Kościół Państwowy Islandii.

STANISèAW SAGAN

KOSÂCIOÂè PANÂSTWOWY ISLANDII

Przez prawie pieÎc stuleci, od reformacji do czasoÂw wspoÂøczesnych w krajach nordyckich sytuacja statusu prawnego KosÂcioøoÂw byøa dosÂc klarowna. Za konfesjeÎ panÂstwowaÎ uznawane byøo wyznanie ewange- licko-lutaranÂskie. Dopuszczano roÂwnolegle egzystencjeÎ innych mniejszosÂciowych wspoÂlnot wyznaniowych. Sytuacja ta ulegøa zmia- nie po nowelizacji i wejsÂciu w zÇycie 1 stycznia 2000 r. szwedzkiej ustawy zasadniczej ± Aktu o Formie RzaÎdu z 1974 r., ktoÂra to zniosøa wyznanie panÂstwowe. Wprowadziøa w to miejsce wolnosÂc konfesji.

A KosÂcioÂø Szwecji (Svenska Kyrkan) zostaø zroÂwnany z innymi zwiaÎzkami wyznaniowymi ¹ .

W trzech panÂstwach nordyckich, tj. Danii, Norwegii i Islandii wyznanie luteranÂskie uwazÇane jest nadal za panÂstwowe.

Natomiast specyficznaÎ pozycjeÎ zajmujaÎ KosÂcioøy Narodowe w Finlandii. Formalnie saÎ dwa, tj. FinÂski KosÂcioÂø Ewangelicko-Lute- ranÂski i FinÂski KosÂcioÂø Grecko-Prawosøawny.

Status obu KosÂcioøoÂw regulujaÎ ustawy: ustawa nr 1054 z 26 listo- pada 1993 r. Kodeks KosÂcioøa odnosi sieÎ do KosÂcioøa luteranÂskiego, sytuacjeÎ prawnaÎ zas wspoÂlnoty prawosøawnej reguluje ustawa nr 521 z 8 wrzesÂnia 1969 r. o WspoÂlnocie KosÂcioøa Prawosøawnego. Krokiem w kierunku separacji najwieÎkszego zwiaÎzku, jakim jest konfesja lu-

1

Pierwszym biskupem, zwierzchnikiem Svenska Kyrkan, ktoÂry nie pochodziø

z nominacji panÂstwowej, zostaø biskupdiecezji VaÈxjoÈ ± Andreas Wajryd. Miaøo to

miejsce 2 wrzesÂnia 2006 r. podczas uroczystosÂci w Uppsali.

teranÂska, byøo odebranie w nowej konstytucji finÂskiej z roku 1999 (weszøa w zÇycie 1 marca 2000 r.) uprawnienia Prezydenta do miano- wania hierarchoÂw kosÂcielnych. OdreÎbnosÂc regulacji prawnych do- strzega P. Bøachut, konstatujaÎc: ¹finÂskie rozwiaÎzania w obszarze sto- sunkoÂw PanÂstwo-KosÂcioÂø saÎ bardzo specyficzne i trudne do jedno- znacznego sklasyfikowania. Finlandia pozostaje blizÇsza jakiejs posta- ci rozdziaøu, choc rzeczywistosÂc i regulacje prawne dowodzaÎ, izÇ ist- nieje tam jeszcze sporo rozwiaÎzan prawnych wøasÂciwych dla systemu kosÂcioøa panÂstwowego. Jednak w poroÂwnaniu do takich krajoÂw, jak Norwegia czy Dania, finÂski model nie mozÇe byc okresÂlony jako sys- tem kosÂcioøa oficjalnego, analogiczny do tych dwoÂch monarchii. His- toryczny system powiaÎzania, ktoÂry wysteÎpowaø w Szwecji i Finlandii (do 1809 r. obydwa panÂstwa tworzyøy jeden organizm polityczny, KosÂcioÂø FinÂski byø czeÎsÂciaÎ [luteranÂskiego] KosÂcioøa Szwedzkiego) zostaø na tyle zdekomponowany (zdekoncentrowany, zdekompleto- wany) poprzez czeÎsÂciowe, nasteÎpujaÎce od ok. poøowy XIX w. po sobie reformy, ktoÂre nie wprowadziøy jednak oficjalnego rozdziaøu, izÇ dzis ma on charakter sui generis, wymykajaÎcy sieÎ proÂbom genera- lizacjiº ² .

