T u ry zm 2 0 0 8 . 18/1
Włodzimierz Kurek Robert Faracik
Zakład Gospodarki Turystycznej i Uzdrowiskowej Instytut Geografii I Gospodarki Przestrzennej
Uniwersytet Jagielloński J0-J87 Kraków, ul. Gronostajowa 7
WYBRANE PROBLEMY ROZWOJU TURYSTYKI
W KRAKOWIE U PROGU XXI WIEKU
SELECTED ISSUES IN THE DEVELOPMENT OF TOURISM IN KRAKÓW
IN THE 2 1st CENTURY
Z;irvs treści: Początek XXI w. przyniósł znac/ącc zmiany w przebiegu zjawisk turystycznych w Polsce. Do głębokich przeobrażeń pr/eslrzenno-funkcjonalnych pod wpływem tury
styki dochodzi w dużych miastach Kraków jako ośrodek tury
styczny podlega procesowi intensywnego rozwoju turystycz
nego zarówno z punktu widzenia ruchu turystycznego, jak i bazy turystycznej Tradycyjny ośrodek krajoznawczej tury
styki krajowej zmienia współcześnie charakter w kierunku wielofunkcyjnego centrum turystyki międzynarodowej.
Słowa kluczowe: Kraków, turystyka, funkcja turystyczna, transfoimacja, problemy rozwoju
A bstract: l i t e tourism In d u stry in Poland lias experienced d ram atic developm ent at the beginning ol the 21*' c. Large cities have seen In-depth ch an g es, both spatial and functional, from the im pact of tourism . A s one of Poland's m ost p o p u lar tourism cen tres, Kraków is undergoing a process o f intensive to u rism developm ent, This trad i
tional cen tre of dom estic sightseeing is now changing Into a m ultifunctional International tourist centre.
Keywords: Kraków, to u rism , to u rist function, transform a tlon, developm ent issu es.
1. WPROWADZENIE
D ynam iczny rozwój ruchu turystycznego na św ię
cie przyczynia się do znaczących zm ian na obsza
rach recepcji turystycznej. O bszary w ypoczynko
we oraz m iasta o funkcji turystycznej podlegają licznym procesom przeobrażeń na skutek napływu turystów , inw estycji turystycznych i pobudzenia rozw oju gospodarczego.
Od początku lat 00. XX w. w yraźnie też. w zro
sła ranga Polski jak o kraju recepcji m iędzynarodo
wego ruchu turystycznego, czem u tow arzyszyło także w zm ożenie aktyw ności turystycznej Pola
ków. N ajbardziej w idoczne zm iany jakościow e i ilościow e w turystyce zachodzą w głów nych m iejscow ościach turystycznych kraju, w tym prze
de w szystkim w m iastach.
Pierw szoplanow e m iejsce wśród polskich ośrodków turystycznych zajm uje Kraków, który wraz z W arszaw ą należy do najczęściej odw iedza
nych miast przez turystów zagranicznych. Od dru-
1. INTRODUCTION
The dynam ic developm ent ol global tourism h a s b ro u g h t a b o u t a n im p o rtan t ch an g e to to u rism recep tio n a re a s . le is u r e a re a s an d to u rism cities have u n d e rg o n e n u m e ro u s p ro cesses of c h a n g e re su ltin g from tourists, to u rism in v estm e n t a n d the stim u latio n of econom ic developm ent.
Since the early 1990s, Poland’s profile a s a c o u n try receiving in tern atio n al to u rists h a s risen, accom panied by increased tourist activity am o n g Poles them selves. The m ost visible q u a n titativ e a n d qualitative ch an g es m ay be se en in th e m ajor tourism c en tres in Poland, m ostly in cities.
Alongside W arsaw . Kraków plays a lea d ing role am o n g s u c h c e n tre s, a s one of the cities m o st frequently visited by foreign to u rists, a n d sin ce Lite seco n d half of the 1990s, Krakow h a s experienced a n in-
G6 Turyzm 2008, 18/1
gicj połow y lat 90. XX w. K raków podlega inten
syw nem u procesow i rozw oju turystycznego (Mik a, ROTTER 2005). R ozbudow a infrastruktury turystycznej, przyrost w ielkości turystycznego ru chu przyjazdow ego i przeobrażenia w jeg o struktu
rze przyczyniły się do zm iany charakteru funkcji turystycznej miasta. Nowe inw estycje turystyczne w zbogaciły przestrzeń m iasta, a w zrastające zain
teresow anie wśród turystów zagranicznych przy
jazdam i do K rakowa pobudza procesy m oderniza
cyjne. Rezultatem „transform acji turystycznej"
miasta jest w zrost jeg o znaczenia jak o m iędzyna
rodow ego ośrodka turystycznego i trw ale w łącze
nie go do grona głów nych m iejskich centrów tury
stycznych Europy Środkow ej.
Celem niniejszego artykułu je s t ukazanie aktu
alnej specyfiki funkcji turystycznej Krakowa, z punktu w idzenia atrakcyjności turystycznej m ia
sta, w ielkości i form ruchu turystycznego, rozw oju bazy noclegow ej oraz w arunków dostępności ko
m unikacyjnej.
tensive p ro ce ss o f to u rism developm ent
(Mik a & Ro t t e r 2005). The developm ent of tourist in frastru c tu re , a s well a s a n in creas
ing volum e of inco m in g tourism an d c h an g e s to its s tru c tu re , have c o n trib u te d to a c h an g e in die c h a ra c te r of Uie city’s to u rism function. New to u rism in v estm en ts have en rich ed th e u r b a n space, while Uie growing in te re s t of foreign to u ris ts in Kraków h a s stim u la te d m odernisation. The
‘to u ris t tra n sfo rm a tio n ’ of d ie city h a s re su lte d in its In creasin g im portance a s a n in tern atio n al to u rist cen tre, a n d it is now a p e rm a n e n t e le m e n t of the netw ork of m ajor to u ris t c e n tre s in c e n tra l E urope.
T he aim of th is article Is to show Lhe c u rre n t specificity of die to u rism function of Krakow, in te rm s of th e city's a ttractiv e ness. the n u m b e rs a n d types of tourists, the dev elo p m en t of to u ris t accom m odation a n d tra n s p o rt access.
2. DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA
N ajw ażniejszą inw estycją, która przyczyniła się do otw arcia m iasta na św iat i rozw oju turystyki międzynarodow ej w K rakow ie była rozbudow a portu lotniczego K raków -B alice. Z m odernizow a
ny w 1995 r. M iędzynarodow y Port Lotniczy im. Jana Pawia II w K rakow ie-B aiicach je st d ru gim pod w zględem w ielkości w Polsce. Zapew nia bezpośrednie połączenia krajow e z W arszaw ą i G dańskiem oraz m iędzynarodow e z 46 m ias
tami Europy i Teł A w iw em , a od roku 1998 po
łączenia transatlantyckie z N owym Jorkiem i Chicago. Na obszarze je g o bezpośredniego o d działyw ania, w prom ieniu 100 km od Krakowa, znajduje się ok. 7,9 min m ieszkańców , co odpo
wiada czasow i dojazdu ok. 90 m inut od lotniska.
O d 2004 r. port lotniczy K raków -B alice w yko
rzystyw any jest przez tzw. tanieli przew oźników europejskich, za spraw ą których ruch pasażerski w latach 2003 2007 w zrósł tu aż pięciokrotnie.
W 2007 r. z usług krakow skiego portu lotniczego skorzystało ponad 3 min pasażerów . N ajw iększy udział w przew ozach przypadł na R yanair (18,1% ), Sky Europe (15,4% ), Easy Jet (14,5% ) oraz LOT (12,6% ).
