ZESZYTY N A U K O W E PO LITE C H N IK I ŚLĄSKIEJ t a k BUD OW N IC TW O Z. 81
________ 1995 N r k ol. 1292
Bogdan KAW ALEC, Jacek K AW ALEC
ODPADY K O P A L N IA N E J A K O W A R S T W A U S Z C Z E L N IA JĄ C A S K Ł A D O W IS K ODPADÓW P R Z E M Y S Ł O W Y C H
Streszczenie. W artykule omówiono zagadnienia związane z uszczelnianiem składowisk odpadów przemysłowych, w tym głównie kopalnianych. Podano przykłady wykorzystania odpadów kopalnianych na warstwy uszczelniające. Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych odpadów użytych do tego celu oraz wyniki kontrolnych badań potowych.
COAL M IN IN G W A STE AS TH E SEA LER FO R IN DU STRIAL W A STE STOCKYARDS
Summary. Problems with sealing industrial, mainly coal mining, waste stoskyards have been discussed in the papaer. Examples o f using coal mining waste as sealers have been given. Results o f laboratory examinations of waste used for this purpose as well as results of control field examinations have been presented.
DECHETS M IN IER S C O M M E C O U CHE ETANCHE D ES D EPO TS D ES D E C H E T S INDUSTRIELS
Résumé. Dans cet article on présente les problèmes de l'etanchement des depots des dechets industriels avant tout des dechets miniers. On donne les examples de l'application des dechets miniers comme couches etanches. On présente aussi les résultats des etudes de laboratoire des dechets miniers ainsi que les résultats des etudes contrôlées in situ.
4M. B. K aw alec, J. Kawalec
1 W S T Ę P
G ó rn ictw o i zw iązane z nim gałęzie przem ysłu od 200 ju ż lat w ytw arzają na Śląsku olbrzym ie ilości odpadów przemysłowych. W edług aktualnych danych w województwie katow ickim zgrom adzono na powierzchni terenu ju ż ponad 2 miliardy to n odpadów . Około 80% tej m asy w ytw arzają kopalnie. W spólnie z hutnictw em i energetyką są one w głównej m ierze odpow iedzialne za skażenie gleby, w ód pow ierzchniow ych i gruntow ych, niszczenie szaty roślinnej oraz zanieczyszczenie pow ietrza pyłami i gazam i toksycznym i [13],
P rz e z długie lata liczne składowiska odpadów pow staw ały b ez żadnego systemu uszczelnień. N ie zapobiegano więc przedostaw aniu się szkodliw ych substancji do podłoża i w o d y gruntow ej. B udow a nowoczesnych składow isk, zabezpieczanych odpowiednimi w arstw am i uszczelniającymi, oraz modernizacja "starych" składow isk m a miejsce w kraju dopiero o d niedaw na [2], [3], [4],
W pobliżu kopalń znajdują się często duże w yrobiska popiaskow e, z których piasek w ykorzystano do podsadzki płynnej. W yrobiska te odpow iednio uszczelnione i wypełnione odp ad am i kopalnianym i stanow ią następnie podstaw ę przyszłych składow isk naziemnych.
D o fo rm o w an ia dennych i skarpowych warstw uszczelniających w teg o typu wyrobiskach w ykorzystuje się z pow odzeniem odpady kopalniane, a ściślej m ów iąc szlam y poflotacyjne po ch o d zące z procesów w zbogacania węgla. M ateriał ten w ykazuje duże podobieństwo do naturalnych g runtów zw ięzłospoistych i bardzo spoistych. W dalszej części artykułu zostaną przedstaw ione w ybrane problemy związane z b u d o w ą składow isk podpoziomowych i nadpoziom ow ych, oraz om ów ione cechy odpadów kopalnianych stosow anych jako warstwy uszczelniające.
2. P O D S T A W O W E W Y M A G A N IA D LA W A RSTW U SZ C Z E L N IA JĄ C Y C H
S kładow iska odpadów przemysłowych m uszą być tak uszczelniane, aby szkodliwe substancje znajdujące się w grom adzonych odpadach nie skaziły otaczającego środowiska.
