Leszek Kwiatkowski
Rewaloryzacja zabytkowych założeń
zieleni - konferencja w Tucholi
Ochrona Zabytków 31/4 (123), 273-275
K R O N I K A
K ON FER ENCJA K ON SERW ATORÓW ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH W O PO L U
W dniach 10— 11 kwietnia 1978 r. odby ła się konferencja konserwatorska zorga nizowana przez Zarząd M uzeów i O chro ny Zabytków M K iS oraz Konserwatora zabytków Archeologicznych w Opolu. Miała ona szczególny charakter, była bow iem p o raz pierwszy od kilku lat prawdziwie roboczym , szkoleniowym sp ot kaniem, czego dom agano się wielokrot nie. U czestniczyło w niej sześćdziesięciu przedstawicieli archeologicznej służby k on serwatorskiej oraz zaproszeni goście : prof, dr Waldemar Chmielewski (Instytut Arche ologii Uniwersytetu Warszawskiego), doc. dr K rzysztof Pawłowski i mgr Franciszek Cemka (ZMiOZ), będący w spółgospo darzami spotkania, prof, dr W ojciech K alinow ski i mgr Marek K onopka (Ośrodek Dokum entacji Zabytków), doc. dr Józef Kaźmierczyk (Katedra A rcheo logii Uniwersytetu we Wrocławiu) oraz dyrektor Wydziału Kultury Urzędu W o jew ódzkiego w Opolu. H onory gospoda rza sprawował zasłużony konserwator
zabytków archeologicznych — mgr K le m ens Macewicz.
Program konferencji poświęcony był dwom zagadnieniom: archeologicznemu zdjęciu terenu i najważniejszym bieżącym spra w om organizacyjnym konserwatorstwa archeologicznego. Wprowadzenie do pierw szego tematu stanowił referat prof, dra W . Chmielewskiego i wypowiedź mgra M. K onopki, do drugiego — referat mgra F. Cemki. W rzeczowej i wszechstronnej dyskusji wysunięto wiele ważnych w nios ków organizacyjnych, m.in. propozycję opracowania podręcznika konserwator stwa archeologicznego. Konferencja była niewątpliwie ważnym etapem wdrożenia programu archeologicznego zdjęcia terenu oraz wypracowania modelu działania archeologicznej służby konserwatorskiej w ramach nowego administracyjnego p o działu kraju.
Z okazji opolskiego spotkania gospodarze przedstawili swój dorobek, m.in. w refe racie mgra K . M acewicza oraz w pre
zentacji m onum entalnego wydawnictwa przygotowanego przez ośrodek konserwa torski i K atedrę A rcheologii Uniwersy tetu W rocławskiego, w którym to wy dawnictwie opublikowano wszystkie znane materiały źródłowe wczesnego średnio wiecza z Opolszczyzny.
U czestnicy konferencji mieli też okazję poznać M uzeum w Prudniku oraz zw ie dzić interesujące pozostałości eksploatacji złota w średniowieczu w dolinie Złotego Potoku, badane przez doc. dra J. Kaźmier- czyka.
N ależy podkreślić sprawną organizację konferencji i znaczne, a m ało dotychczas eksponow ane osiągnięcia archeologicz nej służby konserwatorskiej w Opolu. Od wielu lat należy ona do czołówki w tym zakresie w kraju. Konferencja opolska pozw oliła też spojrzeć optym is tyczniej na perspektywy rozwoju konserwa torskich działań archeologicznych.
M a re k Konopka
REW ALORYZACJA ZABYTKOW YCH ZA ŁO ŻEŃ ZIELENI — KONFERENCJA W TU C HO LI
W dniach 16— 18 maja 1978 r. odbył się w T ucholi (woj. bydgoskie) Krajowy Zjazd W ojewódzkich K onserwatorów Przyrody i W ojewódzkich K onserw ato rów Zabytków, pośw ięcony rewalory zacji zabytkowych założeń zieleni. Zjazd został zorganizowany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ministerstwo Leśnic twa oraz Zjednoczenie Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej w Byd goszczy.
