Studia i Materiaïy, 2014 (17): 19– 27 ISSN 1733-9758, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2014.17.2
* Dr Magdalena Ratalewska – Uniwersytet ódzki, Wydziaï ZarzÈdzania, Katedra PrzedsiÚbiorczoĂci ibPolityki Przemysïowej.
Czynniki warunkuj Èce rozwój przedsi ÚbiorczoĂci
w ma ïych ibĂrednich przedsiÚbiorstwach
Magdalena Ratalewska
*Celem artykuïu jest pokazanie jakie czynniki utrudniajÈ rozwój przedsiÚbiorczoĂci wbPolsce, jakie jej sprzyjajÈ ibco wïadze lokalne mogÈ zrobiÊ by wesprzeÊ przedsiÚbiorczoĂÊ na swoim terenie. W artykule ukazane sÈ ogólne kierunki dziaïañ, jakie rzÈd polski podejmuje by popra- wiÊ przedsiÚbiorczoĂÊ polskich przedsiÚbiorstw. JednoczeĂnie wymienione sÈ bariery rozwoju przedsiÚbiorczoĂci wbPolsce, które wg konfederacji pracodawców Lewiatan wbnajwiÚkszym stopniu utrudniajÈ rozwój przedsiÚbiorczoĂci wĂród krajowych firm. Na tym tle przedstawione sÈ wyniki badañ firm zb maïego polskiego miasta, które pozwalajÈ zestawiÊ spojrzenie na czynniki wspierajÈce ibutrudniajÈce rozwój biznesu zbperspektywy lokalnych przedsiÚbiorców.
Koncentracja uwagi na przedsiÚbiorczoĂci, wb szczególnoĂci na maïych ib Ărednich przedsiÚ- biorstwach jest zadaniem kluczowym dla rozwoju gospodarki kraju. Dane GUS wskazujÈ na to, ĝe 99,8% wszystkich zarejestrowanych przedsiÚbiorstw naleĝy do sektora M¥P. Zalecenia jakie zostaïy przedstawione wbartykule wynikajÈ zbprzeprowadzonych badañ wbmaïym polskim mieĂcie – Tomaszowie Mazowieckim na tamtejszych przedsiÚbiorcach. Ciekawym wnioskiem zb badañ jest, ĝe jedna zb gïównych trudnoĂci wb rozwoju przedsiÚbiorstw ankietowanych to brak wystarczajÈcych zasobów finansowych. JednoczeĂnie przedsiÚbiorcy ci posiadajÈ bardzo niewielkÈ wiedzÚ na temat wymogów ib procedur przyznawania dofinansowania zeb Ărodków unijnych czy innych zewnÚtrznych ěródeï ibprzejawiajÈ niewielkie zainteresowanie by tÚbwiedzÚ pozyskaÊ.
Do gïównych zadañ stojÈcych przed wïadzami lokalnymi zaliczono dziaïania zwiÈzane zbinformowaniem ibudzielaniem wsparcia lokalnym przedsiÚbiorcom wbzakresie pozyskania Ărodków finansowych na rozwój.
Sïowa kluczowe: przedsiÚbiorczoĂÊ, innowacyjnoĂÊ, bariery rozwoju, sektor M¥P.
Nadesïany: 15.06.2014 | Zaakceptowany do druku: 13.08.2014
Factors determining entrepreneurship development in small and medium enterprises
The aim of this summary is showing factors, both obstructing and encouraging entrepreneur- ship development and what local authority can do to support it.
Concentration focused on small and medium enterprises is central importance for economy development. GUS data showing that 99,8% all registered enterprises belong to SME sector.
Prescriptions from this article has come from research among contractors in small polish town – Tomaszów Mazowiecki. Very interesting conclusion is the fact that luck of resources is the main difficulty in entrepreneurship development. Simultaneously, contractors’ have small knowledge about requirements and procedure how to gain subsidy from European Union or other external sources. Moreover, they’re not specially interested how to achieve needed knowledge.
1. PojÚcie przedsiÚbiorczoĂci
PojÚcie przedsiÚbiorczoĂci moĝe byÊ szeroko rozumiane. Wg Kortana przedsiÚ- biorczoĂÊ to sposób dziaïania polegajÈcy na skïonnoĂci do podejmowania nowych, ryzykownych ibniekonwencjonalnych przed- siÚwziÚÊ oraz na wykazywaniu inicjatywy wb ich poszukiwaniu ib wdraĝaniu wb ĝycie.
Jest to wiÚc dziaïanie skierowane na rozwój i ma ono charakter innowatorski. W szcze- gólnoĂci polega na (Kortan, 1997, s. 77, 78):
– tworzeniu bardziej efektywnych form organizacyjnych,
– wprowadzaniu nowych czynników pro- dukcji,
– zdobywaniu nowych rynków zbytu ibzaopatrzenia,
– wprowadzaniu nowych wyrobów.
