Onderzoek naar de veiligheid van de boezemkade van de Osdorper-binnenpolder

A-74.002

2.

Beschrijving van de polder, de boezem en de kade

2.1.

De

polder

2

2.1.1.

Ligging 2

2.1.2. Oppervlakte en peilen 2

2.1.3. Inwoners en economische belangen

2.1.4. Bestemmi ngspl annen 3

2.1.5. Gevolgen van een doorbraak

2 . 2 . De boezem 3

2.2.2.

Mogelijkheden t o t compartimentering 4 2.2.3. Daling van de boezem b i j een doorbraak

2

2

3

2.2.1.

Oppervlakte, pei len en maatgevende boezemstand 3

4

2.2.4. Gevolgen

voor

de scheepvaart en de waterhuis-

h o u d i n g b i j een doorbraak

4

2.3. De kade 4

De lengte van de kade

2.3.1. 4

4

2.3.2. Beschrijving

van

de kade

2.3.3. Vreemde objecten 5

2.3.4. Onderhoud

van

de kade 5

3 . Geschiedenis 6

4.

Beoordeling van de veiligheid van de kade

5.

Samenvatting 9

1

Situatie

A l

1. I n l e i d i n g

I n h e t kader van h e t s y s t e m a t i s c h kadeonderzoek i s een onderzoek i n g e s t e l d n a a r de v e i l i g h e i d van de boezemkade van de Osdorper- b i nnenpol d e r .

De p o l d e r l i g t i n de p r o v i n c i e Noord-Holland en b e h o o r t g r o t e n - d e e l s t o t de gemeente Amsterdam. Aan de w e s t z i j d e l i g t een k l e i n d e e l van de p o l d e r i n de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. De boezemkade beschermt de a c h t e r l i g g e n d e p o l d e r , w a a r i n de v o l - gende gebieden kunnen worden onderscheiden:

-

een t o t t

-

NAP

-

0,8

m

opgespoten g e d e e l t e met bebouwing en

s p o r t v e l d e n ;

-

een t o t t

-

NAP

-

4 m u i t g e v e e n d g e d e e l t e ( d e zgn. E e n d r a c h t s p o l -

d e r ) w a a r i n s p o r t v e l d e n , v o l k s t u i n e n en p e r c e l e n bouw- en w e i - l a n d z i j n gelegen;

-

een i n z i j n o o r s p r o n k e l i j k e s t a a t gehandhaafd g e d e e l t e met een maaiveldhoogte van t

-

NAP

-

1,7 m, d a t i n hoofdzaak u i t p e r c e l e n

w e i l a n d b e s t a a t .

Op de k r u i n van de kade l i g t R i j k s w e g no. 5 (Amsterdam-Haarlem). H e t onderzoek van de kade l a n g s de Haarlemmervaart i s b e p e r k t ge- b l e v e n t o t een v i s u e l e verkenning.

2 . Beschrijving van de polder, de boezem en de kade

2 . 1 . De polder.

2 . 1 . 1 . Ligging.

De tussen Halfweg en Amsterdam gelegen polder wordt sl ec h t s

aan

één z i j d e , de noordzijde,

door

boezemwater begrensd, namelijk door de Haarlemmervaart. De zuidoostgrens loopt dwars

door

de bebouwing

van

Amsterdam. De zuidwestgrens

wordt

gevormd door de Osdorperweg.

2.1.2. Oppervlakte en peilen

De Osdorperbinnenpolder heeft een belastbare oppervlakte

van

571

ha.

De polder heeft een goedgekeurd zomerpeil van

NAP

-

2,12

m.

Diverse blokken hebben elk een eigen zomerwaterstand; in de die- pere gedeelten liggen die zomerwaterstanden tussen

NAP

-

4,15 m en

NAP

-

5,35

m.

Het sportpark tussen de Troelstralaan en de windmalen (gemaal met hulpmotor) heeft een zomerwaterstand van NAP

-

1, 3

m .

Het opgehoogde deel

van

de polder, waarin bebouwing en sportvel- den zijn gelegen, i s technisch afgescheiden

van

de r e s t

van

de polder en

vormt

thans waterstaatkundig bezien een onderdeel

van

de voormalige Sloterbinnen- en Middelveldsche Gecombineerde pol- ders.