W ojewództwo bydgoskie zostało wybrane na organizatora zjazdu celow o, gdyż swymi inicjatywami, entuzjazmem i osiąg nięciami w zakresie ochrony zabytków w ysunęło się na czoło wszystkich w oje wództw. Współpraca między bydgoskimi władzami wojewódzkimi, Zjednoczeniem P G R oraz wojewódzkimi konserw ato rami zabytków i przyrody w dziedzinie ochrony, renowacji i zagospodarowania zabytkow ych układów zieleni układa się wzorow o. Z ogólnej liczby 434 parków istniejących na terenie województwa 140 stanowi w łasność P G R i dzięki właściwej polityce prowadzonej przez Zarząd ponad 40 obiektów zostało ju ż całkowicie u p o
rządkowanych. D o prac rewaloryzacyj nych w parkach podworskich Zjednocze nie PG R pow ołało specjalistyczny Zakład Leśno-Zadrzewieniowy (z siedzibą w W o li) o rocznej mocy przerobowej około 20 min zł. N a terenie tym działają rów nież dwie 30-osobowe brygady budow la ne, przeszkolone przez specjalistów Insty tutu Zabytkoznawstwa i K onserwator stwa Uniwersytetu im. M ikołaja K oper nika w Toruniu, a przeznaczone do wykonywania prac budowlano-konserwa- torskich w obiektach zabytkowych. W czasie trwania zjazdu w ygłoszono następujące referaty:
K rzysztof Pawłowski, Ochrona i właściwe
w ykorzystanie zabytkow ych założeń zieleni a planowanie przestrzenne ;
Rom uald Olaczek, Ochrona zabytkow ych
założeń zieleni a ochrona przyrody;
Janusz Bogdanowski, H istoria parków
i ogrodów oraz problem y ich rewaloryzacji ;
Elżbieta Baniukiewicz, Stefan D ąbek, Z a
sady współpracy wojewódzkiego konserwa tora przyrody z wojewódzkim konserwa torem zabytków w zakresie ochrony zabytkow ych założeń zieleni;
1. Komierowo, ośrodek w ypoczynkow y P G R , p race rekonstrukcyjne p r z y budowie stawów parkow ych (jo t A. P łażew ska)
2. Sartowice, ośrodek szkoleniow y PG R, p a rk zrekonstruowany, pełniący jednocześnie fu n kcję terenów rekreacyjnych dla pracowników (jot. A. P łażew ska)
3. Komor za, ośrodek szkoleniow y P G R , zrekonstruowany ka n a ł p a rko w y (fo t. A. Płażew ska)
Hanna Chmielnik, Problem y współpracy
Państwowych Gospodarstw Rolnych z wła dzam i konserw atorskim i w program ie re waloryzacji parków podw orskich na p r z y kładzie województwa bydgoskiego;
Andrzej M isiorowski, U dział P P Pracow
nie Konserwacji Z a b y tkó w w pracach nad rewaloryzacją zabytkow ych założeń zieleni.
Przewodniczący obrad wiceminister kul tury i sztuki, prof, dr W iktor Zin, w swym krótkim przemówieniu postulow ał roz ciągnięcie na teren całego kraju dośw iad czeń województwa bydgoskiego, dopro wadzenie d o międzyresortowego porozu
m ienia w celu opracowania umowy określającej dalsze wspólne działanie w za kresie ochrony parków, powiększenie obsady personalnej urzędu wojewódzkie go konserwatora przyrody, opracowanie karty współpracy konserwatorów, zwięk szenie propagandy przy współpracy z K o m itetem Radia i Telewizji oraz zadekla row ał przeznaczenie części Krajowego Funduszu Ochrony Zabytków, grom a dzonego przy TOnZ, na ochronę i rato wanie obiektów parkowych.
P o wysłuchaniu referatów i głosów w dys kusji oraz p o zapoznaniu się z osiągnię ciam i w zakresie prac renowacyjnych
w parkach należących do Zjednoczenia PPG R —Bydgoszcz przyjęto następujące wnioski i postulaty:
1. Osiąganie pożądanych rezultatów w za kresie ochrony i rewaloryzacji możliwe jest jedynie w ścisłej współpracy między wojewódzkimi konserwatorami zabytków i wojewódzkimi konserwatorami przyrody. Potrzeba poszerzenia tej współpracy łączy się z koniecznością powiększenia obsady urzędów wojewódzkich konserwatorów przyrody.
2. Zapewnienie ochrony i właściwego wykorzystania zabytkowych założeń zie leni wymaga ich kompleksowego ujęcia wraz ze strefami ochronnymi w planach zagospodarowania przestrzennego. 3. Niezbędne jest doprowadzenie do p oro zumienia między wszystkimi zaintereso wanymi resortami, a szczególnie między resortami kultury, rolnictwa, leśnictwa i przemysłu drzewnego, administracji, gospodarki terenowej i ochrony środow is ka — w zakresie jednolitego postępowania w stosunku d o dokumentacji terenów zie leni oraz realizacji prac związanych z za bezpieczeniem i użytkowaniem zabytko wych zespołów zieleni i starodrzewia, a także rozbudowy potencjału wykonaw czego w ramach poszczególnych resor tów.
4. N a podstawie badań naukowych należy opracować i wdrażać jednolite metody zabezpieczenia drzew o charakterze za bytkowym.
