L E K C J A
39
1 2 3 4
EMER Y TURA – T WOJA PRZY SZŁ OŚĆ W T WOICH RĘK A C H
TEKST UZUPEŁNIAJĄCY 1
SYSTEM EMERYTALNY W POLSCE
1 stycznia 1999 roku weszła w życie reforma systemu emerytalnego. Od tego momentu w Polsce funkcjonują równolegle dwa systemy emerytalne:
• stary – dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku (emerytura wypłacana jest ze środków zgromadzonych w FUS – I fi larze i obliczona jest według starych zasad wymienionych niżej),
• nowy – dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku (emerytura jest liczona według no- wych zasad omówionych niżej i wypłacana ze środków z I i II fi laru). Pierwszy fi lar to środki zgromadzone w FUS. Drugi fi lar to środki z otwartego funduszu emerytalnego (OFE) i z sub- konta w ZUS. Dla osoby, która nie ma rachunku w OFE, II fi lar to tylko subkonto w ZUS.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku mogły pozostać w starym systemie emerytalnym albo przystąpić do nowego i zdecydować o przekazywaniu części składki emerytalnej do OFE.
PRAWO DO EMERYTURY
Zasady nabywania prawa do emerytury uregulowane są przede wszystkim w ustawie o emerytu- rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W zależności od daty urodzenia i przynależności do systemu emerytalnego obowiązują odmien- ne zasady nabywania prawa do emerytury i ustalania jej wysokości.
Niektóre grupy zawodowe mogą otrzymać wcześniejszą emeryturę na podstawie przepisów in- nych ustaw, np. nauczyciele na podstawie Karty Nauczyciela.
Emerytura przyznawana jest na wniosek zainteresowanego. Wyjątek dotyczy osób pobierają- cych rentę z tytułu niezdolności do pracy, które w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego – nie muszą składać wniosku, żeby otrzymać emeryturę.
Powszechny wiek emerytalny (w chwili oddania materiałów do druku)
Dla kobiet urodzonych do 31 grudnia 1952 roku wynosi 60 lat, a dla mężczyzn urodzonych do 31 grudnia 1947 roku – 65 lat.
Natomiast dla kobiet urodzonych od 1 stycznia 1953 roku oraz mężczyzn urodzonych od 1 stycz- nia 1948 roku rozpoczęto stopniowe podwyższanie wieku emerytalnego. Docelowy wiek emery- talny to 67 lat dla kobiet i mężczyzn.
W momencie oddawania materiałów do druku toczyły się dyskusje dotyczące przywrócenia wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet co najmniej 60 lat oraz dla mężczyzn – co najmniej 65 lat.
EMERYTURA NA STARYCH ZASADACH
W systemie tym prawo do emerytury przysługuje kobietom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny i posiadają co najmniej dwudziestoletni okres składkowy (np. okres zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej) i nieskładkowy (np. okres pobierania zasiłku choro-
L E K C J A
40
1 2 3 4
EMER Y TURA – T WOJA PRZY SZŁ OŚĆ W T WOICH RĘK A C H
bowego, studiowania) oraz mężczyznom, którzy ukończyli powszechny wiek emerytalny, a ich okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 25 lat. Emeryturę wypłaca ZUS ze składek zgromadzonych w I fi larze (FUS).
Wysokość emerytury w starym systemie
Emerytura wynosi:
24% kwoty bazowej + 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych + + 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.
Podstawa wymiaru, czyli obliczenia świadczenia to przeciętne wynagrodzenie w okresie:
• kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych, albo
• 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu ubezpieczenia.
Kwota bazowa jest to 100% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku kalendarzowe- go pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne.
Emerytura obliczona według starego systemu nie może być wyższa niż 100% podstawy jej wymiaru.
NOWY SYSTEM EMERYTALNY
Nowy system emerytalny składa się z trzech filarów.
Pierwszym fi larem zarządza instytucja publiczna – Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Drugi fi lar to otwarte fundusze emerytalne (OFE), którymi zarządzają prywatne instytucje – powszechne towarzystwa emerytalne (PTE). W OFE składka jest inwestowana, np. na giełdzie.
W skład II fi laru wchodzi też subkonto prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Ubezpieczony może ulokować części składki emerytalnej na subkoncie w ZUS i w wybranym OFE albo tylko na subkoncie w ZUS.
Podział składki emerytalnej (19,52%) w przypadku wyboru OFE
ZUS (I fi lar) 12,22%
Subkonto ZUS (II fi lar) 4,38%
OFE (II fi lar)
2,92%
Podział składki emerytalnej (19,52%) w przypadku wyboru ZUS
ZUS (I fi lar) 12,22%
Subkonto ZUS (II fi lar) 7,3%
(4,38% + 2,92%)
L E K C J A
41
1 2 3 4
EMER Y TURA – T WOJA PRZY SZŁ OŚĆ W T WOICH RĘK A C H
Trzecim fi larem zarządzają prywatne instytucje. Jednak inaczej niż w przypadku I i II fi laru przynależność do niego jest całkowicie dobrowolna. Polega ona na opłacaniu dodatkowej składki (np. w ramach pracowniczych programów emerytalnych PPE) albo otwarciu indywi- dualnego konta emerytalnego (IKE) lub indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE). W IKE i IKZE oszczędzać może każda osoba, która ukończy 16 lat.
EMERYTURA NA NOWYCH ZASADACH
W nowym systemie emerytalnym przysługuje:
— emerytura z Funduszu Ubezpie- czeń Społecznych (FUS),
— emerytura kapitałowa wypłaca- na ze środków zgromadzonych w OFE i na subkoncie w ZUS.
Prawo do emerytury według nowych zasad zależy od spełnienia wyłącznie jednego warunku, czyli osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Wysokość emerytury w nowym systemie
Wysokość emerytury zależy od zgromadzonych i zwaloryzowanych składek, kapitału początko- wego i od wieku przejścia na emeryturę. Nie ma ograniczenia wysokości emerytury.
Waloryzacja to ochrona wartości składek i kapitału początkowego. Ich kwotę, zapisaną na koncie w ZUS, mnoży się co roku przez odpowiedni wskaźnik waloryzacji (ogłoszony dla danego roku).
Kapitał początkowy to środki zgromadzone na emeryturę przed reformą emerytalną (przed 1 stycznia 1999 roku).
Żeby policzyć nową emeryturę, sumujemy: składki emerytalne zgromadzone po 1998 roku i ka- pitał początkowy. Tę sumę dzielimy przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla wieku osoby prze- chodzącej na emeryturę. Średnie dalsze trwanie życia podaje Prezes Głównego Urzędu Staty- stycznego, który wylicza, jaka jest przeciętna długość życia osoby na emeryturze.
zgromadzone i zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne + zwaloryzowany kapitał początkowy
EMERYTURA = _____________________________________________________________
średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę wyrażone w miesiącach
