Podstawowe tendencje rewaloryzacji miast-rezerwatów w Czeskiej Republice Socjalistycznej

Aleš Vošahlik

Podstawowe tendencje rewaloryzacji

miast-rezerwatów w Czeskiej

Republice Socjalistycznej

A L E S Y O Ś A H L I K

PODSTAWOWE TENDENCJE REWALORYZACJI MIAST-REZERWATOW W CZESKIEJ REPUBLICE SOCJALISTYCZNEJ

Czechosłowacja w dziedzinie ochrony zab yt­ ków czerpie w zory z ty ch k rajó w eu ropej­ skich, w któ ry ch podstaw ow y zasób obiektów zabytkow ych został naruszony przez ostatnią w ojnę św iatow ą, a więc przede w szystkim ze Zw iązku Radzieckiego, Polski, Niem ieckiej Re­ publiki D em okratycznej czy północnej F ra n ­ cji.

W okresie pow ojennym (1945— 1950) główne zainteresow anie ochrony zabytków skupiło się wokół spraw organizacyjnych i m ajątkow o- -adm in istracyjn y ch, na odbudow ie obiektów o dużym znaczeniu, uszkodzonych w czasie w ojny, ja k to było na p rzykład w Pradze, B rnie lub O paw ie, U sti nad Łabą i innych m iastach.

Po ro k u 1948 pow stała — stale n arastająca — potrzeba rew aloryzacji najbard ziej znam ieni­ tych zespołów rezydencjonalnych jako całości, tam gdzie ocalało historyczne otoczenie obiek­

tu. Chodziło przede w szystkim o historyczne cen tra zespołów m iejskich. Dlatego w 1950 r. 30 m iast w Czechach i na M oraw ach oraz 10 m iast Słowacji, a w łaściw ie ich historyczne śródm ieścia rząd ogłosił m iastam i-rezerw ata- mi. Celem uchw ały rządow ej było pow strzy ­ m anie rozpadu susb tancji budow lanej histo­ rycznych zespołów n ajbard ziej w artościow ych m iast i ich sukcesyw na rew aloryzacja.

Za p i e r w s z y e t a p system atycznej i kom ­ pleksow ej ochrony zespołów urban istyczn y ch należy uznać okres 1950— 1958 (czyli do m o­ m en tu uchw alenia ustaw y o zabytk ach k u l­ tury). P race rew alo ryzacyjn e w m iastach- -rezerw atach b y ły poprzedzane dokładnym i badaniam i pojedynczych budow li w celu po­ tw ierdzenia ich w artości i określenia stan u technicznego. Studiow ano etapy rozw ojow e zabudow y m iejskiej, jej przem ian y stylow e, funkcjonalne różnicow anie budow li h

istorycz-^ l it o mI Si c eщЫ тЬс / A D AN ф Т Е В Е П Ы 9 Ź A TEC Nov i u f s t o W - • JO SE FOV 9 HR A DCC , KRÂLOVE % PAK DU В IC C щ М К Е Т " Щ СК АЫТ. L A IN i '^JAcneb 9 PRANA ф LITOMYSL 1 m o k a v s u t&b b o v à STB АН все* ©QLOMOUC 9 , W , now лет LA МОЧА VIE j щккомЯН LA BO HEM E K U T N A ПОКА 9 N 0rS0V SKY tv n 9 D O HaIuCE TABOR PTLH flM O V • • 9 JIHLAVA J IN D R IC H U V , NKADEC 9 T C L Ć la k r u L T IC C Ć E S K E | BUDCJOVtCE 9 S L A V O N IC E 9 b a b dEj c v фкегмлаок 9 9l^/oEa фресок SP lg S K A KAPITUŁA S P IS S K A SOBOTA 9 Z N O JM O 9m i k u l o v <W # r' "S.KKU M LO V _ 9 BANSKA BVSTHICA КСЕМШСА 9 9 BANSKA SriAVHICA LA SLOVAQUIE ) BRATISLAVA L A T C H E C O S L O V A Q U I E L E S S E C T E U R S SA U V E G A R D E S

1. Rozm ieszczenie m iast-rezerw atów w Czechosłowacji 1. Distribution of tow n-reservations in Czechoslovakia

2. W id o k z a m k u praskiego, d o m in a n ty i c e n tr u m re zerw a tu w Pradze

2. V ie w oj th e Prague Castle, the d o m in a n t and th e Centre of th e re servation in Prague n y ch i rozplanow anie poszczególnych typów

budow li.

