Radiology. Angiografia TK z zastosowaniem rekonstrukcji powierzchniowych (SSD) i obj toêciowych (VRT) w diagnostyce t tniaków Êródczaszkowych

(1)

Sygnatura: Pol J Radiol, 2003; 68(2): 10-16 Radiology

w w w . P o l R a d i o l . c o m

Radiology

O R I G I N A L A R T I C L E

Angiografia TK z zastosowaniem rekonstrukcji powierzchniowych (SSD) i obj´toÊciowych (VRT) w diagnostyce t´tniaków Êródczaszkowych

CT angiography with SSD and VRT reconstructions in diagnosing of intracranial aneurysms

Marek Sàsiadek

^1,2

, Krzysztof Kowalewski

¹

, Tomasz Turek

¹

1

Dzia∏ Radiologii, DolnoÊlàski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka we Wroc∏awiu

2

Zak∏ad Neuroradiologii, Katedra Radiologii Akademii Medycznej we Wroc∏awiu

Adres autora: Marek Sàsiadek, Dzia∏ Radiologii, DolnoÊlàski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka, ul. Traugutta 116, 50-420 Wroc∏aw,email: mareksasiadek@o2.pl lub mareks@rad.am.wroc.pl

Summary

Background:

CT angiography CTA) is used more and more commonly in diagnosing of intracranial aneurysms. However, it is still doubtful if CTA appearance is a sufficient base for planning either operative or endovascular treatment. Therefore there are attempts to improve tech- nically the value of CTA. The aim of the study was to assess the value of SSD (surface sha- ded display) and VRT (volume rendering technique) reconstructions in diagnosing of aneu- rysms.

Material/Methods:

In 35 patients with 38 intracranial aneurysms, CTA examinations were analyzed. In all of them, apart from standard MIP reconstructions, SSD and VRT techniques were used. CTA studies were performed using spiral acquisition, after injection of 120 ml of contrast me- dium (5 ml/sec.). Then source images were postprocessed using EDIT software. The obta- ined images were reconstructed with MIP, SSD and VRT techniques. The protocol for SSD was as follows: lower threshold of density 100-150 Hounsfield units (HU); upper threshold 3000 HU; coronal, sagittal and oblique planes. VRT reconstructions were performed using two methods: 1. imaging of vessels: density 100–550 HU, opacity 100%, refraction index 100%. 2. colour imaging of vessels (density 80–550 HU, opacity 80–90%) and bones (density 450–3000 HU, opacity 100%, refraction index 100%). In all patients the morphological details of the aneurysms in MIP, SSD and VRT reconstructions were evaluated.

Results:

In all cases SSD and VRT allowed to obtain additional information: better visualization of the sac and neck of the aneurysm, precise assessment of the relationship between the aneurysm and adjacent vessels and bone structures, visualization of the bleeding point.

The most efficient method in evaluating of the details mentioned above was VRT. SSD was slightly inferior to VRT, except for assessment of the relationship to the bone structures.

MIP images were inferior both to VRT and SSD.

Conclusions:

Evaluation of CTA is based mainly on the source and MIP images. However, VRT and SSD often allow for better assessment of the anatomical details of the aneurysm and thus, more precise planning of the operative or endovascular treatment.

key words: cerebral aneurysms; angiography • CT; CT • image postprocessing; CT • SSD reconstruction; CT

• VRT reconstruction

PDF file: http://www.polradiol.com/pub/pjr/vol_68/nr_2/2492.pdf

Otrzymano: 2003.04.03

Zaakceptowano:2003.04.25

(2)

Wst´p

Angiografia TK (angio-TK) jest nowoczesnà, minimalnie in- wazyjnà metodà obrazowania naczyƒ, która m. in. stoso- wana jest coraz szerzej w diagnostyce t´tniaków Êródczasz- kowych. Opinie na temat tego, w jakim zakresie mo˝e ona zastàpiç konwencjonalnà angiografi´ mózgowà sà podzielo- ne, wcià˝ bowiem istniejà wàtpliwoÊci, czy obraz angio-TK jest wystarczajàcà podstawà do zaplanowania zabiegu operacyjnego bàdê wewnàtrznaczyniowego [1–11]. Dlatego po- dejmowane sà próby doskonalenia technicznego badania angio-TK, majàce na celu uzyskanie jak najbardziej warto- Êciowych obrazów.