W szerszym znaczeniu przedsiÚbiorczoĂÊ to cecha, abĂciĂlej zespóï cech psychicznych warunkujÈcych bycie dobrym przedsiÚ- biorcÈ, tzn. osiÈganie sukcesów wb kiero- waniu przedsiÚbiorstwem (Marek, 1998, s.b28).
PojÚcie przedsiÚbiorczoĂci uksztaïtowaïo siÚ na przeïomie XVIII ibXIX wieku. Byïo zwiÈzane zbrodzÈcym siÚ kapitalizmem iberÈ rewolucji przemysïowej. Okres ten ksztaï- towaï wb spoïeczeñstwie nowe postawy formowane przez kapitaï, ekonomiÚ, technikÚ. Pionierami poglÈdów na temat przedsiÚbiorczoĂci byli A. Smith, J.B. Say ibJ. Schumpeter (Potocki, 2000, s.b19, 20).
Jednym zbnajczÚĂciej omawianych wblite- raturze pionierów piszÈcych obprzedsiÚbior- czoĂci jest wybitny austriacki ekonomista Joseph Schumpeter, który na poczÈtku XX wieku wb swoich pracach wykazywaï, ĝe przedsiÚbiorca wb rozwoju gospodar- czym kraju odgrywa rolÚ szczególnie waĝnÈ. Polega ona wedïug autora na „kre- atywnej destrukcji”, czyli na zastÚpowa- niu dotychczasowych zasad prowadzenia biznesu nowymi zasadami, co odbywa siÚ poprzez wprowadzanie przez przedsiÚbior- ców – innowatorów nowych produktów
czy nowych technologii, które zmieniajÈ dotychczasowy ukïad siï obowiÈzujÈcych wbbranĝy (Schumpeter, 1960, s. 64). MyĂli Schumpetera ukonstytuowaïy pojÚcie przedsiÚbiorczoĂci jako zjawiska, które jest ěródïem tworzenia siÚ przeïomowych zmian.
Rozwój gospodarczy na Ăwiecie, zwïasz- cza za czasów Schumpetera, nie potwier- dzaï jednak zaïoĝeñ autora. Wiek XX cha- rakteryzowaï siÚ silnÈ dynamikÈ rozwojowÈ przede wszystkim duĝych przedsiÚbiorstw, których siïa wynikaïa zbwielkoĂci posiada- nych zasobów, ab wb szczególnoĂci ze zja- wiska ekonomii skali, czyli masowej pro- dukcji, która pozwalaïa produkowaÊ taniej ib sprzedawaÊ za niĝszÈ cenÚ, niĝ mogli to zrobiÊ mniejsi konkurencji. To przede wszystkim duĝe przedsiÚbiorstwa doko- nywaïy „twórczej” destrukcji zmieniajÈcej zasady gry wbbranĝach.
Mimo to pojÚcie przedsiÚbiorcy ibprzed- siÚbiorczoĂci zaczÚïo cieszyÊ siÚ coraz wiÚk- szÈ popularnoĂciÈ zarówno wb nauce, jak ib wb praktyce. Badania nad przedsiÚbior- czoĂciÈ prowadzone byïy nadal. W drugiej poïowie XX wieku jednym zb najwaĝniej- szych autorów piszÈcych ob zarzÈdzaniu ibprzedsiÚbiorczoĂci byï Peter Drucker. Przy czym autor ten wyraěnie odróĝniaï pojÚ- cie przedsiÚbiorcy od pojÚcia wïaĂciciela firmy, piszÈc: „Na pewno mÈĝ ibĝona, którzy otwierajÈ kolejne delikatesy czy nastÚpnÈ restauracjÚ meksykañskÈ na amerykañskim przedmieĂciu podejmujÈ ryzyko. Czy jed- nak sÈ przedsiÚbiorcami? RobiÈ tylko to, co wczeĂniej robiono juĝ wiele razy. SpekulujÈ na temat rosnÈcej popularnoĂci jedzenia poza domem wbswojej okolicy, lecz nie two- rzÈ ani nowego popytu konsumenckiego, ani sposobu jego zaspokojenia. PatrzÈc zbtej perspektywy, zbpewnoĂciÈ nie sÈ przedsiÚ- biorcami, mimo ĝe ich przedsiÚwziÚcie jest nowe” (Drucker, 1992, s. 30).
Kierunek tego myĂlenia zyskaïbakcepta- cjÚ wbĂwiecie nauki. BazujÈc na poglÈdach Druckera, badacze zgodzili siÚ, ĝe gïówna Educating and supporting local contractors to gain the founds for developing are the main tasks for local authorities.
Keywords: Entrepreneurship, innovativeness, barriers to development, SME sector.
Submitted: 15.06.2014 | Accepted: 13.08.2014
JEL: L25, L26
róĝnica miÚdzy przedsiÚbiorcÈ abwïaĂcicie- lem maïej firmy polega na celach ib moty- wacji wb dÈĝeniu do realizacji tych celów.
