PAVLI G O T T LIEB W ERLHOFII
M. D. R E G IS M AG N AE B R IT A N N IA E IN A VL A H A N N O V E R A N A OLIM C O N S IL IA R II E T A R C H I A T R I , A C A D E M IA E N A T V R A E C V R IO S O R V M , SO C IE T A T IS R E G IA E S C IE N T IA R V M LONDINEN-
S I S , G O E T T IN G E N S IS , T E V T O N IC A E . G O E T T IN G E N S IS , L I P S I E N S I S , H E L M S T A D IE N S IS , O E C O N O M IC A E
Z E L L E N S IS E T C. SO C II
O P E R A M E D I C A
C O L L E G I T ET A V X IT
J. E. W I C H M A N N
M. D. A V L A E H A N N O V E R A N A E M E D I C V S R E G I V S , S O C I E T A T I S R E G I A E S C I E N T . G O E .T T IN G . C O R R E S P . N A T V R A E C V R I O S O R V M
B E R O L I N E N S I S S O P A L I S .
PARS III.
. H A N N O V E R A E ,
IM P E N SIS F R A T R V M H E L W IN G IO R V M .
do
Io c clx x v i.
ACTO RVM MEDICORVM EDINBVRGENSIVM
S P E C I M I N A D V O
DE MEDICAMENTO ALTERANTE EX MERCVRIO
£ T
DE A V R IG IN E
E X A N G L IC O SE R M O N E L A T IN E R E D D ID IT
PAYL. GOTTLIEB WERLHOF. D,
A C C E D I T
E P I S T O L A
AD
IO ANNEM SAMVELEM NOB. DOM. DEBERGER
C Q N S 1L 1 A R I V U C A E S A R E V M E T M . B R I T . R £ G I S A R C H I A T R V M
DE IIS D E M A R G V M E N T I S E T C A M E R A R IA N O A V R I G I N I S R E M E D IO
V B I S I M V L ·
D I S P V T A T I O N I D E L A V D E F E B R I S
POSTREMVM COROLLARIVM ADD1TVR.
Μ ^ > ; Γ Γ ) Ι ί 7 ν? Μ ' H r i l D ν ν
. ' i ' : K . ) i l ■ / f i n i o i · . '
■ / ,
jC * iT f
V«I* ‘ t / A W ,£■ 'Λ ο Ι ν ί ' 1Λ .-X ‘
■' T 1 * - ■· _ ;
' '· ·· Τ Π / Λ 'A\% · ■ ,
~ . . ’ M τ τ . ’η , :
ϊ- v . . · * ^ m n i u j a :h y
A ,
■■■■/* , φ ' ' : · ΐ / f / · ' ^ υ- ^ · '
, ^ " 1 Λ i - ·ΐ~ , . ■ . ' , '... -
' , ■ - , ■ ■ ■ ■ ■ : . ■ ■ ' · ’ ·■-■■■
' ' ' . ·■■ ■
■;... ■ .V ' , ! -. - - ''i V ; · ϊ .'5 / . ; ' .
: ^ ' : : - V > ' ■ ■ : . . > ■ ' r x ; · ' *
.
• , ■
Leffori beneuolo.
E
xhibeo fpeclmina duo qHorum medicorum Edinbmgenfium, in lafcmuta fermonem a me translata, vt partem plurimorum, quae in iilo libro cumulate redundant, commodorum, iis deguftandam propinem, quibus ex ipf»fonte omnia haurire nondum licuit. Agit prius de vtiliffima aliqua medicina e x m e rc u rio dulci, quae, fuo modo noua, candide rauciatur; alterum de auri- gine, cuius fat vulgata theoria ingeniofo doftoque examini fubilcitur. Adieci epiftolam ad virum excelleritiffimum, cuius beneuolae communicationi afta illa primum debeo. Dixi ibi aliqua tum de iis aftis eorumque inftituto, tum de ar
gumentis iisdem, quae laudatis in fpeciminibus trattantur, tum, data de auri- gine dicendi occafxone, de remedio aduerfus ifterum Camerariano, reftique v- ius & meas vindicas moderatiffime, contra vltimos cl. Goelickii conatus, epi- crifi in commercii Norimbergenfis excerptum nuperrime euulgatos, poftremum denuofufcepi. Neque quicquam praeterea opus habeo, nifi vt ad aequos, do- itos, fapientes, iudices omnes & fingulos, & ad hos verficulos prouocem, qui
bus cautiones meas medicas finiui;
Si quis, inexhauflae cultor genuinus Hygeiae Dogmate diffideat, ftudiis fed iunftus amicis, Vel nutans dubitet, vel furroget altera noftris Confilio potiore potens, perfcribat in albo Candidus expertusque, & limite terminet aequo*
Frugiferum moderamen amans fine fclie reponam.
Si quis in aduerfum iudex iniuritis arti, Probra meditrinae tribuens, altaria morbo, Commoda confundens nocuis, & reffa recuruis, Exfpuat ampullas, ventis mandamus & vndis.
Pars errare volens erret; qui febris amore Vritnr, ardefcat; bona, munera numinis almi Qui renuit, careat noflros, non fubruet vfus.
Mmmm 2 ACTO-
ACTORVM ED 1 NBVRGENSIVM
SPEC IM EN I.
644 ACTA EDINBVRGENSIA
A LTERANS EX MERCVRIO MEDICAMENTVM
PROPOSITVMANDRE A PLVMMERO, M. D.
SOGIO COLLEGII MEDICORVM ET PROFESSORE MEDICINAE IN ACADEMIA EDINBVRGENSI.
Quamquatn penitus perfuaium habeo, fieri non pofie, vt ad cognitionem certam virtutum & effe&uum noui alicu
ius & incogniti remedii in corpus humanum per ratioci
nia a priori, quae dicunt, perueniamus; huic tamen ego principio non polium quin exiitimem haud incongruens eile, ii affirmemus, certas conclufiones, aut faltim maxime probabiles conie&uras deduci pofle ex cognitis quorumdam medicamentorum operi
bus, ad virtutes & effeftus aliorum, nondum quidem tentatorum, fed compofitorum ex iis, quorum potentias per repetita experimen
ta conftantesque obieruationes antea iatn didicimus. Atque id tunc praecipue fuccedere videtur, fi per chemica experimenta de efie£li- bus ex coniun&ione certaque aliqua tra&atione corporum in prae
paratione adhibitorum refultantibus perfpe£him iam fatis habea
mus. Hac vnice ratione nouas quasdam chemicae artis produ
ctiones primitus in medicorum praxin introduci fas eft. Atque hic ratiocinandi modus primo me induxit, vt medicamentum tentarem, cx fulfure antimonii aurato, & ex calomelite, compofitum: haud fi
ne ipe quadam rationali, fore, vt in quibusdam cafibus optato fuc-
ceflfu
DE MEDICAMENTO ALTERANTE. 645
ceflu bearer. Referam iftos, poileaquam de medicamento ipib, eiusquc praeparatione & vili, quaedam monuero. Ex quo fimpU- ces quaedam antimonii & mercurii praeparationes, magnis fuis &
adijurandis effe&ibus in multis m-orbis pertinacibus, obferuationi fefe medicorum commendauerunt; fa£lum eft, vt chemici vbique gentium omnem fuam adhibuerint artem, quo bina baec herculea remedia in varias, formas permutarent. Verum quum multae ipfo- rum praeparationes rudiores viderentur, neque vfui opportunae, nouo fefe accinxerunt operi, vt elaboratiores, fubtiliores, mitiores, correctioresque exhiberent, repetitis laboribus, additionibusque va
riarum rerum. Summa autem exercitatio adhibita, & maxima fpes innixa fuit vniendis & in vnum corpus permifcendis antimonio &
mercurio, particulas, quae noxiae magis & inutiles videbantur, fe- parando, & conibciando elementa maxime a&iua. His chemico- rum laboribus debemus butyrum & cinnabarin antimonii, mercu
rium vitae, bezoardicum m.inerale, folare, lunare, iouiale, panaceas varias, aliasque elaborationes, quouis extra orbitas encomio ab in-
■uemotibus ma&atas. Vereor autem ne plura horum, per nimis offi
ci ofas chemicorum curas, a&iua efficacia priuata fintj dum alia re- manferint incorrecla & propofito fcopo inepta.