Celem niniejszej pracy by∏a ocena wartoÊci trójwymiaro- wych rekonstrukcji SSD (surface shaded display) i VRT (vo- lume rendering technique) w diagnostyce t´tniaków Êród- czaszkowych na podstawie materia∏u w∏asnego.

Materia∏ i metoda

W okresie 1999–2002 w OÊrodku TK Dzia∏u Radiologii Dol- noÊlàskiego Szpitala Specjalistycznego we Wroc∏awiu wykonano 438 badaƒ angio-TK u chorych z podejrzeniem t´t- niaka Êródczaszkowego. Rozpoznano ∏àcznie 201 t´tniaków u 160 pacjentów. U cz´Êci chorych, oprócz konwencjonalnej rekonstrukcji MIP (maximum intensity projection) zastoso- wano techniki SSD i VRT. W niniejszej pracy poddano ocenie 35 przypadkowo wybranych badaƒ angio-TK z potwier- dzonymi operacyjnie 38 t´tniakami, w których wykonano wszystkie trzy w/wym. rodzaje rekonstrukcji. Wi´kszoÊç t´tniaków by∏a zlokalizowana w trzech typowych miej- scach: na t´tnicy Êrodkowej mózgu (11), t. ∏àczàcej przedniej (10) i t. szyjnej wewn´trznej (10); pozosta∏e na t. podstawnej (5) i t. oko∏ospoid∏owej (2). Najwi´cej t´tniaków (16) mia∏o Êrednic´ 5–10 mm, 14 nie przekracza∏o 5 mm Êrednicy, a 8 mia∏o powy˝ej 10 mm.

Wszyscy chorzy byli badani bezpoÊrednio po wykonaniu konwencjonalnej tomografii komputerowej (TK), w której stwierdzono krwotok podpaj´czynówkowy lub/i krwiak Êródmózgowy. Badania angio-TK wykonywano aparatem SOMATOM PLUS 4 (Siemens) Pierwszym etapem by∏o wykonanie 6–8 skanów na poziomie ko∏a Wilizjusza, w odst´- pie 3 sekund (serio-TK) po podaniu 15 ml niejonowego Êrod- ka kontrastowego, celem okreÊlenia czasu maksymalnego zakontrastowania naczyƒ. Nast´pnie przeprowadzano w∏a- Êciwe badanie angio-TK, wykonujàc spiralnà akwizycj´

w zakresie od podstawy czaszki do poziomu Êrodkowej cz´- Êci komór, po podaniu strzykawkà automatycznà 120 ml niejonowego Êrodka kontrastowego z pr´dkoÊcià 5 ml/sek.

Akwizycj´ rozpoczynano z opóênieniem okreÊlonym na podstawie badania serio-TK. Stosowano warstwy gruboÊci 2 mm oraz pitch 1,0–1,5.

Po wst´pnej ocenie skanów surowych (partycji) przesy∏ano je do stacji diagnostycznej MAGIC VIEW, na której przeprowadzano obróbk´ uzyskanych obrazów. W pierwszym etapie za pomocà programu EDIT usuwano z poszczegól- nych skanów elementy kostne oraz zb´dne struktury na- czyniowe, np. zatoki ˝ylne. Tak przygotowane obrazy pod- dawano trójwymiarowej rekonstrukcji metodà MIP, a nast´pnie SSD i VRT.

