Scenariusz zajęć
IV etap edukacyjny, język polski, zakres podstawowy
Temat: Od informacji do poezji, czyli o funkcjach językowych
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
4) rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną).
Cele operacyjne:
● Rozpoznaje relacje zachodzące między nadawcą i odbiorcą,
● Potrafi nazwać i rozpoznać przeważające w wypowiedzi funkcje językowe,
● Wylicza formy wypowiedzi charakterystyczne dla funkcji impresywnej,
● Zna pochodzenie słowa „perswazja”,
● Uzasadnia wpływ perswazji na odbiorcę,
● Nazywa rodzaje wypowiedzeń i przypisuje je poszczególnym funkcjom języka,
● Komentuje film edukacyjny pod kątem tematu lekcji,
● Tworzy własne teksty według podanych dyspozycji.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Przyswaja terminologię związaną z funkcjami językowymi,
● Buduje wypowiedzi według określonych funkcji językowych,
● Analizuje i interpretuje role różnych funkcji komunikacyjnych języka.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
● Dowolny słownik wyrazów obcych,
● Zasób multimedialny: film „Jaki jest motyl? Funkcje tekstu”,
● Sprzęt multimedialny: komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
● Podające: objaśnienie lub wyjaśnienie,
● Aktywizujące: inscenizacja, konwersacja, 1
● Problemowa: dyskusja,
● Eksponujące: film, pokaz połączony z przeżyciem.
Formy pracy:
● Indywidualna jednolita,
● Zbiorowa,
● Grupowa zróżnicowana.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Nauczyciel na poprzednich zajęciach podzielił uczniów na cztery grupy i w ramach zadania domowego polecił:
I grupie: poinformowanie lokalnej TV o powstaniu w szkole nowej pracowni komputerowej;
II grupie: wyrażenie emocji z powodu nowej pracowni komputerowej;
III grupie: nakłonienie wszystkich uczniów klasy trzeciej do korzystania, codziennie po lekcjach przez godzinę, ze szkolnej pracowni komputerowej (w celu doskonalenia wiedzy z przedmiotów wskazanych przez nauczycieli);
IV grupie: ułożenie wiersza o pracowni komputerowej (do tej grupy nauczyciel wybiera trzech uczniów, którzy dobrze analizują poezję lub ją piszą).
Etap wstępny
Nauczyciel wchodzi do klasy i mówi: „Jak się cieszę, że was widzę! Mam ochotę skakać z radości, śpiewać, gwizdać, bo mogę was uczyć!”. Potem wydaje polecenie: „Proszę wyjąć kartki”. Zaczyna dyktować pytania dotyczące rodzajów zdań. Następnie prosi uczniów, aby wyrazili swoje emocje wywołane zaistniałą sytuacją i nakłonili go do zrezygnowania z zamiaru przeprowadzenia pracy kontrolnej. Po wysłuchaniu kilku opinii zgadza się z argumentacją. Informuje uczniów, że to niekonwencjonalne wprowadzenie do lekcji miało wykazać niestereotypową moc języka: ujawnić jego możliwości przekazywania uczuć, wiadomości i wpływania na odbiorcę. Potem podaje temat zajęć i zapoznaje klasę z ich celami: omówione zostaną różne funkcje językowe, a uczniowie podejmą próbę ich rozpoznania i nazywania.
Etap realizacji
Prowadzący zajęcia prosi o przedstawienie zadań domowych – inicjuje dyskusję na temat przygotowywania prac i ich sensu: uczniowie powinni zauważyć, że każda grupa miała przekazać pozostałym jakąś wiadomość dotyczącą pracowni komputerowej. Poszczególne wypowiedzi spełniły zatem funkcję komunikacyjną, ale w każdej z nich przeważało coś innego. Nauczyciel poleca reprezentantom grup I, II i III, aby przeczytali zadania oraz wskazali, co w tych komunikatach było najistotniejsze i jakie rodzaje zdań w nich przeważały.
Następnie prosi dwie osoby z grupy IV o odczytanie przygotowanych wierszy, a słuchaczy o uwagi na temat utworów, np. wskazanie, czym one się różnią od poprzednich komunikatów. Wszyscy wspólnie ustalają cechy funkcji językowych. Prowadzący zajęcia pomaga uczniom w kodyfikacji, ewentualnie koryguje podawane informacje. Następnie pyta, która z funkcji najbardziej koncentruje się na nadawcy. Uczniowie, po przemyśleniu pytania, powinni dojść do wniosku, że jest to funkcja impresywna – nauczyciel prosi o wskazanie,
2
jakimi w takim razie wypowiedziami nadawca komunikatu wywiera nacisk na adresata, żądając od niego określonego zachowania czy działania. Młodzież stwierdza, że są to np.
wszelkie rozkazy, nakazy, zakazy, pytania wymagające odpowiedzi, porady, instrukcje.
Prowadzący wyjaśnia, że z funkcją impresywną języka jest nierozerwalnie związana perswazja (od łac. persuadere – mówić, przekonać), której celem jest nakłonienie odbiorcy do przyjęcia proponowanego przez nadawcę sposobu myślenia, oceniania zgodnie z jego wolą, przyjmowania takiego samego stanowiska w jakiejś sprawie. Funkcja perswazyjna wpływa na mentalność adresata, kształtuje jego postawy, przekonania, światopogląd.
Nauczyciel zapowiada emisję filmu z zasobu multimedialnego. Informuje uczniów, że usłyszą m.in. wiersz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Prosi o zanotowanie jego tytułu, zwrócenie uwagi na środki poetyckie i wskazanie występujących w nim funkcji językowych.
Z komentarza literaturoznawcy (z drugiej części filmu) młodzież ma wynotować wskazane przez eksperta zastosowania różnych tekstów wraz z przykładami.
Etap końcowy
Uczniowie komentują obejrzany materiał w kontekście tematu lekcji: wnioskują, że w wypowiedzi literackiej mogą występować różne funkcje językowe. Na zakończenie nauczyciel proponuje zadanie domowe polegające na opracowaniu notatki z lekcji i ułożeniu tekstu, w którym będzie dominowała jedna z poznanych na zajęciach funkcji językowych.
3
