1. Kierunki myśli ekonomicznej
1. 1. Cele lekcji
1. a) Wiadomości Uczeń powinien:
• wyjaśnić pojęcia: merkantylizm, fizjokratyzm, liberalizm, gospodarka planowa, gospodarka rynkowa, rewolucja przemysłowa, ekonomia klasyczna, monetaryzm, państwo dobrobytu, solidaryzm, instytucjonalizm, dystrybucjonizm,
• znać głównych myślicieli i ekonomistów oraz opisać szkoły formujące programy zmian gospodarczych.
2. b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• wskazać przyczyny zmian w gospodarce, zwłaszcza określić przyczyny i skutki kryzysów,
• scharakteryzować główne kierunki myśli ekonomicznej w przeszłości i obecnie,
• układać informacje według określonego kryterium,
• korzystać z tekstów filozoficznych i popularnonaukowych, informacji podawanych przez media w celu opisu zjawisk życia gospodarczego dawniej i współcześnie,
• dokonywać oceny przydatności różnych źródeł wykorzystywanych do analizy omawianych zjawisk,
• dostrzegać aspekty problemów gospodarczych przedstawionych z różnych punktów widzenia,
• analizować na konkretnych przykładach wydarzenia przełomowe dla historii gospodarczej świata,
• wskazywać problemy nurtujące ekonomistów współcześnie i sposoby rozwiązania sytuacji kryzysowych.
2. 2. Metoda i forma pracy
Poster tematyczny, pogadanka, praca w grupach.
3. 3. Środki dydaktyczne
Poster tematyczny, podręcznik, ksero artykułów prasowych, tabel statystycznych i innych informacji związanych z tematem lekcji.
4. 4. Przebieg lekcji
1. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów na temat podstawowych kierunków w myśli ekonomicznej (merkantylizm, liberalizm, centralne planowanie) i wyjaśnia pojęcia:
merkantylizm, fizjokratyzm, liberalizm, gospodarka planowa, gospodarka rynkowa, rewolucja przemysłowa, ekonomia klasyczna, monetaryzm, państwo dobrobytu, solidaryzm,
instytucjonalizm, dystrybucjonizm.
2. b) Faza realizacyjna
Uczniowie uczestniczą w prezentacji posterów tematycznych przygotowanych przez zespoły uczniowskie, które w oparciu o zgromadzone materiały referują szczegółowe zagadnienia, wykonują notatki. Grupy otrzymują materiały ćwiczeniowe, wyszukują zagadnienia
szczegółowe, grupują je zgodnie z przyjętymi kryteriami, np. kierunki myśli ekonomicznej, czołowi myśliciele i ich szkoły, itp. Ustalają sposoby rozwiązania konkretnych problemów z dziedziny ekonomii. Odwołując się do wiedzy uzyskanej z posterów tematycznych oraz z analizowanych materiałów ćwiczeniowych, określają, jakie zmiany następowały
w gospodarce światowej w przeszłości i postępują obecnie oraz czym przeobrażenia te są powodowane.
3. c) Faza podsumowująca
Poszczególne grupy uczniów prezentują wyniki swoich prac i robią notatki. Uczniowie ustalają, jakie kierunki ekonomiczne dominowały do początków XX wieku. Określają przyczyny wielkiego kryzysu światowego lat 30. XX wieku. Zwracają uwagę na proces transformacji gospodarczej, jaki objął kraje bloku wschodniego i przyczynił się do likwidacji gospodarki planowej. Na koniec zajęć uczniowie otrzymują test sprawdzający celem
wypełnienia go jako pracy domowej (załącznik 1).
5. 5. Bibliografia
1. Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
2. Regulowana gospodarka rynkowa. Materiały do studiowania polityki gospodarczej, red. U. Kalina – Prasznic, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003.
3. Wiedza o społeczeństwie, red. M. Bankowicz, M. Grzybowski, J. Stelmach, T. Woś, T. Włudyka, PWN, Warszawa 2001.
6. 6. Załączniki
1. a) Karta pracy ucznia załącznik 1.
1. Podaj nazwę kierunku myśli ekonomicznej:
a) Wyznawcy tej doktryny uważali, że kraje europejskie bezpośrednio ze sobą konkurują i kraj, który ma najwięcej bogactwa wygrywa tę konkurencję.