D ecydujący w pływ na szczelność składowisk m ają w arunki geotechniczne podłoża, sposób
Odpady kopalniane. 449
uszczelnienia dna i powierzchni składow iska oraz w pewnym stopniu rów nież właściwości gromadzonych odpadów. Poniżej om ów ione zostaną w skrócie jedynie najw ażniejsze uwarunkowania. Szersze dane dotyczące tego tem atu zaw ierają m. in. w prace [2], [3], [4],
W a r u n k i g e o t e c h n i c z n e p o d ł o ż a . P odłoże składow isk odpadów przemysłowych powinno być nieprzepuszczalne. W arunek ten jest spełniony w przypadku zalegania pod składowiskiem gruntów bardzo spoistych lub zwięzłospoistych, posiadających współczynnik w odoprzepuszczalności k jg ś 10"^ cm/s. Bardzo w ażne są rów nież w arunki wodne. Najwyższe zwierciadło w ody gruntow ej pow inno sięgać maksimum 1,0 m poniżej dennej warstwy uszczelniającej. Gdy podane w arunki nie są spełnione, przeprow adza się wymianę gruntów przepuszczalnych na nieprzepuszczalne lub też stosuje się specjalne ekrany uszczelniające.
S p o s ó b u s z c z e l n i e n i a d n a i p o w i e r z c h n i s k ł a d o w i s k a Na terenach górniczych uszczelnianie partii dennej składowisk za pom ocą geom em bran ułożonych na mineralnej warstwie uszczelniającej, ja k to m a miejsce w innych regionach kraju, jest dość rzadko stosowane. Ruchy g órotw oru zw iązane z podziem ną eksploatacją górniczą mogą bowiem uszkodzić geomem brany. T akie rozw iązania preferuje się w ięc w yłącznie na terenach górniczo uspokojonych. Uszczelnienia partii dennych składowisk na terenach górniczych wykonuje się raczej z nieprzepuszczalnych gruntów naturalnych, lub nieprzepuszczalnych odpadów przem ysłow ych. Pow ierzchnie składowisk uszczelniane są natomiast w większości w wyniku starannego ich zagęszczenia. W przypadku odpadów kopalnianych eliminuje się tym sposobem groźbę pow stania zjawiska sam ozapłonu oraz możliwość wypłukiwania soli i siarki. P rzez zagęszczenie i uszczelnienie pow ierzchni składowisk odpadów elektrownianych likwiduje się bardzo uciążliwe dla otoczenia pylenie.
W ł a ś c i w o ś c i o d p a d ó w g r o m a d z o n y c h n a s k ł a d o w i s k u Odpady grom adzone na składowisku nie pow inny działać niszcząco na ochronne w arstw y uszczelniające. D uże zagrożenie stw arzają zw łaszcza te odpady, które ulegają procesow i samozapłonu. Do grupy tej należą odpady kopalniane w ykazujące duże dom ieszki węgla.
Praktycznie, przy zawartości w ęgla < 20 % , nie obserw uje się zjawisk sam ozapłonu. P odobne zagrożenia występują też na składowiskach żużli i popiołów hutniczych. Istotną rolę odgryw a również zagęszczalność, gęstość objętościow a i cechy mechaniczne odpadów. Param etry te decydują bowiem o stateczności form ow anego zw ałow iska, m ają więc one w pływ na
450 B. K aw alec, J. Kawalec
bezpieczeństw o ludzi i obsługiw anego przez nich sprzętu, poruszającego się na zwałowisku.
P roblem y te szerzej przedstaw iono m.in. w pracach [6-11],
3 W Y B R A N E P R ZY K ŁA D Y T E C H N O L O G II FO RM O W A N IA I USZCZELNIANIA PO D PO Z IO M O W Y C H I N A D PO Z IO M O W Y C H SK ŁA D O W ISK O D PA D Ó W
S k ł a d o w i s k o o d p a d ó w k o p a l n i a n y c h w S u s z c u
K opalnia "Krupiński" przew iduje awaryjne składow anie odpadów kopalnianych pochodzących z bieżącej produkcji w byłym podpoziom ow ym w yrobisku popiaskow ym położonym w sąsiedztw ie starej hałdy (rys. 1). Składow isko to w ym aga uszczelnienia, gdyż lokow ane w nim aktualnie odpady kopalniane cechuje duże zasolenie. Zachodzi w ięc groźba zasolenia wód podziem nych. P odłoże rodzim e tego rejonu budują bow iem w decydującej przewadze czw artorzędow e piaski średnie. Z alegają one w tym rejonie w arstw ą o miąższości 17-20 m.