DokonujaÎc klasyfikacji z punktu widzenia zasad ustrojowych, kraje nordyckie pozostajaÎ nadal panÂstwami wyznaniowymi w wersji otwartej ³ .

PanÂstwo wyznaniowe w wersji otwartej trafnie charakteryzuje J.

Krukowski ± ¹nie zajmuje [ono] stanowiska w sprawie prawdziwosÂci doktryny teologicznej, czyli wstrzymuje sieÎ przed zajmowaniem sta- nowiska co do tego, ktoÂra doktryna religijna jest prawdziwa, pozos- tawiajaÎc kazÇdemu czøowiekowi wolnosÂc wyboru religii i sÂwiatopoglaÎ- du. PanÂstwo docenia jednak zwiaÎzki kulturowe religii z narodem i z tej

2

Status prawny KosÂcioøoÂw luteranÂskich w panÂstwach nordyckich ze szczegoÂlnym uwzgleÎdnieniem Szwecji omawia P. Bøachut (Stosunki PanÂstwo ± KosÂcioÂø w KroÂlestwie Szwecji. Studium prawnokonstytucyjne i wyznaniowe, Warszawa 2002). Jest to kom- petentnie przygotowana praca magisterska pod kierunkiem L. Garlickiego, na Wy- dziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, s. 51.

3

KlasyfikacjeÎ przyjmujeÎ za wybitnym znawcaÎ prawa wyznaniowego J. Krukow-

skim (Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2006, wyd. III, s. 26).

racji uznaje oficjalny charakter jednej religii lub jednego z kosÂcio- øoÂwº ⁴ .

1. OD KONFESJI RZYMSKO-KATOLICKIEJ DO LUTERANIZMU

KosÂcioÂø narodowy Islandii peøniø w historii i peøni obecnie nie- zwykle wazÇkaÎ roleÎ w tej maøej wyspiarskiej spoøecznosÂci. Stanowi integralnaÎ czeÎsÂc zÇycia IslandczykoÂw. Jest bardzo mocno wkompono- wany w kultureÎ, pozostaje tezÇ wazÇnym czynnikiem identyfikacji na- rodowej. ChrzesÂcijanÂstwo na Islandii pojawiøo sieÎ wraz z pierwszymi osadnikami, ktoÂrymi byli celtyccy eremici ± przybysze z Irlandii ± w tym sensie jest tam ¹od zawszeº. PoczaÎtki chrzesÂcijanÂstwa wiaÎzÇaÎ sieÎ z KosÂcioøem rzymskokatolickim.

Wprowadzenie chrzesÂcijanÂstwa na Islandii odbyøo sieÎ inaczej nizÇ w innych panÂstwach Europy. Zwykle bowiem wprowadzenie nowej wiary odbywaøo sieÎ poprzez chrzest wøadcy i dworu, a nasteÎpnie na- rzucanie jej poddanym i uznanie za religieÎ panÂstwowaÎ. Tak odbywaø sieÎ ten proces takzÇe w sÂwiecie nordyckim w Norwegii, Szwecji i Danii.

Ewenementem byøa tu Islandia, gdzie nowe wyznanie wprowadzono uchwaøaÎ parlamentu ± Althingu w roku, jak sieÎ przyjeÎøo 1000 (a byc mozÇe byø to rok 999). WnioskodawcaÎ byø przewodniczaÎcy parlamen- tu ± poganin i kapøan zarazem ⁵ .