Z p u n k tu w idzenia h isto rii sztuki niezw ykle w ażne było stw ierdzenie, że podstaw ow a su b ­ sta n c ja zabudow y m iejsk iej, szczególnie a rc h i­ te k tu ry św ieckiej, w większości m iast sięga czasów średniow iecza. W tra k c ie b ad ań b u ­ dow li historyczn ych arch itek ci i pracow nicy słu żb y k o n serw ato rsk iej dokonyw ali licznych odkryć, m. in. znajdow ali elem en ty kam ienn e, odsłaniali sg ra ffita czy freski, k tó re następ n ie b y ły w y k o rzy sty w an e w p ro je k tac h re w a lo ry ­ zacji. Ta poniekąd an ality czn a koncepcja p rz y ­ św iecała p ierw szym pracom konserw ato rsk im . Na p rzy k ła d w pracach przy barokow ych fa ­ sadach dom ów w ry n k u w P ard u b icach o d k ry ­ to późnogotyckie i renesansow e d etale okien. W ażną i ciągle dy sku to w an ą realizacją tego czasu b y ła re k o n stru k c ja północnej pierzei ry n k u w N ow ym M ieście w latach 1953— 1956. Na podstaw ie dokonanych odkryć i hipotezy naukow ej zreko nstruow an o całą stro n ę ry n k u w sty lu w czesnego renesansu. Dzisiaj rea liz a ­ cja ta należy ju ż do h isto rii czechosłow ackiej ochrony zabytków .

W m ia sta c h -re z erw a tac h zajęto się przede w szystkim k o n serw acją zew nętrznego w yg ląd u dom ów. Stopniow o doszło zatem do u jed n o li­ cenia w yglądu ulic i placów ośrodków h isto­

rycznych, tak stało się np. w m iastach: Telć, Jin d richû v, H radec, Slavonice, Ceské B udéjo- vice, C eskÿ K rum lov, P rach atice i Litom erice, gdzie od restaurow ano sgraffitow ą dekorację fasad domów.

Oprócz P ragi, w któ rej o d restaurow ano w iele m o n u m en taln y ch budow li i pałaców, także i w innych m iastach -rezerw atach przystąpiono do rew alo ry zacji n iek tó ry ch gm achów p rze­ znaczonych na cele społeczn o-ku lturalne lub

m ieszkalne.

Podobne akcje m iały m iejsce w Litom ericach, K adani, Jićinie, Jihlav ie, Slavonicach, Znoj- m ie, Ceskich Budéjovicach, Olom oucu i w ielu innych.

N ajw ięcej p rac rew alory zacy jn y ch w m ia­ sta c h -re z erw a ta ch podjęto w latach pięćdzie­ siątych. W 1958 r. rząd zdecydow ał o rek o n ­ s tru k c ji m ia sta -re z e rw atu Cheb, p rzew idując n ä k iad y w w ysokości 216 m in koron czeskich. D okum entację opracow ał P aństw ow y In sty tu t R ek o nstruk cji Zabytkow ych M iast i Budow li (S tâtni Ü stav pro R ekonstrukce P am âtkovÿch M ëst a O bjektû) w Pradze. Gdy w n a stę p ­ stw ie poczynań technicznych i organizacyjnych nie udało się utrzy m ać w szystkich budow li zabytkow ych, historyczne cen trum zostało za­ chow ane w sw ojej s tru k tu rz e urbanistycznej

i rek on stru o w an e było stopniowo; całość prac zakończono w połowie la t sześćdziesiątych. P ow stały sp rzyjające w aru n k i dla nowego życia obyw ateli w środow isku historycznym . Pom im o n iek tórych niedociągnięć w ykonaw ­ czych, rek o n stru k cję Chebu można zaliczyć do najlepszych czeskich i europejskich p rzy­ kładów rew aloryzacji m iasta zabytkow ego po drugiej w ojnie św iatow ej.

W ty m pierw szym etapie oragnizacja i fin an­ sow anie rek o n stru k c ji zabytków prow adzone były przew ażnie centralnie. Dla każdego w y­ branego m iasta sporządzano tzw. księgę rez e r­ w atu, k tó ra zaw ierała historię w ażniejszych budowli, z zaznaczeniem należnych im z tego ty tu łu praw . D ziałały w tym czasie dość liczne firm y, znające klasyczne techniki budow lane, a jednocześnie uw zględniające postęp techno­ logiczny. Na tej bazie w y rastała k ad ra wyso­ ko kw alifikow anych konserw atorów .

