WYNIKI DOŚWIADCZENIA MONOLITOWO-WAZONOWEGO NAD POTRZEBAMI POKARMOWYMI ROŚLIN
NA GLEBACH STOKOWYCH W KRAJOBRAZIE MORENOWYM POWIATU STARGARDZKIEGO W WOJ. SZCZECIŃSKIM
Z akład C h em ii R olnej W SR S zczecin
Podstawowym czynnikiem oddziałującym w doświadczeniach po Io w y ch na stokach jest rzeźba terenu. Tworzy się ona pod w pływ em od działywania wód i innych czynników ekologicznych, przy czym ulegają zniszczeniu profile glebowe wytworzone w innych układach zespołów roślinnych. Najsilniej ulegają erozji poziomy glebowe o najsłabszej strukturze, dlatego nie jest zjawiskiem przypadkowym, że na terenach pobielicowych najczęściej w partiach stokowych można spotkać brunatne zabarwienie poziomów o charakterze iluwialnym . Zmiany warunków meteorologicznych na tle różnych układów glebowych i różnic mikrokli matu stoków oddziaływają na rośliny w poszczególnych fazach rozwoju, co w rezultacie uniemożliwia prawidłowe wnioskowanie wyników z prze prowadzonych doświadczeń.
Próbą rozwiązania tej sytuacji są doświadczenia m onolitowo-wazo- nowe [2]. Jedno z takich doświadczeń przeprowadzone w 1959 r. przed stawia niniejszy komunikat. Użyte w doświadczeniach m onolity glebowe, odpowiadające rozmiarem wazonom mitscherlichowskim , pobrano ze stoku, znajdującego się niedaleko stoku, na którym w 1956 r. było prze prowadzone doświadczenie polowe z jęczm ieniem [1].
Charakterystykę gleby użytej do tego doświadczenia przedstawia tabl. 1. Trzeba podkreślić, że pH oznaczone w świeżej glebie (podane w tabl. 1) z reguły posiada znacznie wyższe wartości niż pH gleby po- wietrzno-suchej.
Pojemność wodna kapilarna całkowita oraz przesiąkliwość osiągają największe wartości w partii dolinowej. Również w partii dolinowej są największe ilości przyswajalnego fosforu i potasu.
W dolinie w partii stokowej, jak i na wierzchowinie wycięto mono lity z warstwy ornej 0— 20 cm oraz z warstwy podornej 20— 40 cm.
Potrzeby pokarmowe roślin ustalane met. m onolitow o-w azonow ą 323
Zastosowano następujące ilości nawozów mineralnych: soli potasowej — 0,60 g K20 na wazon,
superfosfatu — 0,24 g P0O5, saletry sodowej — 0,48 g N, chlorku amonu — 0,48 g N.
T a b l i c a 1 C harakterystyka g leb y
Wierzchowina Stok Jjolina Rodzaj ozn a czen ia warstwa
orna podorna orna podorna orna podorna Skład m echaniczny Zawartość f r a k c j i - % Ś rednica c z ą s te c z e k - mm 1 - 0 ,1 89 88 92 91 80 71 0 ,1 - 0 ,0 5 3 4 3 3 8 10 0 ,0 5 - 0 ,0 2 2 2 2 2 5 8 c z ę ś c i sp ła w ia ln e 6 6 3 4 7 11 W łaściw ości fiz y c z n e
pojem ność wodna a k tualna - % 2 2 ,0 2 2 ,9 1 7 ,9 2 1 ,1 2 2 ,0 2 4 ,5 Pojemność wodna k a p ila rn a - % 3 4 ,5 3 8 ,5 3 4 ,6 3 3 ,1 4 5 ,5 4 9 ,7 Pojemność wodna ca łk o w ita - % 4 0 ,0 4 1 ,5 3 9 ,7 3 3 ,2 4 7 ,4 5 0 ,2 P r z e s ią k liw o ś ć - m l/sek/cm ^ 0,000592 0,000259 0,000459 0,000143 0,000576 0 ,0 00470
W łaściw ości chemiczne
pH w KC1 6 ,6 6 ,5 6 ,4 6 ,4 6 ,5 6 ,6
pH w w odzie 7 ,3 7 ,5 7 ,2 7 ,1 7 ,2 7 ,1 pH h y d r o lity c z n e 0 ,7 7 9 1 ,0 3 9 2 ,4 2 4 1 ,9 8 6 1 ,4 7 0 1 ,4 7 0 suma zasad wymiennych 3 ,5 6 1 ,8 8 1 ,1 9 0 ,8 0 2 ,0 8 0 ,7 0 pró ch n ica - % 0 ,9 1 2 0 ,6 8 4 0 ,8 7 0 0 ,7 0 5 1,2 8 5 0 ,8 2 9 P20tj przy sw a ja ln y mg/100 g 5 ,4 3 ,6 3 ,4 1 ,8 7 ,1 5 ,4 K20 przy sw a ja ln y mg/100 g ’ 3 ,0 2 ,5 4 , 0 5 ,5 5 ,0 2 ,5
Doświadczenie przeprowadzono z rzodkiewką odmiany ,,Sopel lodu” w czasie 5.VI— 28.VII. 1959 r. Był to okres wyjątkowo wysokich tem pe ratur. W okresie czerwca średnia temperatura wyniosła 17,8°C, w lipcu zaś 20,2°C; odpowiednio wilgotność względna powietrza wynosiła 61 i 77%.
