Andrzej Bruszewski
XIV Kongres Międzynarodowej Unii
Architektów (UIA) w Warszawie
Ochrona Zabytków 35/1-2 (136-137), 130-131
n ie p rze z Z arzą d M uzeów i O chro n y Z a b y tk ó w k o n feren c ji pośw ięco n e j o ch ro n ie budo w n ictw a ludow e go in situ z udziałem w szystkich k o n se rw a to ró w zabytków . U znano, że n ie k tó ry m skan sen o m należy p rz e k a z a ć p raw o w y d aw an ia opinii k o n se rw a to rsk ic h dotyczących obie k tó w b u d o w n ic tw a ludow ego. K on se rw a to rz y w ojew ódzcy pow inni p rz e p ro w a d z ić pełn y ich przegląd n a sw oich te re n a c h i w yznaczyć r e a ln ą liczbę obiektów do k o n se rw a cji i u trz y m a n ia . W te j k w estii w o
jew ódzcy k o n se rw ato rz y zabytków p ow inni w spółpracow ać z m uzeam i. T rzeba dążyć do w e ry fik a c ji p rz e pisów w ta k im k ie ru n k u , aby p ry w a tn i w łaściciele obiektów z a b y t k ow ych byli z a in te re so w an i ich u trzy m an ie m lub m ieli k u te m u m o żliwości.
Siódm ą i o sta tn ią g ru p ę w niosków stanow iły pro b lem y ekonom iczno- finansow e. Z cz te rn a stu w niosków należy w ypu n k to w ać: konieczność ta k ic h zm ian w m eto d ach p la n o w a nia, k tó re p row adziłyby do ra c jo
nalnego gospodarow ania śro d k am i finansow ym i, zm ian w p la n o w a n iu w y d atk ó w budżetow ych z w y łąc z n y m określeniem w ysokości osobo wego fu n d u szu płac, stw o rzen ia w a ru n k ó w do z a tru d n ie n ia w s k a n sen ach tw órców i rze m ieślników lu dow ych.
W szystkie m a te ria ły z trzy d n io w e j d eb a ty zostały p rze k aza n e do S e j m ow ej K om isji K u ltu ry i S ztuki oraz do M in isterstw a K u ltu ry i Sztuki.
J e rzy C z a jk o w sk i
DREW NIANE BUDOWNICTWO LUDOWE — SYMPOZJUM ETNOGRAFICZNE W ROGACH
W d n ia c h 5—6 czerw ca 1981 r. w R ogach (k. G orzow a W ielkopolskie go) zorg n izo w an e zostało przez O d d z ia ł P K Z w Szczecinie i W oje w ódzkiego K o n serw ato ra Z abytków w G orzow ie W lkp. sym pozjum e t n o g ra fic z n e n a te m a t drew nianego b u d o w n ic tw a ludow ego w w o je w ó d ztw ie gorzow skim oraz org an i z a c ji p a rk ó w etnograficznych. W sy m p o z ju m uczestniczyli e tn o g ra fow ie d o k u m e n ta c ji etn o g ra ficz n y c h P K Z , ośrodka i b iu r d o k u m e n ta c ji za b y tk ó w w Gorzow ie, S zczecinie i W rocław iu, m uzeów w G orzow ie i M iędzyrzeczu, p rz e d sta w iciele U rz ęd u W ojew ódzkiego w G orzow ie W lkp., gm iny B ogda niec — te re n u przyszłego p a rk u e t n o g raficz n eg o oraz Z arząd u i D y r e k c ji O d działu P K Z w Szczecinie. P ro g r a m sp o tk a n ia obejm ow ał se sję n a u k o w ą , objazd w ojew ództw a połączo n y ze zw iedzaniem z a b y t k ó w b u d o w n ic tw a d rew n ian eg o oraz n a r a d ę k ie ro w n ik ó w p raco w n i do k u m e n ta c ji etnograficznej PKZ. O b ra d y z a in a u g u ro w a ł r e f e r a t pt.