Id, quod ego, poft aliquam de effectibus experientiam, confi- derationi offero medicamentum, neque pompoio titulo, neque tae- diofo & perplexo laboris proceflu fuperbit; neque tamen pruden- tiorem quemquam, ob medicamenti facilem fimplicemque rario- nem, praecepta in aduerfum opinione imbutum iri, confido. Sul- fur antimonii auratum, & calomeli, (feu vt vulgo fcribunt, calorne- las) e quibu9 haec medicina compofua eft, tam bene nota cuiuis funt, qui falutari arti nomen dixit, vt artificium ipforum vfusque memo
rari hoc loco non naereatur. Id folum notare debeo, praeferri a me Angeli Salne methodum praeparandi fulfuris antimonii, alteri in ple- risque pharmacopoliis chemicisque collegiis praefcripto (a). Hoc Sa-
ia) v. Salae anat. antitn, part, 1. feil. i. c. 2. p. 3 19» fq. oper. edit. Frf. 1647.
M m m m 3
646 ACTA EDINBVRGENSIA
Snlae fulfur > feu potius lac fulfuris antimonii, Tachenius (b) exifti- mat idem effe, quod Helmontius (c) obfcuris quibusdam phraiibus innuit, vbi dicit, verum fulfur antimonii vifu vix differre a vulgari, nifi quod parum in viriditatem vergat. Cum hoc fulfure cin^gba- rin praeparat, cuius fexies fublimatae & vinp infufae mirabiles cele
brat effe&us.
Haec ipfa cinnabaris videtur idem efle remedium, quod eo
dem tra&atu memorat, mercurii diaphoretici nomine. Tachenius hoc fibi fulfur pro admirabili in tympanitidc medicamento exper
tum laudat. Ex eodem parat linimentum, duobus non nominatis fimplicibus mixtum, quod ipinae, carpis, pedum planris illitum, in curandis febribus tertianis non fallat.
Dixi antea me fulfur antimonii Salae fulfuri aurato officinarum praeferre; non ob eorum folum, quos modo dixi, au&orum lau
des, fed etiam, quia in vulgari praeparatione, Jqua deflagrando pa
ratur antimonium cum nitro & tartaro, multum veri fulfuris confu- mitur, puluisque ex fcoriarum folutione praecipitatus pluribus con
flat terreis cralfioribus antimonii & falium particulis. Fateri tamen fimul debeo, non fuppetere mihi Helmontiani fulfuris experientiam.
Illud enim, quo adhuc in componendo eo, de quo ago, medicami
ne vfus fum, vulgari paratum fuit modo.
Quod ad proportionem fulfuris aurati & calomelitis fpe£at, quum primo ea medicina vterer, fciremque, facile aegrotam, quam tra&abam, ex parca mercurii dulcis dofi ad faliuae fluxum excitari, tres fulfuris aurati, duas calomelitis, partes adhibui. Poftea aequa
lia aflumfi Angulorum pondera, auxique dofin, vel imminui, pro
re nata. In ipfa compofitione non fufiicere videtur, vt limpliciter
mifceatur calomeli praeparatum cum aurato fulfure; fed praeftat,
me quidem iudice, magis intime ea vniri, caiomelite in craffiorem
pulue-
(b) Hipp. chsm, p. 198. (c) in verb. herb. p. 577,DE MEDICAMENTO ALTER ANTE. 647 puluerem confra&o, ienfimque addendo iiilfur auratum probe fu- per marmor laeuigato: quo fa£to rutilus fulfuris aurati color in ob- fcure fufcum tranfit. Adhibui femper in hac praeparatione calome- li, id eft, mercurium dulcem, fexies iublimatum, (praeter primam illam corrofiui cum viuo fublimationem praemittendam). Magis enin^mite id exiftimo, minusque aptum ftimulandis inteftinis, aut humoribus ad faliuationem difponendis. Quodaddofin, diaetam- que obferuandam, & effe&us huius medicinae attinet, facile ifta ex fequentibus hiftoriis colligi poflunt.
Ante aliquot annos foemina nobilis, triginta circiter annorum, ftaturam iunceam, delicatam cutem habens, quum porrigine capitis laboraret, cum cruftis duris & ficcis, praecipue circa tempora, me
um petiit, vt ab eo malo liberaretur, confilium. Poft varias pur
gantium remediorum cum calomelite praebitiones iuftis interuallis repetitas, curium, quem dicunr, feu medicationem ordinate conti
nuatam, ex iis remediis, quae antiicorbutica audiunt, praecepi, &
topica quaedam medicamina, lotiones & linimenta, applicaui. His per aliquot hebdomades vfitatis, pars cruftae feparari coepit; fed, quum aegra nimis cito a continuatione abftineret, fenfim incremen
ta morbus denuo cepit. Iterum poft quatuor circiter menfes voca
tus, inueni cruftas icabioias tota non folum capillata parte, fed &
anterius per frontem ad fupercilia & nafum, & in lateribus faciei ad aures vsque, fefe diffudiiTe. In capillata parte cruftae non vbique fibi continuae erant, fed in largos, fpiifos, ficcos traftus diftin&ae, cuti firmiffime adhaerentes. Friftione vel fcalptu furfureae cruftu- lae abfcedebant; nihil vero vnquam effluebat humoris. In facie tenuis erat & alba fcabies, cutis iiibtus craffior, & in interftitiis ma
gis folito rubens. Nusquam praeterea cruftae in cute apparebant;
neque, praeter partium affe&arum pruritum, aegritudinis aut dolo
ris quicquam querebatur aegra. Pfora videbatur morbus, vel lepra incipiens. Hoc in cafu neceflum eife ratus fum mercurialis curatio
nis legibus aegrotam fubiicere: & leuis quidem mercurii dulcis quantitas faliuationem, quae fufficere mihi videbatur, excitauit: exi
gua-
guaque praebia, altero vel tertio quouis die repetita, per quatuor hebdomades fluxum feruarunt, ad tres fere quotidie pintas Angli- cas, feu libras (pints, Gallice chopines). Deci i nante fluxu, fotum capiti bis indies fieri iuifi ex decoris quibusdam plantis antiicorbu- ticis fixioribus, admixto & foluto fapone, & inungi vnguentum cum iuifure antipforicum. Hac methodo, & adhibito peniculo, eruit ac promte decidebant, rafoque femeL atque iterum capite, cutis perfe
cte pura atque fana cernebatur, <3e capillitium aeque ac ante fpifTum vegetumque progerminabat. Ita morbus omnino in hyemis prin
cipio videbatur profligatus; fed primo ftatim vere in temporibus rurfusfefe oftendere incipiebat icabies, & perquam cito fupra caput
& faciem verfus diffundi. Promrus hic morbi poft faliuationem re- greffus, Sc quaedam eo tempore in aegrae negotiis circumftantiae, aliam meditari iubebant curationis methodum.
T e n t a r econftitui fulfur auratum antimonii; fed, quum -ipfc experientiam.de eius me
dicinae virtute propriam non haberem, & vererer, ne in ventricu
lo maxime efficacitas eius ieie exfereret, emeticam vim corrigi pof*
fe exiftimaui partim doli minori, quam quae ab auftoribus praefcri- bitur, partim addito momento calomelitis, quo vel operatiof verius inferiora dirigi, vel felicius in ianguinenrtraduci, -& ad penetran
dos canales anguftiores, fine faliuatiene, aptari poffe videbatur, Y t autem aliquam effe&uum huius medicaminis notitiam mihi com
pararem, priusquam aegrae meae praeicriber-em, praebium vnum aut alterum in me ipio explorare decreui. Recepi igitur tres fulfu- ris antimorsn partes, duas calomelitis, & modo fupra dido praepa- raui. QuinqUe huius pulueris grana mane, ieiunus, cum conferua rofarum de glutini, neque hac dofi vllum in modum, quem fenfu percipere potuerim, affe&us fum. Sequenti mane feptem cum di
midio eiusdem grana fiimfi; neque hanc dofin magis perienfi. Ter
tio igitur die decem grana cepi, quibus quidem jjaufea<Sc vomituri- tio per aliquot horas excitata, ad ientaculum vsque, eoque die ai- uum femel plus folito depofui. His tentaminibus aptus redditus ad diiudicandam melius dolin efficientiam medicaminis, quod prae- feribere cogitabam, certam quantitatem eius pulueris iubebam in pi
lulas
648 AC TA EDINBVRGENSIA
jDE MEDICAMENTO ALTER ANTE. 649 lulas formari, -eum extra&o gentianae, additis aliquot guttulis olei caryophyllorum, atque ita diuidebam maiTam, vt fex piiulis quinde
cim pulueris grana i ne flent. Ex his tres mane ab aegra capiendae erant, toiidemque veiperi: cum poculo leuis decoctionis ligni &
corticis guaiaci moderate calido, quo potu etiam fitis fallenda erae, Fotus & inunctio prius di-fta repetebantur, nili quod, pro folutio- ne faponis, fiilfuris flaui contuli vnc. femis, falis tartari drachm, tres, in duabus decoftionis libris ebulliri praecepi Quum aegrota tunc tam longe ab.vrbe abeffer, vt quotidie invifere eam non liceret, peculiares regulas praefcripfi, fi quid forte accideret, obferuandas,
&, quauis data occatione, curiofe inquifiui in effe itus medicaminis, curationisque progreiTum. Comperi pilulas nihil aegritudinis, nul
lum ad vomitiones vel <leie£Viones nifum ciere. Atque licet, vti iu- pra innui, perquam facile ad fatiuae fluxum mercurio excitari potue
rit, plane tamen hoc remedium nullum oris affe&um excitauit. Poft decem folum ab vius principio dies, die ierena gelida foras progref fa, exiguam faciei inflationem, & (puti tenuis limpidi eie&ionem pafla eft. Sed calore couclauis & le&i, fumtis ex more pilulis, al
tero mane & tumor & faliuae fluxus ceiTauerant,. poftquam ea nofte fudarat largius folito. Quamdiu hoc remedium vfurpauit, femper leni cutis madore verfus diluculum perfufa eft. Interea delapfae (Unt £bnfim cruftae, ita, vt intra quatuor circiter hebdomades peni
tus remotae eflent: iamque duos fere annos foemina illa, ikie vlia rediturae aegritudinis apparitione, transegit.