Tak komentuje ten fakt Ari zwany Uczonym w ¹IÂslendingaboÂkº

± ¹KroÂl Olaf, syn Tryggvy, zaprowadziø chrzesÂcijanÂstwo w Norwegii i Islandii. Wysøaø on do Islandii ksieÎdza Thangbranda, ktoÂry nauczaø mieszkanÂcoÂw i chrzciø wszystkich, ktoÂrzy przyjeÎli nowaÎ wiareÎ. Pierwsi kazali sieÎ ochrzcic Hall, syn Thorsteina z Sidy, Hjalti, syn Skeggi z Thorsaldala, Gizur Biaøy, syn Teitsa i wnuk RetilbjoÈrnsa z Mosfell i wielu innych naczelnikoÂw rodoÂw. Ale tych, ktoÂrzy byli przeciwni lub odmoÂwili chrztu, byøa wieÎkszosÂcÂ. Thangbrand po roku czy tezÇ po dwu latach wyjechaø z Islandiiø, gdyzÇ zamordowaø dwoÂch czy trzech meÎzÇ- czyzn, ktoÂrzy szydzili z niego. Kiedy wroÂciø do Norwegii, opowiedziaø

4

TamzÇe.

5

Por. Jak Islandia przyjeÎøa chrzesÂcijanÂstwo ± http://www.islandia.org.pl/jak.html

kroÂlowi Olafowi, co sieÎ jemu przytrafiøo i nie miaø nadziei, aby w Is- landii przyjeÎto chrzesÂcijanÂstwo. KroÂl Olaf byø bardzo rozgniewany i chciaø wydac rozkaz wymordowania lub okaleczenia wszystkich naszych rodakoÂw przebywajaÎcych wtedy w Norwegii. Tego lata przy- byø do Norwegii Gizur i Hjalti z Islandii, ktoÂrzy juzÇ przyjeÎli nowaÎ wiareÎ i wyprosili u kroÂla wolnosÂc dla IslandczykoÂw w Norwegii obie- cujaÎc, zÇe zrobiaÎ wszystko, aby przyjeÎli chrzesÂcijanÂstwo.

NasteÎpnego dnia Gizur i Hjalti staneÎli przed SkaøaÎ Prawa i prze- kazali zgromadzonym swoje poglaÎdy o nowej religii. A moÂwili bar- dzo dobrze. Skutek jednak byø taki, zÇe zrobili to roÂwniezÇ przedsta- wiciele drugiej strony i obie partie chrzesÂcijanie i poganie uznali, zÇe nie saÎ upowazÇnieni do wypowiadania sieÎ w tej sprawie i opusÂcili SkaøeÎ Prawa.

Wtedy chrzesÂcijanie poprosili Halla ze Sidy, aby on ogøosiø prawo tak, jak to odpowiada chrzesÂcijanom. Ale ten odmoÂwiø i poprosiø

«gøosiciela prawa» Thorgeira, aby on przedstawiø teÎ spraweÎ zgroma- dzeniu. Thorgeir byø jednak poganinem. Kiedy meÎzÇowie poszli do swoich bud (na terenie Thingvellir kazÇdy budowaø sobie prowizo- ryczne schronienie, budy, namioty, ziemianki itd.), Thorgeir roÂwniezÇ poøozÇyø sieÎ, owinaÎø swoim pøaszczem i przelezÇaø caøy dzien i nasteÎpnaÎ noc z nikim nie rozmawiajaÎc.