Na początku lat 90. XX w. w K rakow ie roz
budow o dw orzec kolejow y. Była to pierw sza z in
w estycji szeroko zakrojonego projektu m odem i-
2. TRANSPORT ACCESS
A m ajo r in v estm en t, w hich h a s co n trib u ted to the o p e n in g o f tire city to the world a n d Uie grow th of in te rn a tio n a l to u rism , h a s been the developm ent of Kraków-Balice Aiqjort. T he J o h n P au l II In tern a tio n al Air
port in K raków -Balice, m o d ern ised in 1995, is th e seco n d la rg e st airp o rt in Poland. It offers d irect c o n n e c tio n s w ith W arsaw a n d G d ań sk , a s well a s in te rn atio n al flight c o n n ec tio n s w ith 4 6 cities in E urope a n d w ith Tel Aviv. S ince 1998. it h a s also h a d tra n s a tla n tic c o n n e c tio n s w ith New York a n d Chicago. T he airjrort h a s a direct im pact on a ro u n d 7.9 m illion re s id e n ts in a n area rea ch in g u p to 100 km from Kraków, from w hich th e a irp o rt m ay be reached w ithin approxim ately 90 m in u te s. Since 2004.
Kraków-Balice A irport h a s also been u sed by low -budgel E u ro p ean airlines, which h as resu lted in a fivefold increase in p asse n g er traffic in th e y e a rs 2 0 0 3 -7 . In 2007, over th ree million p a s se n g e rs u sed Krakow’s airp o rt services w ith th e h ig h est s h a re in p a sse n g e r flights b ein g held by R yanair (18.1%). Sky E u ro p e (15.4%), Easy J e t (14.5%) a n d LOT (12.6%).
In tlie early 1990s. Krakow’s railway s ta tion w as m o d ern ised , th e first am b itio u s
Artykuły - Papers 67
zacji i reorganizacji system u transportow ego miasta. O becnie, dzięki rozbudow ie sieci połączeń kolejow ych Inter C ity oraz Euro City, przejazd z W arszaw y do K rakow a trwa 2,5 godziny, a z G dańska 6 godzin. Skróceniu uległ też czas przejazdu z W iednia, Pragi, B ratysławy, Berlina i Budapesztu. Do popraw y w arunków kom uni
kacyjnych w m ieście przyczyniła się rów nież budowa części obw odnicy autostrady A4, która zapew nia wygodne połączenie ze Śląskiem i d a lej z N iem cam i, a w przyszłości także ze Lw o
wem.
I to tia p a M lir & w w n itn
U U
Rys. 1. Liczba pasażerów korzystających z portu lotniczego Kraków-Balice w latach 2000-2007
3 . RUCH TURYSTYCZNY
Od czasu zakończenia II wojny światowej aż do lat 90. XX w. turystyczny ruch przyjazdowy do Krako
wa miał głównie charakter poznawczy. Ze względu na nagromadzenie w m ieście obiektów o najwyższej randze i symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultu
ry przeważała tu turystyka krajoznawcza, w formie wycieczek szkolnych i pracowniczych, organizowa
nych przez szkoły i zakłady pracy. Liczba turystów zagranicznych była niew ielka, stanowiła zaledwie kilka procent ogółu przyjezdnych (WARSZYŃSKA
1971, 1994-1995).
Od połowy lat 90. XX w. obserw uje się dyna
miczny wzrost liczby turystów odw iedzających mia
sto zarówno z kraju, jak i z zagranicy. W 2006 r.
Kraków odwiedziło ok. 8 min osób, z czego ponad 1,25 min spędziło co najmniej jedną noc w obiek
tach noclegowych w mieście (tab. I). W strukturze
planned investm ent project within the fram e
work of th e m o dernisation a n d reorganisa
tion of the city's tran sp o rt system . Currently, d u e to the developm ent of Inter City and E uro City railway connections, it takes 2.5 h rs to travel from W arsaw to Kraków, anti 6 h rs from G dansk, while jo u rn ey tim es to Vienna, Prague, Bratislava, Berlin and B u d ap est have also b e e n shortened. The co n stru ctio n of a section of th e A4 bypass motorway h a s also c o n trib u ted to the city’s improved tra n s p o rt condition, a s it provides a convenient connection w ith Silesia an d fu rth er w ith G erm any. In future, it will also provide a connection w ith Lvov.
Nuntio* ol p jiso n g o u n m *on
Yeats
Fig. 1. The number ol passengers using Kraków-Balico Airport: 2000-2007
3. TOURIST MOVEMENT
From th e e n d of
WWn
u n til th e 1990s, incom ing to u ris m to K raków w as chiefly e d u ca tio n a l. C o n sid erin g th e city's v a st n u m b er of historic lan d m ark s with symbolic significance for Polish c u ltu re , sig h tse ein g in th e form of o rg an ise d school a n d e n te r p rise trip s prevailed. T he n u m b e rs of to u ris ts w ere low, only a few p e rc e n t of the to tal n u m b e r of v isito rs (Wa r s z y ń s k a1971, 1994-1995).
S ince th e m id -1 9 9 0 s, th ere h a s been d y n am ic grow th in th e recorded n u m b e r of
to u ris ts visiting th e city, b o th from Poland a n d a b ro a d . In 2 0 0 6 . Kraków h o sted a ro u n d e ig h t m illion visitors, of w hom over
1.25 m illion s p e n t a t le a st one n ig h t in to u rist accom m odation in the city (Table I).
D om estic to u ris ts d o m in ate, a cc o u n tin g
68 luryzni 2008, 18/1
ruclui turystycznego przew ażają turyści krajowi, których udział stanow i około 70% wszystkich tury
stów przyjeżdżających do Krakowa. W ostatnich la
tach najw iększą dynam ikę w zrostu liczby turystów obserw uje się jednak w odniesieniu do tzw. rynków zagranicznych. W 2003 r. do K rakowa p r/ybylo ok.
700 tys. turystów zagranicznych, a ju ż trzy lata póź
niej, w 2006 r. - praw ie 2,5 min, czyli ponad trzy
krotnie więcej. Szczyt przyjazdów turystycznych krajowych i zagranicznych - przypada na m iesiące wakacyjne (lipiec sierpień). W yraźny wzrost m chu turystycznego notuje się także w maju.
T a b e l a I Ruch turystyczny w Krakowie w latach 2003-2006
Kategoria 2003 (min)
2004 (min)
2005 (min)
2006 (min)
Przyrost w okresie 2003-2006
(‘ ) Odwiodzający
Kraków ogółem
5,50 6,40 7,10 8,00 45,5
Odwiod2aiący
zagraniczni 0,70 1,54 2.20 2,45 350.0
Korzystający z noclegów wmieście
0,83 1.01 1.17 1.25
(z czego 59,2% to goście za
graniczni)
50.6
Źr ódł o: Małopolska Organizacja Turystyczna (2006).
