Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne a atrakcyjnoœæ inwestycyjna w uk³adzie regionalnym w Polsce

Zak³ad Systemów Ekonomicznych, Uniwersytet w Bia³ymstoku

M O N I K A K O N D R AT I U K - N I E R O D Z I Ñ S K A

Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne a atrakcyjnoœæ inwestycyjna w uk³adzie regionalnym w Polsce

Foreign direct investment and investment attractiveness of Polish voivodships

S³owa kluczowe: bezpoœrednie inwestycje zagraniczne, kapita³ zagraniczny, atrakcyjnoœæ inwestycyjna

Keywords: foreign direct investment, foreign capital, investment attractiveness

Wstêp

Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) w gospodarkê kraju czy re- gionu mo¿na traktowaæ zarówno jako jeden z przejawów pozycji konkuren- cyjnej tej gospodarki, jak i czynnik wzmacniaj¹cy b¹dŸ wrêcz w okreœlonych przypadkach j¹ kreuj¹cy. Kapita³ zagraniczny lokowany jest zazwyczaj w miej- scach, gdzie istniej¹ odpowiednie warunki do prowadzenia dzia³alnoœci gos- podarczej oraz zapewniony jest dobry dostêp do rynków zbytu. Z drugiej strony bezpoœrednie inwestycje zagraniczne s¹ te¿ Ÿród³em pozytywnych zmian w efektywnoœci wykorzystania czynników produkcji, w tym równie¿ poprzez wp³yw na rodzime firmy w zakresie struktury prowadzonej przez nie produkcji czy organizacji dzia³ania. BIZ s¹ równie¿ niejednokrotnie Ÿród³em postêpu technicznego, dziêki dyfuzji na gruncie nowej lokalizacji innowacyjnych tech- nologii i know-how.

Ze wzglêdu na du¿e potencjalne znaczenie bezpoœrednich inwestycji zagra- nicznych dla gospodarek regionów istotne jest poznanie czynników, które

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A

VOL. XLVI, 2 SECTIO H 2012

decyduj¹ o wyborze tej czy innej ich lokalizacji. Celem artyku³u jest analiza aktywnoœci kapita³u zagranicznego w Polsce w uk³adzie regionalnym oraz wskazanie relacji tej aktywnoœci w stosunku do elementów oceny atrakcyjnoœci inwestycyjnej województw. W artykule podjêta zostanie tak¿e próba wyodrêb- nienia tych elementów atrakcyjnoœci inwestycyjnej, które wydaj¹ siê mieæ szczególny wp³yw na lokowanie bezpoœrednich inwestycji zagranicznych w uk³adzie regionalnym Polski.

1. Definicja i pomiar wartoœci bezpoœrednich inwestycji zagranicznych

Zgodnie z Podrêcznikiem Bilansu P³atniczego Miêdzynarodowego Fun- duszu Walutowego ¹ pojêcie bezpoœrednich inwestycji zagranicznych odnosi siê do kategorii inwestycji miêdzynarodowych, w ramach których podmiot gos- podarczy z jednego kraju nabiera trwa³ego zainteresowania przedsiêbiorstwem dzia³aj¹cym poza granicami gospodarki inwestora. Pod pojêciem „trwa³ego zainteresowania” rozumie siê tu istnienie d³ugoterminowej wspó³zale¿noœci pomiêdzy inwestorem a przedsiêbiorstwem, w które dokonano inwestycji oraz znacz¹cego wp³ywu inwestora na zarz¹dzanie tym przedsiêbiorstwem.

Bezpoœrednim inwestorem zagranicznym mo¿e byæ osoba prywatna, pub- liczne b¹dŸ prywatne przedsiêbiorstwo bêd¹ce spó³k¹ akcyjn¹ lub funkcjonuj¹ce w ramach innej formy w³asnoœci, rz¹d, grupa powi¹zanych osób lub grupa powi¹zanych przedsiêbiorstw, które s¹ w posiadaniu przedsiêbiorstwa bez- poœredniej inwestycji, tj. jednostki zale¿nej funkcjonuj¹cej w kraju innym ni¿

kraj pochodzenia bezpoœredniego inwestora lub inwestorów zagranicznych ² . OECD rekomenduje, aby przedsiêbiorstwo bezpoœredniej inwestycji zdefi- niowaæ jako przedsiêbiorstwo bêd¹ce spó³k¹ akcyjn¹ b¹dŸ firm¹ o innej formie w³asnoœci, w którym zagraniczni inwestorzy posiadaj¹ 10% lub wiêcej akcji zwyk³ych lub prawa g³osu w spó³ce akcyjnej lub ich ekwiwalent w pozosta³ych spó³kach. Granica 10% akcji zwyk³ych lub g³osów determinuje istnienie relacji okreœlanej mianem inwestycji zagranicznych ³ .