Zaczęło się też rozw ijać planow anie prze­ strzenne. W Czechosłowacji od początku zm ie­ rzano do kom pleksowego ujęcia problem u za­ bytkow ych centrów , jed nak w pierw szym okresie pom inięto niek tóre aspekty socjolo­ giczne, urbanistyczne, techniczne i ekonomicz­ ne. S tudia przestrzen ne skoncentrow ały się wówczas przede w szystkim na architektonicz­ n o-urbanistycznej organizacji przestrzeni, kom ­ pozycji form alnej i sanacji w nętrza budynku. Przew ażał zatem asp ek t architektoniczno-pla- styczny n ad funkcjonalnym i potrzebam i m iast. D okładny p lan p rzestrzen n y historycznego cen tru m nie m iał z reg u ły szerszego pow ią­ zania z rozw ojem całego m iasta. U chw ała rzą ­ dowa z 1950 r. o m iastach-re2erw atach dała podstaw ę do szeroko zakrojonego program u rew aloryzacji zabytkow ych m iast, k tó ry do dzisiaj zajm u je w ażne m iejsce w europejskiej ochronie zabytków .

U staw a o zabytkach k u ltu ry w ydana w 1958 r. uw arunkow ała d r u g i e t a p , k tó ry obej­ m uje rew aloryzacje m iast-rezerw ató w realizo­ w ane do 1965 r.

Zdefiniow ane w p a rag rafie 4 ustaw y pojęcie m iasta-rezerw atu um ożliw iało ochronę zbioro­ wiska osiedleńczego (miejskiego, w iejskiego itp.) jako całości. Uznać m iasto za rez e rw a t mógł m in ister k u ltu ry , a zespoły u rb an istycz­ ne w P rad ze — rząd.

W ty m czasie zintensyfikow ano studia nad w ybran ym i m iastam i zabytkow ym i w celu ich nowego, praw nego zaklasyfikow ania jako r e ­ zerw atów . Fachow e podstaw y przygotow ał P aństw ow y In sty tu t O chrony Zabytków w Pradze (S tâtni Ü stav Pam âtkovté P éce -SÜ PPO P). Częścią składow ą rozporządzenia m inistra k u ltu ry o uznaniu m iasta za rezerw at był tzw. p lan rez e rw a tu w skali 1 : 1000, na którym zabytki podlegające ochronie oznaczo­ no w dwóch kategoriach: w edług w artości arty sty czn y ch i budow lanych. G ranica re z e r­ w atu przebiegała z reg u ły blisko pozostałości m urów m iejskich i obejm ow ała w łaściw e h i­ storyczne cen tru m m iasta ,,w m u ra c h ” . W części tekstow ej rozporządzenia om ówiona zo­ stała ochrona głów nych elem entów u rb a n i­ stycznych p lanu i pano ram y m iasta, a w załączniku umieszczono w ykaz zabytków uw zględnionych na planie oraz zw ięzły opis historycznego rozw oju m iasta. P race te po­ przedzone b y ły stu d iu m teoretycznym w yko­ nanym przez dra W acław a M enela.

Po w ydaniu w 1958 r. u staw y o planow aniu przestrzenn ym dla każdego m iasta-rezerw atu opracow ano koncepcyjny p lan p rzestrzen n y w skali 1 : 5000, stanow iący prognozę rozw ojow ą