Doświadczenie przeprowadzono przy wilgotności gleby odpowiada jącej 25— 35% maksymalnej pojemności wodnej. Zastosowano 4 powtó rzenia.
W yniki doświadczenia zestawiono w tabl. 2. Wynika z niej, że szczególnie wysokie są efekty nawożenia azotowego w postaci saletry sodowej i to zwłaszcza w warstwie ornej na monolitach pochodzących, z doliny. Zjawiska wyższej efektywności saletry sodowej w dolinie nie obserwuje się w warstwie podornej, przy czym w tej warstwie na w szyst kich partiach stoku efektyw ność pełnego nawożenia była jednakowa. Azot w postaci chlorku amonowego dawał bardzo słabe efekty produk cyjne w warstwie ornej na monolitach z wierzchowiny oraz z połowy stoku. Jedynie na m onolitach pochodzących z doliny jego działanie znacznie się podniosło. W w arstw ie podornej wzrost działania azotu amonowego na monolitach z doliny był nieco niższy, natomiast działanie azotu amonowego w tej warstwie było również większe niż w warstwie ornej w połowie stoku. Przyczyny lepszego działania azotu amonowego w dolinie można się doszukiwać w silniejszym utlenianiu tych partii gleby. Mogło tu odgrywać rolę utlenianie związane z transportem ma teriału glebowego w czasie odbywania się procesów erozji, jak również luźne ułożenie akum ulowanego materiału, co rzutuje również na całko witą i kapilarną pojemność wodną.
T a b l i c a 2
Plony ś w ie ż e j masy rzodkiew ek w g z wazonu oraz zw yżki plonów
Kombinacje nawozowe
Warstwa orna Warstwa podorna w ierzcho
wina sto k d o lin a
w ierzch o
wina sto k d o lin a Plony św ie ż e j masy rzodkiew ek
0 18,35 1 3 ,3 1 2 5 ,0 2 1 6 ,5 5 1 1 ,9 0 1 4 ,6 8 KP 1 1,9 6 1 4 ,7 0 2 3 ,7 7 1 0,23 1 1 ,1 2 1 9 ,5 5 kpn-hh4 18 ,8 2 2 2 ,3 0 70 ,3 8 1 9 ,6 8 2 3 ,9 6 4 3 ,5 7 KFN-NO3 7 2 ,0 2 7 2 ,4 9 9 3 ,8 1 7 6 ,2 0 76 ,8 6 75 ,7 5
Zwyżki w p lon ach św ież e j masy rzodkiewek
КР - 6 ,3 9 + 1 ,3 9 - 1 ,2 5 - 6 ,3 2 - 0 ,7 8 + 4 ,8 7 M-KH4 + 6 ,8 6 + 7 ,6 0 + 4 6 ,6 1 + 9 ,4 5 + 1 2 ,8 4 + 4 4 ,0 2 N-NO3 + 6 0 ,0 6 + 5 7 ,7 9 + 70,04 + 6 5 ,9 7 + 6 5 ,7 4 + 5 6 ,2 0
P r z e d z ia ł u fn o śc i d la 0 ,3 5 11 ,9 4
Najciekawszym jednak zjawiskiem, m ogącym mieć praktyczne zna czenie, jest zwiększone działanie chlorku amonu w warstwie podornej w połowie stoku, mimo że prawdopodobnie w warstwie ornej w tym m iejscu warunki tlenow e są gorsze. Można by z tego wysnuć wniosek, że pogłębienie mechanicznej uprawy w połowie stoku w kierunku skały
Potrzeby pokarmowe roślin ustalane met. m onolitow o-w azonow ą 325
m acierzystej mogłoby odegrać pozytywną rolę. w procesie podniesienia produkcji rolnej.