PrzedsiÚbiorca zostaï zdefiniowany jako osoba kierujÈca siÚb zyskiem ib posiadajÈca silnÈ motywacjÚ ibdeterminacjÚ do realizacji tego celu. Tymczasem wïaĂciciel firmy to osoba, której celem jest utrzymanie siebie ibswojej rodziny, dziÚki prowadzonej dzia- ïalnoĂci gospodarczej (CieĂlik, 2010, s. 19).
PojÚcie przedsiÚbiorczoĂci nabraïo nowego wymiaru pod koniec XX wieku, dziÚki rozwojowi nowych technologii, ab wb szczególnoĂci Internetu. Technologie informatyczne pozwoliïy na rozwój przed- siÚbiorczoĂci na tak duĝÈ skalÚ, ĝe sïowa Schumpetera ob twórczej destrukcji branĝy pod wpïywem dziaïañ przedsiÚbiorczych ponownie staïy siÚ aktualne. Przykïadem moĝe byÊ opracowany przez jednego czïo- wieka – Linusa Torvaldsa – system opera- cyjny Linux, który wbzastosowaniach profe- sjonalnych, zwïaszcza wĂród programistów odebraï czÚĂÊ rynku niemal monopoli- stycznemu standardowi Windows stworzo- nemu przez miÚdzynarodowÈ korporacjÚ Microsoft.
Internet daï jednak przedsiÚbiorcom znacznie wiÚcej moĝliwoĂci niĝ tylko kre- owanie innowacyjnego oprogramowania.
Przede wszystkim pozwoliï na nieogra- niczone zdobywanie informacji, niemal darmowÈ promocjÚ swojej dziaïalnoĂci, budowanie powiÈzañ biznesowych poprzez strony www oraz portale spoïecznoĂciowe, ab takĝe prowadzenie sprzedaĝy poprzez sklepy ibaukcje internetowe. DziÚki Inter- netowi rozpoczÚïa siÚ nowa era przedsiÚ- biorczoĂci.
2. PrzedsiÚbiorczoĂÊ wbPolsce Wbrew obiegowym opiniom, przed- siÚbiorczoĂÊ wb Polsce ma dïugÈ tradycjÚ.
Wb latach 80. XX wieku udziaï sektora M¥P (zwanego wówczas sektorem drobnej wytwórczoĂci) wbzatrudnieniu wynosiï 7%.
Nie byïo to wiele, jak na warunki gospo- darki wolnorynkowej, jednak pozwoliïo na podtrzymywanie kultury przedsiÚbiorczo- Ăci ibrozwoju przedsiÚbiorców nazywanych popularnie „prywaciarzami”. Do segmentu drobnej wytwórczoĂci naleĝeli przedstawi- ciele drobnego handlu, taksówkarze czy rzemieĂlnicy, którzy cieszyli siÚ doĂÊ duĝym uznaniem, choÊ wzbudzali jednoczeĂnie zazdroĂÊ wbopinii spoïecznej.
Szczególnie trudne czasy dla polskich przedsiÚbiorców nastÈpiïy na poczÈtku lat 90. XX wieku, po przemianach ustro- jowych wb kraju. Reguïy, wedïug któ- rych funkcjonowaïy dotychczas biznesy przestaïy obowiÈzywaÊ. Z jednej strony wb nowej, dopiero ksztaïtujÈcej siÚ gospo- darce wolnorynkowej panowaï chaos.
Wprowadzony wb ĝycie plan Balcerowicza, nagïe zaïamanie siÚ olbrzymiego odbiorcy – ZwiÈzku Radzieckiego, niedostosowanie jakoĂciowe polskich technologii do stan- dardów europejskich ib zacofanie organi- zacyjne kadr kierowniczych spowodowaïo upadek wiÚkszoĂci wielkich pañstwowych firm oraz Pañstwowych Gospodarstwach Rolnych (PGR-ów). Pozbawiïo to ludzi Ărodków do ĝycia, abrynku siïy nabywczej.
Z drugiej zaĂ – okres ten otworzyï moĝli- woĂci zakïadania wïasnej dziaïalnoĂci, choÊ sytuacja zbjakÈ mierzyli siÚ przedsiÚbiorcy koñca XX wieku nie byïa komfortowa.
Wystarczy podaÊ tu choÊby silnÈ dewalu- acjÚ zïotówki, galopujÈcÈ inflacjÚ, wpro- wadzenie nieznanych wczeĂniej rozwiÈzañ podatkowych, jak podatek VAT, wchodze- nie do Polski zachodnich przedsiÚbiorstw znacznie bardziej doĂwiadczonych, posia- dajÈcych nowoczesne technologie, kapitaï, profesjonalne umiejÚtnoĂci zarzÈdzania.
Z tego powodu polskie przedsiÚbiorstwa wbtamtym czasie rozrastaïy siÚ ibbankruto- waïy czÚsto zb„dnia na dzieñ”, nikt wówczas nie miaï ani doĂwiadczenia, ani wiedzy, jak prowadziÊ firmÚ wbtak nieprzewidywalnych warunkach.