NasteÎpnego dnia wstaø i poleciø zebrac sieÎ wszystkim przed SkaøaÎ

Prawa. I kiedy meÎzÇowie tam przyszli, przemoÂwiø i powiedziaø, zÇe

w jego przekonaniu sytuacja jest nie do utrzymania, jezÇeli nie beÎdzie

w kraju obowiaÎzywaøo jedno prawo (tj. jedna religia). Przedstawiø

obecnym w najroÂzÇniejszej formie, zÇe nie mozÇna do tego dopusÂcicÂ,

aby powstaøy spory, ktoÂre mogaÎ doprowadzic do bratoboÂjczych walk

i zaboÂjstw, przez co kraj mozÇe sieÎ wyludnicÂ. Opowiedziaø tezÇ im, jak

kroÂlowie Norwegii i Danii døugi czas toczyli ze sobaÎ walki, azÇ ludnosÂcÂ

doprowadziøa do pokoju, mimo zÇe oni tego nie chcieli. Wydaje mi sieÎ,

powiedziaø Thorgeir, zÇe roÂwniezÇ my nie mozÇemy mieÎdzy sobaÎ wal-

czyc i musimy wprowadzic porozumienie, aby obydwie strony trocheÎ

miaøy racje i aby obowiaÎzywaøo jedno prawo i jedna religia (chrzesÂ-

cijanÂska). Musimy sobie usÂwiadomicÂ, zÇe jezÇeli prawo zostanie naru-

szone, to roÂwniezÇ i pokoÂj zostanie zerwany. ZakonÂczyø swoje prze-

moÂwienie z sukcesem tak, zÇe obydwie strony zgodziøy sieÎ, izÇ wszyscy

majaÎ miec jednakowe prawo (tj. religieÎ), ktoÂre zasady im teraz przed- stawiø.

I tak uchwalono prawo, zÇe wszyscy, ktoÂrzy jeszcze nie saÎ chrzesÂ- cijanami, przyjmaÎ chrzestº ⁶ .

Ten kronikarski a zarazem literacki opis faktu uchwalenia przez Althing przyjeÎcia chrzesÂcijanÂstwa usÂwiadamia nam z caøaÎ ostrosÂciaÎ odreÎbnaÎ mentalnosÂc i innosÂc tradycji tej odlegøej od Europy spoøecz- nosÂci. ChrzesÂcijanÂstwo zyskaøo dosÂc szybko pozycjeÎ dominujaÎcaÎ na Islandii, szczegoÂlnie w dziedzinie kultury, ale takzÇe w sferze politycz- nej. WiaÎzaøo sieÎ to przede wszystkim z wysokim poziomem intelek- tualnym duchowienÂstwa. GøoÂwnymi osÂrodkami zÇycia duchowego, kulturalnego i spoøecznego staøy sieÎ klasztory i obie katedry w stoli- cach biskupich.

Na wyspeÎ ciaÎgneÎli misjonarze z Anglii, Niemiec i krajoÂw wschodniej Europy. Pierwszy biskup islandzki IÂsleif Gissurarson wysÂwieÎcony w roku 1056 w Bremie zaøozÇyø pierwszaÎ diecezjeÎ w SkaÂl- holt w 1082 r. PoÂzÂniej zwierzchnictwo nad KosÂcioøem islandzkim objeÎøo arcybiskupstwo w Lundzie i w 1153 r. staø sieÎ on czeÎsÂciaÎ prowincji kosÂcielnej Nidaros. Nieco poÂzÂniej, bo w 1106 r. utworzono drugaÎ diecezjeÎ w HoÂlar z biskupem ordynariuszem JoÂne OÈgmunds- sonem. Obie jednostki kosÂcielne przetrwaøy do poøowy XVIII stu- lecia, a wieÎc do czasoÂw, kiedy nie byøo juzÇ katolikoÂw. W okresie panowania dunÂskiego Islandia zwroÂciøa sieÎ ku nowym woÂwczas praÎ- dom ± wprowadza wyznanie luteranÂskie w 1540 r. Skutkiem tego byøo zlikwidowanie klasztoroÂw, a duzÇa czeÎsÂc majaÎtkoÂw, nalezÇaÎcych do diecezji katolickich, zostaøa skonfiskowana przez wøadze dunÂskie.