3. Praga, r y n e k starom iej­ ski

3. Prague, the Old T o w n m a r k e t place

4. Tabor, w e d u ta m ie j s k a (Merian 1650)

4. Tabor, th e to w nscape (Merian 1650)

5. Tâbor, plan analityc zny re zerw a tu (opracowanie SÛPPOP)

5. Tâbor, analytic pla n of the reserve

całego m iasta, oraz szczegółowy plan p rz e ­ strz e n n y w skali 1 : 1000, dotyczący h istory cz­ nego cen trum . Plany szczegółowe dla w szy st­ kich rez e rw a tó w opracow ał P ań stw ow y I n ­ sty tu t R ek o n stru k cji Z abytkow ych M iast i B u ­ dowli (S tâtni Ü stav pro R ekon stru kce P a m â t- kovych M èst a O b jek tû — SLJRPMO). P la n y te opierały się na w nikliw ych b adaniach k ie­ run kow y ch , o bejm ujących analizę historyczno- arty sty c z n ą i architektoniczną, b ad ania sta n u technicznego budynków , sieci in ży n ie ry jn e j, analizę w yko rzystania obiektu, rozw ażania d e­ m ograficzne. M etodykę badań, dotyczących ró żnych zakresów opracow ań od p lan u 1 : 1000 aż po studia budynków w skali 1 : 200, o p ra ­ cow ały pracow nie SÜRPM O pod kiero w n ic­ tw em n aukow ym dra D obrosław a Libala. Ten d ru g i o kres ochrony i rew alo ry zacji m iast rezerw ató w charak tery zo w ał się in te n sy w ­ n y m przygotow aniem do podjęcia now ych za­ dań in sty tu c ji zajm u jących się ochroną z a b y t­ ków. B yła ju ż bow iem zw aloryzow ana su b ­ sta n c ja b udow lana m iast-rezerw atów , były opracow ane podstaw ow e założenia u rb a n i­ 160

styczne, a każdy obiekt w rezerw acie m iał swój szczegółowy plan.

Zgodnie z u staw ą o zab ytkach k u ltu ry z 1958 r. powinność konserw acji obiektów zab y tko­ w ych została nałożona na użytkow ników lub właścicieli. Fundusze budow lane zw iązane są przew ażnie z sektorem gospodarki socjalistycz­ nej, k tó ry — przyn ajm niej w założeniu — podlega cen traln y m lub m iejskim instancjom (w m iastach je s t to głów nie fundusz przydzie­ lony na spraw y socjalne), stąd g w arancja, że fundusz przeznaczony na rew aloryzację z ab y t­ ków zostanie rozplanow any stosow nie do w a r­ tości i sta n u technicznego obiektów. Osoby pry w atn e, w edług ustaw y, m ogły otrzym ać dodatek na n apraw ę swoich nieruchom ości, będących zabytkam i.

O stateczna w ersja szszegółowego planu p rze­ strzennego zaw ierała podział na etapy, w edług którego postępow ać m iała rew aloryzacja m ia­ sta zabytkow ego; podstaw ę podziału stanow iła h ierarch ia ważności obiektów w naw iązaniu do realió w planu gospodarczego. Jednakże okazało się, że w yobrażenia ludzi zajm ujących się ochroną zabytków pozbawione podstaw ekonom icznych, odbiegały od p raw rozw oju społecznego. Ciężar gatunkow y tych inw e­ sty cji i przedsięw zięcia budow lane często om i­ ja ły centra historyczne, k tó re dalej p odupa­ dały. P rob lem y bytow e p rze ra sta ły bowiem zasób środków finansow ych przeznaczonych na rew aloryzację zespołów zabytkow ych. P o ­ nad to w raz z przechodzeniem — ze w zględu na p ostępujący proces uprzem ysłow ienia b u ­ dow nictw a — przedsiębiorstw na now y rodzaj p rac budow lanych ubyw ało w yspecjalizow a­ nych grup, k tó re b yły b y zdolne do w ykonania rem ontów budynków . W ystępow ało też z jaw i­ sko niedo statk u mocy przerobow ych, k tó re i obecnie stanow i tru d n y problem . W zw iązku z ty m pow stało w tym czasie w każdym ob­ wodzie co najm n iej jedno w yspecjalizow ane przedsiębiorstw o lub grupa dla konserw acji i rem o n tu zabytków , ale bez jednolitego cen­ tralnego zarządzania. U tworzono ponadto spe­ cjalistyczne pracow nie — Obwodowe Ośrodki P aństw ow ej O chrony Zabytków , k tó re nadzo­ r u ją prace w zakresie ochrony i rem ontów budow li w rezerw atach.

T r z e c i e t a p rew alo ryzacji m ia st-re z e r­ w atów o bejm u je okres od 1965 r. po dzień dzisiejszy.