Mimo tych przeszkód przedsiÚbiorczoĂÊ po roku 90. zaczÚïa siÚ intensywnie rozwi- jaÊ. W 1990 roku liczba podmiotów gospo- darczych wynosiïa 1,2 mln, abwb2012 roku siÚgnÚïa 4 mln. Niezmiernie istotne wbtych analizach jest jednak to, ĝe 99,8% wszyst- kich przedsiÚbiorstw wbPolsce stanowiÈbdziĂ maïe ibĂrednie przedsiÚbiorstwa.
ChoÊ dynamika wzrostu przedsiÚbior- czoĂci wb Polsce jest wysoka, to juĝ nie moĝna tego samego powiedzieÊ obinnowa- cyjnoĂci polskich przedsiÚbiorców. Wedïug Komisji Europejskiej, oceniajÈcej innowa- cyjnoĂÊ krajów czïonkowskich UE „Innova- tion Union Scoreboard”, Polska naleĝy do grupy najmniej innowacyjnych krajów euro- pejskich. Zdaniem ekspertów, jest to m.in.
efekt niskiego poziomu zaangaĝowania wbdziaïalnoĂÊ innowacyjnÈ firm, zwïaszcza zbsektora M¥P (Raport, Innovation Union Scoreboard, 2014).
PróbÈ zmierzenia siÚ zbtym problemem jest opracowana, wbstyczniu 2013 r., na zle- cenie Ministerstwa Gospodarki Strategia InnowacyjnoĂci ibEfektywnoĂci Gospodarki
„Dynamiczna Polska 2020”. Strategia ta okreĂla kierunki dziaïañ, jakie powinny zostaÊ podjÚte, aby polska gospodarka wbperspektywie do 2020 r. osiÈgnÚïa dobre wyniki. SzczególnÈ uwagÚ poĂwiÚca siÚ sek- torowi M¥P. Do najwaĝniejszych obszarów priorytetowych, wedïug tego dokumentu, którymi powinien zajÈÊ siÚbrzÈd naleĝy:
1) stworzenie warunków, wbktórych przed- siÚbiorcy mogÈ dobrze prosperowaÊ, abprzedsiÚbiorczoĂÊ jest nagradzana;
2) zagwarantowanie, by uczciwi przed- siÚbiorcy, których przedsiÚbiorstwo zostaïo postawione wb stan upadïoĂci, dostali drugÈ szansÚ;
3) przygotowanie regulacji zgodnie zbzasadÈ „M¥P przede wszystkim”;
4) zapewnienie odpowiedniej reakcji organów administracji publicznej na potrzeby M¥P;
5) dostosowanie instrumentów realizowa- nych rodzajów polityki do potrzeb M¥P:
uïatwienia M¥P udziaïu wb zamówie- niach publicznych oraz wykorzystanie moĝliwoĂci pomocy pañstwa dla M¥P;
6) uïatwienie M¥P dostÚpu do finanso- wania ibrozwijanie otoczenia prawnego ib biznesowego wb zakresie realizacji terminowych pïatnoĂci wbtransakcjach handlowych;
7) wspieranie M¥P wb lepszym korzysta- niu zb moĝliwoĂci oferowanych przez Wspólny Rynek;
8) wspieranie podnoszenia kwalifikacji wbM¥P ibwszelkich form innowacji;
9) umoĝliwienie M¥P przeksztaïcania wyzwañ zwiÈzanych zb ochronÈ Ărodo- wiska na nowe moĝliwoĂci rozwoju;
10) zachÚcanie ibwspieranie M¥P wbczerpa- niu korzyĂci zbdostÚpu do rynków.
Na podstawie powyĝszych strategicznych wskazañ zostaïy opracowane nastÚpujÈce rekomendacje do konkretnych zadañ, jakie stojÈ przed Ministerstwem Gospodarki:
– eliminacja lub zmiana przepisów wpro- wadzajÈcych nadmierne obciÈĝenia administracyjne, finansowe ib sprawoz- dawcze;
– uproszczenie oraz zapewnienie przejrzy- stoĂci systemu podatkowego;
– dostÚp do kapitaïu we wszystkich fazach rozwoju przedsiÚbiorstw;
– dostÚp M¥P do pomocy publicznej;
– uproszczenie procedur pozyskiwania Ărodków zbfunduszy europejskich;
– stymulowanie innowacyjnoĂci wĂród przedsiÚbiorców.
3. Czynniki utrudniajÈce rozwój przedsiÚbiorczoĂci wbPolsce wbĂwietle badañ
Konfederacja pracodawców Lewiatan corocznie wydaje publikacjÚ informujÈcÈ obczynnikach utrudniajÈcych rozwój przed- siÚbiorczoĂci wb Polsce. W Ăwietle badañ prowadzonych przez tÚ organizacjÚ do gïównych czynników hamujÈcych przedsiÚ- biorczoĂÊ naleĝÈ (Lewiatan, 2014) bariery:
1) ogólnogospodarcze utrudniajÈce prowa- dzenie dziaïalnoĂci gospodarczej, 2) wynikajÈce ze stosunków pracy, 3) podatkowe,
4) w wykorzystaniu funduszy struktural- nych,
5) z zakresu ochrony Ărodowiska, 6) branĝowe.