Parametry techniczne SSD by∏y nast´pujàce: próg dolny g´- stoÊci (threshold) 100–150 jednostek Hounsfielda (j. H.), próg górny 3000 j. H. ; przekroje czo∏owe, boczne i skoÊne.

VRT wykonywano dwoma sposobami. W pierwszym obra- zowano tylko naczynia. Po usuni´ciu struktur kostnych za pomocà programu EDIT (jak przy rekonstrukcji MIP) uru- chamiano oprogramowanie VRT w zakresie g´stoÊci 100–550 j. H, w skali szaroÊci, stosujàc przejrzystoÊç (opaci- ty) 100% oraz indeks refrakcji (refraction index) 100%.

W drugim sposobie uzyskiwano uwidocznienie w kolorze zarówno struktur naczyniowych (zakres g´stoÊci 80–550 j.

H. przejrzystoÊç 80–90%), jak kostnych (zakres g´stoÊci 450–3000 j. H, przejrzystoÊç 100%, indeks refrakcji 100%).

Oprócz ca∏oÊciowych rekonstrukcji SSD i VRT w cz´Êci przypadków wykonywano je w zakresie ograniczonym do okolicy t´tniaka.

U wszystkich 35 chorych analizowano partycje oraz rekonstrukcje MIP, SSD i VRT, oceniajàc nast´pujàce elementy:

uwidocznienie worka i szyi t´tniaka, dok∏adne okreÊlenie lokalizacji t´tniaka w stosunku do otaczajàcych naczyƒ, okreÊlenie stosunku do struktur kostnych i krwiaka, uwidocznienie uwypuklenia, stanowiàcego miejsce krwawienia.

Wyniki

We wszystkich przypadkach rekonstrukcje metodà SSD i VRT pozwoli∏a na uzyskanie dodatkowych informacji w po- równaniu z konwencjonalnà technikà MIP. Przede wszyst- kim lepiej widoczna by∏a szyja t´tniaka, którà w badaniu SSD, a zw∏aszcza VRT mo˝na by∏o dok∏adnie zmierzyç, podczas gdy w rekonstrukcji MIP cz´sto by∏a ona przes∏oni´ta przez inne naczynia (Rycina 1). Obrazy VRT i SSD dok∏adnie uwidacznia∏y te˝ stosunek worka t´tniaka do macierzystej t´tnicy oraz otaczajàcych struktur naczyniowych. W rekonstrukcji MIP elementy te by∏y cz´sto zas∏oni´te przez worek t´tniaka, podczas gdy SSD, a zw∏aszcza VRT, pozwala∏y na uzyskanie bardzo przekonujàcych, przestrzennych obrazów odcinków t´tnic sàsiadujàcych z t´tniakiem (Rycina 1,2). Do- tyczy∏o to w szczególnoÊci t´tniaków du˝ych (powy˝ej 10 mm), gdy˝ w ˝adnym z 8 przypadków z tej grupy na podstawie MIP nie mo˝na by∏o oceniç szyi t´tniaka ani jego stosunku do t´tnicy macierzystej i sàsiadujàcych naczyƒ.

Obie analizowane techniki rekonstrukcji zapewnia∏y dobrà ocen´ stosunku t´tniaka do struktur kostnych, co nie jest mo˝liwe w rekonstrukcji MIP oraz jedynie w ograniczonym stopniu mo˝liwe przy ocenie partycji. Najlepszà ocen´ stosunku naczyƒ do koÊci zapewnia∏a kolorowa technika VRT z uwzgl´dnieniem dwóch zakresów g´stoÊci, jednak SSD ust´powa∏a jej jedynie w nieznacznym stopniu (Rycina 3).

Zastosowanie SSD i VRT przynios∏o dodatkowe informacje we wszystkich grupach wielkoÊci t´tniaków. W grupie t´tniaków ma∏ych (poni˝ej 5 mm) oprócz wymienionych wy˝ej elemen- tów, istotne by∏o potwierdzenie samej obecnoÊci t´tniaka.

