„Metodyka analizy strategicznej przedsiębiorstwa na potrzeby integracji produktowo-usługowej”, napisanej pod kierunkiem naukowym dr hab

dr hab. Beata Poteralska, prof. ITeE-PIB Radom, 14.06.2019 Ośrodek Strategii Innowacyjnych i Programowania Rozwoju

Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu

RECENZJA

rozprawy doktorskiej mgr Justyny Kozłowskiej pt. „Metodyka analizy strategicznej przedsiębiorstwa

na potrzeby integracji produktowo-usługowej”,

napisanej pod kierunkiem naukowym dr hab. inż. Joanny Ejdys, prof. PB (promotora) oraz dr. Andrzeja Magruka (promotora pomocniczego)

Podstawa recenzji

Podstawę przygotowania recenzji stanowi pismo Pani Dziekan Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej dr hab. inż. Magdaleny Wyrwickiej, prof. nadzw. z dnia 13.05.2019 r. informujące o podjętej przez Radę Wydziału Inżynierii Zarządzania Polityki Poznańskiej uchwale (nr 720-CVI/04/2019) powołującej mnie na recenzenta rozprawy doktorskiej mgr Justyny Kozłowskiej.

Aktualność tematyki rozprawy

Integracja produktowo-usługowa utożsamiana przez niektórych badawczy, w tym przez Autorkę rozprawy, z serwicyzacją stanowi obecnie bardzo aktualną i ważką tematykę.

Wynika to z jednej strony ze wzrostu znaczenia sektora usług, obserwowanego już od połowy, a w niektórych krajach nawet od początku XX w., ze zdecydowaną intensyfikacją tego trendu na początku XXI w. Obserwowany jest nie tylko wzrost znaczenia usług, ale też wzrost roli funkcji usługowych w sferze produkcji.

Wzrost znaczenia, a także rozwój zakresu świadczonych usług dzięki postępowi technologicznemu i dyfuzji technologii wiąże się ze zmianą modelu funkcjonowania przedsiębiorstw produkcyjnych. Zmodyfikowane wskutek rozwoju gospodarki warunki funkcjonowania przedsiębiorstw powodują zmiany strukturalne w gospodarce. Pojawia się zwiększone zapotrzebowanie na usługi wspomagające produkcję. Także same usługi podlegają ewolucji uwzględniając produkty materialne jako komplementarny składnik oferty usługowej. Naturalną konsekwencję tej sytuacji stanowi integracja produktowo-usługowa.

Obecnie obserwowane jest rosnące zainteresowanie tą problematyką w różnych środowiskach, w tym naukowym i biznesowym. Integracja produktowo-usługowa postrzegana jest jako strategia budowania przewagi konkurencyjnej w sektorze produkcji

przemysłowej. Wielowątkowość i intensywność zachodzących zjawisk w tym zakresie skutkuje potrzebą doprecyzowania pojęcia serwicyzacji produkcji przemysłowej oraz badania procesów integracji produktowo-usługowej. W ten aktualny nurt wpisują się prace realizowane przez Doktorantkę. Dokonała ona bogatej analizy literaturowej. Przedstawiła genezę idei integracji produktowo-usługowej, przeprowadziła analizę pojęciową, w tym zaproponowała autorską definicję integracji produktowo-usługowej, opisała typy usług świadczonych przez przedsiębiorstwa wytwórcze oraz modele integracji produktowo- usługowej w przedsiębiorstwach przemysłowych, a także dokonała analizy determinant integracji produktowo-usługowej oraz roli analizy strategicznej w procesie tego typu integracji. Analizy literaturowe zostały uzupełnione wynikami, prowadzonego w ramach projektu kierowanego przez Doktorantkę, badania poziomu integracji produktowo-usługowej przedsiębiorstw przemysłowych oraz stopnia znajomości i stosowania w nich metod analizy strategicznej.