W szczególnoĂci raport Lewiatana wska- zuje na:
– zbyt wysokie podatki ibskïadki na ubez- pieczenia spoïeczne; dodatkowo nieja- sne przepisy podatkowe prowadzÈ do licznych konfliktów miÚdzy przedsiÚbior- cami aborganami skarbowymi;
– zbyt sztywne, jak na obecny poziom rozwoju gospodarczego, prawo pracy;
wb Polsce elastycznoĂÊ rynku pracy ma wiÚksze znaczenie niĝ wb krajach Europy Zachodniej; wg raportu Polska moĝe zwiÚkszyÊ swojÈ konkurencyjnoĂÊ wb Europie, jeĝeli zliberalizuje prawo wb taki sposób, by pozostawiaÊ praco- dawcy wiÚcej swobody wb negocjowaniu czasu pracy pracownika, warunków zatrudniania, zwalniania oraz wyna- gradzania pracowników, dostosowujÈc warunki do wïasnej kondycji finansowej;
– niedopasowanie systemu edukacji do bieĝÈcych potrzeb ibtrendów gospodarki;
wb szczególnoĂci chodzi tu ob bardzo niski poziom kwalifikacji tzw. miÚkkich ubabsolwentów szkóï, czyli umiejÚtnoĂci komunikacji ib pracy zespoïowej; bra- kuje równieĝ wykwalifikowanych kadr zbumiejÚtnoĂciami zawodowymi;
– niska efektywnoĂÊ procedur zwiÈzana zb zamówieniami publicznymi; raport podkreĂla przede wszystkim niskie kwa- lifikacje zespoïów odpowiedzialnych za przegotowanie zamówieñ wbinstytucjach
Rysunek 1. Podziaï badanych wedïug wielkoĂci firm
średnie (50–249) małe (11–49) mikro (1–10) 5%
66%
29%
½ródïo: opracowanie wïasne.
Rysunek 2. Podziaï badanych firm wedïug branĝ
usługi drobne (naprawy, remonty) transport i komunikacja usługi finansowe/biznesowe handel
produkcja i budownictwo 37%
4%
9%
19%
31%
½ródïo: opracowanie wïasne.
pañstwowych oraz cenÚ jako kluczowe kryterium warunkujÈce wygranie prze- targu;
– nieefektywne prawo ib organy prawne;
wbszczególnoĂci bariera tkwi wbprzewle- kïym ibkosztownym procesie dochodze- nia naleĝnoĂci oraz nieefektywnym pro- cesie upadïoĂci;
– niskiej efektywnoĂci wykorzystania pomocy finansowej ze Ărodków UE Lewiatan upatruje wb nadmiernej biu- rokracji, baïaganie informacyjnym oraz braku nastawienia pro klienckiego przez instytucje zaangaĝowane wb przyznawa- nie dotacji.
Na tle wniosków, jakie prezentuje raport Lewiatana, warto przyjrzeÊ siÚ co sÈdzÈ na temat czynników wspierajÈcych ibutrudnia- jÈcych rozwój przedsiÚbiorczoĂci przedsiÚ- biorcy zbmaïego polskiego miasta.
4. Badanie przedsiÚbiorczoĂci wbPolsce
Badania czynników wpïywajÈcych ibogra- niczajÈcych przedsiÚbiorczoĂÊ wb M¥P zostaïy przeprowadzone wb Tomaszowie Mazowieckim (województwo ïódzkie) na
79 firmach zb regionu wb 2013 r. Osobami ankietowanymi byli wïaĂciciele firm lub osoby zajmujÈce stanowiska kierownicze.
Podziaï badanych wedïug wielkoĂci firm przedstawia rysunek 1.
WĂród badanych najwiÚcej odpowiedzi na ankiety nadesïaïy mikroprzedsiÚbior- stwa zatrudniajÈce do 10 pracowników (66%); na drugim miejscu byïy przedsiÚ- biorstwa maïe zatrudniajÈce do 49 pracow- ników (29%).
BiorÈc pod uwagÚ branĝe – najwiÚk- szÈ grupÚ badanych stanowiïy firmy pro- dukcyjne (37%) oraz budowlane, ab takĝe firmy handlowe (31%), nastÚpnie zaĂ usïugi finansowe ibbiznesowe, np. usïugi IT, ochrona (19%).
W badaniu czynników sprzyjajÈcych bÈdě utrudniajÈcych prowadzenie biznesu ankietowani mieli oceniÊ 10 czynników ib odpowiedzieÊ czy wedïug nich wb przy- szïoĂci czynniki te stanÈ siÚ zagroĝeniem, czy szansÈ dla rozwoju ich przedsiÚbiorstw.
Kaĝdy zb czynników byï opisany skalÈ 5-stopniowÈ, gdzie 5 oznaczaïo bardzo duĝÈ szansÚ, ab1 bardzo duĝe zagroĝenie. Odpo- wiedě 3 wskazywaïa na brak jednoznacznej opinii.