W 5 przypadkach ma∏ych t´tniaków AcoA lub miejsca podzia-

∏u MCA, SSD i VRT pozwoli∏y na rozstrzygni´cie wàtpliwoÊci co do obecnoÊci t´tniaka, gdy˝ w technice MIP nie by∏o pew- noÊci, czy widoczny naddatek nie odpowiada p´tli naczynio- wej. Ponadto w 3 przypadkach VRT i SSD pozwoli∏y na lepsze

(3)

ni˝ za pomocà MIP uwidocznienie uwypuklenia worka t´t- niaka, odpowiadajàcego miejscu krwawienia (Rycina 2).

Wszystkie t´tniaki z analizowanej grupy zosta∏y potwier- dzone operacyjnie.

Omówienie

W miar´ udoskonalania aparatury i oprogramowania, angio- TK jest coraz bardziej skutecznà metodà wykrywania t´t- niaków Êródczaszkowych. Young i wsp. na podstawie mate-

ria∏u 144 potwierdzonych operacyjnie lub/i angiograficznie t´tniaków okreÊlili czu∏oÊç angio-TK na 97% [9]. Jeszcze lepsze wyniki przedstawili Matsumoto i wsp, którzy stwierdzili pe∏nà zgodnoÊç angio-TK w 100 przypadkach rozpozna- nych w angio-TK t´tniaków [8]. Równie˝ autorzy niniejszej pracy we wczeÊniejszych doniesieniach [10,11] stwierdzili wysokà skutecznoÊç angio-TK, z tylko jednym wynikiem fa∏szywie ujemnym.

Rycina 1 a-d. M´˝czyzna l. 52. Du˝y t´tniak t. ∏àczàcej przedniej. Szyja t´tniaka i jego stosunek do t´tnic oko∏ospoid∏owych sà znacznie gorzej widoczne w rekonstrukcji MIP (a) ni˝

w wybiórczej rekonstrukcji VRT (b). SSD (c) i kolorowa rekonstrukcja VRT (d) bardzo dobrze uwidaczniajà stosunek t´tniaka do struktur kostnych (rzut od przodu).

Figure 1 a-d. Male, 52-year-old. Large aneurysm of anterior communicating artery. The neck of aneurysm and its relationship to pericallosal arteries are much worse visible in MIP (a) than in selective VRT reconstruction (b). SSD (c) and colour VRT (d) reconstructions visualize very clearly the relationship between aneurysm and bone structures (frontal view).

A C

D B

(4)

Inni autorzy uwa˝ajà, ˝e angio-TK mo˝e byç jedynie uzupe∏- nieniem konwencjonalnej angiografii [1–3], bàdê podkreÊlajà jej ograniczenia, np. w diagnostyce ma∏ych t´tniaków [5,6], czy te˝ t´tniaków t. szyjnej wewn´trznej, zlokalizowanych w pobli˝u struktur kostnych [7]. Powy˝sze doniesienia doty- czà g∏ównie badaƒ angio-TK opartych o rekonstrukcj´ MIP.

Jest to rzeczywiÊcie podstawowe oprogramowanie, umo˝li- wiajàce wykrycie t´tniaków. Jednak˝e w wielu przypadkach

metoda MIP mo˝e byç niewystarczajàca w dok∏adnej ocenie szczegó∏ów morfologicznych, istotnych przy planowaniu zabiegu operacyjnego lub wewnàtrznaczyniowego, takich jak uwidocznienie worka i szyi t´tniaka, dok∏adne okreÊlenie lokalizacji t´tniaka w stosunku do otaczajàcych naczyƒ, okre- Êlenie stosunku do struktur kostnych i krwiaka Êródmózgo- wego, uwidocznienie uwypuklenia, stanowiàcego miejsce krwawienia.