In alio morbo cutaneo aliud habui pro/perae eius medicaminis efficaciae exemplum. Homo XXIIII. circiter annos natus, infignem faciei turpitudinem oftendebat, ex multis magais maculis puftulis- que rubicundis. Eruptione hac fubito poft frigoris incautam perce
ptionem contin gente, venae fe£tio, veficatoria, frequens purgatio, longusque tinfturae antimonii vfus, tentata funt in principio, exigua cum vtilitate: hinc fucci antifcorbutici, pilulae gummofae cum fapo- ne, ferum la£tis medicatum, & caprinum, vfttata diu, non meliore fucceflu: tandem ipfa per fex hebdomades ialiuatio remouendis ob-
N nnn fti-
650 ACTA EDINB V RGENStA
ilinatis hisce maculis non fuffecit. Poft tot fucceifu deftituta cona
mina,. pulucrem tandem in praecedenti cafu defcripturn tentaui, cu
ius hic itidem aeger quindecim bipartita quotidie grana fumfit, &
recens laftis ferum largiter interdiupotauit. Intra menfes duos cum huius remedii vfu transa&os (quo temporis decurfu dtiam aliquo
ties medicationis intercapedinem fecimus) facies laeuitatem fuam cu- tisque puritatem recepit, iuuante folum verfus finem lotione leniter ficcante Sc detergente. Etiam hic aeger facile remedium tulit, fine Baufea aut torminibus.
Quamuis nunquam huic medicamini venereae luis curationem a principio concrediderim, reperi tamen illud, quibusdam in cafi- bus, perquam vtile eiTe, ad praepediendum, ne repullularet haec contagio, & in fecibus eius euerrendis, vbi ratio mihi erat' fuipican- di, haud radicitus per praecedentia medicamina exftirpatam eife.
Multi enim aegri in iitis cafibus nimis fubito fefe fecretorum concla- uium limitibus emancipant, & frequenter curationis filum abrum
punt, priusquam medicis ipforum fatisfacium eft, vt iecuritas a lue certa efltf videatur.
Vir ingenuus gonorrhoeam paffus, inque ea fine arte iufta cura
tus, nimis velociter exficcato fluxu, quum poft aliquot menies peio
ra eius morbi fymptomata perfentifeeret, fine aequa noui contagii fufpicione, confilium rogabat meum. _ In vtroque inguine bubo magnus erat, vicus (chancre) in praeputio naturaliter magno & an- guftiori, atque tum. aliquantulum inflammato, tumefafto, & phimo- fin minante. NeceiTum duxi faliuam mercurio dulci ciere, qua, eum aptis remediis topicis, vicus fanatum eft. Quum vero fpes nul
la difioluendorum bubonum appareret, applicata funt» quae pus fa
cere folent; tandem efcharoticis exft;rpare eos, conati fumus. An
te vero, quam id omnino perfici poffet, quum negotiis fons vrgen- tibus incumbere neceifum haberet aeger, & ad diei vnius iter in rus 'commigrare, proculque degere, pirres illas citius, quam volui fie
mus, cicatrice obduci paffus eft. Ego vero, vt, quantum fieri, pof-
fet,
DE MEDICAMENTO ALTERANTE. 651 fet, praepedirem prauos effeftus, inde metuendos, quod medicatio non ex voto continuata & abfoluta fuerat, praefcripii id, de quo pgo, remedium, hac ratione:
R. Sulf. fiurar. atitim. calom. non praepar. a. drachm. duas: ca- lomeli in crailum puluerem reda£lum laeuigetur fuper mar
mor, per vices addendo fulfuris antimonii portionem, &
diuturno tritu fiat puluis fubtilis: hi-nc
R. puluer. praecedent, vnc. fem. gumm. guaiac. drachm. tres re*
fm. guaiac. drachm. vnam, balfiun. capiui q. C. vt fiat maiia pi-, laris, ex cuius lingulis drachmis formentur pilulae X1L Ex his pilulis tres quouis mane , totidemque vefperi, fumere iuifi.
aegrum eum poculo decoftionis lignorum, eiusque etiam ordinario potu. Aliquot hebdomadum {patio abierant reliquiae bubonum omnes:, quamuis vti poftmodum faiTus mihieftipfe, fieri non potu
erit, vt exigua aliqua diaetae vitia ruri femper euitaret, potumque ordinarium praefcriptum biberet, cui ferum la£tis fubftituit.
Aegrum na&us fum virulenta gonorrhaea & alterius inguinis bubone affeftum. Poft folitas. praeceptiones, de diaeta, potu, re
liquis, & -penetrantis fotus vfum, coepi curationem cum dofibus quibusdam mercurii dulcis, quas una aut altera pilularum cochiariim praebitione expurgaui. Alternis ita vicibus ter quaterue repetitis mercurio & purgatione; vfitatisque per interualla refrigerantibus, balfamicis, detergentibus, pro circumflandarum & fymptomatum ratione, quantitas effluentis materiae minuta eft, colorqne & confi- ftcntia in meliorem partem mutata. Sed iemper aliquis manebat efHuxus, & bubo, quamuis a principio paruus, haud multum minue
batur. Praefcripfi igitur pilulas praecedenti in cafu laudatas, cum deco£to lignorum, quibus intra XX dies expeftationi meae fatis fa
ctum eft, & curatio perfe£la. Aeger hic domi egregie occlufus ma
nens, & tenui refrigerante vi&u vtens, dum pilulis & deco&ione vtebatur, largiter fudabat.
Homini vlcerofam vrethrae humiditatem (a gleet) patienti, camque non admodum infignem quidem, fed quae, poft gonorrhoe-
N n n n 2 ae.
652 ACTA EDINB VRGENSIA.
ae curationem, quinque vel fex' menfibus perdurant, easdem pilu
las, eadem, qua prius, dofi praebui, quibus, cum vfii aquarum Briftolenfium, intra duas hebdomades fublatum eft malum. Hic non quidem vniuerfaK fudore immaduit; fed circa inguina & pu
bem plus folito madoris, id que aliquanto- foetidius, expertus eft.
Haec praecipua funt, quae adhuc feci, cum hoc remedio expe
rimenta, e quibus concludere mihi licebit, non folum immune idef- fe ab afperioribus plurium mercurii & antimonii praeparationum efFeftibus j fed efficax euam ad tollendas obftruitiones in remotiifi- mis quibusdam anguftiffimisque corporis canalibus formatas; & in eliminandis recrementis obftinatarum quarumdam aegritudinum promota diaphorefi infenfibili, aut fudore r ea quidem lege vt pru
dens fit vfus, & diaeta apta, aliisque, pro re nata, & aegri ratione re
mediis adiutus. Neque vero animus mihi eft, id periclitari» ve ex
plicem dire&os feu immediatos effe£his huius· medicinae in folidas aut fluidas corporis partes, aut vt, in quibus· praeterea morbis vti- le queat eife, determinem.