W o je w ó d ztw o gorzow skie na tle re g io n ó w etn o g ra fic zn yc h P olski pół n o cn o -za ch o d n iej, w ygłoszony przez
m g ra W ojciecha S adow skiego z M u zeum O kręgow ego w Gorzowie. K o le jn y re fe ra t, pt. B adania nad d r e w
n ia n y m b u d o w n ic tw e m lu d o w y m w w oj. gorzo w skim , prow adzone prze z Pracow nię D o ku m en ta cji E tn o g ra fi czn ej PP P K Z — O ddział Szczecin w latach 1976—1980, p rz e d sta w iła
m gr A licja G erlach -Jó sew icz, k ie row niczka PDE w Szczecinie. P ro g ram o w an iu i p ro je k to w a n iu p a r ków etno g raficzn y ch pośw ięcony b ył re fe ra t m g ra T adeusza K u b ia k a z PD E w Szczecinie. P re le g e n t ro z w ażał to zagadnienie n a p rzy k ład zie założeń p ro jek to w y c h w y k o n an y c h dla M uzeum W si P om orza Szczeciń skiego w W olinie oraz P a rk u E tn o graficznego w B ogdańcu. R e fe ra t poprzedził w stę p em d r Z bigniew R ad ack i — z-ca d y re k to ra O ddzia łu PK Z w Szczecinie ds. n au k o w o -k o n serw ato rsk ic h , p rze d sta w ia ją c te m a t n a tle całości za d ań z re a li zow anych w p raco w n i szczeciń skiej.
O statn im w y stąp ien iem b y ł re fe ra t m g ra A n d rz eja S zury — d y re k to ra M uzeum W si K ieleckiej, pt. O r
gan iza cyjn o -p ra w n e i tech n iczn e p ro b le m y w y k u p u oraz p rze n o sze
nia o b ie któ w na te re n p a rk u e tn o graficznego.
U czestnicy zapoznali się z opraco w an ia m i P ra co w n i D ok u m en tacji E tnograficznej P K Z w Szczecinie, tj. d o k u m e n tac ja m i etnograficzno- -k o n serw ato rsk im i, k atalo g a m i (in w e n ta ry z a c je skrócone), in w e n ta ry za cjam i a rc h itek to n icz n o -k o n serw a - to rsk im i oraz p ro g ra m em p a rk u e t nograficznego w Bogdańcu. T eren przyszłego p a rk u etnograficznego m ogli uczestnicy sym pozjum o b ej rzeć w tra k c ie objazdu, k tó ry o b ej m ow ał także: „dom szew ca” w Pszczew ie, w ieś B olew icko — z z a chow anym p ie rw o tn y m u k ła d em p rze strzen n y m (wieś leśnych łanów) oraz k o n c e n tra c ją b u d o w n ictw a z rę bowego, ponadto n ie k tó re obiekty w L ubniew icach, G orzow ie oraz ko ściół w R okitnie.
N arad a środow iskow a kiero w n ik ó w p raco w n i d o k u m e n tac ji etn o g raficz nej P P P K Z pośw ięcona była b ie żącym problem om te j specjalności w P K Z oraz p ersp ek ty w o m ich roz w oju. M a teria ły sym pozjum p u b li ko w ane b ęd ą w w y d aw n ictw ach PK Z.
A licja G erlach-Jósew icz
X IV KONGRES MIĘDZYNARODOWEJ UNII ARCHITEKTÓW (UIA) W WARSZAWIE
K o n g re s U IA odbył się w d niach 15—21 czerw ca 1981 r. Jego o rga n iz a to re m b yło S tow arzyszenie A r c h ite k tó w P olskich, a uczestniczyło w n im około 3 tys. a rc h itek tó w z całego św ia ta .
T e m a t K o n g re su określony został h asłem : „ A rc h ite k tu ra — czło w ie k — środow isko”. B yła to k o n ty n u a c ja te m a tó w p o d ję ty ch n a po p rz e d n ic h k o n g resa ch U IA — te m a tu „ A rc h ite k tu ra i technologia”, d y sk u to w a n e g o w 1975 r. w M a d ry cie oraz „ A rc h ite k tu ra i rozw ój
130
n aro d o w y ”, rozw ażanego w 1978 r. w M eksyku.