Uznawali też zasadę, iż kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa, zaś
kluczowe znaczenie dla zwiększenia przez dany kraj zasobów metali szlachetnych ma korzystny bilans handlowy. Każdy kraj musi eksportować więcej dóbr i usług niż importuje, oczywiście o ile nie jest w stanie zwyczajnie wytwarzać dużych ilości własnych metali szlachetnych –
b) Wyznawcy tej doktryny akcentowali znaczenie pracy (decydowała o bogactwie społeczeństwa) i rolnictwa jako jedynego źródła bogactwa. Podstawowym dobrem produkcyjnym była ziemia, a rolnictwo było siłą w rozwoju społeczeństwa. Porządkiem natury była własność, wolność, poszanowanie pracy –
c) Wyznawcy tej doktryny postulują wycofanie się państwa z ingerencji w gospodarkę, popierają prywatyzację, deregulację, obniżenie podatków i barier celnych. Według nich sposobem rozwiązania problemów społecznych jest obniżenie podatków, a tym samym pozostawienie w kieszeni podatnika pieniędzy na inwestycje, które to tworzą miejsca pracy i powodują obniżenie poziomu bezrobocia –
d) Wyznawcy tej doktryny odrzucali ideę kapitalistycznego wolnego rynku, postulowali dopuszczenie możliwości ograniczenia (z różnych powodów), własności prywatnej oraz promowanie sprawiedliwości społecznej. Opowiadali się za gospodarką planową zwiększającą równość ekonomiczną kosztem wolności gospodarczej. Narzędziami takiej polityki były: redystrybucja dochodu narodowego (progresywne podatki, dotacje do towarów i usług);
reglamentacja towarów i usług; nacjonalizacja (najczęściej upaństwowienie) środków produkcji, także wspieranie spółdzielczości –
2. O kim mowa?
a) Sformułował teorię mówiącą, że przyrost ludności rośnie w postępie
geometrycznym, natomiast przyrost środków utrzymywania tylko w postępie arytmetycznym, co jest przyczyną nędzy mas. Za środki zaradcze uznawał różne zjawiska ograniczające przyrost ludności, przede wszystkim wojny, głód i zarazy oraz wstrzemięźliwość i późne zawieranie małżeństw –
b) Twórca teorii komparatywnej, uważał, że kraje, nawet jeśli produkują jakiś produkt efektywnie, to często nie doceniają wyższych zysków płynących z wyspecjalizowania się w tym, co produkują najlepiej, a co mogą sprzedać innym krajom korzystniej. Wierzył, że płace winny być poddane grze
rynkowej, w wyniku czego nie trzeba wprowadzać restrykcji na sprowadzane z zagranicy towary, zwłaszcza produkty rolne –
c) Twórca prawa antymonopolowego, które udziela rządowi prawa do rozbijania niebezpiecznych monopoli w gospodarce –
d) Pionier ruchu spółdzielczego, odrzucał własność prywatną, uważał, że robotnicy z danego terenu powinni łączyć się w organizacje związkowe bądź spółdzielcze i w ich ramach rozdysponowywać między siebie owoce swej pracy –
e) Odrzucał tezy klasycznej ekonomii, że nieregulowany wolny rynek dąży zawsze do równowagi popytu i podaży, oraz że przy polityce szybkich zmian podstawowych stóp procentowych, podążających za naturalnym popytem na pieniądz, jest możliwe uzyskanie niemal pełnego zatrudnienia. Uważał,
że „ilość pieniądza na rynku nie ma znaczenia”. Na czas kryzysu
gospodarczego postulował uruchomienie działań interwencjonistycznych - obniżać stopy procentowe, obniżając tym samym koszty inwestycji, stosować ulgi inwestycyjne w systemie podatkowym, ratować upadające
przedsiębiorstwa, a nawet bezpośrednio "pompować" pieniądze w rynek za pomocą bezpośrednich inwestycji państwa –
2. b) Notatki dla nauczyciela Karta odpowiedzi
1.
a) merkantylizm b) fizjokratyzm c) liberalizm d) socjalizm
2.
a) Thomas Malthus b) Dawid Ricardo c) John Stuart Mill d) Robert Owen
e) John Maynard Keynes
7. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
ewentualnie 2 x 45 minut
8. 8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz może być realizowany podczas zajęć fakultatywnych dla grupy uczniów przygotowujących się do egzaminu maturalnego.