Non ea mihi eft, colleflores a florum medicorum nobili (limi, ambitio, vt hoc, quod vobiicum communicaui, medicamen inuenti noui titulo commendari merere putem, aut cafus, quos retuM, fuo merito in colle&ione veftra commemorandos. Non dubito, quin alii medici fulfur auratum antimonii, alterandi 8c diaphorefin mo
nendi fcopo vfiirparinr. Calomeli etiam frequenter in exiguis do- fibus praebetur, eodem fere confilio. Quibus rebus alii forte ante me inducli fuere, vt eadem "medicamina eoniungerent. Quum au
rem eius me rei exempla reperire non memrnerim, non incongru
ens fchemati veftro exiftimaui, fi effe&us, ex huius medicinae vfu a me obferuatos, ob oculos vobis ponerem. Quod enim ad me atti
net, perfuafus ium, rem eife non nullius pro medicis momenti, ve- . ros genuinoeque remedii cuiusquam, quantumcunque fimpjicis &
communis, effe&us certis experimentis confirmatos habere; per- fuaius den:que, huius generis obfeFuationes· aeque vtiles eife poife, quam quibus non ni fi prodigia naturae referuntur.
ACTO-
653
ACTORVM EDINBVRGENSIVM
V bi theoreticae do£trinae vnice ad refoluendam quaeftionem ali
quam. theoreticam applicantur, vtile equidem eft falfos earum colores luci exponere;, aft vbi eo adhibentur, vt naturas aegritu
dinum explanent, &, vel· directe, vel per confecutionesXat fpeciofas in ipfam therapeutieam medicinae partem influxu quodam ίΰα intro ducantur, debent fane examinari penitus,, vt autmomento/ae verita
tis obtineatur confirmatio, aut extra aleam res publica collocetur, quo minus per errorem aliquem periculofum feduci queat. Hoe pafto vt pubKcis commodis inferuiam, propofitum mihi eft, exami- -nare cauflas morbi perquam, vulgaris^ auriginis, cuius quidem tra£la- tio a plerisque medicorum iyftematum, au&oribus ea iaftituitui ra
tione,. quae, me quidem iudice, prauos effc&us inducere apta eft, Inter freqUentiores- i&eri cauflas a quibusdam, maximi nomi
nis au££oribus recenietur obftru&io vaforum hepatig extremorum capillarium, quam ab inflammatione,, feirrhor pituita, reliquis, pen
dere pofle dicunt. Ego vero e contrario· fieri non pofle reor, vt obftruftio vlla in extremis ramulis vaforum hepatis fanguineorum hunc morbum producat,. ni fi: in peculiaribus· quibusdam cafibas, v- bi remotae inftar cauifae agere, queat: qua· de re infra mentionem iniiciendi erit locus: Negationis huius probationem fundare velim in natura fecretorum liquorum omnium, q.ui nunquam in com- poiita humorum corporis noftri mafla apparent, fed tum demum incipiunt diuerfas fuas proprietates euoluere, pofteaquam a reliquis
SPECIM EN II.
E X E R C I T A T I O DE A V R I G I N E .
N n n n 3 fuccis
6?4 ACTA EDINBVRGENSIA
fuccis per ftia organa fecem entia feparati fuerunt: atque tutn quoque earum qualitatum, quae vulgo ipfis adfcribi, & ex quibus dighofci folent, participes non effe videntur, donec vlteriusspraeparad & in largiores aliquos canales intruii fint, vbi -quantitas ipfaoccafionem examinis bonis praebet. .Quod ii, ita (ecreti, atque praeparati, cum aliis poftlirninio humoribus, fine noua compofitionis-iuae mu
tatione, remifeeantur, tunc omnino euidenter fuis fefe effectibus pa
tefaciunt. Quandoquidem igitur particulis,ad componendum quem
quam noftri corporis liquorum deftinatis, proprietates eiusmodi Γι- equorum ipfae tribui nequeunt; perfpicere equidem non poifum, quomodo particulae ad bilis compoiitionem facientes perhiberi que- ' ant bilis effe&a produccre, dum adhuc .-fepararae nunquam‘fuerunt.
Plane cernimus, fi qua fecretio aliorum liquorum retinetur, qui colo
re, odore, iapore diftinguendos fe nobis praebere aptrfiint, nusquam '■fefe eos alias in natura ii iua forma oitendere. Ita, exempli caufla, in homine'hydropico, cuius vrina vel compreffione, vel obftruftione vaforum renalium foppreiTa eft, abdomine inde & tilnica celluloia magnopere extenfis, non inuenimus aquas in his cauitatibus extra vafa ftaghantes realibus vrinae notis fefe diferiminandas dare. Im- mo in cutis' renumque euacuationibus, adeo fVbiinuicem fuccedanes, vrinam per cutem exftillare aeque non obferuare licet, ac quicquam fudori fimile per veficam expelli. Ab his aliisque.fimilibus exem
plis colligere velim, obftructionem fanguineorum hepatis vaforum,
ii,
quatenus talis eft, vnice confideretur, neque biliofas particulas cum reliquis liquoribus, qui per totum vaforum fyftema circulari debent, remifeere, ne^que adeo i&erum accire pofie. Video autem ratiocinationes, quae a pofterkm fieri dicuntur, multo maiorem re
liquis ad Qonuincendos circa eiusmodi res animos vim habere: id- eoqtie praeterea obferuo, fi particulae ad componendam bilem aptae omnes
briis e fie & u sarcefiere
po/Tent,' n e c e ffa r iofconiequi, quoties
eiu sm o d i
particulae in magna quantitate
e xportarum vena ad ea- uam ablegarentur, ifterum effici debere,
c u m q u eadeo femper ap
pariturum efle, v.bi infignis aliqua hepatis obftruclio contigerit.
Quotidiana nihilominus praxis & obferuationum copia ad nos
trans
DE AVRIGINE. 655
transmiffa docent, violentas hepatis inflammationes, graues abfceffus, imrao fcirrhos totum id vifcus occupantes, fine vlla auriginis appa
ritione eueniffe. Exempla adeo obuia funt, vt auctores excitare o- pus non habeam. Vide folum Boneti eolkdtiones. Concluiio ira- que neceffario ex his factis confequens negat' obftru£tiones. effe cauflas ifteri dire£tas, feu, vt aiunt , immediatas. Obiici poteft, me hactenus nimis abitvafte coniideraffe-obitructiones, tamquam obicem pofitum tranfitui liquorum per extrema vascula; quando neccifarias huiusmodi obftructionis confequentiag refpicere defeuif fem, quae, ex ipfis principiis meis, phoenomenis omnibus folueti- dis aptae effe videantur. Hae vero confequentiae funt diftenlio ob- itructorum canalium, & compreffio, quam adiacentibus partibus in
ferre debentr quas inter varias effe oporteat, quae bilem iam fecre- tam contineant, \nde liaec retro invafa fanguifera remeare cogatur.
Vt opinionem meam de hoc argumento diftinite exhibeam, ne- eeffe erit confiderare diuerfas hepatis partes, quibus eiusmodi ob- ftrudio-impingi poteft. Si in. concauo contingit latere, in partibus prope ad magnos du£tus bilarios fitis, ftque eximie. magna eft intu- meicentiay concedam tranfitum bilis in inteftina exinde retineri, at
que ita ad rernoras i<£tqri cauffas eiusmodi obftru£tionem referri poC·
fe. At tamen euiftum mihi nondum eft* hunc effectum ab hepati
corum du£tuum folorum compreffione induci, nifi cyftica etiam bi
lis impedita fit, quo minus in inteftinum duodenum effluar. Funda
menta dubitationis rncae, an bilis hepatica hunc morbum efficere queat, indicabo. Tam ex fapore hepatis in aliqua diifcntia a- cyfti- de felhs, quam ex experimentis cum collecta feorfim bile hepatica inftitutis, clariffime repetimus, liquorem eam effe- blandiffimum cum perquam exigua proportione particularum proprie biliofarum.
Praeterea organa fecretionis in corpore pleraque videmus apta effe transmittendis particulis biliofis vna cum reliquis fuis liquoribus.