E T A P m
ETA P E , FAZA 2 ETA P I, FAZA ^ < 2 7 8
STARE ZWAŁOWISKO ♦ 2 7 0 E T A P I, FAZA 1 i Zf O.
\ WYROBISKO POPIASKOWE /
Rys. 1. P rzekroje poprzeczne i przekrój podłużny przez zw ałow isko K W K "Krupiński"
Fig. 1. Cross-sections and a longitudinal section o fK W K "Krupiński" dum ping ground
Odpady kopalniane. 451
Stare i now e składow isko KW K "Krupiński" musi być dalej rozbudow yw ane.
Powiększenie obu składow isk zamierza się osiągnąć przez ich podw yższenie do 40 m ponad poziom istniejącego terenu. D ocelow a rozbudow a połączonych składow isk zaprojektow ana została etapowo, w edług schem atu przedstaw ionego na rys. 1.
Do uszczelnienia w yrobiska popiaskowego, a więc zarów no jego partii dennej, ja k i stref przyskarpowych, postanow iono zastosow ać odpady poflotacyjne uzyskiwane w trakcie procesu wzbogacania węgla. Odpady te zostały wcześniej rozpoznane laboratoryjnie pod względem ich przydatności na w arstwy uszczelniające [5],[12].
Pod względem geotechnicznym w ykazują one dość duże podobieństw o do glin zwięzłych.
Ich wskaźnik plastyczności w aha się w granicach 25,1-26,7 %. Posiadają one gęstość w łaściw ą rzędu 2,38 g/cm ^, przy zaw artości w ęgla 10,4 % . Są to zatem praktycznie odpady niepalne.
Dobrze zagęszczają się przy użyciu gładkich walców statycznych (w 0pt=17,2 %, p cjs= l,5 4 g/cnĄ . W skaźnik w odoprzepuszczalności k io = 2,4x10*7-5,0x10*8 Cm/s odpow iada gruntom zwięzłospoistym. D la odpadów tych przy wilgotności optymalnej uzyskano w artość kąta tarcia wewnętrznego <j)u= 2 3 ° i spójności <^=44 kPa. Przy badaniach oporu ścinania w płaszczyźnie styku odpadów z piaskiem otrzym ano <t>u= 3 3 ° i Cu= 0.
W ykonane badania chem iczne wykazały, że w czasie oddziaływania w ody na badane odpady nie ulegną wymyciu z nich żadne związki wapnia, żelaza i glinu, ja k rów nież siarczki, azotany i azotyny. N ie w ykazują one rów nież obecności detergentów . Z badane odpady poflotacyjne, ze w zględu na rodzaj obecnych w nich substancji i bardzo m ałą rozpuszczalność w wodzie i w odnych roztw orach o odczynie kwaśnym i zasadowym, nie w pływ ają na w zrost zasolenia wody gruntow ej i gruntów , oraz nie w yw ołują zanieczyszczenia naturalnego środowiska [5], [12]. O dpady te zostały dopuszczone do stosow ania na w arstw y uszczelniające składowisk odpadów kopalnianych przez W ydział O chrony Środow iska, Gospodarki Wodnej i Geologii U W w K atow icach [5],
Zasadniczy problem stanowi technologia form ow ania zw ałow iska, w tym głów nie przewidywany system uszczelniający w yrobiska podpoziom ow ego. O słona w odoszczelna wyrobiska popiaskowego w ykonana została z uwzględnieniem następujących w arunków : - w pierwszej kolejności uform ow ano osłonę w odoszczelną denną o grubości 1,0-1,2 m, w
drugiej kolejności natom iast osłony wodoszczelne przyskarpowe,
452 B. K awalec, J. Kawalec
- gru b o ść każdej zagęszczanej warstwy w ah ała się w granicach 20-30 cm,
- w ilgotność m ateriału w budow yw anego w osłony w odoszczelne była bliska optymalnej, - do zagęszczania poszczególnych w arstw stosow ano ciężkie w alce statyczne gładkie.
