L U C JA N KR Ó LIK O W SK I, B A R B A R A CIOK, A N D R Z E J GORZELAK, A N D R Z E J N OW A K OW SK I
UPRAW Y LEŚNE NA ZDEGRADOW ANYCH GLEBACH W NADLEŚNICTW IE TŁUSZCZ — LEŚNICTW O URLE
Z akład G leb o zn a w stw a IBL
W iele u p raw leśnych, drągow in, a często i drzew ostanów sosnow ych przedstaw ia znikom ą w artość gospodarczą w sk u tek w yraźnego zaham o w ania ich w zrostu. R ośliny tak ie m ają żółknące lub b ru n atn ieją ce k rótk ie
głów ny u m łodych sadzonek je st silnie rozgałęziony, korona zaś tw orzy jak gdyb y parasol lub k an d elab r. Ich system korzeniow y nie posiada zazw yczaj korzenia palowego, korzenie ro zp rzestrzen iają się p ły t ko pod pow ierzchnią gleby.
P rzyczynę takiego sta n u u p raw przy p isu je się najczęściej:
— niew łaściw em u przygotow aniu gleby (np. tylko rozoranie b ruzd y lub spulchnienie),
— niep raw idłow em u sadzeniu (np. zaw inięciu korzeni sadzonek), — nieodpow iedniem u doborow i m ate ria łu sadzeniow ego (np. u ży w anie sadzonek bez pączka wierzchołkow ego, o przesuszonych korze niach itp.),
— nieprow adzeniu w łaściw ego pielęgnow ania po założeniu u praw y. Bliższe obserw acje w ykazały jednak, że w w ielu przy pad kach poza w ym ienionym i w yżej niew łaściw ościam i i zaniedbaniam i isto tn ą p rzy czynę złego sta n u u p raw stanow ić m ogą w a ru n k i glebowe. P rz y silnie posuniętym procesie bielicow ania gleba ubożeje, p su je się jej stru k tu ra , zm ieniają w a ru n k i przew iew ności. W poziom ie В tw orzy się m niej lub w ięcej zbita w a rstw a orsztynow a. Żle rozkładająca się ściółka iglasta tw o rzy surow ą próchnicę i d aje kw aśny odczyn, k tó ry sp rzyja łatw em u w y m yw an iu z w ierzchnich w a rstw gleby w ęglanu w ap nia i innych sk ładn i ków. W ty ch w aru n k ach łatw o przem ieszczane są rów nież zw iązki żela za i glinu. W iększe nagrom adzenie w glebie glinu stw arzać może środo wisko silnie toksyczne dla m łodych korzeni sadzonek lub siew ek.
W takich w aru n k ach rosnące k ilk u n asto letn ie u p raw y sosnowe nie przek raczają często wysokości 1 m.
734 L. Królikowski i in.
Z przykładem tak ich u p raw spotkaliśm y się na tere n ie leśnictw a Urle, gdzie 9-letnie u p raw y sosnowe nie p rzed staw iały żadnej w artości gospo darczej. Sadzonki niskie, rozgałęzione k orony o głodującym krótkim igli wiu, korzenie pozaw ijane, splecione itp. (rys. 1, 2).
Dla zbadania gleby na pow ierzchni próbnej około 1 h a dokonano od- ryw ek i opisano 10 profili. P rzed staw iają one typow e gleby zdegrado
w ane, w k tó ry ch proces silnego bielicow ania u sy tuo w ał się w górnych w arstw ach, najw yżej do głębokości 20— 25 cm. W yniki analiz profili zesta w ione są w tablicy.
Skład m echaniczny oznaczono m etodą areom etryczną, części szkiele tow e za pomocą sit. Pod w zględem skład u m echanicznego gleby te za liczone są do piasków różnoziarnistych (średnio i drobnoziarnistych) głę bokich.
Żelazo i glin oznaczono w w yciągu 20% kw asu solnego; potas i fos for w edług m etody Egnera, azot ogółem m etodą K jeldahla, w ęgiel orga niczny zm odyfikow aną m etodą K noppa, p H — potencjom etrycznie.
N iskie p H poziom u próchnicznego pro filu glebow ego ko relu je z w y soką zaw artością glinu, m ałą ilością azotu i w ysokim stosunkiem С : N. M ała ilość potasu, fosforu i azotu w y raźn ie w skazuje, że gleby te nie są odpow iednie pod m łode u p raw y sosnowe. Szczególnie należy tu ta j pod kreślić w ysoką zaw artość glinu (19,32— 42,5 mg/100 g), k tó ry działa tok sycznie na rozw ój system u korzeniow ego i przez to ham u je w zrost i roz wój n adziem nych części rośliny.