Komponentami bezpoœrednich inwestycji zagranicznych s¹: kapita³ w³asny, reinwestowane zyski oraz pozosta³y kapita³, przede wszystkim w formie d³ugo- terminowych i krótkoterminowych po¿yczek wewnêtrznych (pomiêdzy firm¹ matk¹ a przedsiêbiorstwami z grupy). Poniewa¿ poszczególne kraje zazwyczaj nie zbieraj¹ danych na temat wszystkich wymienionych komponentów BIZ,

1 Balance of Payments Manual, International Monetary Fund, Washington D.C, 1993, s. 86.

2 OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment: Third Edition, OECD, 1996, s. 8.

3 Ibid., s. 8.

porównanie informacji na temat bezpoœrednich inwestycji zagranicznych w po- szczególnych krajach mo¿e byæ utrudnione ⁴ .

W Polsce informacje na temat bezpoœrednich inwestycji zagranicznych gromadzone s¹ przez trzy instytucje: Narodowy Bank Polski, Pañstwow¹ Agencjê Informacji i Inwestycji Zagranicznych oraz G³ówny Urz¹d Statys- tyczny. G³ównym podmiotem zainteresowania PAIiIZ s¹ duzi bezpoœredni inwestorzy zagraniczni w Polsce, gdzie wartoœæ inwestycji przekracza 1 mln USD w skali ca³ego kraju, natomiast publikowane przez tê instytucjê informacje na temat mniejszych inwestorów maj¹ charakter jedynie orientacyjny. NBP gromadzi informacje na temat spó³ek prawa handlowego z udzia³em kapita³u zagranicznego i stosuje przy tym rekomendowany przez OECD wymóg 10%

udzia³u kapita³u zagranicznego w kapitale podstawowym spó³ki. GUS natomiast liczy wartoœæ bezpoœrednich inwestycji zagranicznych, gromadz¹c dane na temat zagranicznego kapita³u zak³adowego wniesionego na uruchomienie firmy z chwil¹ jej za³o¿enia, ewentualnie póŸniej powiêkszony, co oznacza pominiêcie udzielanych w ramach grupy przedsiêbiorstw po¿yczek czy reinwestowanych zysków ⁵ . Z trzech wy¿ej wymienionych instytucji jedynie G³ówny Urz¹d Statystyczny publikuje dane dotycz¹ce bezpoœrednich inwestycji zagranicznych w uk³adzie regionalnym, a wiêc jedynie statystyki z tego Ÿród³a mog¹ byæ u¿yte do analizy aktywnoœci inwestorów zagranicznych w poszczególnych woje- wództwach Polski.

2. Kapita³ zagraniczny w uk³adzie regionalnym w Polsce

Inwestycjom zagranicznym przypisuje siê du¿¹ wagê w kszta³towaniu przewagi konkurencyjnej regionu w warunkach transformacji polskiej gos- podarki, jako czynnikowi przekszta³ceñ jej struktury. ⁶ Jednak bezpoœrednie inwestycje zagraniczne mog¹ byæ Ÿród³em przewagi konkurencyjnej regionu przy za³o¿eniu, i¿ osi¹gn¹ one swoist¹ „masê krytyczn¹”, spó³ki z kapita³em zagranicznym bêd¹ kierowa³y siê strategi¹ przyjazn¹ dla rozwoju gospodarki regionu, ale przede wszystkim, gdy w³aœciwie zostan¹ ukszta³towane

4 http://www.unctad.org/templates/Page.asp?intItemID=3147&lang=1 stan na dzieñ 5.09.2011.

5 A. Golejewska, Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne a proces restrukturyzacji gospodarki.

Aspekt teoretyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk 2008, s. 26–27.