Dit deel van de polder i s volgens het gescheiden s t e l s e l gerio- leer d , waarbij het hemelwater

op

de watergangen van de voormalige Sloterbinnen- en Middelveldsche Gecombineerde polders wordt ge-

loosd,

terwijl de vuilwaterafvoer via de rioolwaterzuiveringsin- s t a l 1 a t i e "West"

op

het stadswater van Amsterdam plaatsvindt. De maaiveldhoogte in het ongerepte poldergedeelte i s ongeveer NAP

-

1 , 7

m,

Het s t r a a t p e i l in het s t e d e l i j k gebied i s c i r ca

NAP

-

0,8

m.

Het ui tgeveende gedeel t e ("Eendrachtspolder") heeft een maaiveldhoogte van c irc a NAP

-

4

m.

2.1.3. Inwoners en economische belangen

Het gebied

van

de Osdorperbinnenpolder behoort grotendeels

t o t

de gemeente Amsterdam. In de polder liggen grote gedeelten

van

de Amsterdamse stadswijken Geuzenveld en Osdorp, voorts z i j n e r wei-

1 anden

,

sportparken

,

v o l k s t u i nen en p e r c e l en bouw1 and.

Langs de Haarlemmervaart l i g t Rijksweg no. 5, een v e r b i n d i n g t u s - sen Haarlem en Amsterdam.

2.1.4. Bestemmingspl annen

Aangaande de polderkade z i j n e r op h e t o g e n b l i k geen bestemmings- plannen.

2 . 1 . 5 . Gevolgen van een doorbraak

Wanneer de onder punt 2.2.2. genoemde s c h o t b a l k k e r i n g t i j d i g w o r d t gesloten, z a l b i j een kadedoorbraak h e t gebied, d a t wordt bemalen op een p e i l van NAP

-

2,12 m worden geïnundeerd t o t t NAP

-

1 , 5 m.

H i e r b i j i s ervan uitgegaan d a t de k e r i n g van h e t onderbemalen ge- b i e d "De Eendracht" (Z.P.: NAP

-

5 , 2 5 m; W.P.: NAP

-

5,35 m) i n t a c t b l i j f t . I n d i t l a a t s t e n i e t h e t geval, dan wordt d a t gebied geïnun- deerd t o t t NAP

-

3,9 m.

Wanneer de s c h o t b a l k k e r i n g n i e t g e s l o t e n kan worden, dan wordt h e t gehele gebied van de p o l d e r geïnundeerd t o t t NAP

-

1 , l m, w a a r b i j

i n h e t gebied met een p e i l van NAP

-

2 , 1 2 m t i j d e l i j k een hogere waterstand kan optreden.

B i j de berekening van deze p e i l e n i s uitgegaan van een boezempeil van NAP

-

0 , 3 m en g e s l o t e n schulpstuwen b i j Aalsmeer en L i s s e . Het oppervlak van h e t inunderende boezemgedeelte bedraagt dan

+

840 ha. I n d i e n de omringende k e r i n g e n n i e t i n s t a a t z i j n de be- rekende i n u n d a t i e t e keren, dan kan ook gebied inunderen van de Osdorperbovenpolder, de Middelveldsche Akerpolder, de Lutkemeer- p o l d e r en de S l o t e r b i n n e n - en Middelveldsche Gecombineerde p o l d e r s .

2.2. De boezem

2 . 2 . 1 . Oppervlakte, p e i l e n en maatgevende boezemstand

Het reeds vermelde boezemwater s t a a t onder normale omstandigheden a l l e e n b i j Halfweg met de o v e r i g e R i j n l a n d s e boezemwateren i n open v e r b i n d i n g .

De boezem van R i j n l a n d h e e f t een o p p e r v l a k t e van ongeveer 4000 ha b i j een boezempeil van NAP

-

0,6 m.

Door s l u i t i n g van de B.W.0.-keringen (schulpstuwen) b i j Aalsmeer en L i s s e n kan de boezem worden gecompartimenteerd, w a a r b i j h e t n o o r d e l i j k e boezemgedeelte een oppervlak h e e f t van

+

840 ha.

A l s maatgevende boezemstand kan een s t a n d van NAP

-

0,3 m aange- houden worden.

2.2.2. M o g e l i j k h e d e n t o t c o m p a r t i m e n t e r i n g

B i j de Wester G a s f a b r i e k l i g t i n de Haarlemmervaart een s c h u t s l u i s met d r i e p a a r puntdeuren, h i e r v a n keren twee paar permanent tegen

s t a d s w a t e r van Amsterdam, De s c h u t s l u i s i s i n onderhoud b i j de gemeente Amsterdam.

De Haarlemmervaart i s eenvoudig van de r e s t van R i j n l a n d s boezem t e scheiden door b i j Halfweg de d u i k e r onder Rijksweg no. 5 d i c h t t e z e t t e n ( s c h o t b a l k k e r i n g ) .

