Stan prawny na 7 lipca 2015 r.
Recenzenci
prof. zw. dr hab. Roman Tokarczyk dr hab. Wojciech Lamentowicz, prof. WSAiB
Redaktor Wydawnictwa Agnieszka Kubicka
Projekt okładki i stron tytułowych Andrzej Taranek
Skład i łamanie Maksymilian Biniakiewicz
Publikacja sfinansowana przez Wyższą Szkołę Bankową w Gdańsku
© Copyright by Uniwersytet Gdański Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
ISBN 978-83-7865-325-7
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego ul. Armii Krajowej 119/121, 81-824 Sopot tel./fax 58 523 11 37, tel. 725 991 206
e-mail: wydawnictwo@ug.edu.pl www.wyd.ug.edu.pl
Księgarnia internetowa: www.kiw.ug.edu.pl
Spis treści
Wykaz skrótów . . . 9
1. Wybrane źródła prawa . . . 9
2. Publikatory . . . 9
3. Instytucje i organizacje . . . .10
4. Inne skróty . . . .11
Wstęp . . . .13
1. Wprowadzenie . . . .13
2. Zakres pracy, hipotezy i metody badawcze . . . .14
3. Organizacja opracowania . . . .22
4. Stan badań . . . .22
Rozdział 1. Ogólna charakterystyka amerykańskiego systemu prawa . . . .29
1.1. Prolog . . . .29
1.2. Źródła prawa amerykańskiego . . . .31
1.2.1. Formalny system prawa . . . .31
1.2.2. Kultura prawna i nieformalne źródła prawa . . . .39
1.3. Prawo powszechne common law. . . 45
1.3.1. Konwencjonalne prawo precedensowe . . . .45
1.3.2. Precedensowe interpretacje prawa stanowionego. . . .49
1.3.3. Rola ławy przysięgłych . . . .53
1.4. Żywa konstytucja . . . .59
1.5. Koncepcja aktu normatywnego władzy wykonawczej . . . .69
Rozdział 2. Kompetencje prezydenta do stanowienia prawa . . . .76
2.1. Domniemane uprawnienia prawotwórcze prezydenta . . . .76
2.2. Teoria źródeł prawa a praktyka prawodawcza prezydenta . . . .85
2.3. Kompetencje prezydenta delegowane przez Kongres . . . .88
2.4. Stan zagrożenia państwa . . . .94
2.4.1. Nadzwyczajne uprawnienia prezydenta . . . .95
2.4.2. Stan wojenny . . . .101
2.4.3. Stan zagrożenia . . . .105
2.4.4. Ramowe regulacje . . . .110
2.5. Kierownictwo polityki zagranicznej . . . .119
2.6. Ramy konstytucyjne legislacji egzekutywy . . . .127
2.7. „Prezydentura imperialna” . . . .133
2.7.1. Ewolucja władzy prezydenta Stanów Zjednoczonych . . . .133
2.7.2. Przywracanie równowagi między władzą ustawodawczą i władzą wykonawczą . . . .138
6 Spis treści
Rozdział 3. Prezydent a organy administracyjne . . . .143
3.1. Uwagi wstępne . . . .143
3.2. Zwierzchnik władzy wykonawczej . . . .147
3.2.1. Administracyjnoprawna regulacja gospodarki . . . .147
3.2.2. Obsada stanowisk w administracji publicznej . . . .151
3.3. Prezydencki nadzór nad organami administracyjnymi . . . .158
3.3.1. Federalne departamenty wykonawcze . . . .158
3.3.2. Niezależne organy regulujące . . . .161
3.3.3. Mechanizm funkcjonowania dyrektyw prezydenckich . . . .165
3.4. Amerykańskie prawo administracyjne . . . .170
3.4.1. Prawo administracyjne w zarysie . . . .170
3.4.2. Prezydencka kontrola legislacji administracyjnej . . . .180
Rozdział 4. Konstrukcja aktu normatywnego prezydenta . . . .185
4.1. Moc prawna aktów stanowionych przez prezydenta . . . .185