6 W. Kraszewski, Kilka uwag na temat znaczenia bezpoœrednich inwestycji zagranicznych dla

kraju przyjmuj¹cego oraz skali i znaczenia tych inwestycji w Polsce, [w:] J. Mu¿el, Z. Sadowski,

E. M¹czyñska (red.), Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne w Polsce. Efekty i zagro¿enia, Rada

Strategii Spo³eczno-Gospodarczej przy Radzie Ministrów, Raport nr 46, Warszawa 2005, s. 86.

powi¹zania funkcjonalne przedsiêbiorstw rodzimych z korporacjami transnaro- dowymi ⁷ . Wp³yw bezpoœrednich inwestycji zagranicznych na regionalne czyn- niki wytwórcze zale¿y nie tylko od czynników makroekonomicznych i ukie- runkowania inwestorów, ale tak¿e od stopnia koncentracji kapita³owej i przestrzennej oraz stopnia osadzenia inwestorów zagranicznych w regionie – wysoka koncentracja kapita³owo-przestrzenna bezpoœrednich inwestycji za- granicznych mo¿e uruchomiæ liczne efekty mno¿nikowe i synergiczne mog¹ce pozytywnie wp³ywaæ na przekszta³cenia struktury gospodarki regionu. ⁸

Wybór inwestorów zagranicznych powinien odbywaæ siê zatem z uwzglêd- nieniem struktury gospodarki regionu, tak aby mo¿liwe by³o uzyskanie dyfuzji efektów dzia³ania kapita³u zagranicznego na danym terenie. Nap³yw bez- poœrednich inwestycji zagranicznych mo¿e wp³ywaæ korzystnie na przewagê konkurencyjn¹ regionu poprzez ich wp³yw na postêp techniczny – nastêpuje tu przekazanie technologii z zagranicznej firmy do firmy krajowej, w konse- kwencji czego nastêpuje jej dyfuzja w regionie przyjmuj¹cym ⁹ .

Jednak jak siê okazuje, w Polsce problemem niektórych województw jest nie tyle wybór odpowiednich inwestorów zagranicznych, ale w ogóle zachêcenie ich do inwestowania na danym terenie.

W Polsce widoczne jest wyraŸne zró¿nicowanie aktywnoœci kapita³u za- granicznego w uk³adzie regionalnym. Najwiêcej spó³ek z kapita³em zagra- nicznym funkcjonuje w województwie mazowieckim, co odzwierciedla m.in.

wartoœæ kapita³u zagranicznego w tym województwie na przestrzeni analizo- wanych lat 2003–2009. Przewaga województwa mazowieckiego jest rezultatem przede wszystkim wysokiej atrakcyjnoœci inwestycyjnej jego stolicy Warszawy i jest ona na tyle du¿a, i¿ kolejne pod wzglêdem wartoœci zainwestowanego kapita³u zagranicznego województwo dolnoœl¹skie zarejestrowa³o a¿ piêcio- krotnie ni¿szy wynik. Najni¿sz¹ wartoœæ kapita³u zagranicznego zarejestrowano w województwach Polski pó³nocno-wschodniej i wschodniej.

Województwo mazowieckie równie¿ pod wzglêdem wartoœci kapita³u za- granicznego w spó³kach z jego udzia³em w przeliczeniu na jednego mieszkañca deklasuje pozosta³e województwa w Polsce (tabela 1). Najni¿sze wskaŸniki

7 M. Poniatowska-Jaksch, Przemys³owe bezpoœrednie inwestycje zagraniczne Ÿród³em kon- kurencyjnoœci regionu, Monografie i opracowania 544, SGH, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006, s. 183–189.

8 T. Pakulska, M. Poniatowska-Jaksch, Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne w Europie Œrod- kowo-Wschodniej, Koncentracja kapita³u zagranicznego w Polsce, „Monografie i Opracowania”

nr 519, SGH, Warszawa 2004, s. 86–87.

9 S. Umiñski, Znaczenie zagranicznych inwestycji bezpoœrednich dla transferu technologii do

Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk 2002, s. 53–54.

wartoœci kapita³u zagranicznego na jednego mieszkañca wyst¹pi³y w woje- wództwach Polski pó³nocno-wschodniej.

Udzia³ zatrudnionych w analizowanych przedsiêbiorstwach w ogóle aktyw- nych zawodowo pracuj¹cych pozwala oszacowaæ, jakie znaczenie dla rynku pracy danego regionu maj¹ bezpoœrednie inwestycje zagraniczne. Najwy¿szym udzia³em zatrudnionych w spó³kach z kapita³em zagranicznym w ogóle aktyw- nych zawodowo pracuj¹cych charakteryzuje siê województwo mazowieckie i pod tym wzglêdem ponownie deklasuje pozosta³e regiony (rys. 1). W czo³ówce znalaz³y siê równie¿ województwo wielkopolskie i dolnoœl¹skie, gdzie analizowany udzia³ zatrudnionych kszta³towa³ siê powy¿ej œredniej dla kraju.