2.2.3. D a l i n g van de boezem b i j een doorbraak

B i j t i j d i g g e s l o t e n n o o d k e r i n g z a l de gecompartimenteerde boezem v r i j w e l geheel i n de p o l d e r l e e g l o p e n zonder v e r d e r e r n s t i g e w a t e r - o v e r 1 a s t t e veroorzaken.

Wanneer de n o o d k e r i n g geopend b l i j f t z a l de boezem gedeel t e l i j k l e e g l o p e n i n de onder p u n t 2.1.5. genoemde p o l d e r s .

2.2.4. Gevolgen v o o r de scheepvaart en de w a t e r h u i s h o u d i n g b i j een door- braak

De Haarlemmervaart h e e f t geen b e t e k e n i s v o o r de scheepvaart en daarom z a l i n h e t geval van g e s l o t e n n o o d k e r i n g een doorbraak geen gevolgen hebben v o o r de scheepvaart; de w a t e r h u i s h o u d i n g van R i j n - l a n d z a l evenmin worden v e r s t o o r d .

De bemaling van de Overbrakenbinnenpoldersde b e g r a a f p l a a t s Vreden- h o f en h e t r e c r e a t i e g e b i e d de Lange B r e t t e n moet worden g e s t a a k t . B i j een doorbraak z a l i n h e t g e v a l van een open n o o d k e r i n g de scheepvaart worden gestremd, bovendien z a l i n d i t geval ook de w a t e r h u i s h o u d i n g van R i j n l a n d worden v e r s t o o r d .

2.3. De kade

2.3.1. De l e n g t e van de kade

Het g e d e e l t e van de boezemkade l a n g s de Haarlemmervaart, d a t de p o l d e r beschermt h e e f t een l e n g t e van ongeveer 2,4 km.

2.3.2. B e s c h r i j v i n g van de kade

asfaltweg ( v i e r rijbanen van Rijksweg

no.

5 )

op

de kruin. Langs de zuidzijde

van

de rijksweg l i g t , p l a a t s e l i j k gescheiden

door

een met gras begroeide tussenberm, een ci r ca 4

m

brede ventweg voorzien van een klinkerbestrating.

Aan de polderzijde loopt langs de ventweg een bermsloot; tussen d ie bermsloot ( p e i l NAP

-

2,12

m)

en de teensloot ( p ei l NAP

-

5,25

m )

loopt een ongeveer 3

m

breed a s f a l t f i et sp a d . De grasmat van het binnentalud verkeerd in goede s t a a t . Het buitentalud heeft een ba s alt beschoeiing

op

een doorlopende gording; langs de waterlijn l i g t over de gehele lengte

van

het kadegedeelte een smalle rietschoot.

2.3.3. Vreemde objecten

I n

de lengterichting

van

de kade l i g t een d r i e t a l e l e c t r i c i t e i t s - leidingen ten behoeve

van

de verlichting

van

Rijksweg

no.

5 en de ventweg, alsmede 3 waterleidingen resp. Z O " , 24" en 30". Ongeveer 750

m

beoosten de westelijke grens

van

de polder l i g t

op

het ver- hoogte binnentalud een munitieopslagplaats;

d a a r

staan

ook boom-

groepen in het binnental ud. Tussen de muni tieopslagpl a at s en de bebouwde kom

v a n

Amsterdam

komt

p l a a t s e l i j k enige bebouwing

op

of nabij de kade

voor.

Bij d i e bebouwing s t a a t ook hogere beplanting in de

vorm van

bomen.en struiken in het binnentalud. De

v a a r t

en de kade wordt gekruist

d o o r

een hogedruk aardgasleiding met

sta-

len damwand, enige waterleidingbuizen, een o l i e l e i d i n g , GEB-gas- leidingen en diverse kabels.

2.3.4. Onderhoud

van

de kade

Het onderhoud bestaat voornamelijk u i t het j a a r l i j k s aanbrengen

van

herstellingen en kleine verbeteringen in verband met de eisen

van

de

keur,

3. Geschiedenis

U i t de a t l a s van R i j n l a n d van 1611, vervaardigd door F l o r i s B a l t h a s a r , b l i j k t d a t i n h e t b e g i n van de 17e eeuw n a b i j h e t h u i d i g e Halfweg boezemlanden, genaamd Oostdorp lagen d i e t e n noorden en noordwesten waren begrensd door h e t I J , t e n zuiden en zuidwesten door h e t Haarlemmermeer en t e n oosten door de Scheysloot. Binnen d i t gebied Oostdorp lagen de

n a t u u r l i j k e meren Lutkemeer en 't-Oockmeertje t e r w i j l h e t ge- b i e d werd doorsneden door de b e l a n g r i j k e Oostdorperweg.