KroÂl staø sieÎ zwierzchnikiem KosÂcioøa. Niechlubnym wydarzeniem w historii reformacji byøa bezprawna egzekucja w 1550 r. ostatniego rzymskokatolickiego biskupa HoÂlaru JoÂna ArasoÂna i jego dwoÂch synoÂw. WieÎkszosÂc duchownych katolickich pozostaøa jednakzÇe w swoich parafiach po wprowadzeniu obrzaÎdku luteranÂskiego ⁷ . Re- formacja zapoczaÎtkowaøa wzrost i rozwoÂj dziaøalnosÂci literackiej

6

Cytat z www.islandia.org.pl/jak.html

7

E. Roesdahl, Historia, s. 229; takzÇe H. KadecÏkova, DeÏjiny s. 159 i n.

w kraju. Opublikowanie przekøadoÂw na jeÎzyk islandzki Nowego Testamentu w 1540 r. i Biblii w 1584 r. staøo sieÎ kamieniem milo- wym w historii tego jeÎzyka i gøoÂwnaÎ przyczynaÎ jego zachowania.

¹Hymn pasji ± 50 mysÂli wypisanych na krzyzÇu przez XVII-wieczne- go poeteÎ, a zarazem duchownego HallgrõÂmura PeÂturssona (1614- -1674) ± dla caøych pokolen byø najwazÇniejszaÎ lekcjaÎ modlitwy i maÎd- rosÂciº. To samo mozÇna powiedziec o kazaniach JoÂna Vidalina, bis- kupa SkaÂtholtu (1698-1720). Jego ekspresyjne kazania czytaøo sieÎ w domach przez wiele pokolenÂ. W 1815 r. zaøozÇono Islandzkie To- warzystwo Biblijne. Byøo to owocem wizyty szkockiego pastora Ebenezera Hendersona, ktoÂry podroÂzÇowaø po kraju, rozdajaÎc Bib- lieÎ. Wiek XIX byø sÂwiadkiem poczaÎtku odrodzenia narodowego na Islandii oraz ruchu daÎzÇaÎcego do politycznej niepodlegøosÂci. Wielu duchownych odegraøo w tym procesie wazÇnaÎ roleÎ.

Pierwsza ustawa zasadnicza z 1874 r. zagwarantowaøa obywate- lom wolnosÂc religii. Konstytucja takzÇe ustanowiøa zasadeÎ, izÇ KosÂcioÂø Ewangelicko-LuteranÂski jest KosÂcioøem PanÂstwowym i jako taki podlega ochronie i jest wspierany przez panÂstwo. Ten przepis zacho- waø sieÎ roÂwniezÇ w Konstytucji Republiki Islandii z 1944 r.

W ciaÎgu ostatnich stu lat ustawodawstwo kosÂcielne ulegøo zrefor- mowaniu. Zostaøy utworzone rady parafialne, a kongregacje otrzy- maøy prawo wybierania ksieÎzÇy. W 1912 r. ukazaø sieÎ nowy przekøad Biblii, ponownie wydany w 1981 r.

Na przeøomie wieku XIX i XX nastaÎpiø rozøam w KosÂciele, za-

øozÇono kilka wolnych KosÂcioøoÂw luteranÂskich, opartych na tych sa-

mych wyznaniach, jak KosÂcioÂø PanÂstwowy oraz uzÇywajaÎcych tej sa-

mej liturgii i zbioru piesÂni kosÂcielnych, lecz niezalezÇnych organiza-

cyjnie i finansowo. Przetrwaøa takzÇe wiara rzymskokatolicka. Zakøa-

dano katolickie misje i szpitale. W pierwszych dekadach XX wieku

powodzenie miaøy takzÇe misje adwentystoÂw sioÂdmego dnia oraz zie-

lonosÂwiaÎtkowcoÂw. Praktycznie do poøowy XX wieku ludnosÂc kraju

byøa w przewazÇajaÎcej mierze wiejska, z przewagaÎ farmeroÂw i ryba-

koÂw, ktoÂrych styl zÇycia byø bardzo tradycyjny. KosÂcioÂø stanowiø jego

wazÇnaÎ czeÎsÂcÂ. Po II wojnie zmieniøa sieÎ znacznie struktura spoøeczna,

stwarza to takzÇe problemy KosÂcioøowi na Islandii. SpoøeczenÂstwo

islandzkie jest na przeøomie XX i XXI wieku nowoczesne i mocno

zurbanizowane, a takzÇe w znacznym stopniu laickie, wyroÂzÇniajaÎce sieÎ coraz wieÎkszym pluralizmem w kwestiach wiary.