Ita faliua i£tericoram amaricat, vrinaeque & interdum fudores lin
teis, flauedinem croceam illinunt. Denique infignis eft quantitas e-
ius bilis, qme- cum tenerioribus alimentorum particulis continuo ad
maf
6>6 ACTA EDINB VRGENS1A
tnaflam {anguinis refunditur, <§c probabile eft quarumdam harum compofitlonem vi digeftionis immutatam non eiTe: nullo ramen mo
do mixtio eius in ftatu naturali apparet. Εκ his obieruationibus colligi polle videtur, biliofam hepatie lympham gradatim ita cum fanguine mifceri poffe, vt feipfam non manireitet;: praecipue quum tam cito per excretionum organa ex corpore emitti queat: quod quamuis etiam non contingerer, vix tamen credi poteft, tam con- fpicuum colorem faporem acrem, violentos effe&us, tam fubito pro
duci per bilem hepaticam, vti quotidie ©bferuare licet, quampri
mum fefe i&erus oftendit. His argumentis addere licet defeilum aptorum experimentorum obieruationumque, quibus probari poffir, arquatum morbum extra cyfticae bilis efficaciam produflum eiTe,
Quando alicuius generis obftruftionestumonoccafionemprae
bent, altius aliquanto intra hepar penetranti, prope ramos pori bilarii, fieri poteft, vt tranfitus bilis per has vias ex parte fuffla- minetur, vt per ramos venae cauae inde redimi poffit. Sed eonfe- quentiae huiusmodi bilis tanto minoris erunt efficaciae in producen
do morbo regio, quam in fuperiori politione, quanto minor eft quantitas bilis a traafuu ad communem duftum impeditae. Vtque eo magis confirmetur, non e(Te hanc cauiTam ifti aegritudini pro
generandae adaequatam, notandum eft, numerofa exit are exempla tumorum omnis generis in hepate repertorum, per anatGmen cor
porum, quibus nullum i£teri lignum fuerat. Refpe&u vtriusque, quam pofui, hypotbefeos, obferuari puaeterea debet, infignem effbtmandum elfe tumorem, priusquam canalis bilarii parietes, tu
nica fua ligamentofa incluil, fufficienter comprimi poifit, vt, quos conceffi, effectus habeant. Atque, quando fat magnus eft tumor, anguftare prius debet ipfos portarum venae ramos largiores bilariis da ilibus contiguos, adeoque priusquam hi bilis fecretae infignem diminutionem admittant. Si diminutio liui-us liquoris aequa pro
portione reipondet coarctationi vaforum, tranfitura eft bili-s; ii non omnem duftus tranfmittere poffinr, non nili parca erit, quae inter
cipiatur, quantitas, effectus exiguus.
Viti-
DE A VRIGINE. 657
Vltima hypothefis, quam remouendam ponere debeo, eil obftru&io remotiorum a magnis du£tibus bilariis vaiorum; vbi, quum tubuli parui fint, minor etiam obftruftorum canalium diftenfio maiori in ilios efficacia pollebit. Ex iis, quae iamiarn di£ta funt, videbitur ncc offarium certe efie, vt obftruftio eiusniodi fatvniueria- lis per hepatis parench^ma fupponatur, quo id inde effici poifit, quod communis opinio arguit. Sed tunc quoque obuium eft, ea vafa, quae obftru&a ponuntur, ipfos efle canales, qui liquorem feeernendum fuppedirare debent, vnde ipfa fecretio praepedietur:
id quod itidem perficietur compreifione, a tumefcentibus vafis in·
duita tubulis exiguis, e quibus bilarii canales fuboriuntur, id eft, ipfis fecretionis organis. Si qua igitur eft in rftea, pro qua difputo, lententia veritas, particulas nondum fecretas, quae quidem elemen
ta componendae bili propria efie queant, i&erum efficere non pofle, licet mixtae ianguinis noftri maflae maneant, fequitur, neque ex tertia illa hypothefi auriginem iuborituram eiTe.
Confideratio haec obftru&ionum, in diu er fis hepatis partibus, rationem, vt opinior aliquam largitur exiftimandi eiusmodi cauiTam i£tero gignendo ineptam; quoscunque etiam alios in perturbanda oeconomia animali prauos effe&us habere quear.
Quicquid fati do&rinam obftru&ionum hepatis manet, id etiam therapiam ifteri alterare debet: atque fi tantum abeft vt hic mor
bus obftru£tiones pro frequenti fui cauffa agnofcat, vr hae potius ipfum inducere non poilint; tunc medicamenta, quae deobftruen- tia audiunt, earumque claffes diuerfae, peculiari materiae obftruentis indoli adaptatae, ad remouendum potius aut mitigandum aliquod fymptomata, palliandosque quosdam auriginis effe&us-, inuenta, quam ad fanandum radicitus morbum deftinata videbuntur.
Ex his, quae haftenus innui, ihcile colligent le&ores, vnicam, cui ego quidem vim i&erum producendi aflerere velim, cauiTam efle obftru&ionem feu retentionem bilis in du&u communi cholidocho,
O ooo aut
658 A C T A EDINB VRGENS1A
-*aut in cyftico, aut in hepatico forfan communi paucorum hominum, quibus hepatica bilis multo fit, quam vulgo reperitur, validior.
Eiusmodi obftruflio a cauifis multifariis dependere poteft*
verbi cauffa a tumoribus magnis, aut abfceifibus, in intima hepatis, vel alia quacunque parte rnagnis duftibus vicina; ab inflammationi
bus violentis aliisque tumoribus in ipfis horum dufluum tunicis;
ab ipforum parietum concretione; a violentis fpasmis in inteftino duodeno, qui venenis aut affeflibus hyftericis induci queunt: a magnis inflammationibus diftenfionibusque eius inteftini & praeci
pue a calculis vel concretis a cyftide deciduis.
Sufficienter oftendunt anatomici praflici, quam frequenter ibi ..'concreta aliqua reperiantur. Vix eft ex his, qui obferuata fuaexana- tome corporum humanorum litteris confignarunt, qui hiftorias huius generis omifcrit. Attendi folum velim, quanta earum varietas in Morgagni aduerfariis anatomicisy & in aitis pfiyfico medicis fit defcri- pta, item in Bonetifepulcreto, vbi numerofa exempla collefla funt hu*
iusce morbi, ifleri, procedentis ab hac cauffa, calculis* Maximorum etiam medicinae praflicorum bene muiri calculos annotarunt, fubla- ta iftero plurimum deieflos, Quam ob rem mirum eft, tam parce hodie ad haec concreta reipici in aetiologia curationeque huius aegrotationis; vt potius non ni fi per tranfennam mentio eorum fiat, tamquam cauffa, quae dari poffit, fine regulis vilis, ad ten- tandam expulfionem pro fanatione perficienda. Vnice id inde eife puto, quod calculi, feu concreta* fere non obferuata elabantur, ob ingratum inquirendi laborem.
Confideremus praeterea r quam exafle Iabfus. caliculi ex vefi- ca fellea in duflum phaenomena explanet omnia, in i flero vt pluri
mum contingentia* quod ab aliis caudis non ita fieri videtur: atque tunc merito reipicienda nobis erunt concreta illa,, tamquam muito frequentior, quam vulgo reputatur, huius morbi cauffa.
Si exiguus in duflum Iabitur calculus infignis bilis; eopia tranfi- re adhuc poteft: &, Meet vrina aegri obfcuriori colore tingatur* cu
tis
DF. A V R I G I N E . 659 tis fine tin&ura manet; cyftis gradatim bile repletur, vnde fenfus ponderis in dextro hypochondrio; fecretio in hepate imminuitur per maiorem, quae, bilis euacuationi opponitur, refiftentiam;
quantitasque fanguinis in venam cauam refufi maior eft, ex quo plenitudo vaforum corporis, hinc fenilis repletionis laifitudinisque, cum propenfione in fomnum. Vbi fat magna bilis quantitas redun
dat ad fangninem, i£terus apparet. Pro fitus calculi mutatione, remiifiones morbi, aut incrementa funt. Vbi concretum adeQ ma
gnum eft, vt parietes duftus premar, dolores circa inferiorem ven
triculi partem inducit. Si inlignius irritat, dolores acutiores & -lan
cinantes'magis euadunt, &, ftomacho per confenfum afte&o, vo
mit aeger, vti in calculo renum. Perdurante irritatione, pars illa, vbi haeret calculus, inflammatur, fimulque ftatim afficiuntur uicinae partes. Inflammatio & dolor febrim producere valent. Si calcu
lus penitus duftum obftruit, excrementa riauedine tingi nequeunt, neque officium fiium inteftina peragent, ob bilis defe&um, quae, in fanguinis maflam refumpta, vrinam, cutim, oculos, reliqua tin
get. Si confeftim calculus in duftum illabitur, & omnino illum ob
ftruit, fubitaneusenafciturifterus. Si velociter protruditur ininteft-i- num, aeque fubito remouetur morbus, liberato bilis tranfitu. Si plures fibi inuicem calculi iuccedunt, remiifiones oftendit aegritu
do. Quoties eximium inter eorum prolapfus interuallum fuerit»
toties periodicas reuerfiones habebit. Diarrhoea faepe hunc mor
bum ianat, aut coniequentia potius fanationis eft. Quamprimum enim calculus inteftino illabitur, bilis retenta con/equirur magno, flumine & diarrhoeam excitat, quo tempore lapillum vnumvelplu' res inter excrementa alui reperire licebit.