D ecydującym czynnikiem dla ocalenia h isto­ rycznego cen tru m m iasta je st jego praw idłow e funkcjonow anie, najczęściej jako położonego cen traln ie te re n u m iasta, w k tó ry m pow inny być ześrodkow ane potrzeby społeczne. W zw iązku z ty m przy planow aniu prac re w a ­ loryzacyjny ch należy wziąć pod uw agę roz­ wój całego m iasta i ześrodkować w re z e rw a ­ cie przedsięw zięcia inw estycy jne i budow lane. W brew poprzednim tw ierdzeniom o n ie ty k a l­ ności przestrzen i rez e rw a tu pow stała zasada zróżnicow ania jego obszaru z p u n k tu w idzenia potrzeb ochrony i rew aloryzacji. Dalsze bad

a-6. Tabor, plac Z iżk i w hi­ sto r ycz n ym ce n tru m m i i- sta

6. Tâbor, Zizka Square in historical centre of the to w n

nia m iast, prow adzone w w yspecjalizow anym zespole SÛ PPO P (historyk, historyk sztuki, architekt), w ykazały, że ocena stary ch cen­ trów w edług obow iązujących k ry terió w była niew ystarczająca, poniew aż centra historycz­ ne trakto w an o nie jako całość, lecz oceniano

oddzielnie każdą budowlę, obiekt po obiekcie, a ocena zbiorcza była sum ą ocen jednostko­ wych. Nowy sposób oceny rezerw atów doko­ nyw anej na planach 1 : 1000, opracow any teo­ retycznie przede w szystkim przez inż. Paw ła K orćaka, opiera się na dw u podstaw ow ych

7. Nove Mësto, pierzeja północna r y n k u restaurowana w latach 1953— 1956

7. Nove Mësto, the north row o f- h o u s e s of the m a r k e t place, restored during the period 1953— 1956

8. Cheb, r y n e k starom iej­

ski z zespołem z a b y t k o ­ w y m tzw. Spalićku

8. Cheb, th e Old T o w n m a r k e t place w ith histori­ cal architectural co m p le x called Spalićku

k ry te ria c h : n a k ry te riu m u rb an isty czn y m (pow iązania program ow ej i p rzestrzen n ej b u ­ dow y m iasta, jego „pozy ty w ne” dom in an ty i zakłócenia) oraz n a k ry te riu m in d yw idu aln ej oceny budow li (przyjęcie czterostopniow ej sk ali k lasy fik a c y jn e j — zab y tk i bardzo cen­ ne, zab y tk i cenne, obiekty o znaczeniu z a b y t­ kow ym i in n e budow le). Okazało się, że zab u ­ dowa większości rez e rw a tó w nie je s t przy przy jęciu ty c h k ry te rió w jed n o lita i należy ją je d n a k różnicow ać w edług znaczenia z a b y tk o ­ wego.

W opracow anych po rok u 1965 p ro je k tac h r e ­ zerw ató w uw zględniono więc rów nież k om ­

pleksow ość zespołu zabytkow ego, tak że g ra ­ nica obejm ow ała często i zabudow ę poza m ie j­ skim obwodem (Olomouc, Jihlav a) lub rozległe te re n y parko w e (K rom érc, F ran tisk o v y Lâznè). Szczególnym przypadkiem było np. ogłoszenie w 1971 r. rezerw atem zabytków zabudow y (w przew ażającej części dziew iętnastow iecznej) Nowego M iasta w Pradze. W ty m czasie bo­ w iem ochroną konserw ato rską objęto rów nież zabudow ę secesyjną i m odernistyczną a rc h i­ te k tu rę dw udziestolecia m iędzyw ojennego. W e­ dług rozlicznych koncepcji te re n y rezerw ató w m ożna było ponadto dzielić na arch itekto nicz­ ne zespoły bądź stre fy ze w skazaniem dyspo­ zycji postępow ania p rzy rew aloryzacii.

' ’ <*;■'' * • . V

* V , 5 ,

0. Telć. r y n e k

9. Telć, the m a r k e t place 362

10. Czeski K r u m lo v , w idok z a m k u i zaby tkow ego śródmieścia 10. Czeski K r u m lo v , v i e w of th e Castle and th e historical Centre

N iektóre w nioski teoretyczne dotyczące m iast- -rezerw ató w były prezentow ane w 1966 r. na m iędzynarodow ym sym pozjum ICOM OS-u, poświęconym konserw acji m iast zabytkow ych w Czechosłowacji.

