166 Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
tyny. Nie widzę jednak żadnego sensu w pozostawieniu znaku w transkryp- cjach „ß”, który w polskim alfabecie nie istnieje.
Mimo sformułowanych zastrze- żeń inicjatywę wydania reprintu na- leży ocenić pozytywnie, zwłaszcza że zachowane komplety pisma należą do rzadkości. Warto wspomnieć, że pierw- szy jego badacz – J. J. Ossowski miał do dyspozycji tylko jeden rocznik34. Jest to również dowód uznania i pamięci dla Gizewiusza i pozostałych współtwór- ców pisma. Połączenie edycji faksymi- lowej z aparatem krytycznym to do- bra koncepcja, nawiązująca do formu- ły edytorstwa dokumentarnego, które może się poszczycić na polskim grun-
34 J. J. Ossowski, dz. cyt., s. 114.
wy wytwór dziennikarski, jakim jest czasopismo, ale również panujący na uczelniach polskich w latach 1945–
–1989 nastrój oraz klimat politycz- ny, społeczny i kulturalny. Ograniczy- ła się do opracowania wyłącznie pra- sy uniwersyteckiej. Temat ten był już poruszany w literaturze przedmiotu, ale zawsze w sposób ograniczony tyl- cie dużymi osiągnięciami35. W odnie- sieniu do prasy takie koncepcje można realizować w przypadku niewielkich objętościowo, a ważnych czasopism, takich właśnie jak „Przyjaciel”, i warto sformułować przy tej okazji postulat, aby tego rodzaju inicjatywy powsta- wały najlepiej wspólnym wysiłkiem lub przy wykorzystaniu osiągnięć pra- soznawców, literaturoznawców i hi- storyków, by otrzymać wieloaspekto- we i kompletne opracowanie edytor- skie i naukowe.
Grzegorz Nieć
Instytut Informacji Naukowej i Biblio- tekoznawstwa Uniwersytetu Pedago- gicznego im. KEN w Krakowie
35 Zob. J. Sowiński, Między oryginałem, ko- pią a falsyfikatem. Polskie edycje faksymilowe, Kraków 2009, s. 103–135.
A
utorką recenzowanej książki jest absolwentka bibliotekoznawstwa i informacji naukowej Uniwersyte- tu Mikołaja Kopernika w Toruniu, za- trudniona na stanowisku adiunk- ta w Katedrze Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Kazimie- rza Wielkiego w Bydgoszczy. Jej zain- teresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień związanych z praso- znawstwem i rynkiem książki. Recen- zowana praca wpisuje się w jej kilku- letnie badania naukowe i jest udaną próbą zaprezentowania całego dorob- ku czasopiśmiennictwa studenckiego opublikowanego na uniwersytetach polskich w latach 1945–1989. Autor- ka starała się oddać nie tylko goto-Joanna Gomoliszek, Uniwersyteckie pisma studenckie w Polsce
w latach 1945–1989, Toruń: Dom
Wydawniczy DUET 2011, 582 s.,
ISBN 978–83–62558–13–1
167
Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
ko do pewnych okresów lub pojedyn- czych tytułów.
Merytorycznie publikacja składa się z dwóch części: opisowej i katalo- gowej. W części opisowej J. Gomoliszek zaprezentowała i opracowała wszyst- kie czasopisma studenckie w układzie chronologicznym. Przyjęty przez au- torkę podział wiąże się przede wszyst- kim z rolą środowiska studenckiego w historii PRL-u oraz jego wpływem i znaczeniem w kształtowaniu proce- sów dziejowych. Tę część pracy stano- wi pięć rozdziałów, w każdym przed- stawiono periodyki z lat 1945–1956, 1956–1968, 1968–1981, 1981–1989.
W pierwszym – wprowadzającym au- torka przedstawiła ewolucję organiza- cyjną, naukową i kulturową ruchu stu- denckiego w Polsce w latach 1945–
–1989 na tle rozwoju szkolnictwa wyższego w PRL-u. W rozdziałach II–V dokonała szczegółowej charaktery- styki czasopism w układzie chronolo- gicznym. W rozdziale II i III oddzielnie przedstawiła wydawnictwa periodycz- ne, efemerydy wydawnicze i dodat- ki studenckie. W rozdziale IV i V omó- wiła czasopisma ze względu na rodzaj obiegu wydawniczego. Pierwszą wy- odrębnioną grupę stanowiły periodyki wydawane w oficjalnym obiegu, drugą – wydawnictwa bezdebitowe. W roz- działach tych autorka nie zaprezento- wała już dodatków studenckich, po- nieważ były one wówczas nielicznymi inicjatywami całego środowiska aka- demickiego, nie zaś uniwersyteckimi.