Jest również zjawiskiem bardzo charakterystycznym , że w warunkach niedostatecznego zaopatrzenia w wodę kombinacja KP nie w ykazyw ała wyraźnego dodatniego działania, osiągając stosunkowo najwyższe efekty w warstwie pobranej z doliny.
Z w yników tego doświadczenia można by wysnuć wniosek ogólny, że metoda mo noli to wo-wazo nowa jest pew nym krokiem naprzód na drodze rozszyfrowania skomplikowanego zjawiska rozwoju roślin na glebach stokowych.
L IT E R A T U R A
[1] N i k l e w s k i M. , S ł a w i ń s k i J.: P róba za sto so w a n ia m eto d y p om iarów m o rfo lo g ic zn y ch roślin w d ośw ia d czen ia ch n a w o zo w y ch na teren a ch stok o w y ch . R oczn. G lebozn., d od atek do t. X III, 1963.
[2] N i k l e w s k i M. , W e n g l i k o w s k a E.: D o św ia d czen ia w a z o n o w o -m o n o lito - w e (now a m etod a badań). R oczn. G lebozn., d od atek do t. X III, 1963.
М . Н И К Л Е В С К И Й , Г. Р А Б И Н Ь С К А И М . Р А Б И Н Ь С К И Й И СС Л ЕД О ВАН И Я П О ТРЕБН О СТЕЙ К У Д О БРЕ Н И Я М ПОЧВ О Б Р А ЗО В А Н Н Ы Х Н А Л Е Д Н И К О В Ы Х О Т Л О Ж Е Н И Я Х И РА С П О Л О Ж Е Н Н Ы Х Н А С К Л О Н А Х К а ф е д р а А г р о х и м и и Щ е т и н с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Р е з ю м е Для пров едения вегетационного опыта в сосуды бы ли взяты почвенны е мо нолиты с пахотного и п одп ахотного горизонтов в н еск оль к и х м естах склона подлегаю щ его эрози и. М етодика вегетационны х опытов с прим енением почв ен н ы х монолитов и с клю чает такой ф ак тор, как дей ст в и е микроклимата, которы й в п ол евы х опы тах на ск л он ах оказы вает зн ач и тельн ое влияние на разв и ти е растений. И ссл едуем ая почва бы ла легкого м ехан и ч еск ого состава, образов анная на л едн и к ов ы х о тл ож ен и я х. У становлено, что N a N 03 дей ствует л уч ш е на у р о ж а й сел ь ск охозя й ств ен н ы х культур, чем N H4CI. С равнительно н аи бол ее сильное дей стви е азотн ы х удобр ен и й зам еч ен о в д о лине.
M . N I K L E W S K I , H . R A B I Ń S K A , M . R A B I Ń S K I
THE FE R T IL IZ ER S E FFE C T S IN P O T -M O N O L IT H -E X P E R IM E N T S ON THE SO IL S FROM THE SL O PE S A R E A S
IN M O R A IN E R EG IO N OF S T A R G A R D D IST R IC T
C h a i r o f A g r o c h e m i s t r y , C o l l e g e o f A g r i c u l t u r e , S z c z e c i n
S u m m a r y
It w a s used th e m o n o lith es of arab le and su b arab le la y e r from th e d iffe r e n t parts of slopes. The p o t-m o n o lith m ethod e x c lu d e s the e ff e c ts of m icro clim a te, w h ic h h a v e th e big in flu e n c e in the fie ld ex p e r im e n ts on th e slop es areas. The soil of th at e x p e r im e n t it is the lig h t p roduct of g la cia l period.
In th a t e x p e r im e n t th e h ig h est e ff e c ts of n itro g en is in th e v a lle y partes, th e n itrates g a v e m uch h igh er resu lts than the am m onium form s.