W zagranicznej turystyce przyjazdow ej do Krakowa d o m inują goście z N iem iec t W ielkiej Brytanii, którzy w 20 0 6 r. stanow ili prawne 1/3 w szystkich turystów zagranicznych. Dużym udzia
łem w strukturze zagranicznego ruchu przyjaz
dow ego odznaczają się także turyści z Francji (7 ,6 % ), W ioch (6 ,7 % ), U S A (9 ,3 % ) oraz Irlan
dii (3 ,8% ). O koło 1/5 ogólnej liczby w szystkich turystów zagranicznych stano w ią przedstaw iciele Polonii. Praw ie 7 0 % turystów zagranicznych przy
jeżdża do K rakow a bezpośrednio z m iejsca za
m ieszkania. W śród przyjezdnych krajow ych prze
ważają osoby z w ojew ództw a m ałopolskiego (1 9 .3 % ) oraz z w ojew ództw : śląskiego, podkar
packiego i św iętokrzyskiego ogółem 25,8% . W ażną grupę odw iedzających krajow ych stanow ią m ieszkańcy w ojew ództw a m azow ieckiego, w tym zw łaszcza W arszaw y (1 2 .3 % ogółu gości krajo
w ych) (Ro t t e r, Wil k o ń s k a 2 0 0 7 ).
Celem przyjazdu turystów do K rakow a je st przede w szystkim zw iedzanie zabytków oraz sze
roko rozum iana rekreacja, ale nic mniej ważne są odw iedziny krew nych i znajom ych. C oraz więk-
for a ro u n d 70% of all to u ris ts , recently, how ever, th e h ig h e s t grow th h a s b e e n n o ted for foreign to u r is ts a n d in 2003.
K raków w as visited by a ro u n d 7 0 0 ,0 0 0 . T h ree y e a rs later, in 2 0 0 6 . th e n u m b e r of foreign to u r is ts h a d re a c h e d nearly 2 .5 m illion, so it h a d m o re th a n tripled.
T h e p e a k of to u ris t visits, w h e th e r d o m estic o r foreign, falls in th e s u m m e r holiday se a s o n (July-A ugust) b u t a m arked in c re a s e h a s a ls o b e e n re c o rd e d in May.
T o b l o I Tourists in Kraków: 2003-2006
Category 2003
[million]
2004 [million]
2005 [million]
2006 [million]
Increase:
2003-6
|%1
Kraków visitors
-tola! 5.50 640 7.10 800 45.5
Visitors Irom
abroad 0.70 1.54 2.20 245 350
Visitors using tourist accommodation In the city
0.83 1.01 1.17 1.25 50.6
S o u r c e : Małopolska Tourist Organisation (2006)
Visitors from G erm an y an d the United Kingdom d o m in ate in term s of incom ing to u rism to Kraków: in 2 0 0 6 they acco u n ted for nearly one th ird of all foreign tourists.
Those from F ran ce (7.6%), Italy (6.7%), Uie USA (9.3%) a n d Ireland (3.8%) also c o n stitu te a s u b s ta n tia l s h a re from abroad.
A round one fifth of th e total n u m b e r of foreign to u rists are m em b ers of the Polish com m unity ab ro ad , while nearly 70% of foreign to u rists com e to Kraków directly from th eir own co u n tries. R esidents of Malo- jxjlskie W ojew ództw o d o m in ate dom estically (19.3%). along w ith resid en ts of the Śląskie, Podkarpackie a n d Św iętokrzyskie Wojewódz- twos (in total 25.8%). An im portant group of dom estic visitors are th o se from the Mazo
wieckie W ojewództwo, in p a rtic u la r W arsaw (12.3% of Uie total) ( R o tte r & W i i j < o n s k a
2007).
T he p u rp o se of to u ris t visits to Kraków is chiefly th e sightseeing of historic lan d m ark s a n d for recreation a s it is broadly under-
Artykuły - Papers 69 szc znaczenie mają przyjazdy związane z uczest
nictwem w życiu kulturalnym, naukowym, gos
podarczym i politycznym miasta (kongresy, kon
ferencje, seminaria, wystawy oraz innego rodza
ju imprezy). Wśród form ruchu turystycznego co
raz większe znaczenie mają krótkie przyjazdy w celach rekreacyjnych, związane z pobytami w centrach handlowo-rozrywkowych, udziałem w zabawach klubowych {dubbing), a także przy
jazdy dla samej atmosfery miasta (puby, restau
racje, spacery, życie towarzyskie, imprezy plene
rowe), W strukturze krajowego ruchu turystycz
nego na uwagę zasługuje znaczący udział podró
ży podejmowanych w celach religijnych ( R o t t e r ,
Wit.KOŃSKA 2007). Według badań Małopolskiej Organizacji Turystycznej, w latach 2005 i 2006 mo
tywem religijnym kierowało się kilkanaście pro
cent odwiedzających krajowych (15,5% 2005 r.;
10,6% 2006 r.), co wiąże się bezpośrednio z roz
wojem ruchu pielgrzymkowego do sanktuarium w Krakowic-Lagicwnikach.
4. ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA MIASTA
Atrakcyjność turystyczna Krakowa wynika prze
de wszystkim z bogactwa walorów architektonicz
nych i zachowanego historycznego układu urba
nistycznego dzielnic śródmiejskich. Jako miasto historyczne (historie city) oraz centrum dziedzic
twa duchowego narodu i wysokiej kultury, Kra
ków niejako w „naturalny” sposób staje się ce
lem podróży turystycznych. Na skutek rozwoju społecznego, gospodarczego oraz infrastruktural
nego miasta, owa „tradycyjna" atrakcyjność zosta
ła jednak na przełomie XX i XXI w. znacznie wzbogacona o elementy, które w dużym stopniu wpłynęły na zmianę charakteru funkcji turystycz
nej miasta (Mik a, Ro t t e r 2 0 0 5 ).
Obecnie do głównych czynników przyciągają
cych ruch turystyczny do Krakowa, oprócz wspo
mnianego zabytkowego i kulturalnego charakteru miasta, należy zaliczyć:
zainteresowanie wśród turystów zagranicz
nych dziedzictwem epoki socjalizmu (dzielnica Nowa Huta) i kultury judaizmu (dzielnica Kazi
mierz);
- liczne wydarzenia kulturalne i festiwale o randze krajowej i międzynarodowej mające swe źródło w bogactwie tradycji i zwyczajów;
powstanie światowego katolickiego centrum pielgrzymkowego Kraków-Lagiewniki;
stood, b u t visits to family a n d friends arc no less im p o rtan t. V isits associated with cu ltu ral, academ ic, econom ic a n d political ev en ts (congresses, conferences, sem inars, exhibitions a n d Uie like) are gaining in im portance. City b re a k s for recreational p u r poses. co n n ected w ith visits to com m ercial a n d e n te rta in m e n t c en tres, clubbing, or sim ply w ith th e in ten tio n to taste the a tm o sp h ere of the city itself (pubs, re sta u ra n ts , w alks, social life, o u td o o r events) arc im p o rta n t A notew orthy elem ent of dom estic tourism is the significant sh a re of jo u rn ey s u n d e rta k e n for religious p u rp o se s (Ro t t e r
& WlLKOŃSKA 2007). Following a stu d y by th e M ałopolska T o u rist O rganisation, in 2 0 0 5 a n d 200G m ore th a n ten p ercen t of Polish visitors were m otivated by religious co n cern s (2005: 15.5%: 2006: 10.6%), w hich is directly co n n ected w ith th e developm ent of pilgrimage to (he sa n c tu a ry a t Kraków- Lagiewniki.
4. TH E CITY’S TOURISM ATTRACTIVENESS
K rakow ’s to u ris m a ttra c tiv e n e s s re s u lts chiefly from a w ealth o f the city’s a rc h i
tectu re a n d the surviving historical u rb a n layout of its in n er city districts. As a historic city a n d a cen tre of th e n atio n 's spiritual heritage a n d high c u ltu re. Kraków som ehow 'naturally' h a s becom e a to u rist destination.
As a resu lt of th e city's social, econom ic and in frastru ctu ral developm ent, a t the tu rn of th e 21s1 c. its traditional attractiv en ess h a s been enriched by new elem en ts w hich have h a d a significant im p act on the change in th e city’s to u rist function (Mika & Ro t i e r
2005).