Regelmatig werd h e t b e t r e f f e n d e gebied gehinderd door water- o v e r l a s t doordat b i j storm h e t water i n h e t IJ en h e t Haar- lemmermeer werd opgezet en de aangrenzende 1 anden overspoelde. Reeds i n 1567 vroegen de sluismeesteren van de s l u i s b i j Nanning Claesz aan R i j n l a n d toestemming t o t h e t maken van een kade vanaf h e t s l u i s j e t o t aan de Hogendijk.

De l i g g i n g van deze kade i s n i e t met zekerheid t e r u g t e vinden. M o g e l i j k gaat h e t om de kade, lopende van h e t w e s t e l i j k e deel

van de Oostdorperweg i n ongeveer z u i d e l i j k e r i c h t i n g naar h e t Haarlemmermeer.

Op 31 o c t o b e r 1631 kregen de ingelanden consent t o t h e t droog- maken van 200 morgen 1 and ( d i e door h e t opwassende water r e g e l

-

m a t i g b l a n k stonden) en t o t h e t bouwen van een molen.

De b e t r e f f e n d e gronden werden verdeeld i n d r i e a f z o n d e r l i j k e p o l d e r s t e weten: de Binnewechspolder t e n noorden van de Oost- dorperwech en de Bovenwechspolder en de Middelaeckerpolder t e n zuiden van d i e weg.

Door de aanleg van de Haarlemmertrekvaart i n de e e r s t e h e l f t van de 17e eeuw werd de Binnewechspolder i n twee d e l e n gesneden, zoals b l i j k t u i t een a f d r u k van een k a a r t van de a t l a s van R i j n l a n d van 1746, v e r v a a r d i g d door Dou en Broekhuysen. Door deze s p l i t s i n g o n t s t o n d de S p i e r i n g h o r n e r p o l d e r (genaamd naar h e t landgoed De S p i e r i n c hoorn) t e n noorden en de Binnewechs- p o l d e r t e n zuiden van de v a a r t . Wanneer de naam i s g e w i j z i g d i n Osdorperbinnenpolder i s n i e t bekend geworden b i j d i t onder- zoek. Opgemerkt kan e c h t e r worden d a t op de k a a r t van K r o l van 1855 gesproken wordt van de Vereenigde Osdorperpolder t e r w i j l

op de k a a r t van Dou en Broekhuysen een d u i d e l i j k e s c h e i d i n g b e s t a a t tussen de Binnenwechspolder en de Bovenwechspolder

hetgeen meer overeenstemt met de huidige toestand.

Bij

de besluiten van

G.S.

van

6

maart

1918

no.

33, d . d .

4

dec.

1918

no.

97

en

d . d . 16

maart

1921

no.

239

werd aan

de

N V

"De Eendracht" t e Sloten vergunning verleend om

ruim

200

ha land en water

i n

de Osdorperbinnenpolder t e vervenen.

Er

ontstonden d r i e veenderijen

i n

het westel

i j

ke gedeel t e

van de polder die zomerpeilen hebben van

NAP

-

4,15, res-

pectievelijk

4,5

en 5,2 m.

Het oostelijke gedeelte van de polder i s onverveend gebleven.

Hiervan

i s

het grootste gedeelte opgespoten ten behoeve van

de stadsui tbreiding van Amsterdam. Slechts een gedeel t e van

omstreeks

85

ha langs de Osdorperweg

i s

nog polder met een

zomerpeil van

NAP

-

2,12

m .

4. Beoordeling van de v e i l i g h e i d van de kade

Op grond van de v i s u e l e verkenning en de f o r s e afmetingen van h e t kadelichaam langs de Haarlemmervaart kan d i t kade- gedeelte zonder nader onderzoek a l s v e i l i g worden aange- merkt.

De aanwezigheid van kabels, l e i d i n g e n en vreemde o b j e c t e n i s n i e t i n de beschouwing over de v e i l i g h e i d van de kade betrokken.

De aanwezige kabels, l e i d i n g e n en vreemde o b j e c t e n dienen t e worden g e t o e t s t aan de volgende l e i d r a d e n van de Tech- nische Adviescommissie voor de Waterkeringen:

a. Leidraad voor c o n s t r u c t i e en beheer van g a s l e i d i n g e n i n , op en n a b i j waterkeringen a

b. Leidraad voor c o n s t r u c t i e en beheer van v l o e i s t o f l e i d i n g e n i n , op en n a b i j waterkeringen.

c , Leidraad voor ontwerp, beheer en onderhoud van c o n s t r u c t i e s en vreemde o b j e c t e n i n , op en n a b i j waterkeringen,

5.