Ponownie widaæ tu wyraŸn¹ granicê pomiêdzy województwami Polski pó³nocno-wschodniej i wschodniej, a pozosta³ym obszarem kraju pod wzglêdem aktywnoœci kapita³u zagranicznego. Ten region Polski charakteryzuje siê po- nadto nieregularnymi wahaniami ogólnej liczby zatrudnionych w spó³kach

Tabela 1. Kapita³ zagraniczny w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce w uk³adzie regionalnym w latach 2003–2009 (na 1 mieszkañca)

Województwo

Kapita³ zagraniczny w mln z³/ os

2003 2006 2009

Mazowieckie 10 578,06 11 833,38 14 455,86

Dolnoœl¹skie 1790,52 3949,67 4993,42

Wielkopolskie 2541,99 3104,51 3917,52

Ma³opolskie 2442,55 3518,73 3306,22

Œl¹skie 1498,61 2087,26 2894,44

Zachodniopomorskie 728,45 1006,42 2427,65

Lubuskie 1248,53 1323,42 2197,92

Œwiêtokrzyskie 1584,24 2312,95 2103,58

Pomorskie 977,24 1415,19 1884,89

£ódzkie 771,79 1141,81 1661,28

Opolskie 1139,09 1218,78 1428,09

Kujawsko-pomorskie 492,28 811,18 1209,28

Warmiñsko-mazurskie 537,27 1009,61 1022,27

Podkarpackie 733,29 747,58 970,91

Lubelskie 239,51 300,77 383,78

Podlaskie 180,07 178,25 254,76

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS

z kapita³em zagranicznym, podczas gdy pozosta³e województwa w ca³ym badanym okresie 2003–2009 na ogó³ odnotowywa³y stabilny wzrost liczby zatrudnionych w tych firmach.

Najwiêcej spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w okresie 2003–2009 utworzono w województwach mazowieckim, dolnoœl¹skim i œl¹skim. W woje- wództwach Polski pó³nocno-wschodniej i wschodniej powsta³o ich od kilku do kilkudziesiêciu razy mniej.

Analiza charakterystyki spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w Polsce pos³u¿y³a do sporz¹dzenia rankingu województw wed³ug aktywnoœci bez- poœrednich inwestorów zagranicznych. W tym celu ka¿demu województwu przypisano okreœlon¹ rangê od 1 do 16 w zale¿noœci od zajmowanego przez nie miejsca w rankingu pod wzglêdem zaanga¿owania kapita³u zagranicznego. Do sporz¹dzenia rankingów wykorzystano nastêpuj¹ce parametry:

– wartoœæ kapita³u zagranicznego w spó³kach z udzia³em tego kapita³u w przeliczeniu na jednego mieszkañca w okresie 2003–2009 (w PLN/os),

– dynamika wartoœci kapita³u zagranicznego w spó³kach z udzia³em tego kapita³u w przeliczeniu na jednego mieszkañca w okresie 2003–2009 w sto- sunku do roku 2003 (w %),

– udzia³ zatrudnionych w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w ogóle pracuj¹cych aktywnych zawodowo w województwie w okresie 2003–2009 (w %),

0%

5%

10%

15%

20%

25%

M azowi eckie

Wi elkopolski e

Do ln oœ l¹ sk ie Lubuski

e Œ l¹skie

Za chod ni opom

orskie P om

orskie Ma³opol

skie

Opolskie £ódzkie

K ujawsko-pom orskie

P odkar packie Œ wiêtokrz

yskie

W arm iñsko-

mazurs kie

PodlaskieLubel skie

Rys. 1. Udzia³ zatrudnionych w spó³kach z udzia³em kapita³u zagranicznego w ogóle pracuj¹cych aktywnych zawodowo w Polsce w uk³adzie regionalnym w roku 2009 (w %)

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS

– dynamika udzia³u zatrudnionych w spó³kach z udzia³em kapita³u zagra- nicznego w ogóle pracuj¹cych aktywnych zawodowo w województwie w okre- sie 2003–2009 w stosunku do roku 2003 (w %),

– liczba nowo powsta³ych spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicznego w la- tach 2003–2009 (w szt.),

– dynamika liczby nowo powsta³ych spó³ek z udzia³em kapita³u zagra- nicznego w latach 2003–2009 w stosunku do roku 2003 (w %).