C urrently, the m ajor factors attractin g to u rists to Krakow', beside the already m en tioned historic a n d c u ltu ra l a sse ts, include the following:
- foreign visitors' in te rest in the heritage of the co m m u n ist era (the Nowa H uta district) a n d Je w ish c u ltu re (the Kazimierz district):
- n u m e ro u s internationally renow ned c u ltu ral events a n d festivals, rooted in the w ealth of tradition an d local custom s:
- Uie e sta b lish m e n t of a Rom an C atholic pilgrim age c e n tre a t K raków -Lagiew niki;
70 Turyzm 2008. 18/1 -szybki rozwój przedsiębiorczości;
- potencjał naukowy i akademicki miasta;
- ilościowy i jakościowy rozwój bazy gastrono
micznej;
- rozwój centrów handlowych i handlowo- rozrywkowych;
- atmosferę miasta, szczególnie w otoczeniu Rynku Starego Miasta;
bliskość innych ośrodków turystycznych, jak Ojcowski Park Narodowy, Muzeum Żup Sol
nych w Wieliczce (UNESCO), Muzeum Marty
rologii w Oświęcimiu-Brzezincc (UNESCO).
4.1. MIASTO HISTORYCZNE A DZIEDZICTWO SOCJALIZMU
Podstawowymi elementami kształtującymi atrak
cyjność turystyczną Krakowa są: bogactwo wa
lorów kulturowych, duża koncentracja zabytków w historycznej dzielnicy śródmiejskiej oraz gęsta sieć placówek i instytucji kulturalnych, głównie muzeów, teatrów o ra z k in (Fa r aCIK 2 0 0 7 ), Kra
ków, który jako jedno z niewielu miast polskich me uległ zniszczeniu w czasie 11 wojny świato
wej, dysponuje zasobami dóbr kultury o najwyż
szych wartościach historycznych i artystycznych w skali światowej. Rejestr zabytków obejmuje
1236 obiektów wpisanych w 1978 r. na Listę Świa
towego Dziedzictwa Naturalnego i Kulturowego UNESCO. Większość 7, nich wchodzi w skład zespołów zabytkowych Starego Miasta, Stradomia i Kazimierza.
Głównym skupiskiem obiektów zabytkowych jest Stare Miasto, gdzie na obszarze 72 ha znajdu
je się ich aż 1024 (Gó r k a 2004; Wa r s z y ń s k a
1 9 9 4 -1 9 9 5 ). Dzielnica ta, otoczona zielenią Plant, obejmuje Rynek wraz z dochodzącymi uliczka
mi oraz Zamek na Wawelu. Mimo że stale peł
ni funkcję mieszkaniową (5,3 tys. mieszkańców)
(Gó r k a 2 0 0 4 ), stanowi centralną dzielnicę tury
styczną Krakowa i główną przestrzeń koncen
tracji ruchu turystycznego. Na podkreślenie zasłu
guje specjalna, typowa dla Krakowa, atmosfera Starego Rynku zajmującego powierzchnię 4 ha, która przyciągająca turystów, poprzez skupiają
ce się tu życie kulturalne, kawiarniane i turystycz
ne miasta. Społeczno-kulturowa i architektonicz
na atmosfera krakowskiego Starego Miasta jest bez wątpienia wyjątkowa w skali ogólnopolskiej, a jej atrakcyjność podnosi jeszcze, coraz hardziej odczuwalny, międzynarodowy charakter Krakowa.
Współcześnie ważnym elementem wpływają
cym na atrakcyjność turystyczną miasta w skali
- tlic city's b u rg eo n in g b u sin e ss develop
m ent;
- the city's rese a rc h a n d academ ic jxitcn tial:
- the q u an titativ e a n d qualitative develop
m en t of caterin g services;
- th e developm ent of com m ercial cen tres a n d e n te rta in m e n t facilities;
- the atm o sp h eric quality of the city, in p articu lar a ro u n d the m ain sq u a re (Ryridc Gfóionij) in the Old Town;
- die proximity o f o th e r tourist c en tres su c h a s Ojców N ational Park, a n d UNliSC'O- listed sites su c h a s th e s a lt m ine m u se u m in Wieliczka a n d th e m em orial m u se u m of A uschw itz-B irkenau.
4.1. A HISTORIC CITY VERSUS THE 1IERITAGE OF THE COMMUNIST ERA 'Hie b asic e lem e n ts w hich sh a p e the tourist attractiv en ess of Kraków a re its c u ltu ral riches, a high co n cen tra tio n of lan d m ark s in die historic in n e r d istrict a n d a d en se n e t
work of cu ltu ral e sta b lish m e n ts a n d in stitu tions. mainly m u seu m s. Uieatres an d cinem as (Faracik 2007). Krakow, one of the few Polish cides w hich w ere not destroyed d u r ing WW1I, a b o u n d s with c u ltu ral a sse ts of die highest historical a n d a ilisd c sta n d ard s, an d of world significance. It h a s 1236 b u ild ings a n d la n d m ark s on die UNESCO world n a tu ra l a n d c u ltu ra l h eritag e list. Most of these are located in th e historic Old Town, an d th e d istricts of S trad o m a n d Kazimierz.
Historic la n d m a rk s are m ainly centred w idiin the Old Town, w here 1024 m ay be found in a n a re a of j u s t 72 h a (Gó r k a
2004, Wa r s z y ń s k a 1994-5). 'flie district, s u r ro u n d ed by the g reenery of Planty park, in clu d es die m ain sq u a re together with die stre e ts th a t lead to it, anti Wawel Casde.
D espite its historical c h aracter, die Old Town is still a residential district (5300 In h ab itan ts) (Gó r k a 2004), while also being the city’s cen tral to u rist district an d d e stin a tion for to u rists. T he special atm o sp h ere a ro u n d the m ain sq u a re , typical of Krakow, sh o u ld be highlighted. 'Hie sq u a re covers a n a rea of 4 ha. its atm o sp h e re a ttra c ts to u rists a s it is die focus of the city's c u ltu ral a n d tourist life, a n d it is lined w ith atm ospheric cafes. U ndoubtedly, the socio cu ltu ral and
Artykuły - Papers 71 międzynarodowej jest historyczny i urbanistycz
ny charakter dzielnicy Nowa Iluta (Pawlusinski
2006). Dzielnica ta stanowi wyjątkowy w skali ogólnopolskiej i europejskiej przykład rozwiązań urbanistycznych i sp o 1 e czn o -funkcj o na 1 nych mo
delowego miasta socjalistycznego. Została wybu
dowana w latach 50. i 60. XX w. na tz.w. surowym korzeniu i przez cały okres minionego systemu politycznego była uznawana za symbol socjali
stycznej modernizacji i uprzemysłowienia kraju.