Ita non folum ex concretis feu calculis iufta ratio phoenome- norurpi&eri dari poteft; fed ex iis etiam folis effe&us variarum cauflarum .manifeftarum intelligitur. Morbus hinc, exempli gratia, oboriri notatus eft, ex violenta ira, equitatione, emetico, paroxys- mis febris, & variis aliis conuulfionibus, aut agitationibus corporis:
quod non alio rationabilius modo contingere imaginari poifumus,
<$uam calculo, flu&uante prius in cyftide fellea * his vero corporis
Ο ο ο o 2 con-
66 ο ACTA EDIN BV R GEN SIA
concuflionibus eie£to. Inde mihi in promtu eft exiftimare, decipi frequenter pofle medicos, vbi fpafmos, inflammationes, colicas, ingefta acria, & fimilia, in iclero procreando accufant, per folam bilarii du&us conftri&ionem, fine concreti vliius ope. Etenim, in his cafibus, aut non adeo permanentes poffunt efle eauflae, (verbi gratia, fpafmi non tam diu, ac de ipfa aegritudine conftat, duratu
ri eiTe videntur) aut illae cauiTae non tam cito morbum inducent, quam ipfae apparent, quod de inflammatione valet. Atque 11 hic affectus a variis memoratarum cauflarum dependeat, non tam cito, ac frequenter fit, euaniturus fuerit. Facilius igitur concipitur quonam pafto violentae eiusmodi occafiones propellant concretum aliquod, cauflam morbi dire&am feu immediatam.
Itaque fi repertum eft, calculos frequentiifime originem huic aegritudini praebere, fine accelfione vilius ex reliquis iis caulfis, quas aurigini producendae fufHeere fupra coneetfi; fique hae ceterae eauflae adeo, vti monui aptae funt propellendis concretis feu calcu
lis fluftuantibus, tam faepe in cyftide obuiis; fequirur, medici'aci aegrum i&ericum acciti primum quidem officium eiTe vt confideret, an aliqua alia caufla manifefta fe oftendat, fine vlla calculi indicatio
ne, vtque, pro peculari morbidae huius eauflae indole, remedia praecipiat; verum, vbi vel fymptomata calculi in bihriis viis hae
rentis cum reliquis complicantur, vel euidens ratio nulla eft, quae raro fore videtur, cur non fufpicari liceat, calculos in partem occa- fionum huius morbi venire, ibi fingulariter, in curationis indicationi
bus, ad huiusmodi concreta refpiciendum efle.
Obie&um efle fcio notioni huic, de tam frequenter ex biliofis concretis oriundo iftero, non repertos efle lapides in duftibus illis, quamuis in corporibus iftericorum difle&is quaefitos; in aliis vero fixos in duftibus calculos haefifle, line praegreffo iftero. Ad pri
orem obie&ionem refponderi poteft, conceflum iam a nobis, pofle
alias cauflas originem huic morbo praebere. Et plures cafus fup-
poni queunt, vbi, licet calculi produxerinticterum, poftulari tamen
nequeat3 eos in corpore reperiri debere. Vt fpecimen inter multa
vnum
D E A V R I G I N E . 6 β ΐ ynum adducam: fi aeger exhauftus diarrhoea intereat, quae, illa- bentibus in inteftina concretis, tam frequenter contingit, vanum fue- - rit ifta intra corpus reperiunda exipeclare. Altera obie&ione aeque parum probatur, quod probandum contra me foret, nifi fingulares circumftantiae variae accurate fimul obferuentur. Verbi gratia: fa- tisne diu calculus in ipfo du&u iam haeferit, ad producendum mor
bum, an vero folum mortis agone eo fuerit propulfus; magnusne fatis fit, eumque fitum habeat, vt curium bilis impedirepoifit, an ad
huc tranfitum huic liquori concedat; fanumne fit hepar, & aptum bonae bili fecernendae, an potius aegre aliter habeat, & vel paruam aut nullam perfecerit feCretionem vel liquorem a bile diuerfum ? Quod fi enim circumftantiae pofteriori ex his, quos alternatim pro- pofuij modis fe habeant, obferuatio ifta vim· obiectionis non habebit, Vt autem ad curationis methodum redeam, iam ptopofui ratio*
nes, quibus permotus exiftimo, medicos in longe plurimis i&erico*
rum aegrorum cafibus ita agere debere, vt ad calculos expulfionetn molientes attendant. Atque hoc eo adhuc magis neceflarium vide
bitur, fi cauffias praeter hanc ceteras reputemus, quarum variae aut cu
rationem non admittunt, aut vix patiuntur vt multa de fucceflu cura
tionis in iis tra&andis ipondeamus. Tales funt largi prope du&um bilarium magnum tumores, venena aliaeque. Ab his igitur fi abftra- hamus, idque attendamus infuper, ceterarum cauffarum plerasque non fufficientibus feie fignis diftinguere, vt a concretis dignofci queant, haud inepte affirmari poife videtur, de aurigine magis, quamde alia quaquam aegritudine dici pofTe, curari eam debere cum vna
indi
c a t io n e
generali, expellendorum calculorum; ipasmos vero, inflam
mationes, tumores, cetera, confideranda eife tamquam fymptomata concomitantia, quae in curando aegroto omnino refpici debenr, dum praecipuam indicationem profequimur. Medicamentorum ve
ro adhibendorum forma atque intentio perquam prope ad eam ac
cedat oportet, quae ad calculos renum vreteribus impa&os ex vfu eft, quippe cum hac,r quam modotra&aui, materie, peranalogiam eximie validam, confpirantes,
DIS-
· ~ i i'i
DISSERTATIO EPISTOLARIS.
V IR O I L L V S T R I
IO AN N I SA M V E L I
n o e. d o m. d eB E K G E R
S. P.
D.
PAVLVS G O T T L IE B W ER LH O F 1 VS.
662 DISSERTATIO EPISTOLARIS
Q uum nuper tam felici mihi eiTe contingerer, vt Cellis apud Te.
per horulas aliquot verfari, tuaeque & humanitatis, & do£tri- nae, & experienriae, & bibliothecae Jplendidae theiauros admirari atque in meos vfus vertere liceret; communicafti, inter, alia cime- lia, mecum volumina priora duo rarioris adhuc in Germania operis, cuius tertium iam prodiifle eum gaudio comperi, a florum focietatis Edinburgenfis medicorum. ('medical ejfays and obfervations revifed and publishedby afociety of Edinburgh. 1733. 17 34·) Maximas eo nomi
ne gratias ago, quod eius libri penitiorem notitiam acquirere per Te conceffum fuerit. lnftitutum fane focietatis nobile eft, & in magna artis falutaris compendia atque incrementa eo magis paratum, quo iniignior in eo elucet colleftorum eruditio, diligentia, finceri- .tasque, 8c indicandi facultas, & quo propius concinniusque omnia ad medicinae cultorum vtilitatem referuntur. Obferuationes baror metricae, thermometricae, hygrometricae Edinburgenfes, cum i- pfis tempeftatum fuccelTionibus, fimilibusqueobferuationibus ex aliis locis comparatae, exafte recenfentur.: morbi epidemii fporadesque enarrantur: obferuationes atque exercitationes circa hiftoriam partis ex arte noftra ciiiuscunque, circa medicamenta fimplicia& compofi- ta,
o p e r a tio n e s& experimenta chemica, anatomen, oeconomiam ani
malem, theoriamque&praxin tumonedicam, tum chirurgicam, vber-
tim exhibentur, additis figuris aeri curate incifis: denique non folum
dete£lio~
DE PVLVERE ALTERANTE EDINBVRQENSIS. 663 dete&ionum nouarum in quacunque medicinae parte vbicunque fa-
£tarum,fed librorum etiam medicorum recens vbiuis terrarum edito
rum vel promiflorum, aliorumque rei publicae medicae memorabi
lium catologus, quam fieri potuit exquiiitiifime, fiftitur. Neque fere quicquam ex remotiorum nationum regionibus effugere poft- hac diligentiifunorum colle£torum {ludia pofle videtur, quum Ger
manorum noftrorum obferuationes librosque iam adeo curiofe e- narrauerint, vt vix in ipfa Germania aeque nota forent, nifi incli
tum Norimbergenfe commercium priores eruditionis medicae de- fe£tus eam in rem fuppleret: cuius tamen commercii iitppetiis etiam feliciter fruitur Edinburgenfium focietas, & iupplet quaedam* quae illi inferta non funt.
Edidit, verbi caufla, an. 1732. Erfurti cl. D. Io. Wilhelmus Albrechtus, profeffor iam & decus nouae academiae regiae Goet- tingeniis, obferuationes anatomicas circa duo cadauera mafculina.