R ew aloryzacja historycznych ośrodków nie za­ leży jed y n ie od w yspecjalizow anych in sty tu cji ochrony zabytków i reso rtu k u ltu ry , ale jest uw arun k o w ana przede w szystkim gospodar­ czym rozw ojem poszczególnych m iast i o k rę­ gów. D latego też m usi ona wejść do p ro g ra­ mów gospodarczych organów w ładzy w yko­ nawczej tych m iast i dalej — do narodow ego p lanu gospodarczego. D obrym przykładem jest tu rek o n stru k c ja śródm ieścia m iasta Tabor, ogłoszonego narodow ym pom nikiem k u ltu ry . W celu kom pleksow ego przygotow ania specja­ listycznego rew alo ryzacji tego m iasta M iejska Rada N arodow a pow ołała w 1969 r. specjalną gru pę inżynierów , tzw . T âborprojekt. T äbor- p ro je k t zabezpieczył planow ą rew aloryzację zabytkow ego m iasta.

Efektem kam pan ii o ochronę zabytków , p ro ­ wadzonej z rów noczesną troską o rozwój teo­ rii, je st fak t, że obiekty zabytkow e stopniowo przechodzą niejako m etam orfozę — od św iad­ ka przeszłości do aktyw nego uczestnika życia w socjalistycznym społeczeństw ie, w spółdzia­ łającego p rzy tw orzeniu kulturow ego środow

i-11. Slavonice, do m nr rej. 25, sień na parterze

11. Slavonice, te n e m e n t house No 25, w i th th e e n ­

tra n c e -h o li visible on the ground floor

ska. T aką in te rp re ta c ję podaje w sw ych a r ty ­ k ułach d y re k to r P aństw ow ego In sty tu tu O chrony Z ab y tkó w (S tâtni Ü stav P a m ât- kové Péce) d r W łodzim ierz N ovotnÿ. R ew alo­ ry zacja dokonyw ana w rez e rw a ta c h sp a ja so­ cjalną reh a b ilita c ję środow iska m ieszkalnego i techniczną san ację dzieła budow lanego z k u l­ tu rą i in te g ru je je z życiow ą p rzestrzen ią współczesnego społeczeństw a.

Innym , znacznym osiągnięciem w kom plekso­ w ej rew alo ry zacji zabytko w y ch centrów jest, p odjęta zgodnie z uchw ałą rzą d u z 1967 r., rew alo ry zacja śródm ieścia K rum lova. Nie uniknięto tu jed n ak jeszcze pew nych błędów — w ym agania w tere n ie znacznie przew yż­ szają przygotow ania projektow e, szw an k uje także w spółpraca m iędzy kooperu jącym i w y ­ konaw cam i. Ten o statn i tem a t jest przedm io­ tem n ieu sta n n y ch d y skusji m iędzy p raco w ni­ kam i organów ochrony zabytków , p ro je k ta n ­ tam i a ra d ą narodow ą — inw esto rem i w y ­ konaw czym organem w ładzy państw ow ej. O kreślenie praw idłow ej fu n k cji historycznego c e n tru m rozw oju całego nowego organizm u m iejskiego (p rzy zachow aniu reżim u n a k ła d a ­ nego przez rezerw at) uzysku je się obecnie przez zastosow anie system u zróżnicow ania obiektów i ich g ru p podczas przygotow ania p lan u rew alo ry zacji. Od 1970 r. M inisterstw o K u ltu ry dysponuje c e n traln y m funduszem , w ynoszącym około 100 m in k oron rocznie, k tó ry je st rozdzielany m iędzy ra d y narodow e m iast zabytkow ych z przeznaczeniem n a r e ­ m onty zabytków . W ten sposób zabezpieczono w pływ urzędów k o n serw ato rsk ich na działa­ nia rew aloryzacy jn e.

U chw ała rządow a z 1973 r. o koncepcji d al­ szego rozw oju ochrony zaby tk ów w prow adziła system planow ania p rac k o n serw ato rsk ich przez O kręgow e O środki O chrony Z abytków (K rajsk é Stredisko S tâ tn i P am âtko v é Péce) w spólnie z P aństw o w ym In sty tu te m O chrony Z abytków i O chrony P rz y ro d y (S tâtni LJstav P am âtk o v é P éce a O chrany Prirody). Na mocy tej uchw ały przygotow ano odpow iednie p ro je k ty dla 35 m iast-rezerw ató w na lata