Szczególną wartość reprezentuje najstarsza część tej dzielnicy, która stanowi zwarty układ urbani
styczny. Od roku 2005 została uznana za zabytek i jest objęta szczególną ochroną prawną. Obec
nie trwają lak/e prace nad wpisaniem kompo
zycji urbanistycznej Nowej Huty na listę świato
wego dziedzictwa UNESCO. Zainteresowanie, ja
kie wzbudzają w społeczeństwie świata zachod
niego pozostałości okresu socjalizmu w krajach byłego bloku wschodniego, sprawia, ze Nowa Hu
ta ma duże potencjalne możliwości rozwoju ja
ko obszar zainteresowania turystycznego. Zasadni
czy problem w kształtowaniu oferty turystycznej Nowej Huty wiąże się ze sposobem ekspozycji jej socjalistycznego dziedzictwa oraz rozwojem koniecznej infrastruktury turystycznej, a szczegól
nie bazy hotelowej. Wśród propozycji prezenta
cji spuścizny socjalizmu i jej udostępniania do ce
lów turystycznych przeważyła koncepcja nawią
zująca do idei ckomuzeum (muzeum rozproszo
nego), która nie sprowadza ekspozycji do jedne
go budynku, lecz umieszcza ją w różnych miej
scach na całym obszarze dzielnicy (PAWLUSIŃ-
SKi 2006). Podstawę wyznaczania tematycznych tras turystycznych po Nowej Hucie tworzy więc grupa wybranych obiektów, których węzeł stanowi Plac Centralny.
4.2. DZIEDZICTWO KULTURY JUDAIZMU Duże możliwości rozwoju turystyki międzynaro
dowej związane są z dziedzictwem mieszkającej w Krakowie przed II wojną światową ludności żydowskiej, która stanowiła wówczas znaczący odsetek mieszkańców miasta. Największym bo
gactwem materialnego i duchowego dziedzictwa kultury żydowskiej dysponuje krakowska dzielni
ca Kazimierz. Jej unikatowy charakter związa
ny jest z występowaniem na obszarze Kazimie
rza licznych zespołów zabytkowych, w tym wielu Wywodzących się z kultury judaistycznej. Waż
nym impulsem do międzynarodowej promocji
arch itectu ral a tm o sp h e re of Krakow's Old Town is u n iq u e to Poland, while Uie in creasingly visible in tern atio n al appeal of Kraków a d d s to its attractiveness.
Today, the historic a n d u rb a n asp ects of Nowa H u ta d istrict (Paw lusiński 2006) h a v e becom e a n im p o rtan t elem ent, en h an cin g the city’s to u rism attractiveness, a s a n exam ple of a n u rb a n layout an d tire socio
functional concept of a model co m m unist city, u n iq u e b o th in Poland an d in Europe.
The d istrict w as p lan n ed a n d bu ilt from scratch in th e 1950s a n d 6 0 s and th ro u g h o u t the en tire period of com m unist rule th is d istrict stood a s a sym bol of the c o u n tr y 's m odernisation a n d in d u strialisatio n a s ru n by co m m u n ist ideology. T h e oldest p art of the district re p re s e n ts a special a sse t d u e to its com pact u r b a n layout an d in 2005 il w as declared a historic a re a u n d e r special legal protection. Efforts are cu rre n tly being m ade to include Nowa H u ta ’s u rb a n layout on the UNESCO W orld H eritage List. H ie interest show ed by the W estern world in Uie rem n a n ts of the co m m u n ist period in the co u n tries of Ihe form er E aste rn bloc h a s b ro u g h t g reater developm ent opportunities for Nowa H uta a s a tourism area. The m ain issue is how to stru c tu re its to u rist a ttra c tions in term s of die exhibition of its heritage of the co m m u n ist era a n d the developm ent of tiie n ecessary to u rist in frastru ctu re, in p articu lar hotel faciliUes. Among proposed p resen ta tio n s of die legacy of com m unism for tourism p u rp o ses, th e w inning idea w as Uiat of a n e co -m u seu m ’, in w hich an ex
hibition is not m erely h o u se d in one build
ing b u t in v ario u s locations th ro u g h o u t die district ( P a w l u s i n s k i 2006). A group of se lected sites w ith its key at Plac Centralni;
(du; cen tral square) will form die core for them atic to u rist routes.
4.2. THE JEW ISH CULTURAL HERITAGE There are g reat o p p o rtu n ities for die developm ent of in tern atio n al tourism offered by Uie heritage of the Jew ish com m unity th a t lived in Kraków before WWU c o n stitu t
ing a high proportion of the city's residents a t die time. T he g reatest w ealdi of die m aterial a n d sp iritu a l heritage of Jew ish c u ltu re m ay lie found in Krakow’s Kazimierz
72 Turyzm 2008. 18/1
dziedzictw a ju daizm u K rakow a byl sukces filmu
„L ista S chindlera" (Mik a, Ro t t e r 2005). Pam iąt
ki kultury narodu żydow skiego stanow ią głów ny punkt docelow y turystyki przyjazdow ej m iesz
kańców Izraela oraz w yznaw ców ju d aizm u z in
nych części św iata (tzw. Jewish tours). W ielkość tego ruchu utrzym uje się na poziom ie 3 0 -4 0 tys.
osób rocznie i koncentruje się przede w szystkim w rejonie zespołu bożnic na K azim ierzu, d aw ne
go getta żydow skiego o raz daw nego obozu pracy w Plaszow ie.
Od początku łat 90. XX w. funkcja turystycz
na K azim ierza, który określić m ożna ja k o d zieln i
cę „satelitarną" w stosunku do centralnej dzielni
cy Starego M iasta, rozw ija się bardzo dynam icz
nie. A trakcyjność turystyczną podnoszą tu m.in.
stylow e puby i kaw iarnie często o bardzo w y
rafinow anej atm osferze. T ow arzyszy tem u roz
kwit życia kulturalnego i tow arzyskiego. W spół
cześnie rozwój funkcji turystycznej na K azim ie
rzu traktuje się ja k o je d en ze strategicznych czyn
ników w spom agających proces rew italizacji tej dzielnicy.
4.3. KRAKÓW JAKO CENTRUM TURYSTYKI PIELGRZYMKOWEJ
Przyjazdy do K rakow a o charakterze pielgrzym kowym m ają w ielow iekow e tradycje. P oczątko
wo zw iązane były z podróżow aniem do grobów i relikwii św iętych (m .in. kult św. Stanisław a, b i
skupa krakow skiego, kult św. Jadw igi królow ej Polski) oraz oddaw aniem czci znajdującym się w krakow skich kościołach cudow nym obrazom i krzyżom . W latach 90. XX w. K raków w yrósł do rangi św iatow ego katolickiego centrum p iel
grzym kow ego, dzięki kultow i M iłosierdzia Boże
go i sanktuarium w d zielnicy K raków -I.agiew ni- ki. Sanktuarium B ożego M iłosierdzia w K rakow ie- Lagiew nikach, form alnie zatw ierdzone w 1992 r., przyciągało pielgrzymów' ju ż w latach 70. XX w.
G w ałtow ny w zrost ruchu pielgrzym kow ego do Krakowa nastąpi! w raz z form alnym zatw ierdze
niem kultu M iłosierdzia B ożego p rzez Stolicę A postolską oraz kano nizacją św. Faustyny K ow al
skiej w 2000 r. ( S o u AN, Ma t l a k 2000). S anktu
arium to, stanow iące św iatow e centrum kultu Bo
żego M iłosierdzia, należy obecnie do w ąskiej gru
py najw ażniejszych ośrodków kultu religijnego na św iccie (Ja c k o w s k i 2000). Dla zw iększającego się ruchu pielgrzym kow ego w ybudow ano w Ła
giew nikach now ą św iątynię oraz Dom Pielgrzym a.
district w hich is u n iq u e d u e to Uie large n u m b e r of its h isto ric buildings, including m an y a sso ciated w ith Je w ish cu ltu re. The s u c c e s s of Spielberg's film. Schindler's List, w as a n im p o rta n t s ü n iu lu s for th e in te rn a t
ional prom otion of Je w ish heritage in Kraków (Mika & Ro t t e r 2005). The relics of Jew ish c u ltu re a re th e m ain d estin atio n s for incom ing to u rism lx>Ui for Israelis an d Je w s from oUier p a rts of Uie worlrl (Jew ish tours).