Ranga przypisana ka¿demu województwu oznaczaj¹ca wysokie (maksy- malnie 1) b¹dŸ niskie (maksymalnie 16) zaanga¿owanie kapita³u zagranicznego na jego terenie jest wynikiem wyliczenia œredniej arytmetycznej z miejsc uzyskanych przez województwa w poszczególnych latach dla ka¿dego z wymie- nionych wskaŸników oraz ich uporz¹dkowania od najni¿szej do najwy¿szej wartoœci.

Dziel¹c wymienione powy¿ej analizowane cechy na dwie podgrupy, a mia- nowicie na rezultaty aktywnoœci spó³ek z kapita³em zagranicznym (wartoœæ kapita³u zagranicznego, zatrudnienie w spó³kach z kapita³em zagranicznym i liczba nowo powsta³ych spó³ek) oraz dynamikê tych wartoœci, dokonano podzia³u Polski na cztery grupy województw (rys. 2):

Grupa I – województwa charakteryzuj¹ce siê zarówno relatywnie wysok¹ aktywnoœci¹, jak i dynamik¹ aktywnoœci kapita³u zagranicznego;

Dolnoœl¹skie

Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie

£ódzkie Ma³opolskie

Mazowieckie

Opolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie Œl¹skie

Œwiêtokrzyskie

Warmiñsko-mazurskie Wielkopolskie

Zachodniopomorskie 1

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

ranking – aktywnoœæ spó³ek z kapita³em zagranicznym

ran k in g – d y nam ik a a kt yw no œ ci sp ó ³e k z k a p it a³ em z a gr an ic z n y m

Grupa I

Grupa II

Grupa III

Grupa IV

Rys. 2. Ranking województw pod wzglêdem aktywnoœci spó³ek z udzia³em kapita³u zagranicz- nego oraz dynamiki tej aktywnoœci w latach 2003–2009

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS

Grupa II – województwa charakteryzuj¹ce siê relatywnie wysok¹ aktyw- noœci¹ kapita³u zagranicznego i nisk¹ jej dynamik¹;

Grupa III – województwa charakteryzuj¹ce siê relatywnie nisk¹ aktyw- noœci¹ kapita³u zagranicznego i wysok¹ jej dynamik¹;

Grupa IV – województwa charakteryzuj¹ce siê zarówno relatywnie nisk¹ aktywnoœci¹, jak i dynamik¹ aktywnoœci kapita³u zagranicznego.

Poni¿szy wykres (rys. 2) doœæ wyraŸne ilustruje podzia³ kraju na dwa obszary aktywnoœci kapita³u zagranicznego – Polska zachodnia i po³udniowa oraz województwo mazowieckie, gdzie aktywnoœæ ta jest wysoka przewa¿nie w po³¹czeniu z równie wysok¹ jej dynamik¹ (Grupa I i II) oraz województwa Polski pó³nocno-wschodniej i wschodniej, gdzie lokowanych jest znacznie mniej bezpoœrednich inwestycji zagranicznych (w wiêkszoœci Grupa IV). Uczy- nienie tzw. „œciany wschodniej” bardziej atrakcyjnym regionem dla inwestorów zagranicznych pozostaje wiêc wyzwaniem.

3. Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw Polski

Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹ cyklicznie opracowuje raporty oceniaj¹ce klimat inwestycyjny poszczególnych województw Polski. Wed³ug autorów raportu atrakcyjnoœæ inwestycyjn¹ nale¿y rozumieæ jako zdolnoœæ sk³onienia do inwestycji, poprzez oferowanie kombinacji korzyœci lokalizacji mo¿liwych do osi¹gniêcia w trakcie prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej.

Obszary oferuj¹ce optymaln¹ kombinacjê czynników lokalizacji stwarzaj¹ za- razem najlepsze warunki dla funkcjonowania przedsiêbiorstw, czym przyci¹gaj¹ inwestorów ¹⁰ .

G³ównym celem autorów raportów by³o okreœlenie ró¿nic w atrakcyjnoœci inwestycyjnej województw. Ich zdaniem o podjêciu konkretnej decyzji lokali- zacyjnej przes¹dzaj¹ w okreœlonym zakresie: zasoby i koszty pracy, dostêpnoœæ transportowa, aktywnoœæ województwa wobec inwestorów, ch³onnoœæ rynku zbytu, poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej, poziom rozwoju infrastruk- tury spo³ecznej oraz poziom bezpieczeñstwa powszechnego ¹¹ .

