic k ie g o U n iw e r s y te tu L u b e lsk ie g o .
30. Z historii k ry ty k i a rg u m e n tu kinetycznego na istnienie Boga, Polonia Sacra, IV (1951) 117— 154, 277— 328.
1952— 1954
c. G ent., lib. I, с. 13, Polonia Sacra, V (1952) 89— 131; VI (1953) 1—45.
32. J a k pojąć w neoscholastyce przedm iot i m etodę filozofii p rzyrody?, R oczn iki Filozoficzne, IV (1954), L u b lin 1955, 1— 28.
1955
33. Poznaw alność istn ien ia Stw órczego R ozum u, Collectanea
Theologica, X X V I (1955) 465— 490.
34.. W spraw ie m etodologicznej pro b lem aty k i w teodycei, Col
lectanea Theologica, X X V I (1955) 568— 580.
35. Od dowodu e x possibili et necessario ze S u m . theol., I,
qu. II, a. 3 do w spółczesnych form a rg u m e n ta c ji za is t
n ien iem Boga z przygodności rzeczy, C ollectanea Theolo
gica, X X V I (1955) 632— 660.
J e s t to te k s t o d c z y tu w y g ło sz o n e g o 8 lis to p a d a 1955 r. n a ‘p o s ie d z e n iu n a u k o w y m W y d z ia łu F ilo z o fii C h rz e ś c ija ń s k ie j A k a d e m ii T eo lo g ii K a to lic k ie j.
36. W poszukiw aniu P ierw szej Przy czy ny , cz. I, W arszaw a 1955, ss. 263.
37. P oczątek czasow y w szechśw iata a zagadnienie istn ien ia Boga, Zycie i M yśl, 1955, n r 2/3, 1— 25.
1957
38. Bóg ostateczną podstaw ą p raw d zależnych, Collectanea
Theologica, X X V III (1957) 87— 113.
39. W poszukiw aniu P ierw szej Przy czyn y, cz. II, W arszaw a 1957, ss. 303.
1959
40. Z agadnienie w spółistnienia filozofii p rzy ro d y z now ożyt ną fizyką teoretyczną, R o czniki F ilozoficzne, V II (1959) z. 3, L u b lin 1960, 5— 35.
1960
41. Spór o O rygenesa naszych czasów, Z n a k , X II (1960) 252— 268.
42. O w łaściw ą in te rp re ta c ję i k ry ty k ę dzieła ks. T eilh ard a de C hard in , Z n a k , X II (1960) 823— 841.
43. N a tu ra człow ieka w „fenom enologicznym ” ujęciu ks. T eil- h a rd ta de C hardin, Z n a k , X II (1960) 1464— 1483.
44. A k tu a ln e k o n tro w ersje w zakresie prolegom enów do fi lozofii p rzyrody, Z e s z y ty N a u ko w e K U L , III (1960) n r 2, 15— 30.
45. Z zagadnień filozofii p rzy ro d y ks. P. T eilh ard a de C h ar din, Z e s z y ty N a u kow e K U L , III (1960) n r 4, 3— 20.
46. Z agadnienie pochodzenia duszy ludzkiej a teo ria ew olucji,
R o czn iki F ilozoficzne, V III (1960) z. 3, L u b lin 1961, 53—
123.
J e s t to t e k s t w y k ła d ó w m o n o g ra fic z n y c h w r o k u a k a d . 1959/60 n a W y d z ia le F ilo z o fic z n y m (S e k c ja F ilo z o fii P rz y r o d y ) K a to lic k ie g o U n iw e r s y te tu L u b e lsk ie g o .
47. Dowód św. Tom asza z A kw inu na istn ien ie Boga z p rzy czynowości spraw czej — A naliza i próba k ry ty c z n ej oce ny, R o czn iki Filozoficzne, V III (1960) z. 1, L u b lin 1961,
125— 156.
1961
48. P ró b a rozw iązania p roblem u pochodzenia duszy ludzkiej,
Z n a k, X III (1961) 1181— 1234.