The volum e of th is m ovem ent rem a in s at a level of 3 0 -4 0 ,0 0 0 jicr y e ar an d is cen tred a ro u n d Uie com plex of synagogues in Ka
zimierz. a fom icr J e w is h G hetto, an d th e form er Nazi la b o u r c am p in Plaszów.
Since Uie early 1990s, th e to u rist fu n c tion of Kazimierz a satellite district to the central Okl Town, h a s developed dynam i
cally. The tourism attracU veness of the area is en h an ced by Uie presence of n u m ero u s p u lis a n d sophisticated cafes. It is accom panied by a flourishing cultural an d social life. Presently, the developm ent of tourism of Kazimierz is considered to lie a strategic factor supjxjrting the district's revitalisation.
4.3. KRAKÓW AS A CENTRE OF PILGRIMAGE TOURISM
Pilgrim ages to Kraków are a centuries-old tradiUon. IniUally. th ey w ere connected wiUi pilgrim ages to th e graves an d relics of sa in ts (e.g. Uie w orship o f St. S tan islaw - a bishop of Kraków, a n d St. Jad w ig a - a Polish queen), a n d th e veneration of m iracu lo u s icons a n d crucifixes in Krakow’s ch u rch es.
In Uie 1990s, Kraków w as ra n k e d am ong w orld-renow ned R om an Catholic pilgrimage cen tres, d u e to Uie w orship of the Divine Mercy a t Uie s a n c tu a ry in Kraków-Lagiew
niki district. T his s a n c tu a ry w as formally approved in 1992, b u t h a d attracted pilgrims a s early a s th e 1970s. A high growUi in pilgrim ages to Kraków w a s recorded a s a resu lt of Uie form al confirmaUon of Uie w orship of Divine Mercy by Uie I loly See an d th e canonizaU on of St. F a u sty n a Kowalska in 20 0 0 ( S o ua n & Ma td v k 2000). A s a world centre of Uie w orship of Divine Mercy. Uie sa n c tu a ry is now one of a sm all group of the m o st im ijortant world c e n tre s of religious w orship ( Ja c k o w s k i 2000). To accom m odate Uie increasing pilgrim age m ovem ent a new
Artykuły - Papers 73 Szacuje się, żc obecnie do sanktuarium przyjeż
dża rocznic około 1,5 min pielgrzymów indywi
dualnych oraz w grupach zorganizowanych, z Pol
ski i z całego świata. Pielgrzymi zagraniczni sta
nowią około 20% wszystkich pielgrzymujących.
Najwięcej zagranicznych pątników przybywa do Krakowa z Austrii, Niemiec, Francji, Włoch, Irlan
dii i Wielkiej Brytanii, a także zc Stanów Zjedno
czonych, Kanady, Japonii i Filipin (JACKOWSKI
2000).
4.4. BIZNES I EDUKACJA
Współcześnie coraz ważniejszym czynnikiem wpływającym na rozwój turystyki w mieście jest przedsiębiorczość. Kraków zajmuje drugie po Warszawie miejsce w Polsce pod względem przy
jazdów w celach biznesowych. Od wielu lal sys
tematycznie przybywa w Krakowie podmiotów go
spodarczych. W roku 2006 ich liczba wyniosła 104 426 i zwiększyła się o ok. 10.5% w stosunku do roku 2002 (Raport o stanie... 2006). Zdecydo
wana większość (98,1%) to podmioty sektora pry
watnego. Największe inwestycje zagraniczne lat 90. XX w. w Krakowie dotyczyły sektorów: ban
kowego, przemysłowego oraz handlowego. Zna
czący udział kapitału zagranicznego widoczny jest również na rynku hotelowym. Inwestorami są głównie firmy europejskie - niemieckie, austriac
kie, francuskie, brytyjskie, włoskie i duńskie oraz przedsiębiorstwa amerykańskie.
Szczególnie ważna jest rola Krakowa jako ośrodka naukowego i edukacyjnego. W mieście znajdują się 23 wyższe uczelnie (10 państwowych i 13 niepaństwowych) kształcące ok. 180 tys.
studentów. Potencjał akademicki w znaczący spo
sób wpływa więc na wizerunek Krakowa, jako miasta wiedzy i ludzi młodych. Stwarza to trwałe podstawy dla rozwoju turystyki edukacyjnej nie tylko w sferze kontaktów między uczelniami i wy
miany studentów, ale także kształcenia i realizacji zainteresowań ludzi dorosłych.
W minionych kilku latach wzrósł także poten
cjał miasta dla rozwoju turystyki kongresowej.
Przez lata 90. XX w. Kraków borykał się z nie
dostatkiem miejsc do organizacji spotkań bizne
sowych i naukowych. Obecnie sytuacja ta uległa znacznej poprawie. W 2007 r. na liście Biura Kongresów przy Urzędzie Miasta Krakowa było już 71 różnych obiektów przewidzianych jako miejsca tego rodzaju spotkań (Raport o stanie...
2006). Są wśród nich m.in. sale hotelowe, uniwer-
c h u rc h a n d a pilgrim h o u se were built in Łagiewniki a n d it is estim ated th a t it is visited by a ro u n d 1.5 million pilgrims per year, lx>di individual a n d organised g roups from Poland a n d c o u n trie s all over the world (approxim ately 20%). The highest num ixers com e from A ustria. G erm any.
France, Italy, G reat B ritain a s well a s the USA. C an ad a, J a p a n a n d the Philippines
( Ja c k o w s k j 2000).
4.4. BUSINESS AND EDUCATION
B u sin ess is c u rre n tly gaining im jxirtance a s a n elem ent inlluencing the developm ent of tourism in Lite city a n d Kraków is ranked second in Poland after W arsaw a s a d e stin a tion for b u s in e s s trips. F or m any y e ars the n u m b e r of b u s in e s s e s in Kraków h a s grown steadily a n d in 2 0 0 6 th ere were 104,426, approxim ately 10.5% m ore th a n 2002 (Ra- ]X)rt o stanie. .. 2006) w ith the v a st majority (98.1%) in the private sector. The largest foreign in v estm en ts in Kraków in the 1990s were in the banking, in d u stry a n d com m er
cial se cto rs b u t a su b s ta n tia l in p u t w as also recorded for th e hotel in d u stry . Investors are chiefly E u ro p e a n co m p an ies based in G erm any. F rance, G reat B ritain, Italy a n d D enm ark, a s well a s A m erican firms.
'Hie role of Kraków a s a n academ ic an d ed u catio n al cen tre is of p a rtic u la r im port
ance. T here are 23 in stitu tio n s of higher e d u c a tio n in th e city (10 s ta te a n d 13 private), a tten d e d by approxim ately 180,000 s tu d e n ts . T h u s, the academ ic potential significantly influences th e image of Kraków a s a ‘city of knowledge* a n d young j>eople.
'Phis h a s created s o u n d fo u n d atio n s for the developm ent of acad em ic tourism , not only in term s of c o n ta c ts betw een universities a n d for s tu d e n t exchanges, b u t also a s regards a d u lt edu catio n .
Over th e p a s t few y e a rs the city’s p o ten tial for die developm ent of congress tourism h a s also grown. In die 1990s there w as a sh o rtag e of v e n u e s for b u sin e ss an d a c a dem ic m eetings in Kraków b u t now adays, die situ atio n h a s improved significandy. In 2007 d iere were a s m a n y a s 71 different c o n feren ce facilities for s u c h m eetin g s on th e rec o rd s k e p t by th e ‘C ongress B u reau ’ of Kraków City C ouncil [Rafxirt o stanie...