Na poczaÎtku lat 90. XX wieku na Islandii pojawiøy sieÎ w KosÂciele nurty liberalne, ktoÂre spowodowaøy wiele konfliktoÂw na gruncie teo- logicznym. Krytyka tekstu Pisma SÂwieÎtego oraz radykalny teologicz- ny liberalizm wywarøy niemaøy wpøyw na nowo powstaøy Wydziaø Teologii Uniwersytetu Islandzkiego.

ChociazÇ Islandia staje sieÎ coraz bardziej wielokulturowa i wielo- wyznaniowa, jednak 90% ludnosÂci deklaruje przynalezÇnosÂc do KosÂ- cioøa luteranÂskiego. To oznacza, izÇ 9 na 10 dzieci zostaje ochrzczo- nych w pierwszym roku zÇycia, 90% nastolatkoÂw jest konfirmowa- nych, 75% zawiera sÂluby kosÂcielne, a 99% ma pogrzeby kosÂcielne.

O wiele mniej osoÂb uczestniczy w niedzielnych porannych nabozÇenÂ- stwach, chociazÇ sÂwieÎta kosÂcielne przyciaÎgajaÎ wielkie tøumy. Ostatnie badania opinii publicznej pokazujaÎ, izÇ tylko 12% osoÂb dorosøych na Islandii uczestniczy w nabozÇenÂstwach ⁸ .

2. STATUS PRAWNY KOSÂCIOèA PANÂSTWOWEGO

PozycjeÎ prawnaÎ KosÂcioøa PanÂstwowego Islandii wyznaczajaÎ za- roÂwno regulacje zawarte w samej ustawie zasadniczej, jak i w ustawie o poøozÇeniu, kierownictwie i porzaÎdku prac KosÂcioøa PanÂstwowego (nr 78/1997), ustawa weszøa w zÇycie 1 stycznia 1998 r.

WazÇne znaczenie miaøy islandzkie regulacje dotyczaÎce KosÂcioøa wzorowane na regulacjach dunÂskich, w szczegoÂlnosÂci na gruncie usta- wy zasadniczej ⁹ .

8

O roli KosÂcioøa PanÂstwowego na Islandii informuje biskupIslandii K. Sigurb- joÈrnsson ± The Church of Iceland, past and present, http://kirkjan.is/?english/church-of- iceland

9

P. Bøachut, Stosunki, s. 45 i n. W rozdziale II Autor omawia m.in. status KosÂ-

cioøa PanÂstwowego na Islandii. Dla szerszego zrozumienia stosunkoÂw PanÂstwo-KosÂ-

cioÂø w krajach nordyckich warto tezÇ sieÎgnaÎc do opracowania P. Bøachuta, KosÂcioÂø

Szwedzki a panÂstwo. Dzieje wzajemnych relacji do poøowy XX wieku, ¹MysÂl Protes-

tanckaº nr 1-2 (25-26) 2003, s. 77 i n.

Konstytucja Islandii w rozdziale VI w art. 62 stanowi, zÇe ¹KosÂcioÂø Ewangelicko-LuteranÂski jest KosÂcioøem PanÂstwowym i jako taki jest wspierany i otaczany opiekaÎ przez PanÂstwoº. Najnowsza ustawa z 1997 r. detalizuje status prawny islandzkiego KosÂcioøa PanÂstwowe- go, jego organizacjeÎ i funkcjonowanie oraz stosunki z rzaÎdem. Sta- nowi ona, zÇe KosÂcioÂø PanÂstwowy wspiera sieÎ na doktrynie wiary ewangelicko-luteranÂskiej i jest niezalezÇnaÎ wspoÂlnotaÎ wyznaniowaÎ po- siadajaÎcaÎ odreÎbnaÎ osobowosÂc prawnaÎ ¹⁰ . OsobowosÂc prawnaÎ posia- dajaÎ takzÇe parafie, ktoÂre saÎ podstawowymi jednostkami organizacyj- nymi KosÂcioøa.