49. Z agadnienie m eto d y filozofii p rzy ro d y w e w spółczesnej neoscholastyce, R o czn iki Filozoficzne, IX (1961) z. 3, 5— 36.
R o z p ra w a s ta n o w i te k s t o k o lic z n o śc io w e j p r e le k c jij w y g ło sz o n e j w r. 1961 n a W y d z ia le F ilo z o fic z n y m K a to lic k ie g o U n iw e r s y te tu L u b e lsk ie g o .
1962
50. Czy kosmos m a te ria ln y jest w sw ych ro zm iarach skończo ny?, R o czn iki F ilozoficzne, X (1962) z. 3, 67— 101.
51. P ro g ra m i m etoda nauczania filozofii p rzyrody, R oczn iki
F ilozoficzne, X (1962) z. 4, 96— 100.
52. P ro b lem odwieczności w szechśw iata — P ró b a oceny a r g u m en tacji Wł. K rajew skiego za odw iecznym istnieniem w szechśw iata, A te n e u m K apłańskie, r. 54, t. 65 (1962) z. 3/323, 198— 210.
1963
53. Czy m am y dow ód filozoficzny za początkiem czasow ym w szechśw iata?, R o czn iki Filozoficzne, X I (1963) z. 3, 31— 44.
54. Ks. P io tr T eilh ard de C h ard in a zagadnienie m onogeni- styczny ch początków ludzkości, S tu d ia Theologica V arsa-
viensia, I (1963) n r 2, 83— 113.
55. A ntropogeneza w em piriologicznym ujęciu ks. P io tra T eil h a rd a de C hardin, Z e s z y ty N a u ko w e K U L , VI (1963) n r
1964
56. „F enom enologia” P. T eilh ard a d e C h ard in w ram ow ej a n a lizie epistem ologicznej i .m etodologicznej, R oczn iki Filozo
fic zn e , X II (1964) z. 1, 93— 105.
57. M aritain o w e p ró b y w yodrębnienia filozofii p rzy ro d y od m etafizyki i n au k przyrodniczych, R o czniki Filozoficzne, X II (1964) z. 3, 17— 29.
58. Z agadnienie teleologicznej in te rp re ta c ji p rzy ro d y we
W spółczesnej neoscholastyce, w p ra c y zbiorow ej pod red. ks. M. Finkego Pod tch n ie n ie m Ducha Św ięteg o — W spó ł
czesna m y ś l teologiczna, P o znań 1964, 25— 60.
1965
59. S to su nek filozofii p rz y ro d y do m etafizyk i w ujęciu w spół czesnych n eoscholastyków polskich, R oczniki F ilozoficzne, X III (1965) z. 3, 5— 30.
60. Z agadnienie w yjściow ej m eto d y filozoficznego poznania d uszy ludzk iej, S tu d ia Philosophiae C hristianae, I (1965)
n r 1, 75— 123.
61. Z agadnienie stw orzenia w szechśw iata w ujęciu P. T eil h a rd a d e C hardin, S tu d ia Philosophiae C hristianae, I (1965) n r 2, 276— 293.
1966
62. „P rzy ro d n icza” d efinicja duszy lud zk iej, jej u p raw n ie n ia i granice użyteczności nau k o w ej, S tu d ia Philosophiae C hri
stianae, II (1966) n r 1, 173— 204.
1968
63. Im m an en cja i tra n sc en d e n c ja człow ieka w odniesieniu do p rzy ro d y , w p rac y zbiorow ej pod red. bp a B ohdana Bejze
O Bogu i o czło w ieku , t. I, W arszaw a 1968, 165— 177.
64. Z agadnienie p u n k tu w yjścia k in ety c zn e j a rg u m e n ta c ji za istn ien iem Boga, S tu d ia Philosophiae C hristianae, IV (1968) n r 2, 75— 112.
1969
65. Teoria k reacjo nisty czn y ch początków d uszy ludzkiej
a w spółczesny ew olucjonizm , A nalecta C racoviensia, I (1969) 32— 56.
1970
66. Z agadnienie m ożliwości filozoficznego poznania p rzyrody,
A na lecta C racoviensia, II (1970) 81— 103.