74 Turyzm 2008. 18/1
syteckic i pałacow e. N ajw iększym zapleczem kon
ferencyjnym dysponuje U niw ersytet Jagielloński z oddanym do użytku w 2005 r. A udytorium M a
xim um, oferującym łącznie 1850 m iejsc. Z aple
cze konferencyjne m iasta je st je d n ak w ciąż niew y
starczające. W trakcie realizacji są kolejne inw e
stycje połączone zazw yczaj z rozbudow ą bazy ho
telow ej.
4.5. CENTRA HANDLOWE 1 HANDLOWO- -ROZRYWKOWE
Z punktu w idzenia turystyki jednodniow ej istotne znaczenie m ają centra handlow e, rozryw kow e (np.
park wodny, kina w ielkockranow e) i centra hand- low o-rozryw kow e, które uznaw ane są za w ażne atrakcje turystyczne. R ozw ój dużych obiektów handlow ych i handlow o-rozryw kow ych stal się czynnikiem przyciągającym nie tylko ludność m ieszkającą w strefie podm iejskiej K rakow a, ale także m ieszkańców sąsiednich aglom eracji (głów nie G órnego Śląska). Pod koniec 2006 r. działało w m ieście 27 handlow ych obiektów w ielkopow ie- rzchniow ych, o łącznej pow ierzchni 320,8 tys. m2.
N ajw iększym i centram i handlow o-rozryw kow y- mi są położone w bezpośrednim sąsiedztw ie S ta
rego M iasta G aleria K rakow ska (270 sklepów ), G aleria K azim ierz (130 sklepów ) i K raków Plaża (110 sklepów ), które skupiają p raw ic 40% zaso
bów pow ierzchni handlow ej w szystkich tego ro dzaju obiektów (Raport o stanic... 2006). Inne du
że obiekty handlow e (m.in. M l, C entrum Zako
pianka) pow stały przy głów nych trasach kom uni
kacyjnych m iasta, prow adzących w stronę najw ię
kszych skupisk m ieszkaniow ych. W szystkie cent
ra dysponują parkingami (4 5 -1 40 0 m iejsc p ostojo
wych). P udow a niektórych obiektów w ym usiła też zastosow anie now ych rozw iązań kom unikacyjnych (WlijCLAW 2000).
2006), including conference room s a t hotels, universities a n d palaces. Since 2005, th e Jagiellonian University h a s h a d the largest offer of conference facilities, vvitli th e A u d i
torium M aximum w hich offers 1850 places.
1 iowevcr, the city’s accom m odation offer is still insufficient a lth o u g h fu rth er invest
m en ts in th is a re a arc underw ay, m ostly c o n n e c te d w itli h o tel d ev elo p m en ts.
4.5. COM MERC I AI. AND ENTERTAINMENT CENTRES
Com m ercial a n d e n te rta in m e n t c en tre s (e.g. “w ater p a rk s ’ a n d Large-screen cinem as) are imj>ortant for on e-d ay tourism , along w ith com bined com m ercial an d en tertain m en t c e n tre s w hich are considered imjxjrt- a n t to to u rist a ttrac tio n s. 'Hie developm ent of large s u c h c e n tre s h a s a ttra c te d not only residenLs from Krakow’s su rro u n d in g d is tricts. b u t also of neig h b o u rin g co n u rb atio n s (chiefly Upjx*r Silesia). At the end of 2006, th ere were 27 large-size sh o p p in g facilities in the city, w ith a total lloor a re a of 320,800 sei m - T he largest a re Galcria K rukow ska (270 shops), CMolcria Kazim ierz (130 shops) a n d Kralców Plaza (110 shops) in the direct vicinity of th e Old Town, acco u n tin g for alm ost 40% of the com m ercial space in all facilities of th is tyjx; (Raport o sta n ie ... 2006).
O th er large c e n tre s (e.g. M l. Centrum Zakcr pianka) have s p ru n g u p along the city’s m ain tra n s p o rt ro u te s leading to the largest h o u sin g e sta te s a n d all have th eir own car p a rk s (45-1400 places each). rPhe develop
m en t of s u c h facilities h a s led to new tra n sp o rt so lu tio n s (WiRCiavv 2000).
4 .6 . PLENEROWE IMPREZY KULTURALNE I WYDARZENIA SPORTOWE
Przestrzeń Starego M iasta w ykorzystyw ana jest także w celu organizacji różnych w ydarzeń kul
turalnych i festiwali ulicznych. Bogata historia m iasta i zachow ane do dziś tradycje znajd ują od
bicie w obecnej o fercie kulturalnej K rakowa (PAWLUSIŃSKI 2007). O gółem w K rakow ie corocz
nie ma m iejsce ponad 1100 w ydarzeń kultural
nych, w tym kilkadziesiąt o randze festiw ali i kon
kursów artystycznych. Do najpopularniejszych.
4.6. OUTDOOR CULTURAL EVENTS AND SPORTIS EVENTS
'Ilie Old Town offers sp a ce for v ario u s c u ltu ra l e v e n ts a n d s tre e t festivals a n d th e city’s rich h isto ry of c o n tin u in g tradiLions a re reflected in w h a t Kraków offers today
(Pa w l u s iń s k i 2007). O ver 1100 cu ltu ral ev en ts tak e place in Krakow ever}' year, inclu d in g d o zen s of festivals a n d a rt co m p etitio n s. A m ong th e m o st p o p u lar b a se d on old tra d itio n s are: E m aus, Laj-
Artykuły - Papers 75
bazujących na daw nych tradycjach, należy zali
czyć: Emaus, Lajkonik, Rękaw kę, W ianki, konkurs tradycyjnych szopek bożonarodzeniow ych, fesii- wa!c uliczne - teatralne, kulinarne oraz studenc
kie Juwenalia. W im prezach tych uczestniczy zw y
kle od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy osób.
W ydarzeniem kulturalnym o randze m iędzyna
rodowej je st Ecstiwal K ultury Żydow skiej. Jest to jeden z najw iększych tego typu festiwali na św ię
cie. Odbywa się od 1988 r., na przełom ie czerw ca i lipea, i trwa 9 dni. Festiwal obejm uje ponad 120 imprez kulturalnych. O prócz koncertów muzycz
nych w program ie zn ajdują się też: wykłady, wystawy, w arsztaty, spektakle teatralne, pokazy filmowe, prom ocje książek, a także wycieczki przybliżające przeszłość dzielnicy K azim ierz i jej dawnych mieszkańców. Szczególną popularnością wśród gości festiwalu cieszą się zajęcia o charak
terze w arsztatów, m.in.: kaligrafia hebrajska, ję zyk jidysz, tradycyjny taniec ludowy czy kuchnia żydowska.
konik, R ę k a w k a , Wiania, a com petition for Ute b e st nativity crib, a n d stre e t festivals (theatrical, c u lin a ry a n d the Juw enalia s tu d e n t festival). T h ese events usually a ttra c t a u d ie n c e s ran g in g from 10,000- 100,000 people. T he Je w ish C u ltu re Festival is a n in tern atio n ally renow ned c u ltu ral event, a n d one of w orld’s largest su c h festivals. It h a s b e e n held regularly since 1988 in late J u n e a n d early July, and la s ts for nine d ay s c o n sistin g of over 120 vario u s c u ltu ra l ev en ts. Alongside m usical concerts, th ere are exhibitions, w orkshops, th eatrical perform ances, films, literary events, a s well a s to u rs of Kazimierz to fam iliarise visitors wiUi Uie history of the distinct a n d its form er resid en ts. W ork
sh o p s in Hebrew calligraphy, Yiddish, trad i
tional J e w ish d a n c e a n d c u isin e are p a rt of Uie festival’s p a rtic u la r interest.