W ogólnej ocenie atrakcyjnoœci inwestycyjnej pozycjê lidera niezmiennie od kilku lat zajmuje województwo œl¹skie ¹² . Na taki wynik wp³ynê³a m.in. dobra ocena zasobów i kosztów pracy, rynku zbytu, infrastruktury gospodarczej oraz

10 M. Nowicki (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2010, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2010, s. 7.

11 Ibid., s. 12.

12 Ibid., s. 67.

0 2 4 6 8 10 12 14 16

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

miejsce w ran ki ng u

Aktywnoœæ kapita³u zagranicznego Dostêpnoœæ transportowa Zasoby i koszty pracy Rynek zbytu

Infrastruktura gospodarcza Infrastruktura spo³eczna Bezpieczeñstwo powszechne Aktywnoœæ wobec inwestorów

0 2 4 6 8 10 12 14 16

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

m iejsce w rankingu

0 2 4 6 8 10 12 14 16

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

mie jsce w ra nkingu

Mazowieckie

Dolnoœl¹skie

Wielkopolskie

Rys. 3. Aktywnoœæ kapita³u zagranicznego a atrakcyjnoœæ inwestycyjna wybranych województw w latach 2003–2010

ród³o: obliczenia i opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS

oraz M. Nowicki (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op. cit., Gdañsk 2010, s. 7, M. Nowicki

(red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2009, Instytut Badañ nad

Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2009, s. 7, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna

województw i podregionów Polski 2008, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2008,

s. 6, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007,

Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2007, s. 5, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ

inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹,

Gdañsk 2006, s. 9, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów

Polski 2005, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2005, s. 77

spo³ecznej. Kolejne miejsca w rankingu tradycyjnie zajmuj¹ województwa dolnoœl¹skie i mazowieckie. Natomiast najni¿sze noty otrzyma³y województwa œwiêtokrzyskie, lubelskie i podlaskie. W ich przypadku jedyn¹ mocn¹ stron¹ okaza³ siê poziom bezpieczeñstwa powszechnego.

Zgodnie z za³o¿eniami IBnGR poziom bezpieczeñstwa powszechnego jest relatywnie mniej istotny z punktu widzenia decyzji lokalizacyjnych bezpo- œrednich inwestorów zagranicznych ¹³ . Z województw, które w ramach analizy aktywnoœci kapita³u zagranicznego w Polsce znalaz³y siê na czo³owych miejs- cach w kraju, we wszystkich poziom bezpieczeñstwa powszechnego zosta³ oceniony na doœæ niskim poziomie (rys. 3.). Fakt ten rodzi jednoczeœnie pytanie, czy uwzglêdnianie tego czynnika jako elementu atrakcyjnoœci inwestycyjnej województwa w ogóle ma sens.

Zasoby i koszty pracy by³y zdecydowanie s³ab¹ stron¹ województwa mazowieckiego, co spowodowa³o, i¿ województwo to zajê³o dopiero trzecie a nie pierwsze miejsce w rankingu atrakcyjnoœci inwestycyjnej. Analiza aktyw- noœci kapita³u zagranicznego przeprowadzona w drugiej czêœci niniejszego artyku³u nie potwierdza jednak takiej oceny atrakcyjnoœci inwestycyjnej woje- wództwa mazowieckiego – zatem zasoby i koszty pracy nie mia³y tu decy- duj¹cego znaczenia przy wyborze lokalizacji bezpoœrednich inwestycji zagra- nicznych. W porównaniu do innych województw bardziej istotnymi elementami by³y tu rynek zbytu, aktywnoœæ województwa wobec inwestorów oraz infra- struktura gospodarcza.

W województwie dolnoœl¹skim decyduj¹cymi o aktywnoœci kapita³u zagra- nicznego na jego terenie elementami atrakcyjnoœci inwestycyjnej okaza³y siê aktywnoœæ województwa wobec inwestorów, infrastruktura gospodarcza oraz spo³eczna. Doœæ wa¿nym czynnikiem przyci¹gaj¹cym bezpoœrednich inwes- torów zagranicznych okaza³a siê tu równie¿ dostêpnoœæ transportowa.

Mocnymi stronami województwa wielkopolskiego by³y natomiast aktyw- noœæ województwa wobec inwestorów oraz dostêpnoœæ transportowa. Doœæ wysokie miejsca w rankingu atrakcyjnoœci inwestycyjnej województwo to zajê³o równie¿ pod wzglêdem zasobów i kosztów pracy.