O cena praw idłow ego zagęszczenia kolejno form ow anych partii w arstw y uszczelniającej p ro w ad zo n a była pod nadzorem K atedry G eotechniki Politechniki Śląskiej. Wyniki tych badań przedstaw iono w tabl. 1.
Tablica 1 O cena zagęszczenia w arstw y uszczelniającej
S eria badań Ilość badań W ymagany wskaźnik zagęszczenia
Is
Uzyskany średni wskaż,
zagęszczenia I ir
W ilgotność optym alna z testu P roctora
w ont r% i
Uzyskana średnia wilgotność
w nir r%i
I 35 0,92 0,94 17,2 21,4
II 35 0,92 0,98 19,0 20,6
III 30 0,92 0,95 18,2 18,3
IV 43 0,92 0,96 18,5 17,5
V 30 0,92 0,94 15,0 21,4
N =173 Średnio 0,954 Średnio 17,58 Średnio 19,84
P o w ykonaniu w całości osłony w odoszczelnej dennej i osłon wodoszczelnych przyskarpow ych i wypełnieniu uszczelnionego w yrobiska popiaskow ego odpadami kopalnianym i w ykonany zostanie rów opaskow y okalający dół popiaskow y, który powiązany zostanie z row em istniejącym ju ż w okół starej hałdy. Przew iduje się rów nież zagęszczenie przypow ierzchniow ej partii odpadów w ypełniających wyrobisko. D zięki tem u zamknięty zostanie dopływ tlenu w głębsze partie zw ałow anych odpadów , i tym samym wyeliminowana g ro źb a w ystąpienia procesu sam ozapłonu. Podobne ekrany chroniące przed procesem sam ozapłonu zo stan ą w ykonane w nadpoziom ow ej części zw ałow iska poprzez zagęszczenie m echaniczne stropu kolejno form ow anych partii o grubości 5,0 m. Zagęszczone ekrany p rzeciw pożarow e w ykonane zostaną ze spadkiem 2% w kierunku zew nętrznym . W ten sposób w ody o p ad o w e w siąkające w zw ałow isko w trakcie jego w znoszenia zo stan ą odprowadzone w kierunku skarp i dalej zebrane przez row y okalające zw ałow isko.
P oziom y ekran uszczelniający łączący g ó rn e partie ekranów przyskarpow ych z rowem opaskow ym okalającym zw ałow isko zostanie uform ow any z odpadów poflotacyjnych stosow anych do budow y w arstw uszczelniających wyrobiska popiaskow ego. Ekran ten o
Odpady kopalniane. A53
grubości 0,6-0,8 m zostanie uiożony na w stępnie wyrównanym i odpow iednio zagęszczonym podłożu. W ymagany dla tego ekranu uszczelniającego minimalny w skaźnik zagęszczenia wynosi Is = 0,92.
Rów opaskowy okalający wyrobisko o raz jego połączenie z ekranam i uszczelniającymi zaprojektowano tak, by zapewnić p ełn ą w odonieprzepuszczalność całego systemu odwadniającego.