PanÂstwo wspiera KosÂcioÂø m.in. poprzez poboÂr skøadek na jego rzecz i ich rozdziaø na poszczegoÂlne parafie. Na Islandii nie ma od- reÎbnego podatku kosÂcielnego. Do 1987 r., od poczaÎtku XX wieku, kiedy to wprowadzono skøadkeÎ kosÂcielnaÎ, jej pobieranie nalezÇaøo do parafii. Po 1987 r. czyniaÎ to organy panÂstwa. Podziaø sÂrodkoÂw finan- sowych nalezÇy do rad parafialnych. Stosownie do art. 60 ustawy panÂ- stwo przyjeÎøo na siebie zobowiaÎzanie do utrzymania biskupa Islandii, biskupoÂw pomocniczych oraz duchownych luteranÂskich a ponadto personel (18 osoÂb) obsøugujaÎcych kurieÎ biskupiaÎ. ZobowiaÎzanie to jest rekompensataÎ za przejeÎte w 1907 r. nieruchomosÂci nalezÇaÎce do parafii (w tym plebanie).

WazÇkaÎ zmianaÎ, jakaÎ wprowadziøa nowa ustawa, pozostaje to, zÇe regulacje dotyczaÎce spraw kosÂcielnych uchwala obecnie (po 1998 r.) nie Althing a Zgromadzenie KosÂcioøa (Kirkjuthing), ktoÂre zbiera sieÎ raz na rok. Jest ono najwyzÇszaÎ wøadzaÎ KosÂcioøa PanÂstwowego. Skøada sieÎ z 21 czøonkoÂw pochodzaÎcych z wyboroÂw. PosÂroÂd nich 9 to du- chowni a 12 to osoby sÂwieckie, z ktoÂrych jedna przewodniczy zgro- madzeniu. Organem wykonawczym Zgromadzenia jest Rada KosÂ- cielna (Kirkjurath). W jej skøad wchodzi dwoÂch duchownych i dwie osoby sÂwieckie, wybierane przez Zgromadzenie. Radzie przewodni- czy biskupIslandii. NiezalezÇnie od Zgromadzenia KosÂcioøa biskup corocznie zwoøuje synod. W jego skøadzie zasiadajaÎ wszyscy duchow-

10

O KosÂciele PanÂstwowym na Islandii znalazøem jedynaÎ publikacjeÎ polskaÎ ±

L. Kawka, KosÂcioÂø LuteranÂski w Islandii, ¹Zwiastunº 3/4 ± 15 lutego 1989.

ni i teologowie. Synod wypowiada sieÎ w sprawach kosÂcielnych, spo- øecznych oraz teologii i liturgii.

Obecnie KosÂcioÂø PanÂstwowy skøada sieÎ z jednej diecezji z siedzibaÎ w Reykjaviku. W historycznych diecezjach SkaÂlholt i HoÂlar urzeÎdujaÎ biskupi pomocniczy (võÂgslubiskup). StanowiaÎ oni wraz z biskupem Islandii RadeÎ BiskupoÂw. Na Islandii obecnie jest okoøo 300 parafii.