Na uwagê zwraca równie¿ analiza elementów atrakcyjnoœci inwestycyjnej wzglêdem aktywnoœci kapita³u zagranicznego przeprowadzona dla wojewódz- twa ma³opolskiego. Zdecydowanymi mocnymi stronami tego województwa s¹ zasoby i koszty pracy oraz infrastruktura spo³eczna. Jednak mimo tego, ¿e równie¿ pod wzglêdem charakterystyki rynku zbytu województwo to wypada

13 Autorzy przyjêli, i¿ waga tego czynnika wynosi jedynie 5% – zobacz ibid., s. 7.

lepiej ni¿ województwa dolnoœl¹skie i wielkopolskie, a pod wzglêdem infra- struktury gospodarczej lepiej ni¿ wielkopolskie, to jednak oba województwa okaza³y siê przyci¹gaæ wiêcej bezpoœrednich inwestycji zagranicznych ni¿

ma³opolskie. Znamienne jest tu to, i¿ województwo ma³opolskie plasowa³o siê na stosunkowo odleg³ych miejscach pod wzglêdem aktywnoœci wobec inwes- torów (rys. 4).

Wydaje siê zatem, i¿ w ka¿dym województwie na decyzje lokalizacyjne bezpoœrednich inwestorów zagranicznych ma wp³yw unikalne dla danego obsza- ru po³¹czenie elementów jego atrakcyjnoœci inwestycyjnej. Wœród takich czyn- ników, jak zasoby i koszty pracy, rynek zbytu, dostêpnoœæ transportowa, czy infrastruktura gospodarcza trudno jest wyró¿niæ ten najbardziej istotny. Przepro- wadzona analiza pokazuje jednak, ¿e elementem atrakcyjnoœci inwestycyjnej, który wykazuje stosunkowo najsilniejsze powi¹zanie z aktywnoœci¹ kapita³u zagranicznego, jest aktywnoœæ województw wobec inwestorów rozumiana jako

„zdolnoœæ do kreowania wizerunku regionu, jego popularyzacji, a tak¿e stwo- rzenia przez w³adze samorz¹dowe dobrego klimatu dla inwestycji” ¹⁴ . Ten

0 2 4 6 8 10 12 14 16

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Aktywnoœæ kapita³u zagranicznego Dostêpnoœæ transportowa Zasoby i koszty pracy Rynek zbytu

Infrastruktura gospodarcza Infrastruktura spo³eczna Bezpieczeñstwo powszechne Aktywnoœæ wobec inwestorów

Rys. 4. Aktywnoœæ kapita³u zagranicznego a atrakcyjnoœæ inwestycyjna województwa ma³o- polskiego w latach 2003–2010

ród³o: obliczenia i opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS oraz M. Nowicki (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op. cit., Gdañsk 2010, s. 7, M. Nowicki (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op. cit., Gdañsk 2009, s. 7, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op. cit., Gdañsk 2008, s. 6, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op.

cit., Gdañsk 2007, s. 5, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op. cit., Gdañsk 2006, s. 9, T. Kalinowski (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna..., op. cit., Gdañsk 2005, s. 77

14 Ibid., s. 18.

wniosek mo¿e stanowiæ istotn¹ wskazówkê dla w³adz regionów przyci¹gaj¹cych dotychczas niewielu bezpoœrednich inwestorów zagranicznych. Nie wyklucza to oczywiœcie koniecznoœci dbania o odpowiedni¹ dla inwestycji infrastrukturê gospodarcz¹ czy transportow¹ oraz kreowanie zasobów pracy, jednak wszystkie dzia³ania podejmowane w tych kierunkach bêd¹ siê odznacza³y ni¿sz¹ efektyw- noœci¹ w przyci¹ganiu inwestycji zagranicznych bez aktywnej promocji regionu na zewn¹trz.