W ostatnim rozdziale omówienie wy- kracza wprawdzie poza wyznaczone ramy chronologiczne, ale tylko w tych
wypadkach, w których opisywany ty- tuł ukazywał się jeszcze w okresie III Rzeczypospolitej Polskiej.
Część katalogowa stanowi pe- łen wykaz bibliograficzny wszystkich tytułów prasowych opracowanych w pierwszej części książki, zestawie- nie ich możliwe było dzięki skrupu- latnej kwerendzie w bibliotekach uni- wersyteckich oraz w Archiwum Opo- zycji Ośrodka „Karta” w Warszawie i Fundacji Centrum Dokumentacji Czy- nu Niepodległościowego w Krakowie.
Istotnym źródłem wiedzy o niezacho- wanych tytułach prasowych były także opracowania naukowe oraz same cza- sopisma studenckie.
W recenzowanej publikacji opra- cowaniu poddano 367 tytułów praso- wych wydawanych przez studentów uniwersytetów polskich, co stanowi tylko część całego dorobku czasopi- śmienniczego środowiska akademic- kiego w latach 1945–1989. J. Gomoli- szek ze szczególną starannością i bar- dzo kompletnie przedstawiła wszystkie wydawnictwa. W niektórych przypad- kach pojawiły się trudności w opraco- waniu tych tytułów, które nie zacho- wały się w większej liczbie numerów;
trudności badawczych przysporzyła też autorce efemeryczność pism, tylko nieliczne ukazywały się dłużej niż kil- ka lat, a rzadko podejmowano próby ich reaktywowania. Wszystkie te pro- blemy zostały uwzględnione w recen- zowanej pracy.
W książce przedstawiono bogatą i różnorodną paletę typów prasowych, przygotowywanych nie przez profesjo- nalistów, ale młodych ludzi stawiają-
168 Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
cych w dziennikarstwie pierwsze kro- ki. Część z nich powstawała na wyraź- ne życzenie władz uczelnianych i or- ganizacji studenckich. Pisma te miały zazwyczaj jasno określone cele i zało- żenia programowe, a ich twórcy wyka- zywali znaczną zachowawczość w wy- rażaniu poglądów i opinii. Drugą gru- pę stanowiły periodyki niezależne, wydawane najczęściej w wyniku spon- tanicznego zrywu założycieli, wyraża- jących krytyczny stosunek do rzeczy- wistości. Pisma te spełniały funkcję ideowo-wychowawczą oraz warszta- tową. Żacy zdobywali w nich pierw- sze doświadczenia dziennikarskie i li- terackie. Na łamach prasy studenckiej poruszano tematykę wyjątkowo zróż- nicowaną i niejednorodną. Studen- tów interesowały sprawy swojego śro- dowiska, zagadnienia ogólnopolskie i ogólnoludzkie w dziedzinie polity- ki, spraw społecznych, gospodarczych
i kulturowych, czego wyrazem były różne formy wypowiedzi (informacyj- ne, publicystyczne i literackie) poja- wiające się na łamach czasopism.
Główną zaletą omawianej publi- kacji jest szczegółowa analiza praso- znawcza, redakcyjna i treściowa pre- zentowanych tytułów oraz zarysowa- nie głównych idei przyświecających młodym dziennikarzom, a także odda- nie atmosfery panującej w środowisku wydawców i odbiorców pism. Omó- wione tytuły są cennym materiałem świadczącym o potencjale intelektu- alnym młodych ludzi. Pracę tę należy polecić wszystkim badaczom historii PRL-u, ponieważ znajdą w niej cenne źródło informacji do dalszych badań.
Zdzisław Kropidłowski
Katedra Informacji Naukowej i Biblio- logii Uniwersytetu Kazimierza Wielkie- go w Bydgoszczy