5. Przy rewaloryzacji parków zabytko wych należy dążyć d o celowego korzysta nia z funduszu ochrony i rewaloryzacji gruntów oraz funduszu ochrony środo wiska.
6. Poprzez rejonizację i właściwy dobór m ateriału roślinnego należy ukierunko wać produkcję szkółkarską dla zaspo kajania potrzeb renowacji zabytkowych zespołów zieleni.
7. W związku z potrzebą dysponowania funduszami na renowację parków zabytko wych konieczne jest ich uznanie jako środków trwałych.
8. W wypadku podziału obiektu pom iędzy kilku użytkow ników należy dążyć do przywrócenia jego jedności terytorialnej i ustanowienia jednego, prawnego adm i nistratora.
9. Z obrębu parków należy usunąć urządzenia niezgodne z jeg o funkcją i zabytkowym charakterem oraz dążyć d o likwidacji wszystkich przyczyn zanie czyszczenia fizycznego i biologicznego terenów parkowych.
10. Należy spow odow ać wydanie rozpo rządzeń wykonawczych d o ustawy O ochro
nie dóbr k u ltu ry i o muzeach, szczegółow o
określających obowiązki użytkowników zabytkowych zespołów zieleni.
11. Doceniając znaczenie akcji ewiden cyjnej prowadzonej przez resorty kultury oraz leśnictwa, postuluje się dalsze jej rozszerzanie poprzez włączenie do niej instytucji władających parkami.
12. W związku z niedoborem specjalistów postuluje się wprowadzenie w szkołach podległych Ministerstwu Szkolnictwa Wyż szego i Techniki, w ramach studiów podstawowych, przedmiotów dotyczących zagadnień ochrony zabytkowych zespo łów zieleni oraz utworzenie studiów podyplom owych w zakresie projekto wania i realizacji zabytkowych założeń zieleni.
13. Konieczne jest wprowadzenie zagad nień ochrony i konserwacji zabytkowych założeń zieleni do programu szkół śred nich technicznych.
14. Proponuje się wystąpienie z w nios kiem d o Państwowych Wydawnictw R o l niczych i Leśnych o wydanie serii podręcz ników dotyczących zagadnień ochrony i konserwacji zabytkowych założeń zie leni.
15. N iezbędna jest działalność popula ryzatorska na rzecz ochrony i właściwego użytkowania zabytkowych założeń zieleni w szerokich kręgach społeczeństwa.
Uczestnicy zjazdu wzięli ponadto udział w objeździe terenowym trasą wybranych przykładowo obiektów parkowych podle głych Zjednoczeniu PPG R— Bydgoszcz (Komorza. Rulewo, Sartowice, K om ie- rowo). Obiekty te, przedstawione w róż nych fazach renowacji — od stadium d o kumentacji po ostatnie etapy prac — stworzyły m ożliwość przedyskutowania na miejscu wielu problemów technicz
nych i kompozycyjnych, związanych z z a chowaniem ich zabytkowej materii, z je d noczesnym przystosowaniem dla potrzeb współczesnego użytkownika.
Materiały zjazdowe zostaną opubliko wane przez Ośrodek Dokum entacji Z a bytków w Warszawie w specjalnym w y dawnictwie, zawierającym referaty, dys kusję oraz uchwalone wnioski.
L e szek K w ia tko w ski
M IĘDZY NAR OD OW A KONFERENCJA SKANSENOW SKA W SANOKU
W dniach 27— 30 maja 1978 r. odbyła się w Sanoku międzynarodowa konferencja skansenowska, zorganizowana przez M i nisterstwo Kultury i Sztuki, Zjednoczone Zespoły G ospodarcze i Muzeum Budow nictwa Ludowego w Sanoku z okazji dwudziestolecia tej placówki. Głównym tematem obrad była szeroko pojęta ekspozycja, ze szczególnym naciskiem na tzw. „ożyw ianie” muzeów na wolnym powietrzu, oraz informacja dydaktyczna stosow ana w muzeach tego typu. W konferencji w zięło udział 110 osób z kraju (dyrektorzy i pracownicy muzeów skansenowskich, wojewódzcy konserwa torzy zabytków, pracownicy PKZ) i 20 delegatów z zagranicy (z Austrii, Czecho słowacji, D anii, Jugosławii, M ongolii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Republiki Federalnej N iem iec, Rumunii, Węgier, ZSRR). U czestnicy reprezento wali różne dyscypliny nauki służące działalności skansenowskiej : etnografię, m uzeologię, konserwatorstwo, architektu rę, rolnictw o, chemię.