Za najwiÚkszÈ szansÚ dla rozwoju przed- siÚbiorstwa ankietowani uznali dziaïania dostawców (4,1%), zwïaszcza wb zakresie jakoĂci ibterminowoĂÊ dostaw oraz innowa- cyjnoĂÊ dostarczanych produktów. DziÚki dziaïaniom dostawców przedsiÚbiorcy widzÈ szansÚ na poprawÚ wïasnej oferty asortymentowej, poprawÚ jakoĂci oferowa- nych produktów ib usïug, ab takĝe obniĝkÚ kosztów. Na drugim miejscu (3,7%) wĂród szans uplasowaï siÚ dostÚp do funduszy unijnych, które wedïug ankietowanych istotnie wspierajÈ rozwój lokalnej przed- siÚbiorczoĂci. Trzeba tu jednak odnotowaÊ, ĝe choÊ przedsiÚbiorcy uznajÈ fundusze za szansÚ na rozwój gospodarczy przedsiÚ- biorstw wbregionie, to, jak przyznajÈ sami, znaczna czÚĂÊ zb nich nie korzysta zb tej
formy wsparcia (zob. rys. 5). Jako trzeci najwaĝniejszy czynnik sprzyjajÈcy szansom na rozwój przedsiÚbiorcy wymienili sytuacjÚ gospodarczÈ regionu, która odbierana jest przez nich jako doĂÊ sprzyjajÈca (3,5%).
Pewne nadzieje wiÈĝÈ teĝ zbwejĂciem Pol- ski do strefy euro, przy czym wiÚkszymi optymistami wbtej kwestii sÈ przedsiÚbiorcy majÈcy doĂwiadczenie wbeksporcie ibimpor- cie produktów (3,4%).
BiorÈc pod uwagÚ gïówne zagroĝenia, przedsiÚbiorcy wb najwiÚkszym stopniu wskazujÈ na trudnoĂci wbdostÚpie do Ărod- ków finansowych. UznajÈ ten czynnik za kluczowÈ barierÚ utrudniajÈcÈ rozwój wïa- snych przedsiÚbiorstw (1,9%). Za drugie najwaĝniejsze zagroĝenie uwaĝajÈ ograni- czony popyt ze strony klientów. Ograni-
Rysunek 3. Czynniki sprzyjajÈce ib utrudniajÈce rozwój przedsiÚbiorczoĂci wb regionie Tomaszowa Mazowieckiego
3,5
2,5 4,1
2,3 2,5 3,1
3,7 2,9
1,9 3,4
1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0
sytuacja gospodarcza
regionu
dostępność pracowników działania dostawców
popyt ze strony klientówdziałania konkurencjiprzepisy podatkowe
fundusze unijneprzepisy prawa
dostępność do środków finansowych wejście polski do strefy euro
½ródïo: opracowanie wïasne.
Rysunek 4. Przewidywanie zmian przychodów wbkolejnym roku
7,5
15,6
29,4
35,9
11,6
0 5 10 15 20 25 30 35 40
zdecydowanie spadną
pozostaną na podobnym
poziomie
wzrosną
spadną zdecydowanie
wzrosną
½ródïo: opracowanie wïasne.
czenie to wedïug ankietowanych wynika zb sytuacji ekonomicznej odbiorców oraz zbdziaïañ konkurencji, którÈ równieĝ uwa- ĝajÈ za dominujÈcÈ barierÚ rozwoju (2,5%).
JednoczeĂnie barierÈ jest takĝe dostÚp do wykwalifikowanej kadry pracowników (2,5%), co moĝe budziÊ zaskoczenie, biorÈc pod uwagÚ niemal 19% bezrobocie wbtym regionie.
Za wzglÚdnie neutralne czynniki dla roz- woju przedsiÚbiorstw ankietowani uznali przepisy podatkowe (3,1%) oraz przepisy prawa (2,9%)
Mimo umiarkowanego optymizmu przedsiÚbiorców wbzakresie tworzenia szans na rozwój gospodarczy regionu wiÚkszoĂÊ zbnich optymistycznie prognozuje przyszïe swoje przychody. Blisko 77% ankietowa- nych uwaĝa, ĝe wbkolejnym roku ich przy-
chody nie zmniejszÈ siÚ. Przy czym 47,5%
zbnich uwaĝa, ĝe przychody wzrosnÈ, ab30%, ĝe pozostanÈ na niezmienionym poziomie.
Na tle deklaracji zwiÈzanych zb trudno- Ăciami finansowymi uniemoĝliwiajÈcymi rozwój firmy ciekawie wyglÈdajÈb wyniki badañ dotyczÈce zdobywania wsparcia finansowego na rozwój dziaïalnoĂci gospo- darczej.
DominujÈca wiÚkszoĂÊ – 81% ankieto- wanych zadeklarowaïa, ĝe nie korzystaïa zb ĝadnych ěródeï zewnÚtrznej pomocy finansowej. Pozostaïa czÚĂÊ najczÚĂciej wykorzystywaïa Ărodki pochodzÈce ze ěró- deï unijnych.