W wyniku przeprowadzonych badań empirycznych Autorka stwierdziła, że:

„przedsiębiorstwa stosujące metody analizy strategicznej w odniesieniu do działalności produkcyjno-usługowej odnotowują wyższe przychody z usług w relacji do przychodów ogółem, a także raportują wzrost tych przychodów w ostatnich latach. Uzyskane wyniki uzasadniają potrzebę prowadzenia analiz strategicznych w przedsiębiorstwach wytwórczych, które rozszerzają działalność usługową i zamierzają w tym kierunku modyfikować swój model biznesowy”.

Aktualność i znaczenie tematyki integracji produktowo-usługowej nie budzi zastrzeżeń, Jakkolwiek znaczenie usług rośnie stale już od XX w., a w literaturze przedmiotu opisano wiele modeli związanych z integracją produktowo-usługową, co stwierdziła w pracy sama Autorka, to bez wątpienia można uznać, że obecnie jest to obszar charakteryzujący się dynamicznym rozwojem, w ramach którego wiele kwestii pozostaje do analizy i rozwiązania.

Zatem tematyka rozprawy wpisuje się w aktualną problematykę badawczą.

Podsumowując, uważam, że tematyka rozprawy została trafnie dobrana, zarówno w aspekcie aktualności problematyki oraz zgodności z trendami obserwowanymi w gospodarce, a także wartości poznawczej i aplikacyjnej.

Charakterystyka rozprawy

Recenzowana rozprawa doktorska mgr Justyny Kozłowskiej dotyczy zagadnień integracji produktowo-usługowej, rozumianej przez Autorkę jako „wszelkie usystematyzowane działania podejmowane przez przedsiębiorstwa produkcyjne mające na celu zwiększenie zakresu świadczonych usług, tworzących wartość dodaną, w dotychczasowej ofercie przedsiębiorstwa, zorientowanej na wyroby”. Tytuł pracy jest spójny z zawartością rozprawy i jest bezpośrednio powiązany ze wskazanym głównym celem naukowym.

W rozprawie Autorka sformułowała istotny problem naukowy dotyczący braku systemowego podejścia do analizy strategicznej ukierunkowanej na diagnozę organizacji i jej otoczenia w kontekście podejmowania strategicznych decyzji dotyczących integracji produktowo-usługowej oraz przeprowadziła badania ilościowe i jakościowe w polskich

przedsiębiorstwach sektora przemysłowego w kontekście integracji produktowo-usługowej.

Uwzględniając wyniki bogatej analizy literaturowej oraz rezultaty badań empirycznych w przedsiębiorstwach przemysłowych, zaproponowała koncepcję rozwiązania sformułowanego problemu naukowego poprzez opracowanie metodyki analizy strategicznej na potrzeby integracji produktowo-usługowej. Niedosyt budzi brak weryfikacji zaproponowanej metodyki lub chociażby weryfikacji jej wybranych elementów na przykładzie funkcjonującego przedsiębiorstwa, co stanowiłoby potwierdzenie poprawności zaproponowanego podejścia. Przeprowadzenie weryfikacji chociażby w ograniczonym zakresie pozwoliłoby na sprawdzenie walorów aplikacyjnych metodyki i identyfikację ewentualnych problemów w trakcie jej zastosowania, a także umożliwiłoby wprowadzenie ewentualnych modyfikacji ukierunkowanych na doskonalenie metodyki. Jakkolwiek Doktorantka nie przeprowadziła weryfikacji metodyki, to rozumie jej znaczenie. Wskazuje bowiem weryfikację jako obszar działań planowanych do podjęcia w dalszej działalności badawczej, w odniesieniu do wybranych przedsiębiorstw sektora maszynowego.

Cel główny rozprawy stanowi opracowanie metodyki analizy strategicznej na potrzeby integracji produktowo-usługowej. Sformułowano także następujące cele szczegółowe:

Cel 1: Usystematyzowanie wiedzy związanej z koncepcją integracji produktowo-usługowej, a w szczególności z procesem zarządzania strategicznego integracją produktowo-usługową.

