2008, nr 1
O
bserwując rynek wydawniczy, można zauważyć kilka dyżurnych tematów, którymi pasjonują się dziś lu- dzie pióra. Jednym z nich jest bez wąt- pienia oblicze współczesnych mediów.Potwierdza to tym samym rangę i zna- czenie środków masowego przekazu we współczesnym świecie. Niejedno- krotnie słyszymy przecież, że media to władza, i to niekoniecznie czwarta, ale nawet pierwsza. Mass media stały się tematem niezwykle modnym, ale war- to zauważyć, że chociaż mnogość wy- dawnictw poruszających tę kwestię jest imponująca, to powstają jeszcze prace o ciekawym i nowatorskim spojrzeniu na to wielopłaszczyznowe zagadnie- nie. Taką publikacją jest książka Toma- sza Mielczarka zatytułowana Monopol, pluralizm, koncentracja. Środki komu- nikowania masowego w Polsce w la- tach 1989−2006. Głównym celem auto- ra było przedstawienie, na podstawie dostępnych materiałów archiwalnych i prasowych oraz relacji, zarysu dziejów polskich środków komunikowania ma- sowego we wspomnianym okresie.
Tomasz Mielczarek jest history- kiem dziejów najnowszych i praso- znawcą, profesorem Uniwersytetu Hu- manistyczno-Przyrodniczego Jana Ko- chanowskiego w Kielcach. Niejed- nokrotnie poruszał już zagadnienia medioznawcze, tym razem skoncen- trował się na przeanalizowaniu środ- ków masowego przekazu w okresie siedemnastu lat istnienia Rzeczypo- spolitej Polskiej. Jednak jak sam zazna-
Tomasz Mielczarek: Monopol, pluralizm, koncentracja. Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989–2006, Warszawa:
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2007, 399 s.
ISBN 978-83-60807-18-7
czył, nie stawiał sobie za zadanie opi- sania teoretycznych ani ekonomicz- nych aspektów tego zjawiska (s. 8). Na podstawie bogatej bazy źródłowej oraz pokaźnego wykazu opracowań i arty- kułów prasowych przybliżył czytel- nikowi zasady funkcjonowania radia i telewizji oraz rynku czasopiśmienni- czego w Polsce w latach 1989−2006.
Pominął natomiast najnowsze formy przekazu informacji, jakimi są Inter- net i telefonia komórkowa.
Omawiana książka składa się z pię- ciu rozdziałów, napisana jest językiem jasnym i zrozumiałym. Tytuły, które autor nadał poszczególnym rozdzia- łom, dobrze odzwierciedlają ich zawar- tość. I tak, w pierwszym z nich, zatytu- łowanym Uwarunkowania funkcjono- wania mediów, Mielczarek dokonał „su- biektywnego wyboru elementów, które miały największy wpływ na polskie me- dia po 1989 roku” (s. 12). Dwa kolej- ne rozdziały (Prasa informacyjno-pub- licystyczna i Czasopiśmiennictwo) po- święcone zostały rynkowi prasowemu w Polsce. Autor ciekawie zaprezento-
180 Recenzje, omówienia i przeglądy piśmiennictwa
wał wydawane w latach 1989−2006 ty- tuły prasowe, choć jest rzeczą oczywi- stą, że nie wszystkie periodyki zosta- ły omówione w takim samym stopniu.
Dużo uwagi poświęcił wybranym dzien- nikom („Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpos- politej”, „Życiu Warszawy”, „Życiu”, „Try- bunie”, „Naszemu Dziennikowi”, „Su- per Expressowi”, „Faktowi”). Komplek- sowo zaś potraktował ogólnopolskie dzienniki ekonomiczne i sportowe, te- lewizyjne tygodniki repertuarowe oraz prasę: opinii, lokalną, sublokalną, ka- tolicką, kobiecą, a także prasę dla męż- czyzn oraz dla dzieci i młodzieży. W za- kończeniu tej części zamieścił krótkie podsumowanie polskiego rynku praso- wego. W kolejnych dwóch rozdziałach autor przeprowadził analizę materia- łu dotyczącego radiofonii i telewizji. Po- dobnie jak w przypadku czasopism, do- konał subiektywnej selekcji i zaprezen- tował tylko niektóre przedsięwzięcia ogólnopolskie (publiczne, komercyjne) i lokalne. Mielczarek odsłonił czytelni- kowi kulisy funkcjonowania ówczes- nych stacji radiowych i telewizyjnych, opisując, w czytelny i zrozumiały spo- sób, mechanizmy działające w tych in- stytucjach w prezentowanym czasie.
Z tego krótkiego zestawienia te- matycznego widać, że książka Miel- czarka jest publikacją, która powinna zainteresować każdego pasjonata me- diów. Tekst wzbogacony został tabela- mi, dokładniej ilustrującymi i podkre- ślającymi wybrane dane statystyczne.
Załączone indeksy: osobowy i tytułów, pomagają czytelnikowi odnaleźć kon- kretny tytuł czy też nazwisko. Plusem tej pracy jest jej logiczne uporządko-
wanie. Autor starał się zaprezentować świat mass mediów w historycznym kontekście opisywanych wydarzeń.
Siedemnaście lat transformacji ustro- jowej w Polsce to równocześnie sie- demnaście lat budowy wolnego ryn- ku mediów. Jak udowodnił Mielczarek, jest to okres ciekawy, choć burzliwy.
Na polskim rynku prasowym pojawia- ły się liczne tytuły, jedne przetrwały te trudne czasy, inne szybko zniknę- ły z rynku. Szkoda zatem, że autor nie zdecydował się na zamieszczenie ma- teriału graficznego, np. zdjęć stron ty- tułowych opisywanych tytułów praso- wych, wówczas czytelnik niewątpliwie przypomniałby sobie niektóre, dziś już zapomniane, periodyki.
Konkludując, należy stwierdzić, że publikacja Tomasza Mielczarka, li- cząca prawie czterysta stron, jest waż- na i potrzebna, stanowi cenne uzupeł- nienie wiedzy o polskich środkach ma- sowego przekazu po 1989 r. Profesor Wiktor Pepliński stwierdził, że „pra- cę tę można jednoznacznie rekomen- dować jako podręcznik dla studentów studiów dziennikarskich, politologicz- nych i socjologicznych”1. Książka uka- zała się w 2007 r. w serii Edukacja me- dialna wydawanej przez Wydawni- ctwa Akademickie i Profesjonalne.
Joanna Gomoliszek
Katedra Informacji Naukowej
i Bibliologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
1 T. Mielczarek, Monopol, pluralizm, kon- centracja. Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989−2006, Warszawa 2007, tekst z okładki.