Rycina 2 a-e. M´˝czyzna l. 46. Du˝y, cz´Êciowo zakrzepni´ty t´tniak lewej t. Êrodkowej mózgu. Partycje (a) i rekonstrukcja MIP (b) dobrze

uwidaczniajà t´tniak, wraz z cz´Êcià zakrzepni´tà, zawierajàcà zwapnienia (strza∏ki), a tak˝e miejsce krwawienia (g∏ówki strza∏ek). Jednak stosunek t´tniaka do t´tnicy macierzystej i odchodzàcych od niej naczyƒ mo˝na okreÊliç dopiero w wybiórczej rekonstrukcji VRT (c).

SSD (d) i kolorowa VRT (e) uwidaczniajà te same elementy oraz dodatkowo stosunek t´tniaka do struktur kostnych podstawy czaszki.

Figure 2 a-e. Male, 46-year-old. Large, partially thrombosed aneurysm of left middle cerebral artery. The partitions (a) and MIP reconstructions (b) visualize clearly the aneurysm, together with its thrombosed, calcified component (arrows) as well as the bleeding point (arrowheads).

However the relationship of the aneurysm to the parent artery and its originating vessels can be assessed only in selective VRT reconstruction (c). SSD (d) and colour VRT (e) visualize the same details and additionally the relationship between aneurysm and bone structures of the skull base.

D

E

C B A

(5)

Tymczasem jedynie nieliczni autorzy zaj´li si´ zastosowaniem programów rekonstrukcyjnych, które poprawiajà uwidocznienie t´tniaka, bàdê u∏atwiajà rozpoznanie ma∏ych t´t- niaków [5,12–14]. Sahel i wsp. [12] porównali wartoÊç rekonstrukcji MIP, SSD i VRT w ocenie t´tniaków w 4 przypadkach. Stwierdzili, ˝e obrazy VRT pozwalajà na uzyskanie dodatkowych informacji na temat konfiguracji przestrzennej i dok∏adnej lokalizacji t´tniaka, w porównaniu z rekonstruk- cjà MIP. Autorzy ci uwa˝ajà te˝, ˝e rekonstrukcja VRT w ocenie tych elementów przewy˝sza te˝ SSD. Ogawa i wsp. [5] za- stosowali trójwymiarowà rekonstrukcj´ powierzchniowà SSD u 65 chorych, stwierdzajàc jej wysokà skutecznoÊç w t´tnia- kach o Êrednicy co najmniej 5 mm, natomiast ich zdaniem w mniejszych angio-TK wykonana tà metodà jest mniej przy- datna i powinna byç uzupe∏niona konwencjonalnà angiogra- fià. Podobnà opini´ wyrazili Korogi i wsp, w których materiale czu∏oÊç angio-TK uzupe∏nionej opcjà VRT dla bardzo ma-

∏ych t´tniaków wynios∏a jedynie 64% [15]. Imakita i wsp. stosowali zarówno SSD i VRT i stwierdzili, ˝e tylko w 33 na 50 t´tniaków ich wartoÊç by∏a wy˝sza lub równa angiografii konwencjonalnej, jednak po usuni´ciu struktur kostnych we

wszystkich przypadkach uznali angio-TK za co najmniej rów- nowa˝nà z angiografià [7]. Z kolei Villablanca i wsp. stwierdzili na podstawie materia∏u 45 przypadków angio-TK uzupe∏niona VRT ma podobnà jak angiografia czu∏oÊç w wykry- waniu t´tniaków, a przewy˝szajà jà w ocenie morfologii wykrytego t´tniaka [16]. Natomiast w materiale Serugi i wsp.

czu∏oÊç VRT by∏a nieco ni˝sza ni˝ angiografii subtrakcyjnej, gdy˝ nie rozpoznano 2 spoÊród 21 t´tniaków [17]. Hashimoto i wsp. zwrócili uwag´ na znaczenie zmodyfikowanej rekonstrukcji SSD z opcjà endoskopowà, która pozwoli∏a na bardzo dobrà ocen´ morfologii t´tniaka we wszystkich 15 analizowanych przez tych autorów przypadkach [18]

Równie˝ autorzy niniejszej pracy, we wst´pnych doniesieniach podkreÊlali wartoÊç VRT w dok∏adnej diagnostyce t´tniaków, a tak˝e w rozstrzyganiu wàtpliwoÊci co do obecnoÊci drobnych t´tniaków [19,20].