Diftra&a funt breui exemplaria opusculi, adeo vt neque mihi legen
di copia fieri potuerit, qui iam cl. auctori tam prope loco & amici
tia i unctus fum. In itudiofiifimas .tamen collectorum Edinburgen- fium manus venir, ex quorum T . 1. 3 37. iq. inter inuenta noua dif- co, amicum illum noftrum (a) reperifle Veficam hominis robufli in iex tunicas diuifibilem, e quarum numero mufculofam eximendam putat, quippe meris fafciculis fibrarum irregularibus conflantem ,((2 )j partem inie£tionis cereae cinnabari tin£tae, quae viam fibi parauerat inter cellulares membranas, quibus tunicae venae alicuius tegeban
tur, puluerem ringentem pof^fe reliquitfe (7}; iniecta cera in ve
nam pulmonariam finiftram, repletam etiam efle venam aliquam adfcendentem in.extima pleurae parte, ad quatuor vel quinque pol
lices a vertebris, ramulosque vicinis partibus impertientem. Quae res, vlteriori indagine digni i lima, fi perpetuo, vel frequenter ita fe haberet, vt pulmonaria & thoracica vafcula inter fefeconfluerent, magna fane multis phyiiologicis paihologicisque obfcuritatibus lux afiundi pofle videtur.
Inter
664 DISSERTATIO EPISTOLARIS
Inter exercitationes vberiores, quae maximam horum a&o- rum Edinburgenfium partem abfoluunt, oculos meos tum plures curiofiilimae aliae, tum inter alias ad fc conuerterunt duae, altera, quae vol. I. p. 46. fqq. exftat, de medieim aliqua alterante ex mercu
rio'j altera de aurigine, quam p. 30 f. fqq. exhibent. Prioris au
ctor eft cl D. Alex. Plummerus^ collegii medici focius & profeffor academiae Edinburgenfis meritiffimus; alterius fcriptor nomen ad
huc reticuit fuum. Conftitui latine viramque reddere, volante ca
lamo, vt expiorarem, an hoc fpecimine Germanorum noftrorum pluribus, quibus vel linguae, vel libri copia non eft, idem ad huius integri cognitionem le&ionemque defiderium exiftimulare poflim, quo ego in tertium volumen propediem adipifcendum feror.
Medicamentum illud alterans ex mercurio, quod prior diipu- tatio candide detegit, feliciter in tuam, vir illuftris, praxin affum- tum, & ad aluum faliuamque ciendam minus aliis mercuriali^us ferri, & fine moleftia penetrantillimum efftcaciflimumque efle, me
rito laudafti mihi: & ego iam ex eo tempore pluiculis aegris meis cum optato illo fucceffu praebui, praebuitque fuis vir fummus, ami
cus nofter excellentiffimus, Ang. Joannes Hugo, poftquam illud fub titulo pulueris ali er antis Edinburgenfium inpharmacopoeas noftras in
troduximus, dedimus bis in die, cum magna efficacia, non nifi gra
num unum & femis, duo, tria, continuato per plures hebdomades ufu, additis, pro re nata, aliis. Maiorem enim fulfuris antimonii dofm faxile vomitum, calomelitis continuati faliuam ciere, inter no- ftrates dudum experti fumus. Conftat, vti ex ipfa exercitatione patet, aequalibus partibus mercurii dulcis fexies fuhlimati & fuljuris aurati antimonii. Nos Glauberianum affundimus, in pharmacopoeis noftris purgantis catholici titulo dudum nobis vfitatum, v. obferu. de febr. Se£t ΠΪ. §. II. not. h. neque minus laudabile exiftimauerimus tenerum illud fulfur tertiae praecipitationis, in cl. D. Roempkri dif
fert. de catarrho fuffocaiiuo deferiptum & tantopere commendatum, de quo etiam vid. celeb. Iunckeri confpett. ehem. p. 1023. 102 f.
Quod cl. Plummerus praeferendum exiftimat iiilfur antimoniiSalae ve
reor
DE AVRIGINE. 661 reor ne nimis itmile iulfuri communi fit, & regulinis particulis, quae teneriores, <St fulfureis diicerptae & immixtae, praecipuam fui furis;
antimonii vim conftituunt, magis deftitutum. Ipfae enim fulfureae a communi iulfure non differunt. Id vnum adhuc noto, ab ili. Hu- gene mihi relatum, aliquoties ipfum iam antehac aegros tinea chro
nica, achoribusque, & fcrophulis affe£tOs feliciter curaffe, continu
atis per aliquod tempus pulueribus, commixiis-ex fuccino, exiguisque dofibus mercurii dulcis, & purgantis catholici': quae res candidiffimi obferuatoris Edinburgenfis conie£turam confirmat, qua ab aliis for- fan ingeniis fimilia conamina,iimiles miicelas dxiorum illorum potenti
um medicaminum, (ponte etiam excogitari potuiffe, vt cum ipfius inuento conipirauerint, exiftimauit. Pari ratione mjartialium cum fi.il fu ve antimonii mixtorum magnam in chronicis morbis variis effi
cientiam , ac infigne virtutis augmentum, & nos faepe obferuaui- mus, & obferuando praeiuerunt ili, Hoffmannus in notis adPoteriuiti,
& b. Lentilius m iatrwnnematis.
Differtatio de aurigine in eo maxime eft, vt probet, eutn morbum non proxime & proprie hepatis obftru£tionibilisquefecre- cioni impeditae, fed bili, maxime cyilicae, iam fecretae & regredi- enti, eiusque itineri obftru&o, idque plerumque ob concreta cal- culofa in fellis cyftide, deberi. Summam fane attentionem meren
tur curiofae illae obferuationes apud Bonetum & alios de iftero ex veficae felleae calculis colle£lae, item cl. D. Bezoldi differt, de eho- lelit/w, & amici noftri doctiffimi experientiifimique cl. D.Io. Gunthe- ri Albrechti·, poliatri Hildefienfis, Jcrutinium itteri ex calculis vefi
cae felleae 1696. editum. Et recte quidem cl. Bianchi hiftor. hepat.
p. 322. disquifitionem de i£tero ita claudit: “ Iamque] cum notabili
“ animadueriione tractatum abfoluamus: i£teros pertinaciores, vel
“ fanatos & faepius facileque recidiuantes, exinde incurabiles reddi
to s , a calculo cyitidis felleae fere produci, cadauerum fe£tiones
“ quam plurimae nos & Bagliuum docuere.,,
Neque affenfum noflrum exprimit ingeniofiffimus Pecfilinus
©bferu. f8· L. 1. quam infcripfit: iBerus fine obflruclione folliculi
P ppp fel-
666 DISSERTATIO EPISTOLARIS fellei^ & eiusdem obftruEiio fine ittero, vbi i&erum a vefica fellea ob*
ftru&a rariflimum είΓς, & fallere nos obferuationum indices con
tendit, quando eum ah obftru£tione vefmike felleae* nunc etiam a calculo, repetunt; & -vero efle fimilius, in ipfa mada fanguinis latere fermentum, archeumue operantem, qui fecretionem, folidi texturae debitam, in ftuido peragat, & το χσλω&ες centrale occul- tumque in fuperficiem euocet. Non in manus nofiras peruenit laudata in eleganti difputatione eeleb. Fateri de ittero ex contufione dextri hypochondrii mox orto, & per diarrhoeam criticam hreuifoluto, diflertatio ck EX D. a Bergen, profeflbris medie, p rimar. Francofurt.