M A IN T EN D EN C IES OF R EV A LO R IZA TIO N OF TOW N S O C IA L IST R E P U B L IC OF CZECHS

In 1950 h isto ric al ce n tres of 40 tow ns in C zechoslo­ v a k ia cam e u n d e r protection. A t th e firs t sta g e of re sto ra tio n w orks (1950— 1958) close in v e stig a tio n s of se p a ra te b u ild in g s in to w n -re se rv a tio n s w ere c a rrie d out, w hich allow ed to sta te th a t th e m a jo rity of b uild in g s d ated fro m th e M iddle Ages. Besides, alm ost im m ed iately th e y proceeded to re sto ra tio n w orks aim ed a t u n ific atio n of stre e ts and sq u a re s an d c re atio n of p ro p e r living conditions for th e people liv in g in a n c ie n t dw elling-houses. E n te rin g upon re sto ra tio n of th e to w n -re se rv a tio n of C heb is considered to be th e g re a te st ac h iev em en t of this period. T he second stage of re sto ra tio n w orks (1958— 1965) w as sta rte d by en a ctin g of th e L aw co n c er­ ning c u ltu ra l p ro p erty . The L aw m a d e it possible, am ong o th e rs, to in tro d u c e legal changes in a c k ­ n o w ledgm ent of a to w n as a re se rv a tio n and to

1976— 1980. Istota tego program u polega na zabezpieczeniu n ależy ty ch przygotow ań p ro ­ jektow y oraz na u m iejętn y m w prow adzeniu obiektów do rocznych planów gospodarczych m iasta. J a k się to spraw dzi w praktyce, po­ każe już najbliższa przyszłość. R ew aloryzacja m iast-rezerw atów je s t oczywiście procesem długotrw ałym , u w arun ko w any m praw idłow ą realizacją polityki k u ltu ra ln e j i społeczno­ -ekonom icznym i m ożliwościam i państw a.

inż. arch. Ales Vosahlik

M i a s t a - r e z e r w a t y

w C z e s k i e j R e p u b l i c e S o c j a l i s t y c z n e j P o w ie rz ch n ia L ic z b a w h e k ta ra c h z a b y tk ó w

Ceské B u d ëjo v ice 38,25 229

C esky K ru m lo v 34,75 222 D om ażlice 17,00 77 F ra n tis k o v y L â z n ë 95,00 96 H o rs o v sk y T y n 16,75 57 H ra d e c K râ lo v é 26,00 170 Cheb 40,00 172 J ic in 12,50 63 J in d r ic h u v H ra d e c 19,75 122 J ih la v a 40,00 215 J o s e fo v 114,70 94 K a d a ń 30,25 87 K ro m ë riz 95,00 125 K u tn â H o ra 60,00 157 L ito m ërice 46,50 121 L ito m y ś l 26,00 149 L o k e t 16,50 88 M ik u lo v 15,50 120 M o rav sk â T fe b o v â 19,20 90 N o v é M ësto n a d M etu ji 11,00 50 N o v y J ic m 13,00 55 O lom ouc 85,00 252 P a rd u b ic e 26,00 96 P e lh rim o v 8,00 42 P r a g a 881,00 1431 P ra c h a tic o 10,25 121 S lavonice 13,75 37 S tra m b e rk 27,25 95 T a b o r 28,00 151 T ele 35,50 86 T erezin 262,00 95 T re b o n 27,00 86 Ü s të k 7,00 35 Z n o jm o 52,00 244 Ż atec 18,50 135

R ESER V A TIO N IN THE

w o rk out developm ent plan s for to w n -re serv atio n s in connection w ith d evelopm ent plans of th e w hole tow ns. A t th e th ird stage, not finished yet, th e fu n c ­ tio n a l value of a h isto ric al ce n tre has becom e deci­ sive as to w h e th e r it should be secured or not. W hile designing to w n -re serv atio n s today th e to w n ­ -p la n n in g p rin cip les m u st be ta k en in to account and to w n -re se rv a tio n s m ust be divided according to th e ir h isto ric al value. W hat is m ore, this m u st be su b je c ­ ted to econom ic developm ent of th e tow n. Since 1975 h isto ric al m onum ents pro tectio n is included in one y e a r’s plans for econom ic d evelopm ent of tow ns. T h ere has b een p re p a re d a p la n for reco n stru ctio n of h isto ric al objects ex istin g a t th e are a of 35 to w n - -re serv atio n s. T heir list w ith th e a re a and th e n u m ­ b er of h isto ric al objects given is an n ex ed a t th e end.