W niniejszej pracy zanalizowano zarówno rekonstrukcje VRT, jak SSD, porównujàc je z konwencjonalnym oprogra- mowaniem MIP, a tak˝e ze skanami êród∏owymi (partycja- Rycina 3 a-d. Kobieta l. 68. T´tniak rozwidlenia t. podstawnej. T´tniak jest widoczny w rekonstrukcji MIP (a), jednak szerokoÊç szyi mo˝e byç okreÊlona

dok∏adnie w wybiórczej rekonstrukcji VRT (b). SSD (c) i kolorowa VRT (d) obrazujà stosunki anatomiczne t´tnic i koÊci w rzucie od ty∏u.

Figure 3 a-d. Female, 68-year-old. The aneurysm of the basilar artery bifurcation. The aneurysm is visible in MIP reconstruction (a), however the width of the neck can be defined precisely in selective VRT reconstruction (b). SSD (c) and colour VRT (d) visualize the relationship between arteries and bones (back view).

A

C D

B

(6)

mi). Stwierdzono przewag´ SSD, a zw∏aszcza VRT w wi´k- szoÊci analizowanych elementów morfologicznych. Szcze- gólnie istotna by∏a mo˝liwoÊç znacznie dok∏adniejszej ni˝

za pomocà MIP oceny szyi t´tniaka. Uwidocznienie szyi i pomiar jej szerokoÊci ma du˝e znaczenie w przygotowaniu do zabiegu operacyjnego, a zw∏aszcza do embolizacji we- wnàtrznaczyniowej, gdy˝ szerokoÊç szyi jest jednym z ele- mentów kwalifikacji do tego typu zabiegów, a z drugiej strony pozwala na wybór w∏aÊciwego rozmiaru spirali.

Uwidocznienie worka t´tniaka, jego kierunku oraz dok∏adnej lokalizacji w stosunku do macierzystej t´tnicy nie ró˝- ni∏y si´ w sposób decydujàcy od MIP, jednak˝e obraz SSD, a zw∏aszcza VRT zapewnia∏y uzyskanie bardziej prze- strzennego i plastycznego obrazu, który pozwala∏ na lepszy wglàd w przestrzenne stosunki t´tniaka.

Stosunek do sàsiadujàcych struktur naczyniowych by∏ zde- cydowanie najlepiej widoczny w rekonstrukcji VRT. Jedy- nie za pomocà tej techniki mo˝na by∏o jednoznacznie stwierdziç, czy naczynie otaczajàce worek t´tniaka, by∏o zlokalizowane przed, czy za workiem, ew. przechodzi∏o przez worek t´tniaka.

Zarówno SSD, jak VRT zapewnia∏y bardzo dobrà ocen´ stosunku t´tniaka do struktur kostnych, co jest szczególnie wa˝ne przy planowaniu zabiegu operacyjnego. Szczególnie przekonywujàce by∏o zastosowanie kolorowej VRT. Rekon- strukcja mog∏a nastàpiç w dowolnym przekroju, tak˝e ta- kim, który jest stosowany w czasie zabiegu operacyjnego.

Zastosowanie VRT i SSD by∏o równie istotne w grupach chorych z t´tniakami du˝ymi, jak ma∏ymi. W przypadku t´tniaków du˝ych, najistotniejszà korzyÊcià by∏o uwidocznienie szyi t´tniaka oraz jego stosunku zarówno do t´tnicy macierzystej, jak t´tnic sàsiadujàcych. Z kolei u chorych z ma∏ymi t´tniakami bardzo istotne by∏o te˝ potwierdzenie obecnoÊci t´tniaka. W 5 przypadkach SSD i VRT pozwoli∏y na rozstrzygni´cie wàtpliwoÊci co do samej obecnoÊci t´t- niaka, co nie by∏o pewne w rekonstrukcji MIP, a nawet konwencjonalnej angiografii.