Cel 2. Rozpoznanie sektora przetwórstwa przemysłowego w Polsce pod kątem procesu serwicyzacji.

Cel 3. Rozpoznanie praktyk w zakresie analizy strategicznej wśród polskich przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego w kontekście prowadzonej działalności usługowej.

Cel 4. Identyfikacja i analiza czynników (zewnętrznych i wewnętrznych) determinujących decyzje dotyczące zakresu i skali integracji produktowo-usługowej.

Cel 5. Ocena adekwatności i możliwości zastosowania metod analizy strategicznej w procesie pozyskiwania informacji wspomagających podjęcie trafnych decyzji co do skali i zakresu integracji produktowo-usługowej.

Wyznaczone cele szczegółowe zostały osiągnięte, a ich realizacja pozwoliła na osiągnięcie celu głównego rozprawy.

W ramach realizacji celu 1 Doktorantka przeprowadziła dogłębną analizę literaturową, zaprezentowaną w rozdziałach 1-3 rozprawy. Autorka wykazała się bardzo dobrą orientacją w tematyce dotyczącej koncepcji i determinant integracji produktowo-usługowej oraz roli analizy strategicznej w tego typu procesach. Prezentację wyników studiów literaturowych charakteryzuje erudycja, klarowność przekazu myśli i wnioskowania.

Realizacja celów szczegółowych 2, 3 oraz częściowo celu 4 była możliwa dzięki zaprogramowaniu i przeprowadzeniu badań empirycznych dotyczących stanu integracji produktowo-usługowej na rynku maszynowym w Polsce. Badania empiryczne objęły 150 przedsiębiorstw, co zapewnia wiarygodność otrzymanych wyników. Ponadto, przeprowadzono 10 wywiadów pogłębionych z ekspertami ze sfery nauki i biznesu, poświęconych pozyskaniu dodatkowych informacji dotyczących celów i korzyści integracji produktowo-usługowej oraz identyfikacji odpowiednich metod analizy strategicznej

przedsiębiorstw sektora maszynowego, a także czynników kluczowych determinujących serwicyzację tej grupy przedsiębiorstw. Tematyka i zakres badań są zasadne, a pytania i cele badawcze sformułowane w prawidłowy sposób. Wątpliwości budzi dobór próby badawczej, a mianowicie nie przedstawiono precyzyjnie założeń metody losowej jaką zastosowano do wyboru takiej próby. Niejasne jest np. sformułowanie: „skupiono się na przedsiębiorstwach zarejestrowanych w czterech działach”. Na tej podstawie można przypuszczać, że badana populacja została ograniczona do tych działów, ale nie jest to jednoznacznie wskazane.

Podobna uwaga dotyczy opisu pozostałych wyborów, dotyczących województw i wielkości przedsiębiorstw. W ramach opisu sposobu doboru próby badawczej Autorka podaje, że w badaniu „starano się” o 1) zapewnienie wyższego, niż wynika to ze struktury populacji podmiotów zarejestrowanych, udziału dużych przedsiębiorstw w przeprowadzanym badaniu oraz 2) większego udziału przedsiębiorstw wytwórczych funkcjonujących na terenie województwa śląskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Jednocześnie dodaje, że dobór próby miał charakter losowy. W badaniach statystycznych, na potrzeby doboru próby badawczej, należy podać szczegółowo sposób doboru tej próby z uwzględnieniem potrzeby większej reprezentacji w niej wybranych grup podmiotów. W tego typu badaniach nie ma miejsca na „starania”.

Niejasne jest także stwierdzenie: „skupiono się na przedsiębiorstwach zarejestrowanych w czterech działach: 28.1., 28.2., 28.3., 28.4. oraz 28.9. (nota bene to 5 działów), a jednocześnie w ramach prowadzonych badań wskazano, że ok. 3% przedsiębiorstw reprezentowało inne grupy niż wymienione. Proszę o informację, czy przedsiębiorstwa były losowane z całego działu 28 sekcji C czy z wybranych działów. Z przedstawionych uwag i zastrzeżeń wnoszę, że wnioskowanie statystyczne na podstawie tak przeprowadzonych badań nie może być uogólnione na populację przedsiębiorstw całego działu 28 sekcji C (przetwórstwo przemysłowe).