Obradom kolejno przewodniczyli: prof, dr R. Reinfuss (przewodniczący Rady M u zealnej w Sanoku), dr M . Czajnik (sekre tarz R ady Muzealnej w Sanoku), dr A . Zip- pelius (przewodniczący Europejskiego S to warzyszenia M uzeów na W olnym P o wietrzu), dr D . D rliaća i mgr J. R utkow ski (dyrektor naczelny ZZG).
W czasie obrad wygłoszone zostały nastę pujące referaty:
Franciszek Midura (Zarząd M uzeów i Ochrony Zabytków, M KiS), Program
rozwoju m uzealnictwa skansenowskiego w Polsce do 1990 r .;
Ignacy T łoczek (Politechnika Warszaw ska), P rzegląd rozw oju m etod kszta łto
wania przestrzennego m uzeów wsi w Polsce;
Stefan Palada (M useul Technici Populäre, Sibiu, Rum unia), O gólnorumuńskie M u
zeum T echniki Ludow ej w S ib iu ;
Michał Czajnik (Zjednoczone Zespoły G ospodarcze „IN C O ”), Konserwacja z a
bytków ruchomych we wnętrzach obiektów skanseno wskich ;
Jerzy Czajkowski (M uzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku), 20 lat M uzeum
Budownictwa Ludowego w S a n o ku ;
Adelhart Zippelius (Rheinisches Freilich tmuseum, Kommern, R F N ), M ożliw ości
dydaktyczno-inform acyjne w działalności Reńskiego M uzeum na W olnym Powietrzu i Krajowego M uzeum Etnograficznego
w K om m ern;
Klaus Schreiner (Agrarhistorisches M u seum, A lt Schwerin, N R D ), D okum entacja
muzealna warunków m ieszkaniowych w M u
zeum H istorii Rolnictwa — A lt Schwerin, wyjaśniona szczegółowo w oparciu o współ czesną zagrodę spółdzielczą;
Mieczysław Kurzątkowski (Muzeum Wsi Lubelskiej), Ożywiony skansen: animacja,
inscenizacja czy m istyfikacja;
Kazimierz Uszyński (Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu), Zagospodarowanie wnętrz
w obiektach skansenowskich w M uzeum R olnictwa w Ciechanowcu;
Krystyna Wicher-Jesionowska (Muzeum Wsi Opolskiej), Organizacja imprez f o l
klorystycznych ja k o jedna z m etod o ży wiania ekspozycji skansenowskiej ;
Rom an Reinfuss (Instytut Sztuki PA N , Kraków), Problem ekspozycji pracowni
rzem ieślniczych i wiejskich urządzeń p rze m ysłow ych;
Igor Kriśtek (Slovenske Narodne Muzeum, Martin, Czechosłowacja), Problem y e ks
pozycyjnego użytkow ania obiektów ludo wego budownictwa;
Maria Brylak-Załuska (Sądecki Park Etno graficzny), E kspozycja zajęć pozarolni
czych w P arku Etnograficznym w Now ym S ączu;
Zygmunt Lewczuk (Sądecki Park E tno graficzny), W ykorzystanie w nętrz obiek
tów w skansenie do celów innych n iż ekspo zycja etnograficzna ;
Rom an Tubaja (M uzeum Etnograficzne w Toruniu), Ekspozycja wstępna w m uzeum
ty p u skansenowskiego ;
M irosław Sopoliga (Muzej Ukrainskoj Kultury, Svidnik, Czechosłowacja), K o n
cepcja etnograficznej ekspozycji w p rzyro dzie p rz y m uzeum w Ś w idniku;
Wanda Terlecka (M uzeum W si L ubel skiej), Funkcje roślinności w rekonstrukcji
krajobrazu dawnej wsi w skansenie;
Duśan Drliaća (Etnogratski Institut Sanu, Belgrad, Jugosławia), Organizacja muzeów
skansenowskich w Jugosław ii;
Tadeusz Szczepanek (M uzeum Tatrzań skie w Zakopanem), Z prob lem a tyki b u
dow y skansenów na Podhalu;
Rom an Sokal (M uzeum Sitarskie w B iłgo raju), Zagroda sitarska w Biłgoraju —
fo r m y i możliwości ekspozycji;
Andrzej G ólski (M uzeum Regionalne w W olsztynie), Problem y ekspozycji b u
downictwa ludowego w muzeach ska n se nowskich w W ielkopolsce;
Izabela Pieczul (Muzeum Wsi Kieleckiej),
Projektow ane typy ekspozycji w M uzeum W si K ieleckiej;
Franciszek Zaleski (Technikum Pszcze larskie, Pszczela W ola), Kolekcja za b y t
kow ych uli i sprzętu pszczelarskiego w d y d aktyce Technikum Pszczelarskiego ;
1. Fragment sali obrad międzynarodowej konferencji skansetiowskiej