U 3 innych chorych VRT uwidoczni∏a dok∏adnie uwypuklenie worka t´tniaka, odpowiadajàce miejscu krwawienia. Znajo- moÊç tego szczegó∏u jest bardzo istotna w czasie zabiegu operacyjnego, aby nie dopuÊciç do p´kni´cia t´tniaka przed jego zaklipsowaniem.

Jak obrazujà ryciny 1–3 najlepszà metodà dok∏adnej oceny t´tniaka jest rekonstrukcja VRT, jednak SSD ust´puje jej jedynie w niewielkim stopniu i mo˝e zastàpiç VRT w apara- tach, które sà pozbawione tej opcji. Wadà SSD, a zw∏aszcza VRT jest pracoch∏onnoÊç i czasoch∏onnnoÊç. Mo˝e to byç przeszkodà, jeÊli chory ma byç operowany w trybie pilnym, jednak problem ten mo˝na rozwiàzaç w nast´pujàcy spo- sób: wst´pne rozpoznanie i kwalifikacja do zabiegu operacyjnego na podstawie skanów êród∏owych i rekonstrukcji MIP, a nast´pnie wykonanie SSD i/lub VRT w czasie przy- gotowywania chorego do zabiegu operacyjnego.

Na koniec nale˝y podkreÊliç, ˝e wyjÊciowa ocena badania angio-TK musi opieraç si´ na dok∏adnej analizie partycji i rekonstrukcji MIP, które sà obowiàzkowà cz´Êcià badania.

Techniki SSD i VRT pe∏nià istotnà rol´ uzupe∏niajàcà u chorych planowanych do zabiegu operacyjnego lub wewnàtrz- naczyniowego i ich wykonanie powinno byç rozwa˝one w ka˝dym wàtpliwym przypadku. Dok∏adniejsza analiza wartoÊci SSD i VRT, oparta na ich porównaniu z obrazami Êródoperacyjnymi, b´dzie przedmiotem kolejnej pracy.

Wnioski

1. Rekonstrukcje SSD, a zw∏aszcza VRT sà wartoÊciowym uzupe∏nieniem standardowego badania angio-TK w przypadku t´tniaków Êródczaszkowych.

2. Rekonstrukcja VRT lub SSD powinny byç wykonane u chorych kwalifikowanych do leczenia operacyjnego lub wewnàtrznaczyniowego, jeÊli analiza partycji i rekonstrukcji MIP nie jest wystarczajàca do oceny stosunków anatomicznych wykrytego t´tniaka.

PiÊmiennictwo:

1. Eberhardt KE, Tomandl B N’’omar A et al: Value of CT-angiography in the diagnosis of cerebral artery aneurysms. Radiologe, 1997; 37:

905-912

2. Ng SH, Wong HF, Ko SF et al: CT angiography of intracranial aneurysms: advantages and pitfalls. Eur J Radiol, 1997; 25: 14-19 3. Rohnert W, Haning V, Hietschold V et al: Detection of aneurysm in

subarachnoid hemorrhage vs. digital subtraction angiography. Aktu- elle Radiol, 1998; 8: 63-70

4. Velthuis BK, Rinkel GJE, Ramos LMP et al: Subarachnoid hemorrhage: Aneurysm detection and preoperative evaluation with CT angiography. Radiology, 1998; 208: 423-430

5. Ogawa T, Okudera T, Noguchi K et al: Cerebral aneurysms: evaluation with three-dimensional CT angiography. AJNR, 1996; 17: 447- 454