Niejasność dotyczy też prowadzonych badań jakościowych. W opisie przeprowadzenia wywiadów pogłębionych brakuje informacji czy eksperci – przedstawiciele kadry zarządzającej przedsiębiorstw reprezentowali te same czy inne przedsiębiorstwa, które były analizowane w ramach badań CATI.

Ponadto kilka pytań nasunęło się w trakcie analizy sposobu realizacji badań empirycznych:

 Proszę o podanie w jakim celu w rozprawie, w trakcie przedstawienia próby badawczej podano dane szczegółowe, dotyczące np. udziału kapitału zagranicznego czy typów instytucji będących klientami badanych przedsiębiorstw. Proszę o wyjaśnienie w jakim celu pytano o te kwestie oraz w jaki sposób informacje z tego zakresu zostały wykorzystane na potrzeby opracowania metodyki analizy strategicznej.

 W odniesieniu do badań ilościowych interesujące byłoby, poza przytoczeniem zalet, ze względu na które podjęto decyzję o wykorzystaniu narzędzia CATI na potrzeby przeprowadzenia badań ilościowych wśród przedsiębiorstw sektora maszynowego, przedstawienie słabych stron tej metody lub informacji na jakie trudności napotkano w trakcie realizacji badań z jej wykorzystaniem.

 Proszę także o doprecyzowanie czy dane procentowe opisujące polskich producentów maszyn i urządzeń obejmują wyłącznie wyniki badań ankietowych, a pogłębione wywiady stanowiły podstawę argumentów obrazujących sytuację przedsiębiorstw przetwórczych.

Budowanie przewagi konkurencyjnej wspomagane jest stosowaniem narzędzi zarządzania, w tym analizy strategicznej, stanowiącej punkt wyjściowy procesu zarządzania strategicznego. Analiza strategiczna, na bazie diagnozy organizacji i jej otoczenia umożliwia przygotowanie strategii działania, która przyjęta i realizowana przez organizację pozwala na osiągnięcie wytyczonych celów. Autorka rozprawy wskazuje, że „przeprowadzone studia literaturowe wykazały, że jednym z ważnych czynników warunkujących sukces integracji produktowo-usługowej jest rozpoczęcie procesu integracji od rzetelnie przeprowadzonej analizy strategicznej, której wyniki, w dalszej kolejności, będą determinowały skuteczność działań na kolejnych etapach procesu zarządzania strategicznego: projektowania i wdrażania strategii integracji produktowo-usługowej”. Z drugiej strony, przeprowadzone badania przedsiębiorstw przemysłowych pozwoliły Autorce na stwierdzenie, że już obecnie około połowa badanych przedsiębiorstw stosuje metody i narzędzia analizy strategicznej w swojej działalności, ale przedsiębiorstwa rzadko (ok. 14%) analizują oba obszary: produkcyjny i usługowy jednocześnie.

Doktorantka twierdzi, że w trakcie budowania nowego modelu biznesowego przedsiębiorstwa przemysłowego, który uwzględnia funkcje usługowe, kluczowe znaczenie odgrywają „decyzje początkowe i etap formułowania nowej strategii działania przedsiębiorstwa produkcyjnego” i dodaje, że „na tym właśnie etapie integracji produktowo- usługowej skupiono się w niniejszej dysertacji” (str 33). Z drugiej strony przyjęła założenie 5 metodyki przeprowadzania analizy strategicznej na potrzeby integracji produktowo-usługowej w przedsiębiorstwach produkcyjnych o następującym brzmieniu: „Metodyka ma zastosowanie głównie w przedsiębiorstwach posiadających pewne doświadczenie w świadczeniu usług i osiągających co najmniej pierwszy poziom dojrzałości według autorskiego modelu klasyfikacji, lecz uwzględnia również wskazówki dla przedsiębiorstw rozpoczynających działalność usługową. (str. 179)”. Z przyjętego założenia wynika ukierunkowanie metodyki głównie na przedsiębiorstwa posiadające pewne doświadczenie w zakresie integracji produktowo-usługowej. Wydaje się to zasadne, ponieważ z badań empirycznych wynika, że większość analizowanych firm (producentów) prowadzi działalność usługową od ponad 15 lat. Proszę o odniesienie się do wskazanych stwierdzeń Autorki wykazujących niespójność.