C e n t r a l n e s k ł a d o w i s k o o d p a d ó w w K n u r o w i e . O biekt ten powstaje w pobliżu starego składowiska odpadów kopalnianych KW K "K nurów ". Przyległy teren leśny, na którym zaprojektow ano Centralne Składowisko, w w yniku postępującej eksploatacji górniczej dozna obniżeń pow ierzchni terenu w granicach do 18,0 m (rys.2) [1],
Rys.2. Izolinie prognozow anych do 2010 r. górniczych osiadań terenu w rejonie Centralnego Składowiska O dpadów Górniczych w K nurow ie
Fig. 2. Isolines o f mining subsidences forecast by 2010 in the region o f th e C entral Coal M ining W aste Stockyard in K nurów
454 B. K aw alec, J. Kawalec
W p o d ło żu om aw ianego terenu w ystępują grunty nieprzepuszczalne. W w yniku osiadań górniczych n a obszarze tym doszłoby w ięc do pow stania zalew isk bezodpływ ow ych, co w konsekw encji doprow adziłoby do obum ierania rosnących tam drzew . T eren ten z tych właśnie pow odów przeznaczony został po d projektow ane składowisko. P osiada on powierzchnię 437,0 ha. N a obszarze tym przew iduje się składow anie o dpadów kopalnianych pochodzących z kopalń: "K nurów ", "Dębieńsko", "Szczygłowice" i "Budryk". D ocelow o umieszczać się będzie na tym składow isku o koło 8,6 tyś. m 3 odpadów na dobę. P lanow ane w poszczególnych latach dostaw y odpadów podaje tabl. 2.
Tablica 2 Ilości o dpadów przew idyw ane do lokow ania na C entralnym Składow isku Odpadów
K opalnianych w K nurow ie (w tys. m 3) [6]
R ok K W K
„D ębieńsko”
K W K
„K nurów ”
K W K
„Szczygłow ice”
KWK
„Budryk”
1995 1050 1859 - 418
1996 1050 1859 - 474
1997 1050 1859 345 725
1998 1050 1859 690 930
1999 1050 1859 690 1078
2000 1050 1831 1020 1562
Projekt składow iska przew iduje ochronę w ód podziem nych i powierzchniowych, tw orzenie pasów zieleni izolacyjnej, nadanie odpow iedniego kształtu składowisku, w tym łagodne pochylenie skarp w części nadpoziom owej oraz rekultyw ację terenu.
W rejonie starego zw ałow iska "Knurów" w ykonany został ochronny poziomy ekran uszczelniający z odpadów poflotacyjnych. O becność tego ekranu autorzy pracy stwierdzili w trakcie w ykonyw ania przekopu po d now e torow isko kolejow e. P obrane z przekopu próbki odpadów zbadano laboratoryjnie. B adania wykazały, że ekran uszczelniający stanow ią odpady poflotacyjne o cechach zbliżonych do glin i glin zw ięzłych (w p=26,3% , w l=46,6%, Ip=20,3%).
D en n ą w arstw ę uszczelniającą C entralnego Składow iska, nasyp linii kolejowej, którą dow ożone b ęd ą odpady, o raz nasyp stacji kolejowej "Zw ałow isko K nurów " przewidziano
Odpady kopalniane. A55.
wykonać z odpadow w yodrębnianych bieżąco w zakładach przeróbczych kopalń D ębieńsko i
ii *
^Knurów. O dpady pochodzące z obu w ymienionych kopalń w ykazują d u żą podatność na rozpad strukturalny, co jest pozytyw ną cechą w przypadku ich przeznaczenia na w arstwy uszczelniające. Korzystne jest rów nież i to, iż odpady te silnie rozdrabniają się przy zagęszczaniu ciężkimi walcami wibracyjnymi oraz że cechuje je dobra zagęszczalność.
Odpady pochodzące z obu kopalń zostały wcześniej przebadane laboratoryjnie. Uzyskane wyniki przedstawiono w tabl. 3.