1971
67. Ogólna teo ria filozoficzna sztu k i w u jęc iu Ja k u b a M ari tain a , w p rac y zbiorow ej Logos i E thos — R o zp ra w y filo
zoficzne, K raków 1971, 221— 264.
68. C hrześcijańska filozofia h isto rii w u jęc iu Ja k u b a M ari ta in a (studium k rytyczne), A na lecta Cracoviensia, III
(1971) 125— 170.
1972
69. T eoria duchow ości duszy ludzkiej w u jęciu św. Tom asza z A k w in u — P ró b a jej dalszego rozw inięcia, A nalecta Cra
coviensia, IV (1972) 87— 99.
70. P rz e ja w y współczesnego k ry zy su klasycznej teorii ducho w ości d u szy lud zk iej, w: Teologia i antropologia — K o n
gres Teologów P olskich, K rak ó w 1972, 175— 176.
A u to r e f e r a t z o d c z y tu w y g ło sz o n e g o n a S e k c ji F ilo z o fic z n e j K o n g re s u T e o lo g ó w P o ls k ic h 21 IX 1971.
71. Czy i w jak im zak resie Tom aszow e u jęcie duchow ości d u szy ludzkiej m ożna bardziej uściślić, poszerzyć a zwłaszcza pogłębić?, w: Teologia i antropologia — K ongres Teologów
P olskich, K rak ó w 1972, 176— 183.
A u to r e f e r a t z o d c z y tu w y g ło sz o n e g o n a S e k c ji F ilo z o fic z n e j K o n g re s u T eo lo g ó w P o ls k ic h 21 IX 1971.
1973
72. P ró b a rew izji m etodologicznych p o d staw w yodrębnienia przed m io tu b ad ań filozofii p rzy ro d y u Ja k u b a M aritaina,
S tu d ia Philosophiae C hristianae, IX (1973) n r 1, 55— 84.
73. P ró b a uw spółcześnienia Tom aszow ej a rg u m e n ta c ji za is t nieniem Boga z przyczynow ości sp raw czej, w: p rac y zbio row ej pod red. bpa B. Bejze S tu d ia z filo zo fii Boga, t. II, W arszaw a 1973, 204— 222.
A r ty k u ł je s t p r z e r e d a g o w a n y m te k s te m o d c z y tu w y g ło sz o n e g o n a W y d z ia le F ilo z o fii C h rz e ś c ija ń s k ie j A T K 15 II 1972 r. w r a m a c h s y m p o z ju m p o św ię c o n e g o e p is te m o lo g ic z n y m i m e to d o lo g ic z n y m a s p e k to m f o r m a r g u m e n ta c j i za is tn ie n ie m B oga.
74. Z agadnienie sfinalizow ania p rzy ro d y a koncep cja b y tu , w: p rac y zbiorow ej Z zagadnień k u ltu r y chrześcija ńskiej, L u b lin 1973, 241— 254.
1974
75. T eoria dośw iadczenia człow ieka w ujęciu K a rd y n a ła K a ro la W ojty ły, A nalecta Cracoviensia, V— XI (1973— 1974) 81— 84.
76. Z agadnienie sensow ności p y tan ia o początek czasowy w szechśw iata, A nalecta Cracoviensia, V— VI (1973—-1974) 291— 297.
77. Z m etodologii filozofii Boga, w : p rac y zbiorow ej pod red. bp a B. Bej ze A b y poznać Boga i człow ieka, W arszaw a 1974, cz. I O Bogu dziś, 39— 49.
78. Z agadnienie przygodności człow ieka, w: p rac y zbiorow ej po d red a k c ją bpa B. B ejze A b y poznać Boga i człow ieka, W arszaw a 1974, cz. II O czło w ieku dziś, 51— 60.
1975
79. W ypow iedź na uroczystym posiedzeniu R ady W ydziału Filozofii C hrześcijańskiej ATK, pośw ięconym prof. Bole sław ow i G aw ęckiem u, S tu d ia Philosophiae C hristianae, XI (1975) n r 2, 233— 236.
80. P ró b a a rg u m e n ta c ji za sufostancjalnością duszy ludzkiej,
A nalecta Cracoviensia, V II (1975) 511— 520.