4.1.1. Zróżnicowanie aktów urzędowych prezydenta . . . .185
4.1.2. Kontrola legislacji egzekutywy przez Kongres . . . .192
4.1.3. Kontrola sądowa aktów normatywnych prezydenta . . . .196
4.2. Proklamacje i rozporządzenia prezydenckie . . . .198
4.3. Dyrektywy bezpieczeństwa narodowego . . . .208
4.4. Inne instrumenty egzekutywy . . . .214
4.5. Doktryny prezydenckie . . . .219
Rozdział 5. Etapy ewolucji aktów egzekutywy do połowy XX wieku . . . .222
5.1. Wstęp . . . .222
5.2. Pierwszych piętnastu prezydentów – budowanie państwowości Stanów Zjednoczonych . . . .222
5.3. Abraham Lincoln – utrzymanie jedności Stanów Zjednoczonych . . . .229
5.4. Następnych piętnastu prezydentów – wejście Stanów Zjednoczonych na arenę światową . . . .234
5.5. Franklin Roosevelt – budowanie amerykańskiego aparatu administracyjnego . . . .239
5.5.1. Wielki kryzys gospodarczy – nowy ład prawny . . . .239
5.5.2. Okres II wojny światowej . . . .252
5.6. Doktryna Trumana – powstrzymywanie światowego komunizmu . . . .257
Rozdział 6. Wybrane obszary legislacji egzekutywy po II wojnie światowej . . . .267
6.1. Regulacja pieniądza w obiegu . . . .267
6.1.1. Rezygnacja z parytetu złota i srebra . . . .267
6.1.2. „Szok Nixona” . . . .276
6.1.3. Pieniądz symboliczny . . . .289
6.2. Regulacja zamówień publicznych i handlu zagranicznego . . . .293
6.2.1. Zamówienia publiczne . . . .293
6.2.2. Handel zagraniczny . . . .300
6.3. Ochrona informacji i monitorowanie cyberprzestrzeni . . . .307
6.3.1. Dostęp do informacji publicznej . . . .307
6.3.2. Ochrona informacji niejawnych . . . .309
6.3.3. Prawo nieujawniania informacji . . . .316
Spis treści 7
6.3.4. Przekaz informacji w cyberprzestrzeni . . . .324
6.3.5. Przecieki tajnej informacji w erze cyfryzacji . . . .334
Rozdział 7. Uprawnienia wojenne prezydenta . . . .346
7.1. Wojna jako stały element amerykańskiej prezydentury . . . .346
7.1.1. Cywilny nadzór nad siłami zbrojnymi . . . .346
7.1.2. Wojna jako stały składnik doświadczenia narodowego . . . .351
7.2. Działania zbrojne bez wypowiedzenia wojny przez Kongres . . . .361
7.2.1. Okres zimnej wojny . . . .362
7.2.2. Rezolucja o kompetencjach wojennych . . . .367
7.3. Rozwój amerykańskiego prawa antyterrorystycznego . . . .372
7.3.1. Zamach terrorystyczny 11 września 2001 roku . . . .373
7.3.2. Kwestia więźniów w wojnie z terroryzmem. . . .382
7.3.3. Strategia antyterrorystyczna prezydenta Obamy . . . .395
7.4. Relacje rasowe w Stanach Zjednoczonych . . . .401
7.4.1. Zniesienie niewolnictwa i segregacji rasowej . . . .401
7.4.2. Polityka zapewniania równych szans . . . .409
Rozważania końcowe . . . .415
1. Rozważania prawnoporównawcze . . . .415
2. Podsumowanie . . . .422
Bibliografia . . . .431
1. Źródła prawa . . . .431
1.1. Legislacja ustawowa . . . .431
1.2. Akty prezydentów Stanów Zjednoczonych . . . .437
1.3. Orzecznictwo sądów federalnych . . . .452
1.4. Inne źródła prawa lub rozpoznania prawa . . . .457
2. Literatura . . . .461
Spis tabel . . . .473
Spis wykresów i fotografii . . . .473
Spis ramek . . . .473