de bile itteri cauffa fiBa: neque adeo quae do&iflttmo viro, cuius icripta politiflima multo cum fruftu peruoluere foleo, eam in rem fit fententia, aut dubitatio, adhuc edoceri potuL Meae vero tenuitatis iudicio bilis verae in fanguine, cute, oculis, vrina, falina, praefen- tiam, in digeftionis oeconomia abfentiam, vel defe&um, omnia figna offendere videnturr quamuis regreffa ad fanguinis maflam,
& alieno loco, alienis particulis, poft fa&am facretionem, implici
ta, aliena quaedam phaenomena exhibeat, neque, fi ita luber, eo
dem iure3 quo iuo in loco, bilis vocari mereatur, amaritudinem praecipue, praeterquam in ialiua, vix offendere folita % infra£io &
temperato fale bilis amaro in aliis liquoribus»
Vocabimus tamen ita, quia fcholae notio, & praecipua feu Cp&
cifica differentia,. & rei origo confpirat. Si quid enim iudico, oriri vix ac ne vix quidem poteft peculiaris iffe & /pecificam iwi generis tin&uram imprimens color, iymptomatumque cotiftuxus, ni fi ex re- gurgitanteTvt aiunt,.feu reciundanre ad ianguinem, & inde ad arterio- fes etiam lymphaticas, & corporis habitum refwfa bile vera, quaeianx praeparata erat, St ab hepatico fanguine feceflum fecerat, liue he
paticam, fiue cyfiicam, liue vrramlibet exiffimes. Nullo experi
mento probari, nulla ratione (uffxcienti eulnci, nullo· fimili oecono»- roiae animalis exemplo ilhtttrari pofle· videtur, iaponem illum natu
ralem, exquifite & fingulari ftauedine tin&um & tingentem, in
globulos languine fpecifice grauiores collefturn, tanto oeconomiae
cor-
DE AVRIGINE. 667
corporis artificio in hepate, poft paraeparationes varias, componi, feparari, iecerni ioJirum, magnisque in vicina viibus, peri&eri fym - ptomata vitiatis, deftinatum, extra eius artificii confortium, iolo in- teftino fanguinis motu, vtf Pechlimis vult, vel neicio cuius archdi afflatu, ex ipfo fanguine fefe euoluere, talibusque phaenomenis in a- pricum prodire pofle, vti in aurigine fenfibus obuium eft. Talia ii fanguis, vel inteftinum eius fermentum, vel archeus, praeftare ex fe potiet, fi talem ac tantam συγκςκη-ως δίαχζίτεως poteftatem taiia habe
rent, tanto organorum & oeconomiae mechanicae apparatu opus non fuiffe videtur, quantum fecretiones omnes, & biliofa praecipue»
requirunt.
Vafis vero reforbentibus venofis ad cauam venam tendentibus, quibus alibi continuo humores varii in ftatu iano & morbofo, medi
camentorum particulae, balneorum humiditates, mercurialesglobu
li, introrium fiiicipiuntur, quaeque, pro communi oeconomiae corporis ratione, in confiniis fecretae bilis tam hepaticae, quam cyfticae, itidem dubio procul hiatu9 offerunt,- reduci vtramque ad fanguinis maflam pofle, nihil vetat. Ad certum tamen raritatis gradum, eorumque hiatuum proportionem, attenuati praeter natu
ram fint oportet, & in ferum biliofum conuerfi fpiiTiores bilis glo
buli, vel inteftino moru, & crafeos cohaefionisque perturbatione, vel fpasmorum fiue idiopathicorum fiue fympathicorum impetu,vel vtriusque. Pvotrufi etiam fint oportet in ifta orificia motibus re
trogradis, vt eo adigantur, quo alias non niti tenue & leue ferum, non proprie biliofum, naturaliter inhalat, vtque deinde, vbi ad ma
iora vafa venerint, vniti iterum, ilcut diicerpti globuli liquidi homo- genei folent, bilis verae imaginem auriginoiam repraefentare, at
que ita per corpus diffundi queant. Concipi hinc poteft, quomo
do multiiugae cauifae, propinquae & remotae, morbum hunc vel dire&e, vel indire&e producere, & modo diutius, modo breuius feruare pofiint, & qui fieri queat, vt ipfe cyftidis calculus, vel fuo corpore, vel ipasmis excitatis, du&um cholidochum occludens, &
elabendo denuo aperiens, non femper id efficiat, quod faepiifime folet. Scilicet requiritur in ipfa bile, partibusquc folidis eam mo-
P p p p s uen-
668 DISSERTATIO EPISTOLARIS uentibus recipientibusque, certus habitus, certa agendi patiendique vis, vt regreflus ad ianguinern promoueatur. Motus illi anomali bilem iam fecretam cohibentes a iufto itinere, <Sc retropellentes, vel, pro caudarum ratione, aeque ac aliae humorum ad aliena loca propulfiones, diu fatis durare interdum continenter poifunt, vel cum remiilione aut, intermiifiosae repetere. Sique etiam intermit
tant, plerumque fit, vt altius iam maifae circulanti immixta, vafcu- lisque remotioribus impa&a fit morbofa materies, quam vt ipfa au
rigo, id eft, cutis, oculi, lotium auriginofum, ram cito, cum cef- fante illa motuum & ftri&urae peruerfitate, denuo ce/fare queat.
Neque igitur forfan adeo generalis pellendi calculi indicatio,vbi- cunque ifterus apparer, adeile videbitur, vt non etiam aliis dicata indi
cationibus remedia, per experientiae fidem potius, quam obftru£tio- nis hepatis pro proxima caufia habitae theoriam reperta, amara, fa- lina, euacuantia, fubadftringentia, tonica, martialia, acidulae, prae*
dpue Pyrmontanae, multis faepe nominibus commendanda eife vi
deantur. Atque haud fcio, an, qui primum i£tero laborat, neque alia calculofae diipofitionis indicia haber, in eius vitii fufpicionem merito ftatim venire queat: licet altero oculo ad id reipicere nun
quam nocuerit.
Vel iolus ille infantum plerorumque recens natorum ifterus, medicatione vix ac ne vix quidem indigens, a fola noua, poft hau- ftum aerem, folutumque vmbilicum, & interceptam cum materno corpore connexionem, fanguinis circulatione circa hepar, atque in
de oriunda irritatione & ftri£tura, bilisque tenerius cohaerentis im
petu nouo, & facillimo regreflu, oftendit, quam multi efle queant, quam multi fint icterici, fine calculi fufpicione iufta. Sub ftatu epi- demio febrium intermittentium, continuarum, continentium, purpu
rae etiam & rubrae & miliaris, cui declinanti & imperfe£la crifi ib- lutae auriginem fuccedere faepiuscule obferuauimus, & alias etiam, tot /aepe vifuntur i£terici, facile curandi, fine calculi expulfione, ne
que, fublatis femel anomaliis crafeos & motus humorum fibrarum-
qae,
D E A V R I G I N E . 669 que, iterum relabentes, vt, licet frequentiifime i&eri, praefertim recidiui, pertinacis, exitiofi, cauifa continens vel coniun£ta iit cal
culorum, vel concretorum tartareorum, in cyilide progenies atque exinde propulfio, alias tamen cauflas ;haud immerito, fine calculis, faepe faepius concedere debeamus. Qiiod fi igitur per fua fe figna aurigo manifeftet, quae egregie recenfentur in Neirtcri fundamentis medicinae, ili, Bianchi hiftoria hepatis, confpeftu medicinae celeb. Jun- ckeri, itemque, ne plures auftores memorem, in peculiari diifertatio- ne elegantiifima excell. Schultzii de ittero, tunc omnino, vti pruden
ter do£Uifimus au&or Edinburgenfis innuit, & ad alias cauifas om
nes, & ad calculi forte prolabentis fufpicionem refpiciendum eft.
Elegans videtur, & his reipe£tibus apta medendi methodus, quam, fat fibi ea in re conipirantes, quos modo laudaui, au&ores exhi
bent, Arrident euam praecipue celeb. Schaltzii de ipeciebus cauf fisque i£leri variis, & de ipfis calculis veficae felleae, §. 16. & 27.
notata. Perplacet eius methodus, caurionesque pra&icae, quibus, vbi de toni roborandi indicatione agit, haec addit: “ Laudant alii
"martialia ; fed excell. Alex. Camerarius plurimum celebrat corticem
<lPeruuianum, quem imitaturus legat di/fertationem de vfu corticis
“ a febre ad i£terum extenfo. Et quamquam ipfemet experiendi hanc
«methodum occaiionem nondum habui, ab expertis tamen fide di-
“ gniifimis viris cognoui,quod omnino bene fe gerat haec medicatio.
Enimuero ad coercendam fecernendae bilis crafin, vt fecreta neque concrefcendo in calculos diftos apta fit, neque turgefeatnimis atque attenuetur; ab roborandum tum feCernentis vi/ceris, tum du- ftuum ipiorum, fpasmis & expanfione debilitatorum, tonum; ad fubi- gendam, quae circulantibus humoribus vafculisque alienis intruia eft, .bilem; ad reddendum vafis non bilpriis, alieno pondere liquo- risque peregrini impetu deie£tis, robur; & ad digeftiones excretio- nesque in ordinem redigendas; atque ita ad multiplices in ifterocal- culofovel non calculofo indicationes aptum omnino cenferi debet tan
topere commendatum a celeb. Camerario remedium: cuius laudata dif f^rtadovelfola contemtoribus corticis os obiurare deberet, vt>locoge-
P ppp 3 ne- „
670 DISSERTATIO EPISTOLARIS
r.eralium edictorum, limitationes iuftiffimas admitterent, &, omiffie conuiciis & infru&uofis difcepta-tiunculis diale&icis,in vnanimem artis (merito locupletandae Sc ab abufibus feparandae, feruatis viibus, cul-
4