1976
81. P ró b a w y ko rzystania „fenom enologicznej” antropologii
P . . T eilh ard a de C h ard in do uzasadnienia tom istycznej fi lozofii człow ieka, w: p ra c y zbiorow ej pod red. bpa B. B ej-' ze W k ie ru n k u p ra w d y, W arszaw a 1976, 485— 496.
82. Słowo w stępne, w p rac y zbiorow ej pod red. K. K łósaka Z zagadnień filo zo fii p rzyro d o zn aw stw a i filozo fii p rzyro
d y, t. I, W arszaw a 1976, 5— 13.
83. P rzyrodnicze i filozoficzne ujęcie zagadnienia pochodzenia duszy ludzk iej, w : Z zagadnień filo zo fii przyro d ozna w stw a
i filo zo fii p rzyro d y , pod red. K. K łósaka, t. I, W arszaw a
1976, 191— 236.
84. N auki przy ro dn icze a filozofia, A nalecta Cracoviensia, V III (1976) 25— 38.
1977
85. K oncepcja b y tu a filozofia Boga, w: p rac y zbiorow ej pod red. b p a B. Bejze S tu d ia z filo zo fii Boga, t. III, W arszaw a
86.: T eoria ekspansji p rze strz e n n ej w szechśw iata a zagadnienie istn ien ia Boga, w : p rac y zbiorow ej pod red. bpa B. Bejze
S tu d ia z filo zo fii Boga, t. III, W arszaw a 1977, 414— 430.
1978
87. Zasada „rów now ażności” m asy bezw ładnej i energii a o n ty czn a s tr u k tu ra m aterii, w: Z zagadnień filozofii p rzyro
doznaw stw a i filo zo fii p rzyro d y , pod red. K. K łósaka, t. II,
.W arszaw a (w druku).
88. Z teo rii i m etodologii filozofii p rzy ro d y , P o znań ..., K się g arn ia św. W ojciecha, masz. ss. 432 (w druku).
89. Z agadnienia filozoficznej a rg u m e n ta c ji za p oczątkiem cza sow ym w szechśw iata, A n a lecta Cracoviensia, IX (1978) (w druku).
90. Z teorii filozofii Boga, A nalecta Cracoviensia, IX (1978) (w druku).
91. P ró b a uściślenia arg u m en tacji za realnością asp ek tu p rz y godności rzeczy, w: bp B ohdan B ejze (oprać.), K u odnow ie
teodycei, W arszaw a (w przygotow aniu do druku).
92. P ró b y a rg u m e n ta c ji za początkiem czasow ym w szechśw ia- ta w oparciu o d ru g ą zasadę term o d y n am ik i i ich k ry ty c z na ocena, w: Z zagadnień filo zo fii p rzyro do zn aw stw a i f i
lozofii p rzyro d y , pod red. K. K łósaka, t. II, W arszaw a ....
(w druku).
93. Z zagadnień filozoficznego poznania Boga, t. I, W ydaw nic tw o Polskiego T ow arzystw a Teologicznego, K rak ó w 1978, ss. 502 (w druku).
L ’ACTIV ITÉ SC IE N T IFIQ U E ET D ID A C T IQ U E D U P R O F E SSE U R C A SIM IR K Ł O SA K
(R ésum é)
L ’a r t ic l e c o m p o rte uine e s q u is s e de la wie e t des t r a v a u x d e C. K łó - sa k a u q u e l e s t d é d ié le p r é s e n t n u m é r o d e S tu d ia P h ilo so p h ia e C h r is tia n a e à l'o c c a s io n d e la 40e a n n iv e r s a ir e d e s o n a c ti v it é s c ie n tif iq u e et d id a c tiq u e .