Poza posøugaÎ religijnaÎ parafie prowadzaÎ takzÇe dziaøalnosÂc edukacyj- naÎ, misyjnaÎ, prace z dziecÂmi i møodziezÇaÎ. ObsøugeÎ duszpasterskaÎ pa- rafii prowadzi 150 duchownych i 10 diakonoÂw. Duchowni ksztaøcaÎ sieÎ na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Islandzkiego oraz zagrani- caÎ. KosÂcioÂø PanÂstwowy Islandii nalezÇy do sÂwiatowej Rady KosÂcioøoÂw oraz SÂwiatowej Federacji LuteranÂskiej. Jest takzÇe stronaÎ umowy z Parvoo, zawartej pomieÎdzy KosÂcioøami: anglikanÂskim z WyspBry- tyjskich oraz KosÂcioøami luteranÂskimi z panÂstw nordyckich i baøtyc- kich. Islandzkie Towarzystwo Misyjne we wspoÂøpracy z NorweskaÎ FederacjaÎ MisyjnaÎ prowadzi misje w Chinach, Etiopii i Kenii a Is- landzka Organizacja Pomocy KosÂcielnej angazÇuje sieÎ w akcje chary- tatywne w sytuacjach kryzysowych w roÂzÇnych zakaÎtkach sÂwiata.

3. INNE ZWIAÎZKI WYZNANIOWE

Status prawny innych nizÇ KosÂcioÂø PanÂstwowy zwiaÎzkoÂw wyzna- niowych reguluje ustawa o zwiaÎzkach religijnych (nr 18/1975). WazÇ- ne znaczenie posiada ustawa o rejestracji organizacji religijnych (nr 108/1999). Te regulacje w odroÂzÇnieniu od uregulowan odnoszaÎcych sieÎ do KosÂcioøa PanÂstwowego, wzorowane zostaøy na ustawodaw- stwie norweskim.

Art. 63 islandzkiej konstytucji gwarantuje swobodeÎ sumienia i wy- znania ± wolnosÂc zakøadania zwiaÎzkoÂw religijnych oraz praktykowa- nia religii. GranicaÎ wolnosÂci religijnych pozostaje moralnosÂc i porzaÎ- dek publiczny.

NiezalezÇnie od wyznania panÂstwowego na Islandii istnieje kilka

innych konfesji luteranÂskich. SaÎ one znacznie mniej liczne nizÇ KosÂcioÂø

oficjalny. Do nich nalezÇaÎ: Wolny KosÂcioÂø, ktoÂry posiada okoøo 5

tysieÎcy wyznawcoÂw, NiezalezÇny KosÂcioÂø liczy nieco ponad tysiaÎc wy-

znawcoÂw, Wolny KosÂcioÂø Hafratfjordur, liczy okoøo 2,5 tysiaÎca wier- nych ¹¹ .

Natomiast posÂroÂd wyznan nieluteranÂskich na pierwszym miejscu plasujaÎ sieÎ katolicy. Do KosÂcioøa rzymskokatolickiego nalezÇy okoøo 2,5 tysiaÎca wyznawcoÂw. Jest to wyznanie bardzo preÎzÇne. Ponadto do wyznan chrzesÂcijanÂskich zalicza sieÎ: AdwentystoÂw Dnia SioÂdmego (780 wyznawcoÂw), KosÂcioÂø ZielonosÂwiaÎtkowy (1089 wyznawcoÂw), KongregacjeÎ Sjonarhaed (52 wyznawcoÂw), sÂwiadkoÂw Jehowy (556 wyznawcoÂw), wspoÂlnoteÎ Baha'i (384 wyznawcoÂw), KrzyzÇ (309 wy- znawcoÂw), KosÂcioÂø Jezusa Chrystusa (157 wyznawcoÂw), Bractwo Drogi Chrystusa (liczy 755 wyznawcoÂw). Do wyznan chrzesÂcijanÂskich nalezÇy tezÇ wyznanie ± Søowo ZÇycia ± liczaÎce 43 wyznawcoÂw.

PosÂroÂd wyznan niechrzesÂcijanÂskich na Islandii odnotowuje sieÎ nieliczne (modne obecnie konfesje dalekowschodnie) ± Towarzy- stwo Wiary Asa (okoøo 130 wyznawcoÂw) oraz Islandzki Ruch Bud- dystyczny (brak danych). Ponadto ponad 3600 osoÂb deklaruje bez- wyznaniowosÂcÂ.

11

Dane dotyczaÎce roÂzÇnych wyznan zaczerpnaÎøem z Religion in Iceland ± http://

www.iceland.is/people-and-society/Religion/