Tablica 3 Wyniki badań odpadów kopalnianych pochodzących z kopalń "Dębieńsko" i "Knurów"
Badania cecha Odpady z K W K „D ębieńsko” O dpady z K W K „K nurów ” Wskaźnik różnoziamistości
- przed zagęszczeniem [-] 6,9 -1 2 ,8 3 ,3 -1 3 ,0
- po zagęszczeniu [-] 10,0-13,1 16,2-18,7
Granica płynności frakcji
< 0,5 mm [%] 2 2 ,4 -2 6 ,4 2 5 ,1 -3 3 ,0
Zagęszczalność
- wilgotność optym alna [%] 6 ,0 -9 ,4 9 ,6 -1 0 ,6
-g ęsto ść obj. szkieł, [g/cm3] 1,76-1,82 1,80-1,89
Zawartość części palnych [%] 8 ,1 -1 4 ,0 9 ,1 -9 ,6
Współczynnik filtracji po zagęszczeniu ciężkim walcem
wibracyjnym [cm/sl l,8 x l 0 '7 3 ,l x l 0 '7
W w arunkach polow ych odpady pochodzące z obu kopalń spraw dzono podczas formowania nasypu kolejowej stacji przyjazdow o-odjazdow ej "Składow isko K nurów", przeznaczonej dla pociągów dowożących odpady. Stację zaprojektow ano na nasypie o wysokości 17,0 m. D ocelow o posiadać ona będzie 6 torów . N asyp zagęszczano bardzo starannie warstwami o grubości 50-60 cm za pom ocą ciężkich w alców wibracyjnych gładkich typu "Stavostroj". K ontrolę zagęszczenia nasypu w ykonano w 286 punktach pom iarow ych, uzyskując średnią w artość wskaźnika zagęszczenia Is=0,96 oraz średnią w ilgotność badanych próbek w =8,10% . W trakcie pobierania próbek stwierdzono, iż w w yniku rozdrobnienia i starannego zagęszczenia uformowanych w arstw stają się one praktycznie nieprzepuszczalne.
456 B. Kawalec, J. Kawalec
N aw et po w ystąpieniu kilkudniow ych intensyw nych opadów próbki pobierane z niżej leżących w arstw nie w ykazyw ały śladów zaw ilgocenia. Szczegóły dotyczące technologii formowania nasypów w znoszonych z o d p ad ó w kopalnianych om ów iono szczegółow o w pracy [6], O dpady te spraw dziły się rów nież w ziem nym budow nictw ie hydrotechnicznym . O d lat wznosi się z nich w ały ochronne cieków w odnych przebiegających przez tereny górnicze [7], [9], Na obiektach tych nie zaobserw ow ano dotąd żadnych przecieków . W miarę upływ u czasu odpady kopalniane stanow iące tw orzyw o różnych budow li ziem nych, a ściślej mówiąc przeważające w ich m asie rozdrobnione łupki ilaste, p o w racają do swej pierwotnej struktury i nabierają stopniow o cech iłów [8],
4. W N IO SK I
1. D o uszczelniania podpoziom ow ych składow isk odpadów przem ysłowych, w tym głównie kopalnianych, nadają się z pow odzeniem g órnicze odpady poflotacyjne. Cechami fizyko- m echanicznym i, a zw łaszcza filtracyjnym i, podobne są o n e bow iem do naturalnych glin zw ięzłych i iłów. O dpady te w ym agają jed n a k starannego zagęszczenia. Praw idłow e wyniki uzyskuje się zw łaszcza przy stosow aniu ciężkich w alców statycznych gładkich.
2. D enne w arstw y uszczelniające i poziom e ekrany p.pożarow e składowisk nadpoziomowych m ożna form ow ać rów nież z o d p ad ó w kopalnianych pochodzących z bieżącej produkcji, pod w arunkiem jed n ak odpow iedniego przygotow ania ich do tej funkcji. O dpady te powinny leżakow ać o k o ło roku na płaskich składow iskach przejściowych. Pod w pływ em mrozu, słońca i o padów atm osferycznych ulegają o n e bow iem w tym czasie procesow i rozpadu, co w pływ a bardzo korzystnie na ich zagęszczalność i szczelność. O dpady takie należy zagęszczać ciężkim i w alcam i wibracyjnymi okołkow anym i.
L IT E R A T U R A
[1] B orczyk B.: Z agospodarow anie o d p ad ó w kopalnianych na terenach zdegradow anych eksploatacją górniczą w G órnośląskim Z agłębiu W ęglowym. Inżynieria i Budownictwo.
N r 9/1988.
Odpady kopalniane. 457
[2] Dembicki E.: R ozw iązania techniczne nowych składowisk o dpadów kom unalnych i specjalnych. M ateriały Seminaryjne "Geotechniczne aspekty składow ania odpadów ".
Politechnika Gdańska. Tom I, str. 393-401, 1994.
[3] Gryczmański M .: M odernizacja "starych" składowisk odpadów . R eferat Generalny.