Samenvatting

De

Osdorpenbinnenpolder l i g t in de provincie

Noord-Holland

en

behoort grotendeels t o t de gemeente Amsterdam.

De polder, met een belastbare oppervlakte

van

571

h a ,

grenst

alleen

i n

het noorden aan boezemwater.

Dit

boezemwater, de

Haarlemmervaart, behoort

t o t

Rijnlandsboezem.

In het oosten en zuiden grenst de polder aan bebouwing v a n

Am- s

terdam.

I n

het westen grenst de polder aan de Osdorperbovenpolder.

De kade beschermt een opgespoten gebied met hierop een gedeelte

van

de bebouwing

van

de wijken Geuzenveld en Osdorp en

sport-

parken.

Dit

gebied

i s i n

technische

z i n

van de ûsdorperbinnen-

polder afgescheiden en

i n

verbinding gebracht met de Sloter-

binnen- en Middelveldsche Gecombineerde polders.

Het

resterende poldergebied,

d a t

door de kade wordt beschermd,

bestaat u i t een gedeelte met de oorspronkelijke hoogteligging

(waterpeil NAP

-

2,12

m),

d a t i n

hoofdzaak weiland

omvat,

e n

een

t o t

-t

NAP

-

4

m

uitgeveend gedeelte, waarin sportvelden, volks-

tuinen en percelen

bouw-

en weiland

z i j n

gelegen.

Op

de kruin

van

de kade

1 i g t

Rijksweg

no. 5

(Amsterdam-Haarlem).

De t o t a l e lengte

van

de boezemkade,

voor

zover van belang

voor

de polder, bedraagt ongeveer

2,4 km.

De kade langs de Haarlemmer-

v a a r t

heeft een ruim profiel

met

op

de

k r u i n

een

20

m

brede

as-

faltweg. Langs deze rijksweg

l i g t ,

p l a a t s e l i j k gescheiden door

een met gras begroeide tussenberm, een circa

4

m

brede ventweg

voorzien

van

een klinkerbestrating.

Aan

de polderzijde

l i g t

n a a s t

deze ventweg een bermsloot; tussen

die bermsloot (peil NAP

-

2,12

m )

en de teensloot (peil

NAP

-

5,25/5,35

m )

l o o p t een

3

m

breed geasfalteerd fietspad.

Het buitentalud heeft een basalt beschoeiing op een doorlopende

g o r d i n g

.

Op grond

v a n

de Yisuele verkenning en de forse afmetingen van het

kadelichaam langs de Haarlemmervaart kan

d i t

kadegedeelte zonder

nader onderzoek a l s vei 1

i g

worden aangemerkt.

De aanwezigheid

v a n

kabels, leidingen en vreemde objecten i s n i e t

in de beschouwing over de veiligheid

van

de kade betrokken.

De aanwezige kabels, leidingen en vreemde objecten dienen t e wor-

den getoetst

aan

de volgende leidraden

van de Technische Advies-

commissie

voor

de Waterkeringen.

a . Leidraad voor constructie en beheer

van gasleidingen

i n ,

op

en

n a b i j

waterkeringen.

b .

Leidraad

voor constructie en beheer

van

vloei stoflei dingen

i n ,

op

en

n a b i j

waterkeringen.

c. Leidraad

voor

ontwerp, beheer en onderhoud

van constructies

en vreemde objecten in,

op

en nabij waterkeringen.

"

.--

1

-

q.??

o ...- 1

-..-

4 -5-

-5-I 5 -r -1 .-A-

-

I_- -3

---'u-

E:

-I-'

-I---

-

7-

-1- 3 7 L L i - >O'/.- -

*-.-

.- ._ .

-

- -

-

1

'

.J

4

r,-

s

'i Y . . . 0 ... T+J---" ..--._- d 1 -&- -?i -* ' ' .

I

_-*-. ...-- *. _-__..-.. ._-.-..- .--.. _I / . I J 1 -

o,w---

- - - I

7-

_--.-.- t

-1-

-1

---

C I

-?-'-

&---

-_--LI 1

fi

-i?-

I

I;(?'

I

P e i l t l u i s

( p b ) --5- p b iri ni t . o . v . o - punt L c n g t c p b i n ni -, . I L .I-

--I

I..- .1

...-

I l I

.-,.1-

-

q48

. _ . . .. . .

-

--I. -I