Metodyka stanowi najważniejsze, oryginalne osiągnięcie Doktorantki. Obejmuje etap wstępny, proponowany przez Autorkę jako opcjonalny, przydatny, gdyż dotyczy oceny dotychczasowego poziomu serwicyzacji działalności przedsiębiorstwa i stanowi punkt wyjścia do standardowej analizy strategicznej. Zasadnicze 9 etapów metodyki ustrukturyzowano według standardowego schematu realizacji analizy strategicznej, obejmującego kluczowe etapy: analizę makrootoczenia, mikrootoczenia oraz wnętrza

organizacji. Autorka dołożyła starań, by wśród rekomendowanych metod znalazły się te stosowane już poprzednio w przedsiębiorstwach, zidentyfikowane w ramach badań empirycznych. Interesujący etap metodyki stanowi analiza organizacji w kontekście identyfikacji typu kultury organizacyjnej. Jest to bardzo istotny aspekt, który w znacznym stopniu może wpływać na podjęcie integracji produktowo-usługowej w przedsiębiorstwie.

Jego uwzględnienie w metodyce należy uznać za ważne rozszerzenie zakresu prowadzonych analiz.

Proponowana metodyka analizy strategicznej jest rozbudowana, ale zaprezentowana w sposób przejrzysty i przystępny, z podaniem przykładów stosowania poszczególnych metod i narzędzi. Starannie dobrane i wykonane tabele i rysunki zdecydowanie wspomagają proces jej percepcji.

Kompleksowy zestaw wyników analizy strategicznej niezbędny jest dla kadry kierowniczej w celu opracowania przez nią strategii działania i jej realizacji. Analiza strategiczna dostarcza informacji umożliwiających ocenę aktualnego stanu funkcjonowania organizacji, przewidywania zmian i budowania wielowariantowych programów działania.

Autorka podaje, że „ukierunkowanie analizy strategicznej na potrzeby integracji produktowo- usługowej nie jest zadaniem prostym, nawet dla doświadczonych menadżerów czy analityków. (…) Trudność w przeprowadzaniu analizy strategicznej wynika również z faktu, że wymaga ona jednocześnie opanowania koncepcji, metod oraz praktyki zarządzania”.

Jednakże, z drugiej strony Autorka podaje, że „metodyka analizy strategicznej przedsiębiorstwa wytwórczego na potrzeby integracji produktowo-usługowej jest z założenia narzędziem nieskomplikowanym”. Po analizie metodyki oraz wyników badań empirycznych prowadzonych przez Autorkę, a także mając na uwadze wnioski Doktorantki pojawia się wątpliwość co do możliwości oraz warunków niezbędnych do efektywnego skorzystania z metodyki w przedsiębiorstwach sektora MSP. Jak wynika m.in. z badań prowadzonych przez Autorkę charakteryzuje je zdecydowanie mniejsze doświadczenie od dużych przedsiębiorstw w prowadzeniu analizy strategicznej. Bezsporne ułatwienie stosowania metodyki może stanowić rekomendacja przez Doktorantkę metod znanych już przedsiębiorcom, ale z przeprowadzonych badań wynika, że są one znane głównie w dużych przedsiębiorstwach, słabo natomiast w reprezentujących sektor MSP. Proszę zatem Autorkę o odniesienie się do kwestii możliwości stosowania metodyki przez przedsiębiorstwa MSP.