C a s im ir K łósaik, n é ein 1911, p o u r s u iv a it ses é tu d e s d e p h ilo s o p h ie e t d e th é o lo g ie d ’atoord à l'U n iv e r s ité de C ra c o v ie , e n s u ite à A n g e - licuim à R o m e e t à l I n s t i t u t S u p é r ie u r de P h ilo so p h ie de! Loiuvaiiin. P e n d a n t la g u e r r e il e n s e ig n a it la p h ilo s o p h ie a u G ra n d S é m in a ir e de C ra c o v ie e t, a p rè s ' la lib é ra tio n , à l’U n iv e r s ité de C ra co vie. E n 1954 il f u t n o m m é p ro f e s s e u r e x t r a o r d i n a ir e e t r e ç u t la c h a ir e d e p h i lo s o p h ie d e la n a t u r e à la F a c u lté de P h ilo s o p h ie de l ’A c a d é m ie d e
T h é o lo g ie C a th o liq u e d e V a rs o v ie o ù ill e n s e ig n e j u s q u ’ioi. D u r a n t p lu - s ie u re s a n n é e s il y t e n a i t les fo n c tio n s d u v ic e - e t d u d o y e n d e la F a c u lt é d e P h ilo s o p h ie , Dans· les a n n é e 1959— 1971 il é ta it, e n p lu s , c h a r g é de c o u rs à l’U n iv e r s ite C a th o liq u e d e L u b lin . E n 1968 il o b tin t le t i t r e d e p ro f e s s e u r o r d in a ir e .
L e s é c rits d e K łó s a k , tr è s n o m b r e u x a r tic le s e t liv r e s , s o n t c o n c e n tr é s a u to u r de s ix p ro b lè m e s : 1) p o s s ib ilité s de c o n n a îtr e D ieu ; 8) th é o r ie d e la p h ilo s o p h ie de la n a t u r e (son o b je t e t m é th o d e ); 3) a s p e c ts p h ilo s o p h iq u e s d e la p h y s iq u e , co sm o lo g ie e t b io lo g ie (afoio- g e n è s e e t e v o lu tio n is m e); 4) a n tr o p o lo g ie n a tu r e ll e e t p h ilo s o p iq u e ( n a t u r e e t g e n è s e d e l ’h o m m e ); 5) a n a ly s e c r i ti q u e d e d if f é r e n te s o r ie n t a t io n p h ilo s o p h iq u e s (p.ex. m a t é r i a li s m e d ia le c tiq u e ); 6) a n a ly s e s d e s o e u v re s d e d if f é r e n ts p e n s e u r s (p.ex. J. M a r ita in , P . Tedilhard d e C h a r d in , K . M ic h a ls k i, J . W o ro n ie e k i, Card. K . W o jty ła ).
P-rof. K łó s a k , d ès le d é b u t d e sa. c a r r iè r e , p a r t ic i p e d ’u n e fa ç o n tr è s a c tiv e à la v ie in te lle c tu e lle d e P o lo g n e e n t a n t q u e o r g a n i s a t e u r e t a n i m a te u r des c o n g rè s d e p h ilo s o p h ie , r é d a c t e u r des S tu d ia P h ilo s o p h ia e C h r is tia n a e , dies A n a le c ta C ra c o v ie n s ia e t d ’u n e im p o r t a n t e c o lle c tio n L e s p r o b lè m e s de p h ilo s o p h ie d es sc ie n c e s n a tu r e lle s e t de p h ilo s o p h ie de la n a tu r e . Il e s t à s u lig n e r q u e t o u t so n tr a v a il , d id a c tiq u e e t s c ie n tifiq u e e s t im p r é g n é d’u n e s p r it c ritiq u e , d ’u n d é v o u e m e n t t r è s c o n sc ie n c ie u x , d es so lu tio n s d es p ro b lè m e s d o n t la n o u v e a u té s u r p r e n d ses le c te u r s e t.- a u d it o ir e s . e t p ro v o q u e les d is c u ssio n s. E x tre m im e n t r ig o u r e u x d a n s ses re c h e r c h e s , p ro f. C. K łó s a k se m o n tr e to u jo u rs b ie n v e illa n t v is - à - v is de ses é lè v e s e t so u c ie u x p o u r les d é b u ta n t d a n s le s sc ie n c e s p h ilo s o p h iq u e s . C’e s t a u s s i p r ê t r e d ’u n e â m e s im p le e t c a n d id e .