Celem K ongresu było:
— o kreślenie w zajem n y ch zależnoś ci pom iędzy: a rc h ite k tu rą — czło w iekiem — środow iskiem ;
— ro zp a trz en ie zróżnicow anych z a dań i odpow iedzialności a rc h ite k ta w zależności od w a ru n k ó w społecz no-ekonom icznych oraz p rz e strz e n nej sk ali jego d ziałan ia;
— określenie stra te g ii d ziała n ia a r chitektów , zm ierzającej do p o d n ie sienia społecznej pozycji a rc h ite k
tu r y i je j ro li w k sz tałto w an iu j a kości życia człow ieka.
O brady K o ngresu rozpoczęły się uro czy stą cerem onią otw arcia, w tra k c ie k tó re j odczytano p osłania do uczestników obrad, m. in. od J a n a P a w ła II, L eonida B reżniew a i H en ry k a Jabłońskiego. N astępnie r e fe ra t g en e raln y w ygłosiła prof. H alin a S kibniew ska. G łów ną tezą r e fe ra tu było po d k reślen ie służeb nej roli a rc h ite k ta wobec p rag n ie ń i p otrzeb społeczeństw , dla k tó ry ch tw orzy. „Misją a rc h ite kta je st tw o
-W ku lu a ra ch X I V K ongresu U l A (fot. L. Radecka)
rżenie sy n te zy , a nie w iz ji a prio ri: s y n te z y — w w y n ik u zro zu m ie nia u w a r u n k o w a ń , społecznego p o ro zu m ien ia i tw órczego w y b o ru ”.1
M ając n a u w adze w ielkie zróżnico w an ie cy w ilizacy jn e w spółczesnego św iata, o rg an iz ato rz y K o ngresu p o dzielili za sa d n icz ą d y sk u sję n a trz y g ru p y te m aty czn e. W pierw szej gru p ie zn alazły się w y stą p ie n ia z k ra jó w ro z w ija ją c y c h się, k tó ry c h środow isko z n a jd u je się w okresie p rzejściow ym (in transition), w d ru g iej — z k ra jó w rozw iniętych, k tó ry ch środow isko z n a jd u je się n a etap ie szybkiego rozw oju (in e x
tension), w trze cie j — z k ra jó w
w ysoko ro zw iniętych, k tó ry ch śro dowisko je st n a etap ie odnow y (in
renew al). W k aż d ej z ty c h g ru p o
m aw iano oddzielnie p roblem y u r b a n istyczne (skala m a krośrodow iska) i p ro b lem y a r c h ite k tu ry poszcze gólnych o biektów czy g ru p o biek tów (skala m ikrośrodow iska).