M ateriały Sem inaryjne "Geotechniczne aspekty składow ania odpadów ". Politechnika Gdańska. T om II, str. 33-36, 1994.
[4] Gryczmański M .: Zastosow anie geosyntetyków w konstrukcjach składow isk odpadów . Referat Generalny. M ateriały Seminaryjne "G eotechniczne aspekty składow ania odpadów". Politechnika Gdańska. Tom II, str. 29-32, 1994.
[5] Kawalec B. i inni: B adania odpadów poflotacyjnych pochodzących z Zakładu Przeróbczego K W K "Krupiński" pod kątem ich przydatności do uszczelniania wyrobisk popiaskowych przew idzianych do wypełnienia skałą płonną. P raca N B-207/R B -3/87.
Politechnika Śląska. K atedra Geotechniki. 1987.
[6] Kawalec B.: T echnologia form owania nasypów z odpadów kopalnianych.
Bezpieczeństw o Pracy i O chrona Środowiska w Górnictwie. N r 1/1994.
[7] Kawalec B : Zabezpieczanie terenów przylegających do cieków w odnych przed skutkami projektow anej eksploatacji górniczej. Materiały III N aukow ego Seminarium
"Budownictwo na terenach górniczych". Główny Instytut G órnictw a, K atow ice 1994.
[8] Kawalec B.: L aboratory investigations o f physical and m echanical properties o f coal mining wastes. 4th International Symposium on the R eclam ation T reatm ent and Utilization o f Coal M ining Wastes. Volume I, pp. 109-116, K raków 1993.
[9] Kawalec B : C om paction estimation o f embankments form ed from coal m ining wastes.
4th International Symposium on the Reclamation T reatm ent and U tilization o f Coal Mining W astes. V olum e I, pp. 343-350, K raków 1993.
[10] Kawalec J.: Param etry wytrzym ałościowe odpadów górniczych w zastosow aniu do na
sypów drogow ych. P raca dyplomowa-magisterska (Prom otor: Prof, dr h. inż. M .G rycz- mański). B iblioteka K atedry Geotechniki Politechniki Śląskiej. 1994.
[11] Kawalec J.: M odelow e badania stateczności skarp w ykonyw anych z odpadów kopalnianych. M ateriały z Konferencji Środowiskowej Sekcji M echaniki G runtów i Skał oraz Fundam entow ania K om itetu Inżynierii Lądowej i W odnej P A N "G eotechnika w Ośrodku Gliwickim". Zeszyty N aukow e Politechniki SI. B udow nictw o z. 80/1995.
[12] Liszkowski J.: E kspertyza nt. Oceny przydatności odpadów poflotacyjnych pochodzących z zakładu przeróbczego KWK "Krupiński" do uszczelniania w yrobisk popiaskowych przew idzianych do wypełnienia skałą pło n n ą z uw zględnieniem wym ogów W ydziału Ochr. Środ. Gosp. Wod. i Geologii U W w K atow icach,1990. • [13] Sieja L., B orkiew icz J., G oszcz A.: Minimalizacja ilości odpadów przem ysłow ych oraz
uporządkow anie gospodarki odpadami komunalnymi na G órnym Śląsku poprzez stosowanie regionalnych rozwiązań. M ateriały na Posiedzenie R ady Ekologicznej przy Prezydencie RP. IETU, str. 69-89, Katowice 1993.
Recenzent: D r hab. inż. L eszek Litw inow icz Prof. Politechniki Lubelskiej
Wpłynęło do R edakcji dnia 30.05.1995 r.
458 B. K aw alec, J. Kawalec
A b stract
P ro b lem s o f industrial w aste stockyards sealing belong to a g roup o f im portant ecological issues. B asic requirem ents that should be met by sealing screens perform ed at industrial, mainly coal m ining, w aste stockyards have been discussed in the paper. U sing exam ples o f coal mining w aste stockyard o f KW K "Krupiński" and the Central C oal M ining W aste Stockyard in K n u ró w specific examples o f applied sealing protections have been presented. Results of la b o rato ry and field examinations o f coal mining w aste, used to perform these sealing screens, h ave also been given. The paper is summarized w ith practical for perform ance.