Opracowana metodyka analizy strategicznej integracji produktowo-usługowej stanowi oryginalną autorską propozycję rozwiązania problemów analizy strategicznej integracji produktowo-usługowej przedsiębiorstw przetwórczych. Bazuje ona na wynikach bogatej analizy literaturowej, własnych badań empirycznych oraz oryginalnych dociekaniach naukowych Doktorantki.

Ocena strony redakcyjnej pracy

Recenzowana praca napisana jest poprawną polszczyzną i starannie opracowana od strony edytorskiej. Treść jest sformułowana w sposób jasny, tekst został wzbogacony

licznymi rysunkami i tabelami ułatwiającymi śledzenie toku rozumowania Doktorantki.

Oryginalny element stanowią trafnie dobrane cytaty stanowiące rodzaj motta wprowadzającego do każdego rozdziału.

Doktorantka nie uniknęła drobnych błędów gramatycznych oraz literówek, czy uchybień stylistycznych (np. „obszary, które pozwalają zbadać metody” – str. 120, „wychwytywanie potrzeb” – str. 61, „udanego przejścia procesu” – str. 62, „wydajne programy szkoleniowe” – str. 207). Są one nieliczne i nie umniejszają wartości pracy oraz nie wpływają na pozytywne wrażenia w trakcie czytania pracy.

Recenzowana praca liczy 253 strony, w tym 56 rysunków i 51 tabel. Jej strukturę uznaję za poprawną, a układ treści za logiczny. Bogata literatura została dobrana prawidłowo, cytowania są właściwe. Bibliografia obejmuje 255 pozycji, z czego ponad 70% stanowią publikacje w języku angielskim. Na podkreślenie zasługuje aktualność analizowanych pozycji literaturowych – ponad 50% publikacji stanowią wydane w ostatnich 10 latach. Wśród pozycji literaturowych znajdują się 4 publikacje autorskie Doktorantki, w tym 3 w języku angielskim.

Pytania szczegółowe i uwagi krytyczne

W trakcie analizy tekstu rozprawy nasunęły się następujące pytania szczegółowe i wątpliwości. Proszę o odniesienie się do nich w trakcie publicznej obrony.

 W jaki sposób Doktorantka rozumie sformułowania:

o „Bezpośrednio usługa będąca dodatkiem lub uzupełnieniem produktu materialnego pozwala na: tworzenie dodatkowej wartości do produktu w postaci programów finansowych, odnowienie lub modernizację produktu” (str. 55).

o „Należy zauważyć, że w procesie integracji produktowo-usługowej nie zawsze chodzi o całkowite zastępowanie produktów materialnych rozwiązaniami” (s. 59).

 Autorka wskazuje, że na potrzeby analizy strategicznej istnieje konieczność zbadania wielu obszarów, które wymienia (str. 119). Proszę o doprecyzowanie skąd wynikają te obszary. Czy zaproponowano je w wyniku analizy literaturowej czy jest to autorska propozycja? W tekście rozprawy nie znalazłam informacji na ten temat.

 Czy Autorka posiada informacje jakie są rodzaje świadczonych przez firmy usług, które nie są związane z produkowanymi wyrobami. Nasuwają się pytania, czy są to usługi innowacyjne oraz czy któreś z przedsiębiorstw świadczących tego typu usługi było podmiotem badań pogłębionych. Interesujące byłoby także uzyskanie informacji czy te osiem przedsiębiorstw ma wyższy udział przychodów ze świadczenia usług w przychodach przedsiębiorstw niż średnia w branży.

 Wątpliwości budzi sposób doboru ekspertów, z którymi przeprowadzono wywiady pogłębione. W celu przeprowadzenia wywiadów pogłębionych wytypowano osoby, które uznano za ekspertów. Pewne zdziwienie budzi fakt, że pierwsze pytanie skierowane do nich brzmiało: „Czy termin serwicyzacji jest Pani/Panu znany? Co on oznacza Pani/Pana zdaniem?” Tego typu pytanie jest źródłem niepewności co do poziomu wiedzy eksperckiej i wiarygodności uzyskanych informacji.