Powodami, dla których przedsiÚbiorcy nie korzystali ze ěródeï pomocy publicznej byïa niekorzystna opinia na temat stopnia skom- plikowania procedur ib formularza wniosku ob udzielenie wsparcia finansowego (32%).
Ankietowani twierdzili równieĝ, ĝe nie rozu- miejÈ oczekiwañ podanych wbdokumentach obprzyznanie dofinansowania ibnie potrafiÈ samodzielnie wypeïniÊ tych dokumentów.
Nie sÈ równieĝ wbstanie, zbracji czasu (15%), wnikaÊ wb zawiïoĂci wyjaĂnieñ rozbudowa- nej dokumentacji wnioskowej. JednoczeĂnie dla 13% zbnich skorzystanie zbzewnÚtrznego wsparcia przy wypeïnianiu dokumentów oceniane byïo jako zbyt drogie ibobarczone zbyt wysokim ryzykiem, ĝe dofinansowa- nie nie zostanie im przyznane. Blisko 1/3 udzielajÈcych odpowiedzi przyznaïa, ĝe nie korzysta zb dofinansowania, gdyĝ programy te nie sÈ dostosowane do specyfiki branĝ czy przedsiÚbiorstw, które prowadzÈ.
Rysunek 6. Czynniki utrudniajÈce korzystanie zbzewnÚtrznej pomocy finansowej
21%
32%
13%
26%
7%
15%
0 5 10 15 20 25 30 35
%
brak czasu słaba
informacja
skomplikowane procedury
wysokie koszty
niedostosowanie programówzła opinia o pomocy z UE
½ródïo: opracowanie wïasne.
Rysunek 5. Wykorzystanie zewnÚtrznych ěródeï wsparcia finansowego na rozwój dziaïalnoĂci gospodarczej
nie korzystałem korzystałem
81%
19%
½ródïo: opracowanie wïasne.
Rysunek 7. Wiedza dotyczÈca ěródeï finanso- wania
nie mam wiedzy mam wiedzę
54%
46%
½ródïo: opracowanie wïasne.
Ponad 54% ankietowanych przyznaïo, ĝe nie posiada wiedzy na temat moĝli- wych ěródeï finansowania. NajczÚĂciej jako powód takiej sytuacji wymieniali, ĝe nie mieli potrzeby poszukiwania takich infor- macji lub nie wiedzieli gdzie jej szukaÊ.
Odpowiedzi te wyglÈdajÈ szczególnie cie- kawie na tle informacji udzielanych przez respondentów, ĝe gïównÈ barierÈ rozwoju ich biznesu jest brak Ărodków finansowych.
W odpowiedzi na pytanie, jakie dziaïa- nia ze strony wïadz miasta mogïyby pomóc przedsiÚbiorcom wbrozwoju ich dziaïalnoĂci ankietowani wskazywali jak na rysunku 8.
Do gïównych czynników, bÚdÈcych wbgestii wïadz miasta, które pomogïyby wes- przeÊ rozwój przedsiÚbiorczoĂci wbregionie ankietowani zaliczyli ulgi wb podatkach ib opïatach (68%), ab takĝe uproszczenie procedur ibskrócenie czasu zakïadania firm (63%). Ponadto ponad poïowa badanych
przyznaïa, ĝe wszelkie formy dofinansowy- wania dziaïalnoĂci przez miasto pomogïyby im wb rozwoju wïasnych przedsiÚbiorstw ib przyczyniïyby siÚ do rozwoju gospodar- czego regionu. JednoczeĂnie przedsiÚbiorcy nie widzÈ znaczÈcej potrzeby wb organizo- waniu przez wïadze lokalne szkoleñ, ponie- waĝ wiÚkszoĂÊ zb nich nie widzi potrzeby uczestniczenia wbnich. PrzedsiÚbiorcy, któ- rych dziaïalnoĂÊ ma charakter sezonowy za szczególnie waĝne uznali moĝliwoĂÊ zawie- szania dziaïalnoĂci na okres poza sezonem.
5. Podsumowanie
BiorÈc pod uwagÚ wybrane obszary Strategii InnowacyjnoĂci ib EfektywnoĂci Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”
oraz bariery rozwoju przedsiÚbiorczoĂci opracowane przez konfederacjÚ Lewiatan warto przyjrzeÊ siÚ im przez pryzmat opi- nii przedsiÚbiorców zb maïego polskiego miasta, jakim niewÈtpliwie jest Tomaszów Mazowiecki.
Jedno zb kluczowych zadañ opisanych wbstrategii dotyczy uïatwienia M¥P dostÚpu do finansowania, wbtym uproszczenie pro- cedur pozyskiwania Ărodków zb funduszy europejskich. Gïównym punktem wspólnym prowadzonych badañ przez autorkÚ oraz konfederacjÚ Lewiatan jest to, ĝe dostÚp do Ărodków finansowych wedïug przedsiÚbior- ców jest gïównÈ barierÈ rozwoju przedsiÚ- biorczoĂci. JednoczeĂnie wiedza przedsiÚ- biorców na temat moĝliwoĂci pozyskania
Rysunek 8. W jaki sposób wïadze lokalne mogÈ pomóc wbrozwoju przedsiÚbiorczoĂci
63%
uproszczenie procedur
rozwój stref ekonomicznych finansowanie
szkoleń
dofinansowywanie działalości
organizacja konferencji
ulgi w podatkach i opłatach
możliwość zawieszania 48%
16%
53%
27%
68%
35%
0 10 20 30 40 50 60 70 80 %
½ródïo: opracowanie wïasne.