N iezależnie od w y m ienionych w y żej g ru p te m aty cz n y ch odbyw ały d y sk u sje w tzw . g ru p ac h roboczych, za jm u jący ch się w y b ra n y m i dzie dzinam i tw órczości (a rc h ite k tu ra obiektów sportow ych, służby zdro w ia, m ie sz k aln ic tw a itp.). O dbyły się ta k ż e se m in a ria tow arzyszące, w śród k tó ry c h szczególnie in te re su jące b y ły o b rady M iędzynarodo wego K o m ite tu K ry ty k ó w A rc h ite k tu ry CICA. D yskutow ano tu o n a j now szych p rą d a c h w spółczesnej a r c h ite k tu ry , a je d n y m z refe re n tó w b y ł znany an g ielsk i te o re ty k a rc h i te k tu ry w spółczesnej C harles Jenks. Poza ty m um ożliw iono uczestnikom K ongresu p rze d staw ie n ie dow ol nych te m a tó w w tzw. p rez en ta cja ch indyw id u aln y ch . J e d n ą z ta k ic h p rez en ta cji było w y stą p ien ie doc. K rzysztofa P aw łow skiego n a te m a t zespołów za b ytkow ych w Polsce. Pod koniec trw a n ia K ongresu od była się d y sk u sja p le n a rn a , w tr a k
cie k tó re j sform ułow ano w n io sk i końcow e i p rzy jęto W a rsza w sk ą D eklarację A r c h ite k tó w 2. D o k u m ent te n m ożna tra k to w a ć ja k o o d pow iednik K a r ty A te ń sk ie j, s f o rm u łow any je d n ak ż e dla ro zw ią zy w an ia innych ju ż problem ów w sp ó łczes ności. W odniesieniu do sp u ścizn y historycznej W arszaw ska D e k la ra cja mówi: „Obszary w ażne z p u n
k tu w idzenia historycznego, re lig ij nego czy archeologicznego oraz o b szary o specjalnych w alorach p r z y rodniczych p o w in n y być za c h o w a n e dla potom ności i zin teg ro w a n e ze w sp ó łcze sn ym ży cie m i jego ro zw o jem . W artości o p o d sta w o w y m z n a czeniu dla w yrażania zbio ro w o ści i ch a ra kte ru narodu m uszą być c h r o nio n e” oraz „Każda społeczność, pojęta ja k o całość, m a pra w o do zachow ania tożsam ości i ciągłości
w ła sn ej k u ltu r y ” 3.
J e s t to odm ienne stan o w isk o od w yrażonego w K arcie A te ń s k ie j,
k tó re j sfo rm u ło w an ia n e g a ty w n ie zaciążyły w przeszłości n a p ro b le m ach ochrony zabytków , szczegól nie arc h itek to n icz n y ch zespołów z a bytkow ych.
K ongres zakończył się u ro cz y stą ce rem o n ią zam knięcia, w czasie k tó rej w ręczono nag ro d y UIA. J e d n ą z nagród, n agrodę im. S ir P a tr ic k a A b ercrom bie przyznano a r c h ite k tom W arszaw y za odbudow ę m ia sta po d ru g iej w ojn ie św iatow ej, szcze gólnie za zachow anie jego c h a r a k te ru poprzez odbudow ę dzieln ic h i storycznych.
O bradom K ongresu to w arz y szy ły li czne w ystaw y, zo rganizow ane przez poszczególne k ra je u cz estniczące oraz przez Unię. W ym ienić tu n a leży w y sta w ę p ra c stu d e n c k ic h z m iędzynarodow ego k o n g resu n a te m at odnow y zdegradow anego śro d o w iska, w y sta w ę a rc h ite k tu ry in te n cjo n aln ej „T e rra 2” oraz ek sp o n o w a n ą w Łodzi w y sta w ę „M o d er nizm ; k o n fro n ta c je i in s p ira c je ” i w K rak o w ie „K raków , jego p rz e sz łość, teraźn iejszo ść i p rzyszłość”. Po zakończeniu obrad K o n g re su odbyło się w K atow icach p o sie d ze nie delegatów UIA, gdzie d o k o n an o w yboru now ych w ładz U n ii; je d nym z w iceprezydentów U IA zo sta ł ponow nie polski a rc h ite k t — Je rz y Buszkiewicz. A n d rze j B r u s z e w s k i 1 R e f e r a t p r o f . H a l i n y S k i b n i e w s k i e j (G en er a l R e p o r t , U I A , W a r s z a w a 1 9 8 1 ) o r a z W a r s z a w s k a D e k l a r a c j a A r c h i t e k t ó w (The W a r s a w D e c la r a tio n o f A r c h i tec ts , U I A , W a r s z a w a 1 9 8 1 ) z o s t a ł y w y d a n e p r z e z B i u r o K o n g r e s o w e S A R P w r a m a c h w y d a w n i c t w k o n g r e s o w y c h . 2 Z o b . p r z y p i s 1. 3 W a r s z a w s k a D e k l a r a c j a A r c h i t e k t ó w , s . 44 i 47.