 Proszę o wypowiedzenie się, który z wysnutych przez Doktorantkę wniosków jest prawidłowy: zdecydowana większość badanych przedsiębiorstw osiąga relatywnie niskie przychody z tytułu świadczenia usług (str. 146), producenci branży maszynowej świadczą usługi, które nierzadko stanowią istotną cześć osiąganych przychodów (s. 153)

 Proszę o odniesienie się do sformułowania użytego przez Autorkę: metody scenariuszowe (…) „stanowią relatywnie wartościowe narzędzie diagnostyczne w analizie strategicznej integracji produktowo-usługowej”.

Wniosek końcowy

Na podstawie przeprowadzonej oceny pracy doktorskiej mgr Justyny Kozłowskiej stwierdzam, że podjęta w dysertacji problematyka badawcza charakteryzuje się nowatorskim potencjałem naukowym, a uzyskane wyniki wnoszą wkład poznawczy w rozwój wiedzy naukowej w dziedzinie nauk o zarządzaniu. Autorka podjęła temat, który ma istotne znaczenie z punktu widzenia poznawczego i praktycznego. Doktorantka w przedstawionej do oceny pracy wykazała się rzetelną i obszerną wiedzą m.in. z obszaru problematyki integracji produktowo-usługowej oraz prowadzenia analizy strategicznej, jak również kompetencjami z zakresu planowania badań empirycznych i analizy uzyskanych wyników, jakkolwiek sposób przeprowadzenia badań empirycznych budzi pewne wątpliwości, na co zwróciłam uwagę w recenzji.

Postawiony naukowy cel pracy został zrealizowany. Autorka zidentyfikowała luki badawcze wskazujące niedostatki wiedzy odnoszącej się do: zakresu i skali serwicyzacji sektora przetwórstwa przemysłowego w Polsce, analizy czynników determinujących podejmowanie decyzji dotyczących integracji produktowo-usługowej oraz wpływających na jej przebieg w przedsiębiorstwie, a także braku systemowego podejścia do analizy strategicznej ukierunkowanej na diagnozę organizacji i jej otoczenia w kontekście podejmowania strategicznych decyzji dotyczących integracji produktowo-usługowej.

Po analizie rozprawy za najważniejsze osiągnięcia Doktorantki uznaję:

 usystematyzowanie wiedzy z zakresu integracji produktowo-usługowej,

 przeprowadzenie badań empirycznych w przedsiębiorstwach produkcyjnych,

 opracowanie autorskiej metodyki analizy strategicznej przedsiębiorstwa na potrzeby integracji produktowo-usługowej.

Zaletę pracy stanowi jej utylitarny charakter, gdyż zaproponowana metodyka jest przeznaczona do zastosowania w przedsiębiorstwach decydujących się na prowadzenie integracji produktowo-usługowej. Stwierdzone niedostatki, dotyczące przede wszystkim doboru próby badawczej w ramach badań empirycznych oraz braku praktycznej weryfikacji metodyki, nie wpływają na ogólną pozytywną ocenę rozprawy.

Uważam, że rozprawa doktorska mgr Justyny Kozłowskiej pt. „Metodyka analizy strategicznej przedsiębiorstwa na potrzeby integracji produktowo-usługowej”, napisana pod kierunkiem naukowym dr hab. inż. Joanny Ejdys, prof. PB (promotora) oraz dr.

Andrzeja Magruka (promotora pomocniczego), spełnia w wysokim stopniu wymagania

wskazane w Ustawie z dnia 14 marca 2003 roku o stopniach naukowych i tytule naukowym i wnioskuję o jej dopuszczenie do publicznej obrony przed Radą Wydziału Inżynierii Zarządzania Polityki Poznańskiej.