Ărodków oraz umiejÚtnoĂci ib zrozumienie procedur zdobywania Ărodków jest na bar- dzo niskim poziomie. Wynika zb tego, ĝe oprócz uproszczenia procedur dziaïania wïadz pañstwowych ib lokalnych powinny byÊ nastawione na uĂwiadamianie przed- siÚbiorców poprzez kampanie informacyjne ib szkolenia. Tymczasem zarówno zb niniej- szych, jak ibzbszeroko dostÚpnych badañ na temat przedsiÚbiorczoĂci wynika, ĝe przed- siÚbiorcy nie majÈ potrzeby uczestniczenia wb szkoleniach ib nie poszukujÈ aktywnie informacji na temat moĝliwoĂci rozwoju swoich biznesów, wbtym poszukiwania ěró- deï finansowania. Czyli wyniki badañ wska- zujÈ na doĂÊ patowÈ sytuacjÚ. WystÚpuje takĝe zbieĝnoĂÊ wniosków obu badañ co do bariery wynikajÈcej zb nadmiernych obciÈ- ĝeñ fiskalnych.
Co zatem powinna zrobiÊ administra- cja lokalna, by wpïynÈÊ na wzrost aktyw- noĂÊbprzedsiÚbiorców ibsprzyjaÊ im wbusu- waniu barier rozwoju biznesu? Wnioski nasuwajÈ siÚ nastÚpujÈce:
– naleĝy intensywniej informowaÊ przed- siÚbiorców obmoĝliwoĂciach, jakie tkwiÈ wb programach unijnych oraz wb krajo- wych programach wsparcia M¥P; przy czym konieczne jest tu wsparcie ze strony wykwalifikowanego personelu, który nie tylko poinformuje przedsiÚ- biorców ob istnieniu programów, lecz takĝe udzieli im pomocy wb zakresie wypeïnienia wïaĂciwych wniosków oraz przejĂcia przez caïÈ procedurÚ ubiegania siÚ obto wsparcie; badania wskazujÈ na umiarkowane zadowolenie przedsiÚbior- ców zb kompetencji osób odpowiedzial- nych za doradztwo wbtej dziedzinie;
– warto stosowaÊ ulgi wb podatkach oraz dofinansowanie niektórych wydatków
dla tych przedsiÚbiorstw, które dopiero rozpoczynajÈ dziaïalnoĂÊ oraz dla tych, które starajÈ siÚ rozwijaÊ dziaïalnoĂÊ poprzez inwestowanie wb ryzykowne przedsiÚwziÚcia; takim dofinansowa- niem powinno siÚbobjÈÊ zarówno zakup nowoczesnych technologii, jak ibzatrud- nianie nowych pracowników – np. sta- ĝystów, bezrobotnych, absolwentów szkóï;
– powinno siÚ takĝe uproĂciÊ procedury zaïatwiania spraw wb urzÚdach; przed- siÚbiorcy uwaĝajÈ, ĝe zaïatwienie spraw trwa za dïugo, jest zbyt skompliko- wane, aburzÚdnicy powinni byÊ bardziej pomocni.
Bibliografia
CieĂlik, J. (2010). PrzedsiÚbiorczoĂÊ dla ambitnych.
Jak uruchomiÊ wïasny biznes. Warszawa: Wydaw- nictwa Akademickie ibProfesjonalne Spóïka zbo.o.
Lewiatan (2014). Czarna lista barier dla rozwoju przedsiÚbiorczoĂci. Warszawa.
Drucker, P. (1992). Innowacja ib przedsiÚbiorczoĂÊ, Praktyka ibzasady. Warszawa: PWE.
Kortan, J. (red.) (1997). Podstawy ekonomiki ibzarzÈdzania przedsiÚbiorstwem. Warszawa: Wydaw- nictwo C.H. Beck.
Marek, S. (red.) (1998). Podstawy ekonomiki przed- siÚbiorstw. Szczecin: Zrzeszenie Studentów Polskich.
Potocki, A. (red.) (2000). Wspóïczesne tendencje wbzarzÈdzaniu – teoria ibpraktyka. Chrzanów: Wyĝsza Szkoïa PrzedsiÚbiorczoĂci ib Marketingu wb Chrza- nowie.
Raport, Innovation Union Scoreboard, 2014. Pozy- skano z: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/
innovation/files/ius/ius-2014_en.pdf (15.06.2014).
Schumpeter, J. (1960). Teoria rozwoju gospodar- czego. Warszawa: PWN.