6. Dillo W, Brassel F, Becker H: Possibilities and limitations of CT angiography in comparison to DSA in intracranial aneurysms. Rofo Fortschr Geb Rontgenstr Neuen Bildgeb Verfahr, 1996; 165: 227-231 7. Imakita S, Onishi Y, Hashimoto T et al: Subtraction CT angiography

with controlled-orbit helical scanning for detection of intracranial aneurysms. AM J Neuroradiol, 1998: 19: 291-295

8. Matsumoto M, Sato M, Nakano M et al: Three-dimensional computerized tomography angiography-guided surgery of acutely ruptured cerebral aneurysms. J Neurosurg, 2001; 94: 718-727

9. Young N, Dorsch NWC, Kingston RJ et al: Intracranial aneurysms:

evaluation in 200 patients with spiral CT angiography. Eur Radiol, 2001; 11: 123-130

10. Sàsiadek M, Hendrich B, Turek T et al: Czy angiografia TK mo˝e za- stàpiç konwencjonalnà angiografi´ mózgowà w diagnostyce ostrych krwotoków wewnàtrzczaszkowych? Udar Mózgu, 1999; 1: 59-67 11. Sàsiadek M, Kowalewski K, Turek T et al: Efficiency of CT-angiogra-

phy in the diagnosis of intracranial aneurysms. Med Sci Monit, 2002;

8: 99-104

12. Sahel M, Ourrad E, Zouaoui A et al: 3DCT angiography with volume rendering technique of intracranial aneurysms. Journal de radiology, 2000; 81: 127-132

13. Kurzyk B, Heath DG, Ney DR et al: CT angiography with volume rendering: imaging findings. AJR, 1995; 165: 445-448

14. Velthuis BK, van Leeuwen MS, Witkamp TD et al: CT angiography:

source images and postprocessing techniques in the detection of cerebral aneurysms. AJR Am J Roentgenol, 1997; 169: 1411-1417 15. Korogi Y, Takahashi M, Katada K et al: Intracranial aneurysms: de-

tection with three-dimensional CT angiography with volume-rendering- comparison with conventional angiographic and surgical findings. Radiology, 1999; 211: 497-506

16. Villablanca JP, Martin N, Jahan R et al: Volume-rendered helical computerized tomography angiography in the detection and charac- terization of intracranial aneurysms. J Neurosurg, 2000; 93: 254-264 17. Seruga T, Bunc G, Klein GE: Helical high-resolution volume-rendered 3-dimensional computer tomography angiography in the detection of intracranial aneurysms. J Neuroimaging, 2001; 11: 280-286

(7)

18. Hashimoto H, Lida J, Hironaka Y et al: Wall imaging of cerebral aneurysms with a modified surface rendering technique of spiral CT.

Acta Neurochir, 2000; 142: 1003-1012

19. Sàsiadek M, Kowalewski K, Hendrich B et al: Is CT useful as a supple- ment to conventional angiography in patients suspected for cerebral aneurysms? Neuroradiology, 1999; 41(Suppl. 1): 109-109

20. Turek T, Sàsiadek M, Kowalewski K et al. : Volume rendering technique (VRT) in CTA evaluation of cerebral vascular malformations:

Comparison with MIP and SSD. Neuroradiology, 1999; 41(Suppl. 1):

110-110

Komentarz Redakcyjny

Temat angiografii TK w ocenie wewnàtrzczaszkowych malformacji naczyniowych prezentowany jest ponownie na ∏amach naszego czasopisma – jest to nieco odmienne spojrzenie doÊwiadczonego zespo∏u neuroradiologów na klinicznà wartoÊç tej metody.

Podobnie jak w praca Jana Barona, czu∏oÊç metody w roz- poznawaniu t´tniaków wewnàtrzczaskowych oceniano bardzo wysoko (koresponduje to z danymi z piÊmiennic- twa); na uwag´ zas∏uguje fakt koniecznoÊci wykonywa- nia obu typów rekonstrukcji, tzn. SSD i VRT.

Jerzy Walecki