5. THE DEVELOPMENT OF TOURIST 5. ROZWÓJ BAZY NOCLEGOW EJ ACCOMMODATION
Zainteresow anie turystów przyjazdam i do Krako
wa stale w zrasta, do czego przyczynia się dobrze rozw inięta, now oczesna baza noclegow a, pozw ala
jąca zaspokoić zróżnicow ane potrzeby i preferen
cje turystów. W latach 1990 2006 liczba rejestro
wanych obiektów noclegow ych w K rakow ie w zro
sła z 47 do 290, co spow odow ało przyrost pojem ności recepcyjnej m iasta z 9,1 do 29,5 tys. miejsc noclegowych (lab. II).
l i t e in te re s t in to u ris t v isits to Kraków is grow ing stead ily , p a rtly a s a re s u lt of th e w ell-developed sy ste m of m o d e m hotel faciliUes th a t m ee t different to u ris t's n e e d s a n d p refe ren ces. From 1990 to 2006 the n u m b e r of reg iste re d h o tels in Kraków grew from 47 to 290, p ro d u cin g a n in c re ase in Uie city 's recep tio n cap acity from 9 1 0 0 to 2 9 ,5 0 0 hotel b e d s (Table II).
T a b e l a II. Zmiany wielkości rejestrowanej bazy noclegowej w Krakowie T a b l e II. Changes in lho number ol registered hole! facilities in Krakow:
w lalach 1990-2000 1990-2006
Cecha 1990 r. 2006 r. % zmian
Liczba obiektów noclegowych 47 290 617,0
Liczba miejsc noclegowych 9107 29 500 323,9
Feature 1990 2006 Change in %
The number ol hotels 47 290 617.0
The number ol hotel rooms 9107 29500 323.9 Źr ó d ł o : Rocznik statystyczny miasta Krakowa, 198. US w Krakowie, S o u r c e : Rocznik statystyczny miasta Krakowa JCrty of Kraków Slalis- Kratów, ww.stal.gov pi. tlcal Yearbook] 198. Statistical Office in Kraków, Kraków; www.sta1.gov.pi,
5 .1 . BAZA HOTELOWA
W K rakowie szczególnie szybko rozw ijającym się sektorem w latach 90. XX w. był sektor hotelo
wy. W edług danych G łów nego U rzędu Statystycz
nego, między rokiem 1990 a 2006 liczba hoteli w mieście w rosła z 18 do 104 (tab. ill). Każdego
5.1 . HOTEL ACCOMMODATION
The hotel in d u stry w as a particularly rapidly developing secto r in Kraków in Uie 1990s.
From Uie d a ta provided by th e C entral Statistical Office, Uie n u m b e r of hotels in Uie city grew from 18 to 104 betw een 1990 a n d
76 Turyzm 2008, 18/1
roku pow staw ały now e hotele, ale m odernizow a
no też obiekty ju ż istniejące, l.icz.ba hoteli w zro
sła w tym okresie niem al sześciokrotnie, a licz
ba m iejsc ponad trzykrotnie. Szczególnie szyb
kie tempo pow staw ania now ych obiektów hotelo
wych notuje się od końca lat 90. XX w. Pom ię
dzy rokiem 2003 a 2006 rozpoczęło działalność 35 nowych hoteli. W roku 2006 pod w zględem liczby obiektów K raków dysponow ał najlepiej rozw iniętą bazą ho telow ą spośród w szystkich d u żych miast w Polsce, a z punku w idzenia licz
by pokoi zajm ow ał d rugą po zycję po W arszaw ie (rys. 2).
2 0 0 6 (Tabic III) w ith new h o tels being e sta b lish ed e ach y e a r a n d existing facilities m o d ern ised . 'Hie n u m b e r of h o tels grew alm o st six tim es in th a t period, a n d Uie n u m b e r of b e d s m ore Uian tripled. Since the late 1990s. a p a rtic u la rly high rate of growUi h a s b e e n recorded a n d betw een 2 0 0 3 a n d 2 0 0 6 35 new h o tels opened. In 2006, Kraków h a d th e b e s t developed hotel faciliUes of all th e large cities in Poland in term s of Uie n u m b e r of hotels, w hile in term s of room s it w as seco n d a fter W arsaw (Fig. 2).
liaba Mali Lle/bn pokoi hotelowych
12 000 10 GOO 8 0 0 0 6 0 0 0 4 0 0 0
2000
0
Number ol holet*
i20r 100
80
60 40
20
0
Numbor ol hotel* room*
12000
OH
10000
8 000 6000 4 000
2000
0
Gdansk Krakow Porn ah Warnia wa Wroclaw
Rys. 2. Wielkość bazy hotelowej w wybranych dużych miastach w Polsce (źródł o: Główny Urząd Statystyczny)
Fig. 2. Quantity ol hotel accommodation in selected largo cities In Poland (source: Central Statistical Office)
A ktualna w ielkość bazy noclegow ej w ystar
czająco zaspokaja potrzeby turystów o dw iedzają
cych miasto. W edług danych G U S, w latach 2005 i 2006 średnioroczne w ykorzystanie bazy nocle
gowej w yniosło około 5 0% , przy czym w sezo
nie turystycznym (IV X) w ahało się pom iędzy 52 a 68% . N ieco w yższe było w ykorzystanie bazy hotelow ej, które dla poszczególnych lat w ynosiło średnio około 54% , przy czym w sezonach tury
stycznych jeg o w skaźnik w zrastał do 54,5 i 57%
(kw iecień 2005 i 2 0 0 6 ) oraz 75 i 6 5 ,9 % (sierpień 2 0 0 5 , w rzesień 2 0 0 6 ) (ROTTER 2 0 0 6 ).
T a b e l a III. Zmiany wielkości skategoryzowanej bazy hotelowej w Krakowie w latach 1990-2006
Wyszczególnienie 1990 r. 2006 r. % zmian
Liczba hoteli 18 104 577,7
Liczba mieisc noclegowych w hotelach 3434 12 500 364,0 Udział miejsc hotelowych w
pojemności recepcyjnej miasta (w %) 37.7 50.8 X
The c u rre n t accom m odation capacity is sufficient to saUsfy th e n e e d s of to u rists visiting th e city. From th e G eneral Statistical Office data, In 2 0 0 5 a n d 200 6 th e average a n n u a l booking rate for accom m odation faciliUes w as a ro u n d 50%, while in the tourist se a so n (April-Octobcr) ranging betw een 52 a n d 68%. H otels w ere booked at a slighUy h ig h er rate, a ro u n d 54% on average in re- sjjective years, while in to u rist se a so n s this figure grew to 54.5% a n d 57% (April 2005 a n d 2006) a n d 75% a n d 65.9% (August 2005, S e p tem b er 2006) (ROTTER 2006).
T a b l e III. Changes In the reception capacity ol Krakow. 1990 and 2006
Wyszczególnienie 1990 2006 Change In
%
The number ol hotels 18 104 577,7
The number ol beds 3434 12 500 364,0
The proportion ol hotel rooms in the
city's 'reception capacity' 37,7 50.8 X
Ź r ó d ł o : Rocznik statystyczny miasta Krakowa, 198, US w Krakowie.
Kraków, www.stat.gov.pl.
S o u r c e : Rocznik statystyczny miasta Krakowa [City ol Kraków Statistical Yearbook], 198, Statistical Office in Kraków. Kraków: www stat.
gov.pl.