Do przyczyn złego w zrostu u p raw na pew no należy zaliczyć jeszcze w ym ienione na w stępie 4 k ard y n a ln e błędy, popełniane p rzy zakłada n iu upraw .
Uprawy leśne na zdegradowanych glebach 735
Wyniki a n a liz g leb le śn ic tw a U rle, n ad leśn ictw a Tłuszcz
Nr p ro f i l u Głębokość p o b ran ia próbek ca Grupa mechaniczna ™ iC l mg/100 g gleby N % C/N f v j Al2 °< 3 e2o P2°5 0-12 p ia se k s ł . g l i n . 3,6 23,09 _ _ ! 12-30 p ia se k luźny 4 ,4 41,5 16,48 6,6 3 ,7 0,021 30,5 1 30-100 4 ,7 21,5 5 Д 9 5 ,2 4 ,0 0,006 16,0 100-200 p ie se k s b g H n . 4,8 16,7 1,74 4 ,2 4 ,0 0,006 -0-23 p iasek s ł . g l i n . 3,4 16,2 .31,62 8 ,0 4 ,0 0,060 37,7 II 23-30 4 ,1 50,5 28,50 8 ,0 .8 ,2 0,050 3C,6 30-2C0 p ia se k luźny 4.8 19,7 4 ,79 6,3 5 ,6 0,007 -3-30 p ia se k s ł . g l i n . 4 ,5 35,2 IS V 32 7,5 4 ,0 0,040 42,5
III 30-70 p iaeek luźny 4 ,9 22,7 1,74 8 ,3 4 ,0 0,007
-70-12.0 4 ,7 39,9 4,75 5 ,7 3 ,2 0,007 -0-5 p ia se k s ł . g l i n . 3,5 21,6 42,56 5 ,2 5,3 0,050 45,4 IV 5-55 piasek luźny 4 ,9 28,3 1,50 5 ,2 3 ,7 0,014 -55-180 5 ,0 23,9 0,80 8 ,0 3,6 0,010 -0-15 p ia se k s ł . g l i n . 3 ,4 32,7 41,00 7,5 3 ,9 0,070 33,0 V 15-50 piasek luźny 4 ,8 18,2 3,36 5 ,2 4 ,0 0,013 . 50-200 4 ,8 . 30,9 1,54 6 ,9 4 ,0 0,012 -0-15 piasek s ł . g l i n . 3 ,6 22,2 23,75 16,1 3 ,8 0,020 45,5 VI 15-40 piasek luźny 4 ,8 3 7,0 5,53 6 ,0 2,5 0,020 _ 40-200 5 ,0 21,0 1,10 5 ,0 4 ,0 0,010, -0-10 piasek luèny 3 ,8 37,9 29,70 5 ,6 3 ,2 0,019 47,4 VII 10-30 4 ,8 25,9 4 ,08 6 ,0 3,3 0,004 42,5 30-200 5 ,0 14,4 1,23 6 ,9 3,3 0,003 -0-8 piasek luźny 3 ,8 18,0 26,47 5 ,7 3 ,7 0,020 50,5 VIII 8-10' 4 ,6 4 2 ,2 14,90 7,5 4 ,5 0,020 47,5 10-60 4 ,8 28,6 7,90 2,8 2,4 0,050 . 60-200 4 ,9 19,3 1,44' 4 ,4 3 ,3 0,002 -0-15 piasek s ł . g l i n . 3 ,6 14,3 33,06 8 ,6 4 ,7 0,020 5 6 ,0 15-19 4 ,3 19,3 27,62 2 ,8 5 ,8 0,030 48,3 IX 19-120 piasek luźny 4 ,8 27,9 9,04 1,8 1,9 0,003 _ 120-200 4 ,5 28,2 27,82 4 ,6 3t$ 0,006 -X 0-20 piasek s ł . g l i n . 5 ,2 28,7 35,41 2 ,9 4Д 0,040 46,5 20-200 p iasek luźny 4 ,7 18,7 11,24 2 ,8 4 ,5 0,004 -Próbka średnia z w ierzchniej 3 ,8 33,3 34,27 12,6 6 ,4 0,260 4 5,4 warstwy
Uwaga: w żadnej próbce CaCO^ n ie znaleziono
Na badanej pow ierzchni po u sunięciu w szystkich drzew ek założono dośw iadczenia z różnym i sposobam i przygotow ania gleby i naw ożenia. Na pow ierzchniach p ró b nych prow adzone są od k ilk u la t szczegółowe obserw acje i pom iary, k tó re będą w przyszłości opublikow ane.