Zakoñczenie

Analiza atrakcyjnoœci inwestycyjnej w powi¹zaniu z aktywnoœci¹ kapita³u zagranicznego w uk³adzie regionalnym pozwoli³a na wyodrêbnienie kluczo- wego elementu tej pierwszej, dziêki czemu mo¿na zg³osiæ pewne rekomendacje dla województw, które do tej pory cieszy³y siê niewielkim zainteresowaniem bezpoœrednich inwestorów zagranicznych, a wiêc g³ównie województw Polski pó³nocno-wschodniej i wschodniej. Na ogó³ decyzje lokalizacyjne bezpoœred- nich inwestorów zagranicznych s¹ podejmowane po uwzglêdnieniu unikalnego dla danego obszaru po³¹czenia elementów jego atrakcyjnoœci inwestycyjnej, na które oprócz infrastruktury gospodarczej czy dostêpnoœci transportowej sk³adaj¹ siê m.in. zasoby i koszty pracy, ch³onnoœæ rynku zbytu oraz poziom rozwoju infrastruktury spo³ecznej. Jednak okazuje siê, i¿ bardzo istotnym czynnikiem wspó³decyduj¹cym o nap³ywie bezpoœrednich inwestycji zagranicznych w da- nym województwie jest jego aktywnoœæ wobec inwestorów. Polega ona na zamieszczaniu „ofert inwestycyjnych w bazie PAIiZ, oraz dzia³alnoœci infor- macyjno-promocyjnej wobec inwestorów z kraju pochodzenia kapita³u, reali- zowanej przy pomocy stosownego wsparcia, jakiego udzielaj¹ województwom polskie placówki za granic¹ – Wydzia³y Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad RP” ¹⁵ . W³adze regionalne województw z tzw. „œciany wschodniej” powinny zatem wykazywaæ wiêksz¹ aktywnoœæ nie tylko w dziedzinie rozbudowy infrastruktury gospodarczej czy transportowej, jak to czyni³y do tej pory m.in.

przy wykorzystaniu œrodków dostêpnych z funduszy strukturalnych, ale równie¿

bardziej ofensywnie promowaæ swój region za granic¹, aby móc cieszyæ siê z d³ugofalowych korzyœci, jakie niesie zaanga¿owanie kapita³u zagranicznego w ich gospodarkê.

15 Ibid., s. 18.

Bibliografia

Balance of Payments Manual, International Monetary Fund, Washington D.C, 1993.

Golejewska A., Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne a proces restrukturyzacji gospodarki.

Aspekt teoretyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk 2008.

Kalinowski T. (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2008, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2008.

Kalinowski T. (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2007.

Kalinowski T. (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2006.

Kalinowski T. (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2005, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2005.

Kraszewski W., Kilka uwag na temat znaczenia bezpoœrednich inwestycji zagranicznych dla kraju przyjmuj¹cego oraz skali i znaczenia tych inwestycji w Polsce, [w:] J. Mu¿el, Z. Sadowski, E. M¹czyñska (red.), Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne w Polsce.

Efekty i zagro¿enia, Rada Strategii Spo³eczno-Gospodarczej przy Radzie Minis- trów, Raport nr 46, Warszawa 2005.

Nowicki M. (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2010, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2010.

Nowicki M. (red.), Atrakcyjnoœæ inwestycyjna województw i podregionów Polski 2009, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Gdañsk 2009.

OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment: Third Edition, OECD, 1996.

Pakulska T., Poniatowska-Jaksch M., Bezpoœrednie inwestycje zagraniczne w Europie Œrod- kowo-Wschodniej. Koncentracja kapita³u zagranicznego w Polsce, „Monografie i Opracowania” nr 519, SGH, Warszawa 2004.

Poniatowska-Jaksch M., Przemys³owe bezpoœrednie inwestycje zagraniczne Ÿród³em konku- rencyjnoœci regionu, „Monografie i Opracowania” 544, SGH, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2006.

Umiñski S., Znaczenie zagranicznych inwestycji bezpoœrednich dla transferu technologii do Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk 2002.

UNCTAD – http://www.unctad.org/templates/Page.asp?intItemID=3147&lang=1 stan na 5.09.2011.

oraz Bank Danych Lokalnych GUS http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.hier?p_id

=543394&p_token=222312050.

Foreign direct investment and investment attractiveness of Polish voivodships

The article aims to analyse regional differentiation of foreign capital activity in Poland and

to indicate the relationship of this activity in connection with elements of the investment attrac-

tiveness assessment of regions. In general, the location decisions of foreign direct investors are

made after taking into account the unique combination of investment attractiveness elements,

which in addition to economic infrastructure and transport accessibility usually include labour re-

sources and costs, market size and social infrastructure. However, it appears that the regions’ activ-

ity towards potential foreign investors is a very important factor influencing the activity of foreign

capital in the region. It may provide an important clue to regional authorities of voivodships in the

East and North-East Poland.